MAX CEGIELSKI
ko
MAX
CEGIELSKI
(ur. 1975)  prowadzi programy
O
w TVP Kultura; jako didŻej i prezenter
pracowa" m.in. w Radiostacji i Radiu Jazz.
Publikowa" w  Gazecie Wyborczej ,
 Le Monde diplomatique czy  Dzienniku .
Jeden z za"oŻycieli muzycznego kolektywu
od Konstantynopola do Stambułu
Masala. Laureat (wraz z MasalÄ…) nagrody
 Antyfaszysta roku 2004 , przyznawanej
przez Stowarzyszenie  Nigdy Wi´cej .
Autor powieĘci Masala (W.A.B. 2002),
minipowieĘci Apokalipso (W.A.B. 2004)
oraz ksiąŻki o pakistał
skim sufizmie
Pijani Bogiem (W.A.B. 2007), nominowanej
do Nagrody im. Beaty Pawlak.
a
iat
św
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym www.KIOSQ.nextore.pl.
TYTULOWE Oko 5-03-09 10:03 Page 1
MAX CEGIELSKI
ko
O
a
iat
św
TYTULOWE Oko 5-03-09 10:04 Page 3
Max Cegielski
Pijani Bogiem
Barbara Ehrenreich
Za grosze. Pracowaç i (nie) przeÅ»yç
Adam Elbanowski
Nowe Królestwo Grenady
Marc Fernandez, Jean-Christophe Rampal
Miasto  morderca kobiet
Peter Godwin
Gdzie krokodyl zjada s"oł
ce
Tony Horwitz
B"´kitne przestrzenie
Wojciech Jagielski
Dobre miejsce do umierania
Modlitwa o deszcz
WieŻe z kamienia
Tobias Jones
Sny o Utopii. PodróŻe w poszukiwaniu dobrego Życia
Krystyna Kurczab-Redlich
G"owÄ… o mur Kremla
Murat Kurnaz
Guantanamo. Pi´ç lat z mojego Å»ycia
Juliette Morillot, Dorian Malovic
Uchodęcy z Korei Pó"nocnej
Cees Nooteboom
Drogi do Santiago
Walerij Paniuszkin, Michai" Zygar
Gazprom. Rosyjska broł

Åsne Seierstad
Ksi´garz z Kabulu
Kamila S"awił
ska
Nowy Jork
Fabienne Verdier
PasaŻerka ciszy
Marcin Wojciechowski
Pomarał
czowy majdan
Xue Xinran
Dobre kobiety z Chin
TYTULOWE Oko 5-03-09 10:03 Page 2
MAX CEGIELSKI
ko
O
od Konstantynopola do Stambułu
a
iat
św
Copyright © by Wydawnictwo W.A.B., 2009
Wydanie I
Warszawa 2009
Dla mojej babci  Marii Cegielskiej
 Opium! Uległość! [...] Sułtan tańczący na tacy.
[...] Tak widzi Orient francuski poeta!
[...] Orient! To ziemia, na której nadzy niewolnicy
umierają z głodu .
Naz1
m Hikmet, Orient i Zachód, 1924
TURCJA
BU¸GARIA MORZE CZARNE
Synopa GRUZJA
K1
rklareli
Adrianopol
Zonguldak
GRECJA Stambu" Kastamonu
Tekirdaç

Trabzon
.
Artvin
Samsun
Izmit
MORZE
Rize
Ordu
Giresun
MARMARA Bolu
C
Ûank1
r1

Kars
Adapazar1

Amasya ARMENIA
C Gümüshane
Ûorum  Bayburt
Bilecik
C
Ûanakkale
Bursa Tokat
Erzurum
Ankara
Sivas Erzincan
Eskisehir

Bal1
kesir
Kirsehir

Kütahya
Tunceli
HadŻibektasz
Jezioro
Nevsehir
 Kayseri Elaz1
ç
Bingöl
Wan
Mus Wan
Izmir
Malatya
Aksaray
SAMOS
Denizli
Diyarbak1
r
Niç
de
Hakkari
Konya
S1
rnak
Aydin ,
Ad1
yaman
Kahramanmaras

Isparta
Burdur
Mardin
Muç
la Sanl1
urfa
Adana ,
Karaman
Antalya
Gaziantep
Mersin
IRAK
SYRIA
KRETA
MORZE ÂRÓDZIEMNE
CYPR
O
Oko swiata.indd
7
k
o
s
w
i
a
t
a
.
i
n
d
d
7
MORZE EGEJ SKI E
CHIOS
2
2009-03-10
19:16:56
0
0
9
-
0
3
-
1
0
1
9
:
1
6
:
5
6
LESBOS
IRAN
S
O
K
S
DO
RO
STAMBU¸
19
20
17 18
16
5
15
Bosfor
12
13
14
10 11
8
9
8
6
5
5
7 5
5
4
3
2
1
MORZE MARMARA
1. Ulica Divan Yolu 12. Meczet Nusretiye
2. Dawna bazylika Aja Sofia 13. Siedziba bractwa Mewlewitów
3. Pa"ac Topka1
14. Górna stacja metra Tünel
4. Dworzec Sirkeci 15. Pera Palace Hotel
.
5. Przystanie promów 16. Istiklal Caddesi  Aleja Niepodleg"oĘci
6. Most Galata 17. Plac Taksim, stacja metra
7. IMC 18. AKM  Centrum Kultury im. Atatürka
Û  Targ Kupców Tekstylnych
8. Most Atatürka / Bulwar Atatürka 19. Dzielnica HadÅ»iahmet
9. Dolna stacja najstarszego metra  Tünel 20. Pa"ac Dolmabahce
10. Uliczka Yuksek Kaldirim
11. Istanbul Modern  Muzeum Sztuki
Nowoczesnej na terenie Antrepo
Zatoka Z"otego Rogu
ego
edy
Kenn
ar
w
Bul
Bulw
ar Kennedy ego
PROWINCJA I MIASTO
MORZE CZARNE
9
10
7
Silivri
8
Esenyurt 11
Stambu"
2
6
Büyükc
Ûekmece
1 5
4
FenerbahcÛe
KücükcÛekmece
3
Gebze
Turla
MORZE MARMARA
Gölcük
Yalova
oko"o 20 km
Legenda
1. Lotnisko imienia Atatürka, stacja metra
2. Dzielnica Yenibosna, cemevi alewickie
3. Dystrykt i stocznie Tuzla
4. Dystrykt Sultanbeyli
5. Dzielnica Sargazi
6. Dworzec kolejowy Haydarpasa

7. Dzielnica Gazi Mahallesi
8. Dzielnica Kücük Armutlu
Û
9. Dzielnica Maslak
10. Dzielnica Levent
11. G"ówny dworzec autobusowy, stacja metra
Zasi´g zwartej zabudowy
Zasi´g 27 dystryktów Stambu"u tworzÄ…cych metropoli´
Bosfor
Granica prowincji Stambu"
incji Stambu"
prow
Granica
Jezioro
Ìznik
zamiast prologu
Extrastruggle w Antrepo
Pierwszy z plakatów przedstawia wąsatego mężczyznę
w czapce, pod spodem dumne stwierdzenie:  Jakie to szczęś-
cie móc powiedzieć: jestem Turkiem . Na kolejnych widnieją
już pytania: jak to jest być Kurdem w Turcji? Być Ormianinem,
komunistą, chrześcijaninem czy islamskim ortodoksem?
 A tutaj widzisz Ali Ibn Abu Taliba, zięcia proroka Maho-
meta i jego ucznia, obok pytanie, jak być alewitą. To jeden
z mniejszościowych nurtów islamu, szczególnie popularny
w Turcji. Ali jest dla nich najważniejszą, mistyczną postacią
 tłumaczy mi autor plakatów, artysta ukrywający się pod
pseudonimem Extrastruggle.
Jestem w Antrepo, dawnych dokach celnych Stambułu, na
nabrzeżu od strony morza Marmara. Kiedyś był tu port hand-
lowy, teraz zatrzymują się tylko wielkie statki pasażerskie,
a towarowce cumujÄ… po azjatyckiej stronie miasta. Zaraz
obok znajduje siÄ™ Bosfor, Å‚Ä…czÄ…cy to morze z Morzem Czar-
nym. Dalej na zachód inna cieśnina, Dardanele, prowadzi
do wód egejskich i dalej na Morze Śródziemne. Budynki
wykorzystywane dziÅ› na targi i czasowe ekspozycje to pro-
stokątne, obskurne hale przemysłowe. Jedna z nich została
niedawno przebudowana na muzeum sztuki nowoczesnej
 Istanbul Modern.
Brama do dawnych terenów portowych ukryta jest
na tyłach meczetu symbolizującego dziewiętnastowiecz-
ne zmiany w imperium osmańskim. Świątynię ukończono 11
w 1826 roku i nazwano Nusretiye, czyli Zwycięska. Na pa-
miątkę zlikwidowania oddziałów janczarów pochodzących
początkowo z branki pośród chrześcijan i zorganizowania
nowoczesnej armii osmańskiej, obok, na nabrzeżu, znajdują
siÄ™ jej koszary. Okna w Antrepo wychodzÄ… na morze, ale wi-
dok często zasłaniają wielkie statki wycieczkowe.
Projekt Extrastruggle a pokazywany jest tutaj na dziesiÄ…-
tym biennale sztuki w 2007 roku. To piętnaście czarno-białych,
prostych plakatów, których prawie już nie widać spod czerwo-
nych napisów. W wyznaczonych do tego miejscach widzowie
zamieszczajÄ… swoje komentarze. Przez dwa miesiÄ…ce pokryli
nimi całą ścianę:  To szczęście być Kurdem ,  Pięknie być ale-
witą ,  To zaszczyt być komunistą ,  To trudne być ortodoksyj-
nym muzułmaninem ,  To bohaterstwo być chrześcijaninem .
 W Turcji trzeba być odważnym, by otwarcie się do
tego wszystkiego przyznać. Mustafa Kemal Atatürk chciaÅ‚
tu zrobić Europę, stworzył państwo jednego narodu  Extra-
struggle mówi łamaną angielszczyzną.   Nie obawiajcie się
i nie martwcie, purpura flagi nie zblaknie . W naszym hymnie
państwowym pełno jest takich zdań. Słowem,  jak to pięknie
być Turkiem . Nowe państwo miało jednoczyć mieszkańców
Anatolii. Teraz, osiemdziesiÄ…t lat po narodzinach republiki,
trzeba rozwinąć tę ideę i pójść z nią dalej. Dziś wielu z tych,
którzy są tu od wieków, czuje się wykluczonych z życia,
a przecież chcą nadal mieszkać w tym kraju i zarabiać pienią-
dze. Chcą być obywatelami Turcji, a nie Turkami. Dziś może
lepiej zmienić wymowę hymnu?
Artysta jest niewysokim, szczupłym mężczyzną z paro-
dniowym zarostem. Krótko ścięte włosy, wymięta koszula.
Pełen zapału i energii.
 Moja idea jest prosta: chodzi o to, aby każdy, kto miesz-
ka w Turcji, Ormianin, Kurd, Grek albo jeszcze ktoÅ› inny, nie-
12 pasujący do ustroju, mógł zrozumieć te plakaty i zrobić takie
samemu. Wydrukowałem dziesięć tysięcy. Ludzie brali całe
naręcza. Jestem zaskoczony, ale o to właśnie chodziło, żeby
idea wędrowała. Plakat żyje na ulicy, ale na murach Stambu-
łu moje plakaty pożyłyby godzinę, dwie. W Turcji problemy,
które poruszam, są uważane za bardzo trudne, to teren nie-
bezpieczny i pełen dogmatów. Wszyscy zapomnieli o poli-
tyce, oduczyli się o niej rozmawiać. Zajęli się zarabianiem
pieniędzy. Tak było wygodniej.
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym www.KIOSQ.nextore.pl.