www.radiomaryja.pl/artykuly.php?id=96960 2008-10-05
Nie za "funty i dolary" pełnił swą posługę...
Księża niezłomni
Ksiądz Kazimierz Fertak (1905-1973)
Od początku istnienia tzw. Polski Ludowej, czyli od lipca 1944 r., walka z Kościołem była jednym z
głównych zadań komunistów w Polsce. Nie był wszakże to cel przez nich wymyślony - polecenia bowiem szły
z Moskwy - faktycznym "właścicielem" struktur komunistycznych na terenie naszego kraju, w tym osławionej
bezpieki i ściśle od niej uzależnionego aparatu (nie)sprawiedliwości (wojskowego i powszechnego), był
przecież Józef Stalin. Nie wszystko jednak można zrzucić na niego. Bez entuzjastycznych wykonawców jego
poleceń, dyspozycyjnych funkcjonariuszy, gorliwych katów sądowych i oprawców w bezpiece, a także bez
rzeszy usłużnych pismaków (choćby i inteligentnych, ale pozbawionych wszelkich moralnych skrupułów),
którzy zawsze byli skłonni "uzasadnić" wszelkie zbrodnie, ten ustrój nie miałby tak straszliwych dokonań.
Najgorsze jest to, że upływ czasu i nieubłagana wymiana pokoleń czynią spustoszenia w naszej świadomości.
To, co jeszcze niedawno było "historią żywą", odchodzi w niepamięć. Nowe pokolenia mają bardzo mgliste
pojęcie (jeśli w ogóle mają) o naszej niedawnej przeszłości. Dyspozycyjne media wolą promować wygłupy
pseudosatyryków i zajmować nam czas tandetną rozrywką. Programy edukacyjne, szczególnie historyczne i
patriotyczne, jeśli się w ogóle pojawiają, to tylko w godzinach nocnych lub w niszach kanałowych, bo
przecież dziś już to jakoby "nikogo nie interesuje". Młodsze pokolenia znają więc szczegóły biografii
przelotnych "artystek" czy przypadkowych idoli, nie znają natomiast przeszłości, nawet swych najbliższych. A
historia jest przecież taka ciekawa i niewątpliwie jest (powinna być) nauczycielką życia.
Na probostwie w Mrozach
Ksiądz Kazimierz Fertak urodził się 26 maja 1905 roku w Zarębach Kościelnych (powiat Ostrów
Mazowiecka), w diecezji łomżyńskiej. Po ukończeniu w 1924 r. warszawskiego gimnazjum wstąpił do
Metropolitalnego Wyższego Seminarium Duchownego. Święcenia kapłańskie uzyskał 16 lutego 1930 roku.
Początkowo był wikarym w Lesznie k. Błonia, następnie w warszawskich parafiach św. Andrzeja, św.
Stanisława Kostki i Trójcy Świętej. W tym czasie był też prefektem w kilku warszawskich szkołach
www.radiomaryja.pl Strona 1/9
powszechnych. Już podczas mrocznej okupacji, w 1941 r., został proboszczem parafii w Mrozach, na terenie
powiatu Mińsk Mazowiecki. Tu szybko wyrobił sobie autorytet wśród miejscowej młodzieży. Został
koordynatorem akcji niepodległościowej na terenie powiatu, choć sam do konkretnej organizacji nie wstąpił,
aby służyć radą i pomocą wszystkim potrzebującym. W zakrystii kościelnej zbierali się harcerze związani z
Armią Krajową i Narodowymi Siłami Zbrojnymi, stąd też był prowadzony kolportaż konspiracyjnej prasy
przywożonej przez księży z Warszawy.
Mrozy w okresie okupacji niemieckiej były ważnym terenem działalności Narodowych Sił Zbrojnych.
Rejonem tym dowodził por. Marian Gadomski "Niedz
wiadek", który stał również na czele oddziału
zbrojnego. Po rozwiązaniu AK na nim spoczął główny ciężar obrony miejscowej ludności. "Niedz
wiadek"
podzielił swe siły na trzy części. Pierwszą grupą dowodził Eligiusz Malesa "Zawierucha", drugą Tadeusz
Szymerowicz "Żar", a trzecią Zygmunt Jezierski "Orzeł". W latach 1945-1947 oddziały te były bardzo
aktywne. Ich zadaniem było niedopuszczanie do zawiązywania kół PPR, likwidacja agentów UB, rozbijanie
szczególnie uciążliwych posterunków MO: w Iwowem, Latowiczu, Cegłowie, Kałuszynie. "Władza ludowa"
nie była w stanie zwalczać ich małymi siłami - obławy i pacyfikacje były przeprowadzane tylko przez silne
grupy operacyjne UB, KBW i MO, które - na skutek wielkiej życzliwości miejscowej ludności dla oddziałów
NSZ - nie doprowadziły do ich rozbicia. Pomocy udzielał im też ks. Fertak, który bez względu na sympatie
polityczne był współorganizatorem miejscowego koła opozycyjnego PSL. Liczono wówczas, że jest to stan
przejściowy, alianci zagwarantowali nam przecież wolne, demokratyczne wybory, których skutkiem miał być
powrót do normalności i odrodzenia się życia społecznego, gospodarczego i politycznego z prawdziwego
zdarzenia. Niestety, były to nadzieje złudne, z czego jednak wówczas mało kto zdawał sobie do końca sprawę.
Komunistyczni zbrodniarze i złodzieje
Ubowcy organizowali pacyfikacje terenu, podczas których dochodziło z ich strony nie tylko do zabójstw i
gwałtów, ale także do pospolitej grabieży. I trudno było rozróżnić, co grabiono na rzecz resortu, a co na
użytek własny funkcjonariuszy. Brali bowiem dosłownie wszystko, co się dawało oderwać od podłoża. Jak
wynika z przykładowego "Protokołu konfiskaty" (z 16 stycznia 1947 r. z terenu sąsiedniego powiatu Ryki),
ubeccy pacyfikatorzy zabierali ubogim ludziom praktycznie cały skromny dobytek. Według tego meldunku,
sporządzonego przez członków grupy operacyjno-odwodowej UB, "zarekwirowano następujące przedmioty
oraz inwentarz:
1. makatki lniane 3 szt.
2. zasłonki okienne 2 pary
3. firanek okiennych 2 pary
www.radiomaryja.pl Strona 2/9
4. marynarek męskich 2 szt.
5. krawatów męskich 4 szt.
6. kapa na łóżko 1 szt.
7. palto dziecinne 1 szt.
8. sukienka dziecinna 1 szt.
9. płaszcz deszczowy 1 szt.
10. chodnik podłogowy 2 szt.
11. deszczówka - płaszcz 1 szt.
12. firanek drzwiowych 1 szt.
13. zasłonek okiennych 1 szt.
14. prześcieradło stołowe 1 szt.
15. obrazów ściennych 7 szt.
16. stół 1 szt.
17. makatka ścienna 1 szt.
18. kapa na łóżko 1 szt.
19. lustro 1 szt.
20. zegar ścienny 1 szt.
21. łóżko 1 szt.
22. krzeseł 3 szt.
23. szafa 1 szt.
24. lampka nocna 1 szt.
25. waga ciężarowa 1 szt.
26. sieczkarnia 1 szt.
27. kury 9 szt.
28. świnia wagi 35-40 kg 2 szt.
29. krowa 1 szt.
30. wiadro 1 szt., miednica 1 szt.
31. 2 konie z wozem i 1 uprząż
32. poduszka i pierzyna po 1 szt.
(...) potwierdzamy, iż konfiskata była przeprowadzona w naszej obecności zgodnie z prawem (...) Dowódca
grupy operacyjnej Karczmarczyk chor., prac. UB w Rykach, Kuchnio Marian ppor.".
Konfiskowanie ubranek dziecięcych, zasłonek okiennych, krzeseł czy poduszek miało być "zgodne z
prawem"? Tego nie przewidywały nawet komunistyczne przepisy, to była pospolita grabież i zastraszanie
www.radiomaryja.pl Strona 3/9
społeczeństwa, że "kto nie z nami, tego puścimy z torbami". A przecież ci zbóje nawet torby biedakom nie
zostawiali!
Takie wydarzenia miały miejsce na co dzień (i w nocy) na terenie całego kraju, grupy operacyjne UB
pracowały przecież bez wytchnienia. Działania niepodległościowego podziemia, polegające na rozbijaniu
takich grup i uniemożliwianiu im rabunku, leżały w interesie ludności i przysparzały im znacznej
popularności. Oddziały partyzanckie i patrole broniły bowiem życia i mienia swoich najbliższych: rodzin,
przyjaciół, sąsiadów. Ale warunki działania stawały się coraz trudniejsze, komuniści wzmacniali się, brutalnie
eliminując wszelką faktyczną i potencjalną opozycję, rozbijając oddziały podziemia i brutalnie zwalczając ich
zwolenników. Do poszczególnych operacji angażowano już nie tylko aparat bezpieczeństwa, ale i całe dywizje
"ludowego" wojska, z użyciem broni ciężkiej i lotnictwa. Była to więc wojna po wojnie, a ówczesną sytuację
możemy określić jako powstanie antykomunistyczne, w którym były dwie strony: samoobrona społeczeństwa
w postaci kilku ogólnokrajowych organizacji oraz stacjonujące na ziemiach polskich siły sowieckie i ich
komunistyczni kolaboranci. Powstańcy na dłuższą metę nie mieli szans, przewaga po stronie okupantów była
przecież przygniatająca. Ale ich istnienie znacznie opóz
niało podbój kraju i zniewolenie społeczeństwa.
Oddział NSZ por. Zygmunta Jezierskiego "Orła"
Na skutek lutowej amnestii w 1947 r. miejscowi NSZ-owcy ujawnili się, kiedy zdawali broń. Szybko okazało
się, że amnestia była tylko grą bezpieki z podziemiem, chodziło o jego szybsze unicestwienie. Zaczęły się
prześladowania i aresztowania ujawnionych. Taki los spotkał por. Mariana Gadomskiego "Niedz
wiadka". W
tej sytuacji ci, którzy byli jeszcze na wolności, wracali do lasu, chroniąc się przed represjami. Swój oddział
partyzancki NSZ odtworzył też por. Zygmunt Jezierski "Orzeł". Było to 14 dobrze uzbrojonych i
umundurowanych żołnierzy. Ich największym dokonaniem była wspaniała akcja rozbicia transportu więz
niów
UB, przeprowadzona 1 kwietnia 1948 r. koło wsi Trzebicza. Wszyscy więz
niowie zostali uwolnieni, zginęło
kilku ubeków, zaś oddział "Orła" nie poniósł żadnych strat.
Żołnierze tego oddziału kilkakrotnie brali udział w nabożeństwach odprawianych przez ks. Fertaka, który
udzielał im sakramentu pokuty, święcił ryngrafy. Ksiądz Fertak organizował także na ich rzecz zbiórki
pieniędzy od osób wspierających działalność niepodległościową, a poszukiwanym przez UB udzielał
schronienia.
14 kwietnia 1948 r. w godzinach wieczornych ks. Fertak namówił proboszcza sąsiedniej parafii w Kuflewie,
ks. Wiktora A
ubińskiego, do otwarcia kościoła i odprawienia Mszy św. dla członków oddziału "Orła".
Żołnierze zostawili długą broń w przedsionku kościoła i kolejno przystępowali do spowiedzi.
Oddział "Orła" został rozbity dopiero 3 czerwca 1948 r. we wsi Grodzisk. Otoczyła go specjalna grupa
operacyjna UB i KBW z Warszawy. NSZ-owcy nie mieli żadnych szans. Pięciu z nich zginęło w
www.radiomaryja.pl Strona 4/9
dwugodzinnej walce, czterech bezpieka ujęła żywcem. Ciężko ranny por. "Orzeł", mimo pięciu ran
postrzałowych, bohatersko przedarł się przez trzy kordony ubeków. Ujęto go dopiero kilka miesięcy póz
niej -
został postawiony przed komunistycznym sądem, skazany na karę śmierci, który to wyrok wykonano.
Skazywano również współpracowników oddziału z siatki terenowej. Niekiedy zaś - jak w przypadku
słynącego z ogromnej odwagi i brawury Zygmunta Rzeszkiewicza, którego UB nie mógł ująć żywcem, do
skrytobójstwa użyto najbardziej zaufanych konfidentów... Zbrodnicza władza stosowała bowiem najbardziej
odrażające, zbrodnicze sposoby w walce z przeciwnikami.
UB w walce z Kościołem
Proces żołnierzy NSZ por. "Orła" stał się dla komunistów kolejnym pretekstem, aby ugodzić w Kościół. Ta
walka trwała nieprzerwanie od początku ich panowania. Kierowała nim osławiona Julia Brystygier, nie bez
powodu zwana w środowiskach więz
niów politycznych "krwawą Luną". Była to osoba wykształcona -
ukończyła przed wojną studnia historyczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Póz
niej pracowała
jako nauczycielka w żydowskim seminarium nauczycielskim "Tarbuth". W 1927 r. trwale związała się z
ruchem komunistycznym, co dało jej po wojnie tytuł do zawrotnej kariery w bezpiece.
W latach 1945-1954 była dyrektorem V Departamentu MBP, który kontrolował całe życie polityczne,
społeczne i religijne w komunistycznej Polsce. Jej działanie w strukturach władzy znacznie wykraczało poza
zakres kompetencji i faktycznie kierowała walką z Kościołem.
Na odprawie kierownictwa MBP 13-15 paz
dziernika 1947 r. Brystygierowa wygłosiła zasadniczy referat pt.
"Ofensywa kleru a nasze zadania", który przyczynił się do intensyfikacji walki z Kościołem. Stwierdziła w
nim: "W walce przeciw demokratycznemu ustrojowi Państwa Polskiego zaczyna kler polski wysuwać się na
pierwszy plan. Dlatego też sprawa przeciwdziałania i zwalczania wrogiej działalności politycznej kleru i
obozu katolickiego musi zająć odpowiednie miejsce w pracy organów BP. (...) Fakt, że centrum dyspozycyjne
kleru polskiego jest w Watykanie, który - jak wyżej wspomniano - odgrywa dziś rolę jednego z najbardziej
antydemokratycznych, antysowieckich i proamerykańskich czynników w polityce międzynarodowej, określa
również kurs polityki episkopatu polskiego. (...) Aparat nasz dotychczas nie doceniał i na ogół nienależycie
odniósł się do [tego] zagadnienia. (...) Zwalczanie wrogiej działalności kleru jest niewątpliwie jednym z
najtrudniejszych zadań, jakie stoją przed nami. (...) Praca nasza operacyjna musi iść w kierunku: Rozpracować
udział księży w podziemiu, który obecnie jeszcze jest b. poważny".
W kolejnym referacie programowym w lipcu 1949 r. pt. "O kierunkach pracy na nowym etapie walki z
klerem" Brystygierowa wezwała wprost do zniszczenia Kościoła katolickiego, jako "agentury watykańskiej".
Nawet po 1956 r. krzywda się jej nie stała, co więcej, coraz częściej spotkać się można z bardzo wątpliwej
jakości "świadectwami", jakoby w gruncie rzeczy była to zacna, ciepła w uczucia kobieta. A skąd w takim
www.radiomaryja.pl Strona 5/9
razie przylgnął do niej przydomek "krwawa Luna"? To oczywiście tylko złośliwy epitet tych, którzy nie
poznali jej bliżej...
Śledztwo, proces i wyroki
Ujęci żołnierze por. "Orła" oraz księża: Fertak i A
ubiński, zostali poddani bardzo ciężkiemu śledztwu.
Nadzorował je osławiony Bronisław Szczerbakowski, znany z prymitywizmu i skłonności sadystycznych.
Pomagali mu m.in. Kazimierz Chudy, Kazimierz Górski i Stanisław Jakubowski. Szczególnie znęcano się nad
ks. Fertakiem, usiłując przypisać mu "sprawstwo kierownicze bandy". Śledczy zrywali mu paznokcie,
wyrywali kępy włosów z niegolonej brody. Na współoskarżonych wymuszano zeznania, że zachęcał ich do
zabójstw. On sam przyznawał się tylko do tego, że służył im posługą duszpasterską.
Od 16 do 28 lutego 1949 r. trwała rozprawa przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie.
Przewodniczącym był cieszący się bardzo złą sławą mjr Józef Badecki, z udziałem asesora por. Ryszarda
Czarkowskiego i ławnika por. Konstantego Fabisiaka. Oskarżał kpt. Franciszek Rafałowski. Wyrok zapadł 28
lutego 1949 roku. Karę śmierci orzeczono wobec Czesława Gałązki, Edwarda Markosika i Józefa
A
ukaszewicza. Wyroki wykonano...
Ksiądz Kazimierz Fertak został skazany na 15 lat więzienia, ks. Wiktor A
ubiński na 4 lata. Pierwsze dni
rozprawy, starannie nagłośnione, zostały poświęcone w całości na oskarżanie księży. Inni oskarżeni wówczas
nie byli nawet wymienieni podczas rozprawy, co świadczyło o tym, jak wielkie znaczenie przywiązywali
sędziowie i oskarżyciel do rozprawy z Kościołem.
Skazani księża wyroki odbywali w ciężkim więzieniu w Rawiczu.
"Za funty i dolary" czy za... ruble?
Procesy polityczne w ówczesnej Polsce były dwojakiego rodzaju: utajnione, bez udziału osób postronnych,
bardzo często odbywały się poza gmachami sądów (np. w więzieniach, gdzie oskarżony był sadzany na
więziennym kiblu, a dyspozycyjny sędzia odczytywał mu gotowy wyrok; były one nazywane "kiblowymi"), i
pokazowe, starannie wyreżyserowane, w których chodziło nie tylko o skazanie oskarżonych, ale też o ich
poniżenie i zohydzenie w oczach najbliższych, a także zgromadzonej "publiczności". Ta ostatnia nie była
jednak przypadkowa, wszystko bowiem miało przebiegać zgodnie z planem. Ową "publiczność" stanowili
zazwyczaj funkcjonariusze UB w cywilu, strażnicy więzienni, najbardziej zaufani członkowie partii i
aktywiści Związku Młodzieży Polskiej (ZMP).
Szczególna rola przypadała lojalnym pismakom, których zadaniem było takie przedstawienie oskarżonych,
aby "lud pracujący miast i wsi" nabrał do nich szczególnej odrazy. O ile jeszcze pisanie artykułów
zawierających kłamstwa i obelgi wobec żołnierzy podziemia czy księży, które ukazywały się w czysto
www.radiomaryja.pl Strona 6/9
partyjnej prasie i były pisane prymitywnym językiem, można było zrozumieć, o tyle pisanie w tzw. normalnej
prasie, która była przeznaczona dla szerokich rzesz czytelników, tego samego i w ten sam sposób przez osoby
uchodzące za w miarę normalne budzić dziś musi szczególną odrazę. Przecież ci ludzie nie musieli się aż tak
świnić. Czy pożądanie luksusów i komfortu (na tle ówczesnej powszechnej biedy i nędzy) było aż tak silnym
impulsem, aby bezwzględnie służyć nikczemnej sprawie? Niestety, pismaków tego pokroju nie brakowało.
Jednym z nich był Jerzy Waldorff (dziś bardziej znany z wielce kulturalnych felietonów, dotyczących szeroko
pojętej sztuki), jako stalinowski propagandzista jest znany znacznie mniej lub w ogóle nieznany. A przecież
włączył się chętnie do propagandowego chóru i frontu walki z Kościołem. Oto, co pisał w okresie apogeum
stalinowskich represji: "Procesy typu warszawskiego, czy łódzkiego, nie są przejawem walki z katolicyzmem.
Nikt nie przeszkadza nikomu w Polsce być katolikiem. Oświadczenia rządu w tym względzie są zresztą
zupełnie jasne. (...) Procesy owe nie są również przejawem walki z Kościołem, gdyż nie można reakcyjnej
części duchowieństwa katolickiego, a nawet złego papieża-polityka, który popiera pretensje rewizjonistów
niemieckich do naszego Zachodu - utożsamiać z wartością i nauką Kościoła Katolickiego. W stosunku do tego
Kościoła, który jest reprezentowany przez lojalne wobec państwa duchowieństwo, rząd nie objawia
zastrzeżeń. (...) Jest wszakże ktoś, kogo działalność band dywersyjnych jak najżywiej interesuje. Ale ten ktoś
nie przebywa na terenie naszego kraju i zainteresowania ma dość specyficzne. Polityka państw
imperialistycznych nie od dziś polega na tym, żeby siać wokół zamęt. Na tej taktyce wyrosła i przez wieki
trzymała się potęga Anglii i rozszerzało się Imperium Brytyjskie. Jeśli Anglia, bez narażania jednego Anglika,
posyłała pieniądze na dywersję do jakiegoś kraju, to nie z troski o ten kraj, lecz żeby wywoływać tam
niepokoje, idące jej na rękę. (...) Dobrze jest finansować bandy, które - w razie gdyby nawet choćby tylko
polski eksport na jakimś odcinku miał zagrażać interesom ich imperialistycznych mocodawców - będą gotowe
zdezorganizować nasze warsztaty produkcji, czy arterie komunikacyjne. - Za funty i dolary zostały
dostarczone karabiny i ryngrafy, które święcił ks. Fertak. Nie chcę wątpić, że księża typu Fertaka są mało
liczni. Do tego, że istnieją w ogóle, przyczyniło się w dużej mierze wykształcenie naszego niższego kleru,
które jest - w porównaniu z wiedzą kleru katolickiego we Francji - na ogół niezbyt wysokie. (...)
Lecz księża Fertacy mają nad sobą przełożonych, którzy winni ich pouczać, a milczą. Gdyby ukazały się były
w swoim czasie listy pasterskie, potępiające szczerze i ostro działalność reakcyjnego odłamu kleru, to
zapewne procesy w Warszawie i A
odzi, gdyby zaszły, odbyłyby się bez udziału księży.
Do ks. Fertaka nikt nie może mieć pretensji o to, że spowiadał NSZ-owców z ich zbrodni: tajemnica
spowiedzi i granice konfesjonału są nietykalne. Ale tylko te granice. Żaden rząd żadnego państwa nie
zgodziłby się na to, by ksiądz poza owymi granicami przechodził z działalności pasywnej przyjmowania
grzechów, w aktywną i namawiał wiernych do pospolitych przestępstw, bowiem z punktu widzenia prostej
moralności - tak należy zakwalifikować czyny skazanych w A
odzi i w Warszawie.
www.radiomaryja.pl Strona 7/9
Reakcyjna góra kleru może uważać, że nasz ustrój obecny jej nie odpowiada. To jej rzecz. Ale nie może
pomijać milczeniem przestępczej działalności księży osądzonych w A
odzi i w Warszawie, jeśli pragnie - tak
jak całe społeczeństwo - żeby te procesy były ostatnimi" (Jerzy Waldorff, Granice konfesjonału, "Przekrój",
20 marca 1949, s. 3).
Ta "reakcyjna góra kleru", jak to ujął Waldorff, też była prześladowana, komunistom chodziło bowiem o
złamanie Kościoła i uczynienie z niego posłusznego narzędzia zniewolenia społeczeństwa. Na szczęście to się
nie udało. Ale i Kościół, i społeczeństwo zapłaciły za to bardzo wysoką cenę. Czyż nie byłaby ona o wiele
niższa, gdyby komuniści nie mieli do pomocy takich gorliwców?
Chciał, a nie musiał
Były to ciężkie czasy dla (prawie) wszystkich, ale takich jadowitych, nienawistnych i zakłamanych tekstów
Waldorff pisać nie musiał. Przyzwoici ludzie, jeśli nic dobrego dla innych zrobić nie mogli, to przynajmniej
milczeli i nie przykładali ręki do ideologicznej nagonki. Ale Waldorff widocznie chciał żyć ponad stan,
imponowały mu układy i układziki z nową władzą, miał bowiem z tego liczne profity. Władza zaś, ceniąc
dyspozycyjność, pozwalała mu na publiczne zaspokajanie mitomańskich zapędów i popisywanie się rzekomą
erudycją, która w jakże licznych przypadkach była powierzchownym blichtrem. Nawet póz
niej, gdy miał
szansę na szczerą opowieść o swej kolaboracji z reżimem, nie zdobył się na jakąkolwiek ekspiację.
Pamiętajmy, że podsądni, których opluwał, byli skazywani na kary śmierci - wykonywane! - i długoletnie kary
więzienia, z których wychodzili schorowani i ograbieni z najlepszych lat życia. W jego przypadku, wprost
przeciwnie, zamiast szczerości mieliśmy bagatelizowanie zła, jakie wyrządzał, i spłycanie zagadnienia do nic
nieznaczących epizodów.
Po latach, usiłując nieudolnie zatrzeć za sobą te paskudne ślady, wspominał, opisując nieformalne spotkania z
ówczesnym komunistycznym dyktatorem mediów Jerzym Goldbergiem Borejszą (bratem osławionego płk.
Józefa Goldberga Różańskiego): "Sadowił się [Borejsza - przyp. L.Ż.] w którymś z ciemniejszych pokojów
Hotelu Francuskiego, skąd wzywał kolejno na rozmowy co bardziej wziętych dziennikarzy, którzy nie
opowiedzieli się dość wyraz
nie za wspaniałościami ustroju komunistycznego. Więc i ja miałem taką tajną
rozprawę, w wyniku której, walcząc o każde słowo, musiałem napisać felieton bodajże przeciwko księżom, co
wzbraniali się włączyć do grupy 'Księży patriotów'".
Ale to, co napisał, nie było przecież prawdą. Cytowany tekst nie dotyczył w miarę błahych spraw, lecz
ludzkiego życia w więziennych warunkach i wykonanych kar śmierci. Ponadto Waldorff napisał takich
tekstów dużo więcej, więc rozmowy z Borejszą oraz "pewnym urzędnikiem", jak go tajemniczo nazwał w
lukrowanych wspomnieniach ("Moje lampki oliwne"), okazały się dla ludowej władzy bardzo korzystne. Dla
Waldorffa też, bo owa władza pozwalała mu na bardzo dużo, przede wszystkim na brylowanie po
www.radiomaryja.pl Strona 8/9
warszawskich (i nie tylko) pseudosalonach i zabawianie, kogo się da. Przypisując innym kłamliwie, że brali
"funty i dolary", sam wiódł dostatnie życie za judaszowe ruble.
Powięzienne lata
Odejście Józefa Stalina, a następnie kilku komunistycznych przywódców "bratnich krajów", w tym Bolesława
Bieruta w 1956 r. w Moskwie (mawiano wówczas, że Bierut spożył "ciastko z Kremlem"), powstrzymało
olbrzymią falę represji. Więzienia znacznie opustoszały (ale nie całkiem, wbrew obiegowej opinii, ponieważ
ostatni stalinowscy więz
niowie polityczni opuszczali ponure mury jeszcze pod koniec epoki Władysława
Gomułki). Jednak reżim ideologiczny nie zelżał - po 1956 r. w Polsce był ten sam ustrój, co poprzednio, i
Polską rządzili ci sami i tacy sami ludzie. Dlatego nie doszło do żadnych rozliczeń, winni zbrodni nie byli
pociągani do odpowiedzialności. Byli więz
niowie polityczni i ich najbliższe rodziny należeli do obywateli
nawet nie drugiej, lecz trzeciej kategorii. Nie było dla nich lepszej pracy, mieszkań, nie mówiąc o takich
"przywilejach", jak wyjazdy zagraniczne czy praca w lepszych zawodach.
Ksiądz Kazimierz Fertak został warunkowo wypuszczony z więzienia w 1955 r. w związku z ciężką chorobą
(gruz
lica), a zwolniono go dopiero w 1956 r., po ośmiu bardzo ciężkich latach pobytu w "sanatorium
Radkiewicza", jak nazywano wówczas stalinowskie więzienia. Z okresu więziennego pozostały po nim bardzo
ciepłe wspomnienia towarzyszy niedoli, którzy zapamiętali go z jak najlepszej strony.
W latach 1956-1960 był wikarym przy kościele na warszawskim Bródnie. W 1968 r. został dyrektorem Domu
Księży Emerytów w Warszawie. Za zasługi dla Kościoła był wyróżniony przywilejem rokiety i mantoletu oraz
godnością kanonika honorowego Kapituły A
owickiej. Zmarł 30 września 1973 roku.
Ksiądz Wiktor A
ubiński odsiedział całość kary, prośby krewnych o jej złagodzenie spotykały się ze stanowczą
odmową władz więziennych, ponieważ więzień był karany dyscyplinarnie, m.in. za "nieodpowiednie
zachowanie". A on chyba nie bardzo rozumiał, za co tak naprawdę cierpi - oskarżenie zostało spreparowane,
dowody naciągane, on sam do żadnej winy się nie poczuwał i do niczego się nie przyznał. To było bardzo z
le
widziane przez jego prześladowców. W kolejnych opiniach komunistycznych władz są zapisy, że "nie
rokował poprawy", a więc więzienną, bardzo ciężką "resocjalizację" musiał przejść w całości.
Zwolniono go dopiero 8 czerwca 1952 roku. Był wówczas, mimo stosunkowo młodego wieku, człowiekiem
wyniszczonym i wymęczonym. Otrzymał od władz kościelnych nominację na administratora parafii w
Chojnacie, gdzie na skutek doznanych szykan i przejść więziennych zmarł przedwcześnie 8 września 1958
roku.
Leszek Żebrowski
www.radiomaryja.pl Strona 9/9