Układ przypominający:
U
k
ł
a
d
p
r
z
y
p
o
m
i
n
a
j
ą
c
y
:
kierowco odpocznij!
k
i
e
r
o
w
c
o
o
d
p
o
c
z
n
i
j
!
Do czego to służy? Opisane urządzenie nie jest wprawdzie w instalacji elektrycznej pojazdu do poziomu
Kierowanie samochodem ma swoje plusy tak radykalne, jak różnego rodzaju  czuwa- minimum około 12,7...13V.
i minusy. Do minusów można zaliczyć nie- ki i budziki, ale również może być pomoc- Gdy gniazdko zapalniczki jest przyłącza-
bezpieczeństwo zaśnięcia za kierownicą. Im ne. Jego instalacja w aucie jest bardzo prosta, ne dopiero po przekręceniu kluczyka w sta-
dłuższa jazda oraz ciszej pracujące auto, tym a koszt wykonania znikomy. cyjce do pozycji  zapłon lub/i po urucho-
bardziej zwiększa się ryzyko. Długotrwałe mieniu auta  elementów R1, R2, R5, T1, D1
(wielogodzinne) prowadzenie pojazdu wy- Jak to działa? nie montujemy, a nóżkę 6 U1 łączymy na sta-
wołuje najpierw zmniejszenie koncentracji, Schemat urządzenia mieszczącego się w ca- łe do minusa zasilania.
w dalszej kolejności senność, w najgorszym łości we wtyku do gniazda zapalniczki Po podaniu zasilania na układ scalony U1
razie wypadek drogowy spowodowany popa- przedstawia rysunek 1. Uniwersalny układ jest on automatycznie resetowany (bo wypro-
dnięciem w objęcia Morfeusza. czasowy CMOS  U1 pracuje jako genera- wadzenie 5 zwarto do minusa)  nie ma więc
Prezentowany układ ma charakter profi- tor astabilny (decyduje o tym zwarcie nóżki możliwości przypadkowego włączenia gene-
laktyczny. W określonych odstępach czasu 10 do plusa zasilania). Wewnętrzny, progra- ratora Q1 przed upływem określonego czasu.
sugeruje kierowcy, aby zatrzymał się na naj- mowany licznik jest ustawiony na najwyż- Gdy to nastąpi, na wyjściu U1 (8) pojawi się
bliższym parkingu lub w innym dozwolonym szy stopień podziału, co pozwala uzyskać stan wysoki, T2 zostaje otwarty na czas rozła-
miejscu celem krótkiego odpoczynku. długie czasy na wyjściu (nóżka 8 U1). Czę- dowania C2 przez R6. Otwarcie T2 wywołuje
Wprawdzie w dzisiejszych czasach nie wszę- stotliwość generatora ustalają elementy R3, włączenie generatorka piezo Q1. Jego dz
więk
dzie można na postoju uciąć sobie krótką C1; R4 pełni funkcję pomocniczą. Jak wi- jest przerywany dzięki zastosowaniu migają-
drzemkę. W każdym razie krótka przerwa, dać, ich wartości nie są duże, co jest ogrom- cej LED D2 (przy niektórych egzemplarzach
przeznaczona na spożycie posiłku, wypicie ną zaletą U1. generatorków i diod, aby dioda migała, trzeba
herbaty może się okazać cenna i pozwoli na Termistor Rt1 powoduje, że w wyższej zamocować dobierany rezystor równolegle do
dalsze kontynuowanie jazdy przez jakiś czas. temperaturze generator piezo Q1 będzie włą- C3). Kondensator C3 gwarantuje pewną pracę
czany o kilkanaście minut wcześniej niż Q1. W modelu prototypowym widocznym na
Rys. 1 przy niższej temperaturze we wnętrzu auta. fotografii - dla C3=1�F generator piezo pracu-
To dodatkowa zaleta je ciszej, dla C3=2 x 1�F (równolegle) z ma-
układu  wiadomo ksymalną głośnością.
bowiem, że kierow-
ca szybciej się mę- Montaż i uruchomienie
czy i potrzebuje czę- Wszystkie elementy lutujemy starannie
stszych przerw pod- w postaci solidnego  pajaka . Na niektóre
czas upałów. końcówki warto nasunąć odcinki izolacji by
CMOS U1 praco- uniknąć zwarć. Wygięty drut stanowiący mi-
wałby nieprzerwa- nus wtyku skracamy i wyginamy tak, aby nie
nie, gdyby nie przy- sięgał w głąb wtyku. Dzięki temu możliwe
łączenie wejścia ka- będzie wmontowanie w taką obudowę wszy-
sującego (n. 6) za stkich elementów.
pośrednictwem MO- Prawidłowy montaż i sprawne podzespo-
SFET-a T1 zamiast ły zapewniają pewne działanie układu bez
wprost do  minusa . żadnej regulacji. Jedyną czynnością może
Tranzystor T1 wraz (ale nie musi) się okazać konieczność dobra-
z R1, R2, R5, D1 ze- nia diody Zenera D1 tak, aby układ zaczynał
zwala na pracę gene- działać przy wzroście napięcia zasilania do
ratora U1 tylko przy poziomu około 13  14V.
wzroście napięcia Ciąg dalszy na stronie 91
Elektronika dla Wszystkich
89
Generator piezo Q1 znajduje się pomię- C2 nie będzie stale pod napięciem. Dlate-
dzy LED D2, tkwiącą w otworze wtyku, go zamiast zwykłego  elektrolita znacznie
Wykaz elementów
a pozostałymi elementami. Otwór wtyku jest lepszy będzie tantalowy.
większy od średnicy LED, dzięki czemu Kto chce uprościć układ może nie monto- Rezystory (jak najmniejsze)
R
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
&!
dz
więk generatora piezo będzie dobrze sły- wać D2  w zamian zastosować generator R1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100&!
R
2
,
R
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
6
8
k
&!
szalny przez kierowcę. piezo na 12V. Przerywany dz
więk generator- R2,R4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68k&!
R
3
,
R
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
5
1
k
&!
Nad termistorem umieszczonym również ka wydaje się jednak skuteczniej oddziały- R3,R5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51k&!
R
6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
0
k
&!
we wnętrzu obudowy, można wywiercić wać na kierującego. R6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220k&!
R
t
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
t
e
r
m
i
s
t
o
r
N
T
C
1
1
0
1
0
k
&!
otwór o 5...7 milimetrowej średnicy. W razie konieczności można dołączyć Rt1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .termistor NTC110 10k&!
kondensator filtrujący (odkłócający) o po- Kondensatory
C
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
�
F
m
o
n
o
l
i
t
y
c
z
n
y
Uwagi końcowe jemności 1uF...10uF (zalecany stały lub mi- C1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1�F monolityczny
C
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
�
F
/
1
6
.
.
.
2
5
V
t
a
n
t
a
l
o
w
y
Z egzemplarzami elementów o wartościach niaturowy tantalowy). C2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22�F/16...25V tantalowy
C
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
�
F
.
.
.
4
,
7
�
F
znamionowych i typach jak w wykazie, C3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1�F...4,7�F
w temperaturze około +25...+28OC, przy Dariusz Knull Półprzewodniki
U
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
C
M
O
S
4
5
4
1
U=14,4V generator piezo był włączany co U1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .CMOS 4541
T
1
,
T
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
B
S
1
7
0
około 84 minut na około 10 sekund. Można T1,T2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BS170
D
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
d
i
o
d
a
Z
e
n
e
r
a
1
1
V
to zmienić dobierając inne wartości R3 i R6. D1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .dioda Zenera 11V
D
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
z
i
e
l
o
n
a
l
u
b
ż
ó
ł
t
a
5
m
m
,
m
i
g
a
j
ą
c
a
Zastosowany CMOS (opisany w EdW D2 . . . . . . . . . . . . .zielona lub żółta 5mm, migająca
10/97) ma dobrą stabilność temperaturową Pozostałe
Q
1
.
.
.
.
.
.
m
a
ł
y
g
e
n
e
r
a
t
o
r
p
i
e
z
o
6
V
(
n
p
.
H
C
M
1
2
0
6
X
)
i jest dość odporny na wahania napięcia zasila- Q1 . . . . . .mały generator piezo 6V (np. HCM 1206X)
O
b
u
d
o
w
a
.
.
.
.
.
.
.
.
.
w
t
y
k
z
a
p
a
l
n
i
c
z
k
i
s
a
m
o
c
h
o
d
o
w
e
j
jącego. Ta druga właściwość nie ma większego Obudowa . . . . . . . . .wtyk zapalniczki samochodowej
znaczenia  podczas jazdy napięcie w instala-
cji elektrycznej auta wynosi zwykle około
14,4V. C1 w zasadzie powinien być foliowy 
byłby jednak za duży do proponowanej obudo-
wy. Dlatego zastosowano niewiele gorszy, mi-
niaturowy kondensator monolityczny.
Elektronika dla Wszystkich
90