Zasilacz do CB K T Y
P R O J E
Zasilacz do CB, część 1
kit AVT-396
Czas na naprawd� mocne
Niewiele jest urządze� elektro-
uderzenie.
nicznych spotykanych w domach
Proponujemy wykonanie
(opr�cz komputer�w) potrzebują-
impulsowego zasilacza dułej
cych tak dułej mocy za-
mocy, kt�ry mołe oddaĘ do silania. Skromną, lecz
wielce wymagającą ich
obciąłenia 220W przy
reprezentacją, są na
napi�ciu 12V. Rozbudowany
przykład transcei-
układ filtr�w
very KF/UKF
przeciwzakł�ceniowych oraz
w wersji mobile,
szereg układ�w zabezpiecze�,
cz�sto wykorzysty-
czynią z niego uniwersalne,
wane przez kr�tkofa-
wydajne i wysokosprawne
lowc�w stacjonarnie,
�r�dło mocy.
w domu. Ich moc wy-
jściowa cz�sto si�ga
100W przy zasilaniu 12V, RzetelnośĘ
konieczne jest zatem konstruktorska naka-
stosowanie zasilacza o dułej zuje uprzedziĘ Czytelnik�w,
wydajności prądowej. ił budowa zasilacza jest zaj�ciem
Istnieje powszechne przeko- czasochłonnym i wymagającym
nanie, ił sprz�tu radiokomunika- dułej staranności. Na kałdym eta-
cyjnego nie naleły zasilaĘ z urzą- pie budowy trzeba pami�taĘ
dze� impulsowych. Z pewnością o tym, ił pracujemy z niebezpiecz-
jest w tym nieco racji, gdył po- nym napi�ciem sieci po stronie
ziom zakł�ce� wytwarzanych przez pierwotnej i dułymi prądami po
zasilacze impulsowe jest wyłszy stronie wt�rnej.
nił w zwykłych stabilizatorach o
działaniu ciągłym. Nie jest to Opis układu
jednak krytyczne w urządzeniach Schemat elektryczny przetwor-
FM i w wersji mobile - z g�ry nicy przedstawiamy na rys. 1.
przystosowanych do wsp�łpracy Przemienne napi�cie sieci (220V),
z instalacją elektryczną samochodu poprzez rezystory R1 i R2 ograni-
lub ze �r�dła mało stabilnego czające impuls prądu w momencie
i o dułych zakł�ceniach. włączenia układu do sieci, jest
Prezentowany układ jest kon- podawane na filtr przeciwzakł�ce-
wencjonalną przetwornicą prze- niowy zbudowany z kondensato-
ciwsobną (ang. push-pull), pracu- r�w C1 i C2 oraz skompensowa-
jącą z cz�stotliwością 50kHz, nego prądowo dławika Dł1. Po
z modulacją szerokości impulsu filtracji przeciwzakł�ceniowej na-
i zasilaną bezpośrednio wyprosto- st�puje prostowanie i odfiltrowa-
wanym napi�ciem sieciowym. nie napi�cia. Napi�cie na konden-
Układ został zaprojektowany satorach filtrujących C3 i C4 nieco
w spos�b zapewniający jak najlep- przekracza 300V. Dodatkowy dła-
szą realizacj� pi�ciu najwałniej- wik Dł2 przeciwdziała przenikaniu
szych załołe�: do sieci energetycznej zakł�ce�
- osiągni�cia wysokiej sprawności wytwarzanych przez przetwornic�,
rz�du 78%; podobnie kondensator C5 zmniej-
- niskiego poziomu zakł�ce�, t�t- sza impedancj� filtrujących kon-
nie� i szum�w napi�cia wyjścio- densator�w elektrolitycznych dla
wego; wyłszych cz�stotliwości. Poniewał
- prostoty uruchamiania i wyko- istnieje sprzecznośĘ wymaga� na
nania; wartości rezystancji rezystor�w R1
- małej liczby element�w induk- i R2 (powinna byĘ duła dla znacz-
cyjnych; nego ograniczenia impulsu prądu
- wysokiego stopnia zabezpiecze- ładującego elektrolity filtru, a mała
nia zasilanego urządzenia. ze wzgl�du na ograniczenie strat
Elektronika Praktyczna 3/98
34
Zasilacz do CB
Rys. 1. Schemat elektryczny zasilacza.
Elektronika Praktyczna 3/98
35
Zasilacz do CB
mocy o napi�ciu 18V. Jest dułą cz�stotliwośĘ pracy przetwor-
on potrzebny do zasilania nicy i dułe prądy przepływające
sterownika przetwornicy. przez ich wyprowadzenia, poje-
Wyprostowane i odfilt- dynczą wartośĘ pojemności rozbito
rowane napi�cie sieci tra- na pi�Ę mniejszych, tak aby mak-
fia do falownika zbudowa- symalnie zmniejszyĘ szkodliwą re-
nego z dw�ch tranzysto- zystancj� ESR pojemności
r�w kluczujących MOS- wypadkowej. W zasadzie wszyst-
FET (T1 i T2) i transfor- kie te elementy powinny byĘ
matora impulsowego TR1. dostosowane do pracy w układach
W połączonych �r�dłach impulsowych. Z uwagi na trud-
kluczy znajduje si� rezys- nośĘ zakupu, praktycznie wypr�-
tor R4. Spadek napi�cia bowano kombinacj� pi�ciu zwyk-
na nim informuje sterow- łych kondensator�w elektrolitycz-
nik o wartości prądu w ob- nych (ale renomowanych firm!).
wodzie pierwotnym i jest Cała ta bateria została zboczniko-
wykorzystywany do reali- wana dwoma kondensatorami (C21
zacji układu ograniczające- i C25) o małych pojemnościach,
go maksymalny prąd wy- dla poprawy charakterystyk w za-
jściowy i do blokady klu- kresie wyłszych cz�stotliwości.
czy w przypadku zwarcia Słowa wyjaśnienia nalełą si�
na wyjściu. Pomi�dzy dre- r�wnieł funkcji element�w R29
ny tranzystor�w T1 i T2 i R39 oraz C29 i C30. Zadaniem
został włączony dw�jnik tych dw�jnik�w jest złagodzenie
R5, C6 ograniczający szyb- charakterystyki powrotu diod D5
kośĘ narastania napi�cia i D6. Bez nich charakterystyka
na tranzystorach do war- jest ostra, co w efekcie powoduje
tości bezpiecznej. Chwilo- dodatkową i niepotrzebną genera-
we napi�cie na tranzysto- cj� zakł�ce� radioelektrycznych.
rach osiąga podwojoną
wartośĘ wyprostowanego Sterownik przetwornicy
napi�cia sieci, zgodnie Do sterowania przetwornicą uły-
z rys. 2 obrazującym to układu SG3525A. Jest to popu-
Rys. 2. Przebiegi w charakterystycznych
kształt przebieg�w napi�Ę larna i znana kostka produkowana
punktach układu.
i prąd�w w układzie. przez wi�kszośĘ znanych firm p�ł-
mocy), zamiast wspomnianych Przetransformowane napi�cie przewodnikowych. Jej niewątpliwą
opornik�w lepiej jest ułyĘ termis- jest podawane poprzez diody D5 zaletą jest to, ił dzi�ki wbudowa-
tor�w NTC (o rezystancji malejącej i D6 na dławik Dł3. Jego podsta- niu w nią tzw. układu totem-pole,
ze wzrostem temperatury) i mocy wowym zadaniem jest gromadze- bez ładnych dodatkowych układ�w
strat rz�du 2W. nie energii podczas włączonych mołe ona sterowaĘ parą kluczy
Transformator TR2 wraz z mos- kluczy i oddawanie jej do obcią- MOSFET. W ten spos�b, zachowu-
tkiem prostowniczym M2, kon- łenie wtedy, gdy oba klucze są jąc koncepcj� umieszczenia obwo-
densatorem filtrującym C16 i tr�j- zatkane. Przebieg prądu w dławi- du sterującego po pierwotnej stro-
ko�c�wkowym stabilizatorem U2, ku jest pokazany na rysunku 1. nie transformatora, udało si� za-
tworzy pomocniczy zasilacz małej Z uwagi na duły prąd przewo- oszcz�dziĘ dwa elementy indukcyj-
dzenia, przekra- ne: transformatora sterującego klu-
czający w szczy- czami i przekładnika prądowego do
cie 23A, gabaryty kontroli prądu pierwotnego.
dławika są dułe. Wadą takiego rozwiązania jest
Jego rdze� nie to, łe zazwyczaj uszkodzenie tran-
powinien si� bo- zystora kluczującego (np. przebi-
wiem nasycaĘ. cie dren-bramka) pociąga za sobą
Osobom, kt�re b�- spalenie sterownika. Przed zjawis-
dą chciały prze- kiem tym mołna pr�bowaĘ broniĘ
projektowaĘ układ si� włączając pomi�dzy mas�
na inne parametry napi�ciowo- a bramki (r�wnolegle do rezysto-
prądowe, z pewnością przyda si� r�w R9 i R10) diody Zenera dułej
informacja, łe dławik ułyty mocy o napi�ciu rz�du 25V. Jed-
w układzie posiada pod tym nak pr�by autora pokazały, łe
wzgl�dem spory zapas. Jego niekiedy impulsy prądu są tak
rdze� nasyca si� dopiero przy silne, łe niszczą i układ scalony,
prądzie rz�du 28..30A. i wspomniane diody.
Kondensatory C19..C24 filtrują Schemat wewn�trzny układu
napi�cie wyjściowe. Z uwagi na SG3525 został przedstawiony na
Rys. 3. Schemat blokowy układu SG3525 .
Elektronika Praktyczna 3/98
36
Zasilacz do CB
zakł�cenia szpilkowe jakie poja- kondensatora wolnego startu C11
wiają si� przy przełączaniu klu- i uruchomienie zasilacza. Gdy na-
czy. Brak tego filtru dolnoprze- pi�cie zasilania zacznie maleĘ, prze-
pustowego objawiałby si� znacz- rzutnik ponownie uaktywnia si�
nym �przeczuleniem� zasilacza przy napi�ciu około 220V, nast�-
na chwilowe skoki prądu. Układ puje szybkie rozładowanie C11 za
zasilacza cz�sto jest przeczulony pomocą nasyconego wtedy T6 i wy-
lub wyłącza si� przy niłszej łączenie zasilacza. Histereza napi�-
wartości prądu, gdy rezystor po- cia przerzutu jest konieczna dla
miaru prądu R4 ma dułą induk- dobrej pracy układu ze wzgl�du na
cyjnośĘ własną (na przykład gdy dośĘ duły poziom t�tnie� napi�cia
jest to rezystor drutowy). R4 na kondensatorze C4.
Rys. 4. Sposób wykonania karkasu
powinien byĘ bezwzgl�dnie ele- Układ sprz�łenia zwrotnego
transformatora Tr1.
mentem wysokiej jakości - w pro- kontroluje wartośĘ napi�cia na
rys. 3. Funkcje wyprowadze� są totypach najlepiej pracowały wyjściu przetwornicy i tak steruje
nast�pujące: oporniki wykonane w postaci szerokością impuls�w kluczują-
Ko�c�wki 11 i 14 są wyjściami płytki ceramicznej z napyloną cych, aby w całym zakresie zmian
układu drivera, mogącymi stero- warstwą oporową. obciąłenia napi�cie było bliskie
waĘ bezpośrednio bramką tran- Za pomocą element�w dołączo- 12V. Od projektu i właściwej kom-
zystora MOSFET o pojemności nych do wyprowadze� 5, 6 i 7 pensacji p�tli sprz�łenia zwrotne-
C nie wi�kszej nił 1,5nF. Mak- ustala si� cz�stotliwośĘ pracy go zaleły szereg istotnych para-
gs
symalny prąd chwilowy prze- zasilacza. Wałną rol� pełni re- metr�w ułytkowych zasilacza,
pływający przez te ko�c�wki zystor R14 - wartośĘ jego opor- mi�dzy innymi jego odpowied�
nie powinien przekraczaĘ ności decyduje o wartości tzw. impulsowa, stabilna praca w sze-
400mA. Ograniczenie to realizu- czasu martwego, czyli minimal- rokim zakresie zmian prądu ob-
je si� włączając rezystor R11 nego odst�pu czasu mi�dzy wy- ciąłenia i charakteru jego impe-
pomi�dzy zasilanie driver�w łączeniem jednego z kluczy, dancji. Prawidłowa kompensacja
(wyprowadzenie 13) a zasilanie a załączeniem drugiego. Taka wzmacniacza napi�cia bł�du jest
układu (wyprowadzenie 15). strefa ochronna jest konieczna trudna i łmudna (o czym autor
Dwa rezystory R6 i R8, o opor- dla bezpiecznej pracy - pr�ba jej przekonał si� dogł�bnie). Jak juł
ności 1&!, włączone w szereg likwidacji spowodowałaby na- wspomniano, elementy kompensa-
z bramkami, zapobiegają wzbu- tychmiastowe zniszczenie tran- cji cz�stotliwościowej są dołączo-
dzaniu si� stopnia sterującego. zystor�w kluczujących przy peł- ne do wyprowadzenia numer
Ko�c�wka 8 jest wejściem ukła- nym obciąłeniu wyjścia. 9 układu SG3525. Jest to wyjście
du powolnego startu przetwor- Ko�c�wki 1 i 2 są wejściami wzmacniacza napi�cia bł�du. Na-
nicy, koniecznym do bezpiecz- wzmacniacza napi�cia bł�du. leły koniecznie zadbaĘ, aby kon-
nego jej uruchomienia. Napi�cie W układzie wejście nieodwraca- densator C12 układu kompensacji
wyst�pujące na podłączonym do jące (2) zostało połączone za cz�stotliwości był wysokiej jakoś-
niej kondensatorze C11 steruje pomocą rezystor�w R16 i R17 ci, najlepiej styrofleksowy.
modulacją szerokości impuls�w z wyjściem napi�cia odniesienia Przeniesienie informacji o na-
kluczujących. Poniewał C11 jest (5,1V - ko�c�wka 16), a na pi�ciu po stronie wt�rnej na
ładowany z wewn�trznego �r�d- wejście odwracające (1) jest po- pierwotną jest realizowane za po-
ła prądowego, daje to w efekcie dawany sygnał sprz�łenia zwrot- mocą transoptora O1. Jest to wał-
powolny wzrost szerokości (wy- nego z transoptora. ny element układu ze wzgl�du na
pełnienia) impuls�w sterujących Elementy dołączone do ko�c�w- bezpiecze�stwo, gdył zapewnia
po włączeniu zasilania. ki 9 zapewniają kompensacj� separacj� galwaniczną obwodu
Ko�c�wka 10 jest wejściem ukła- cz�stotliwościową układu. wt�rnego od sieci energetycznej.
du blokującego prac� przetworni- Układ zabezpieczenia przed zbyt Im dioda LED w transoptorze jaś-
cy. Przekroczenie na niej pozio- małym napi�ciem zasilania nie do- niej świeci, tym napi�cie na wy-
mu napi�cia ok. 0,6V powoduje puszcza do uruchomienia przetwor- prowadzeniu 1 jest wyłsze
stopniowe ograniczenie szerokoś- nicy, jeśli napi�cie na kondensa- i wsp�łczynnik wypełnienia im-
ci impuls�w sterujących klucza- torze C4 jest niłsze nił ok. 240V. puls�w jest mniejszy.
mi i w efekcie spadek napi�cia Układ zabezpieczenia kontroluje Po stronie wt�rnej dioda LED
wyjściowego. W zasilaczu wejście w spos�b ciągły napi�cie na C4. jest sterowana za pomocą układu
to zostało wykorzystane do zabez- W chwili gdy przekroczy ono 230V
pieczenia przed zwarciem. Prze- (pr�g ustalony przez diod� Zenera
kroczenie wartości maksymalnego D1), zaczyna rosnąĘ napi�cie na
prądu na wyjściu zasilacza prze- bazie T3. Para T3 i T4 stanowi
nosi si� przez transformator na przerzutnik Schmitta o dolnym pro-
stron� pierwotną i objawia si� gu przerzutu około 0,6V. Gdy
wzrostem spadku napi�cia na napi�cie na C4 osiągnie ok. 240V,
rezystorze R4 do takiej wartości, to T3 zaczyna przewodziĘ, a T4
łe uaktywnia si� układ ogranicza- i T6 zatykają si�. Zatkany T6 po-
jący. Elementy C7 i R7 eliminują zwala na rozpocz�cie ładowania
Rys. 5. Sposób nawinięcia dławika DA
1.
Elektronika Praktyczna 3/98
37
Zasilacz do CB
TL431 (regulowanej diody Zene- Sterownik wentylatora
ra). W chwili gdy napi�cie wy- Mimo dułej sprawności, przy
jściowe zasilacza przekroczy na- pracy z pełną mocą wyjściową,
stawioną wartośĘ progową stabi- w układzie dośĘ silnie grzeją si�
lizacji układu TL431, zaczyna pły- niekt�re elementy. Szczeg�lnie do-
Rys. 6. Sposób wykonania dławika DA
2.
nąĘ prąd przez LED i nast�puje tyczy to diod D5 i D6, rdzenia
ograniczenie napi�cia. WartośĘ na- transformatora, dławika i kluczy. włącznik wentylatora. Zrealizowa-
pi�cia wyjściowego mołna regu- Poniewał w załołeniach zasilacz ny on został w spos�b najprostszy,
lowaĘ w niewielkim zakresie za był projektowany do zasilania za pomocą pojedynczego wzmac-
pomocą PR1, zmieniającego napi�- transceivera, bez sensu byłoby go niacza operacyjnego U3 pracujące-
cie progowe D2. Parametry całej wyposałaĘ w dułe radiatory lub go jako komparator z histerezą
sieci sprz�łenia zwrotnego zostały pracujący przez cały czas wenty- i por�wnującego napi�cie odniesie-
wyliczone w taki spos�b, aby cały lator, gdył duła moc jest pobie- nia z sygnałem z czujnik�w tempe-
układ miał wzmocnienie bliskie rana wyłącznie przy nadawaniu. ratury. Zaletą tego klasycznego
jedności, tj. aby zmiana napi�cia Dlatego układ wyposałony zo- układu jest to, ił przy wykorzys-
na wyjściu o np. +30mV wywo- stał w radiatory, zdolne odprowa- taniu jako czujnika temperatury
ływała r�wnieł zmian� o +30mV dziĘ ciepło dla chłodzenia natu- potr�jnej diody BA812, mołliwa
na wejściu odwracającym wzmac- ralnego przy ciągłym prądzie wyj- jest kontrola temperatury w kilku
niacza napi�cia bł�du. ściowym do ok. 8A i termiczny punktach (radiatorach) - praktycz-
na realizacja sprowadza si� do
WYKAZ ELEMENTÓW
umieszczenia w układzie kilku
Rezystory C12: 150nF/63V
diod BA812 w r�łnych miejscach
(o mocy 0,125W o ile nie podano C13: 100pF
i połączeniu ich r�wnolegle.
inaczej):
C14: 6,8nF
R1, R2: Termistory NTC 10&!/2W
C19, C20, C22, C23, C24: 330�F/
Sterownik tyrystora
lub rezystory drutowe 4,7&!/5W
25V
Ewentualne uszkodzenie
R3: 120k&!/1W
C21, C25: 220nF/63V
w układzie kontroli napi�cia wyj-
R4: 0,33&!/1W (nie drutowy)
C29, C30: 6,8nF/250V
ściowego (np. przerwa w rezysto-
R5: 470&!/5W
Półprzewodniki
rze R28) mogłoby doprowadziĘ do
R6, R8: 1&!/0,25W
D1: BZY80C220
szybkiego i niekontrolowanego
R7, R32, R33: 100&!
D2: TL431C
wzrostu napi�cia na wyjściu prze-
R9, R10: 18k&!
D3: LM385-2,5V
twornicy nawet do 25V. To realne
R11: 27&!/0,25W
D4: BZY80-C6V8
niebezpiecze�stwo i dułe zagrołe-
R12, R37: 680&!
D5, D6: MBR2045CT
nie dla drogiego transceivera moł-
R13: 33k&!
D7: BZY80C15
na wyeliminowaĘ włączając r�w-
R14: 12&!
M1: mostek 3A/400V
nolegle do wyjścia zasilacza ty-
R15, R27: 4,3k&!
M2: mostek 1A/100V
rystor. Do jego sterowania słułą
R16, R17, R41: 2,2k&!
O1: 6N135
elementy R32, R33 i dioda Zenera
R18: 1,5k&!
T1, T2: BUZ80
D7, dołączone do jego bramki.
R19, R43: 8,2k&!
T3, T4, T5, T6: BC548
W chwili, gdy napi�cie wyjściowe
R20: 22k&!
T7: BD138
osiągnie 15V, do bramki tyrystora
R21, R26: 47k&!
TS: BA812
zaczyna płynąĘ prąd, powodując
R22: 100k&!
U1: SG3525A
jego wyzwolenie i zwarcie zasila-
R23, R35: 12k&!
U2: 7818
cza. Tyrystor zabezpieczający mu-
R24: 560&!
U3: TL081
si wytrzymaĘ prąd rz�du 25A,
R25: 5,1k&!
Różne
odpada zatem ułycie popularnych
R28: 390&!
DA
1: 2 razy 25 zwojów na rdzeniu
modeli w obudowie TO-220 i dla-
R29, R39: 33&!/1W RP 25x15x10
tego tyrystor został umieszczony
R31: 100&!/2W DA
2: 25 zwojów DNE0,5 w izolacji
poza płytką drukowaną.
polietylenowej na rdzeniu RW5x25
R34, R38, R44: 2k&!
DA
3: rdzeń ETD44 Polfer ze
R36, R42: 10k&!
Elementy indukcyjne
szczeliną 1 mm i z karkasem.
R39: 1k&!
uzwojenie 9,5 zwoju 8 razy DNE JakośĘ i solidnośĘ wykonania
R40: 470k&!
1 mm
element�w indukcyjnych jest klu-
PR1: 10k&!
TR1: rdzeń ETD44 Polfer bez
czem do sukcesu w budowie za-
Kondensatory
szczeliny z karkasem. Uzwojenie
silacza. Jest to z pewnością praw-
C1, C2: 220nF/250VAC
pierwotne 2 razy 54 zwoje DNE
da banalna i znana. Doświadcze-
C3, C4: 200�F/400V
0,5 mm, uzwojenie wtórne 2 razy
nie uczy jednak, łe w stwierdze-
C5: 100nF/400V
5 zwojów, 5 razy DNE 1 mm
niu tym nie ma ładnej przesady.
C6: 100pF/1kV
TR2: TS2/56
Dlatego prawidłowemu wykona-
C7: 22nF/63V
Oprawka bezpiecznika do druku,
niu element�w indukcyjnych po-
C8: 220�F/63V
bezpiecznik 3,15A, wentylator min.
świ�cimy nieco miejsca.
C9, C15, C16, C17, C18, C26,
8x8 cm 12VDC, rezystory i żarówki
C27, C28: 100nF/63V Najwałniejszym podzespołem
do uruchomienia wg opisu
C10: 47�F/25V przetwornicy jest oczywiście
w tekście
C11: 4,7�F/16V transformator impulsowy TR1. Do
Elektronika Praktyczna 3/98
38
Zasilacz do CB
jego wykonania ułyto rdzenia ty- ekran. Tworzy go zazwyczaj jed- nawet do temperatury bliskiej
pu ETD44 produkcji Polfer. nozwojowa i zaizolowana warstwa 80..100oC, nie mołna po prostu
W układzie push-pull, przy cz�s- cienkiej folii miedzianej (nie mo- owinąĘ go taśmą izolacyjną, gdył
totliwości pracy 50kHz moc prze- łe ona tworzyĘ zwartego zwoju). jest ona nieodporna na wysoką
noszona przez ten rdze� nie po- Foli� taką dwustronnie izoluje si� temperatur�. Dlatego rdze� trzeba
winna przekraczaĘ 250W. W od- przyklejając ją do folii styroflek- porządnie skleiĘ ływicą epoksy-
r�łnieniu od układu przetwornicy sowej i nawijając nią jeden zw�j. dową (płaszczyzn przylegania po-
zaporowej, tym razem rdze� nie Wyprowadzenie ekranu naleły ł�wek oczywiście smarowaĘ nie
zawiera szczeliny powietrznej podłączyĘ do ko�c�wki 8. wolno!).
i obie poł�wki powinny dobrze Inną, łatwiejszą metodą wyko- Drugim istotnym elementem za-
do siebie przylegaĘ. Rdze� z wi- nania ekranu jest zastąpienie folii silacza jest dławik DŁ3. Do jego
docznymi p�kni�ciami lub ubyt- miedzianej pojedynczą warstwą wykonania r�wnieł ułyty został
kami jest nieprzydatny. cienkiego przewodu o średnicy np. rdze� ETD44, tym razem jednak
Na początku trzeba nawinąĘ 0,25mm. Nawini�cie takiej wars- z całkowitą szczeliną powietrzną
uzwojenie wt�rne. Ze wzgl�du na twy rozpoczyna si� od ko�c�wki o szerokości 1mm. IndukcyjnośĘ
dułą wydajnośĘ prądową zasila- 8, drugi koniec naleły zaizolowaĘ dławika powinna wynosiĘ 20�H
cza musi ono byĘ nawijane pi�- i pozostawiĘ nie podłączony. Po i dlatego konieczne jest nawini�-
cioma przewodami jednocześnie. zaizolowaniu ekranu podw�jną cie 9,5 zwoju przewodu. Prosz�
Jest to dośĘ kłopotliwe i wymaga warstwą folii, mołna rozpocząĘ si� nie śmiaĘ, te p�ł zwoju wcale
sporej wprawy. nawijanie uzwojenia pierwotnego nie jest wartością przypadkową.
Prac� rozpoczynamy od wyci�- drutem o średnicy 0,5..0,6mm. Za- Poniewał początek uzwojenia za-
cia ostrym nołem w karkasie czynamy od ko�c�wki 2 karkasu czyna si� po jednej stronie kar-
szczeliny potrzebnej do wyprowa- i nawijamy dwie warstwy po 27 kasu (ko�c�wki 1-8), a ko�czy po
dzenia odczepu (rys. 4) i przygo- zwoj�w, koniec okr�camy na ko�- drugiej (9-16), to zawsze liczba
towania 5 odcink�w przewodu c�wce 6 i ponownie nawijamy zwoj�w b�dzie miała poł�wkową
nawojowego o grubości 1 mm dwie warstwy po 27 zwoj�w, cały ko�c�wk�. Tak jak i poprzednio,
i długości ok. 60cm. Ko�ce z jed- czas pami�tając o izolacji, ko�- uzwojenie nawija si� wieloprze-
nej strony okr�camy na wyprowa- cząc nawijanie na wyprowadzeniu wodowo, wiązką 8 przewod�w
dzenia 9..12 karkasu (do 12 dwa 4. o średnicy 1mm Tym razem jed-
przewody!), uprzednio unierucha- Do sprawdzenia dzieła jest po- nak nie trzeba izolowaĘ poszcze-
miając karkas, np. w małym imad- trzebny miernik indukcyjności. Po g�lnych warstw uzwojenia, przy-
le. Podczas nawijania naleły pa- prowizorycznym złołeniu i ściś- da si� jednak impregnacja drutu
mi�taĘ, aby zawsze robiĘ to w jed- ni�ciu rdzenia, indukcyjnośĘ po- ływicą epoksydową. Podobnie jak
nym kierunku, starannie, płasko mi�dzy ko�c�wkami 6-2 oraz 6- w przypadku transformatora, nie
i ściśle obok siebie układaĘ zwoje. 4 powinna wynosiĘ około 9mH. wolno zapomnieĘ o dokładnym
Jeśli czynnośĘ ta nie uda si� za Istotne jest to, aby wartości in- złołeniu rdzenia i sklejeniu go
pierwszym razem, niestety trzeba dukcyjności obu poł�wek uzwoje� razem z karkasem.
pr�bowaĘ do skutku. Tak post�- były jak najbardziej zbliłone. Roz- Dławik filtru przeciwzakł�ce-
pując trzeba nawinąĘ pi�Ę zwoj�w rzut wartości wi�kszy od 8..10% niowego DŁ1 został wykonany na
(liczymy dokładnie!), a drut powi- świadczy o pomyłce w liczeniu rdzeniu okrągłym i nawini�ty dru-
nien utworzyĘ jedną i płaską war- zwoj�w. Brak pomyłki w zacho- tem w izolacji polietylenowej (te-
stw�. Ko�ce przewod�w wypro- waniu kierunku nawijania mołna lefoniczny) w spos�b pokazany na
wadzamy poprzez wyci�tą szcze- sprawdziĘ mierząc indukcyjnośĘ rys. 5. Istotne jest, aby strumienie
lin� na zewnątrz. Tak powstałą pomi�dzy wyprowadzeniami 2 - magnetyczne wytwarzane przez
warstw� trzeba zaizolowaĘ przy- 4. Prawidłową wartością jest około obie, 20-zwojowe poł�wki znosiły
krywając ją szczelnie warstwą 32 mH. Gdy natomiast odczytamy si�. Sprawdzenie praktyczne tego
folii styrofleksowej lub innego z miernika wartośĘ w mikrohen- warunku sprowadza si� do zwar-
izolatora odpornego na tempera- rach niestety uzwojenie trzeba cia ko�c�wek wyjściowych dławi-
tur�. Szczeg�lną uwag� naleły przewinąĘ. ka i pomiaru indukcyjności na
zwr�ciĘ na dokładne przykrycie Niesymetri� uzwoje� mołna ko�c�wkach wejściowych. Oczy-
brzeg�w. r�wnieł zaobserwowaĘ za pomocą wiście indukcyjnośĘ ta powinna
Drugą, identyczną wiązką trze- oscyloskopu, badając kształt prze- byĘ bliska zera. WartośĘ rz�du
ba nawinąĘ dalszą cz�śĘ uzwoje- bieg�w wyst�pujących na R4. Is- milihenr�w świadczy o pomyłce
nia wt�rnego. Tym razem rozpo- totne r�łnice w wysokości słup- w kierunku nawijania. Gotowy
czynamy od wprowadzenia wiązki k�w, przykładowo takie jak poka- i sprawdzony dławik po wlutowa-
przez szczelin�, dalej nawijamy zano na zaciemnionym fragmencie niu w płytk� drukowaną naleły
ponownie 5 zwoj�w, ko�cząc ca- rysunku 2, niezbicie świadczą usztywniĘ kilkoma kroplami kleju.
łośĘ na wyprowadzeniach 13..16. o braku symetrii. Najprostsze jest wykonanie dła-
Nawini�te uzwojenie wt�rne trze- Ostatnią czynnością jest pewny wika DŁ2 - na rdzeniu walcowym
ba zaizolowaĘ, tym razem po- montał rdzenia. Jak juł wspo- nawijamy 25 zwoj�w drutu tele-
dw�jną warstwą folii. mniano poł�wki rdzenia muszą fonicznego jak na rys. 6 i całośĘ
Dla zmniejszenia zakł�ce�, po- byĘ starannie i mocno do siebie pokrywamy koszulką termokurcz-
mi�dzy uzwojeniem pierwotnym dociśni�te. Poniewał podczas pra- liwą.
a wt�rnym, powinno si� umieściĘ cy rdze� mołe si� nagrzewaĘ Robert Magdziak, AVT
Elektronika Praktyczna 3/98
39