tom 13, nr 2, 67 83
Gerontologia Polska S T A N D A R D Y ISSN 1425 4956
Standardy świadczenia usług medycznych
w specjalności geriatria
Standards of geriatric care consensus
Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego
Kolegium Lekarzy Specjalistów Geriatrii w Polsce
i Konsultanta Krajowego w dziedzinie Geriatrii
Autorzy opracowania:
dr Jarosław Derejczyk, prof. dr hab. Tomasz Grodzicki, dr Anna Jakrzewska-Sawińska,
lek. Andrzej Józ
wiak, dr Alicja Klich, dr hab. Katarzyna Wieczorowska-Tobis
Recenzenci:
prof. dr hab. Wojciech Pędich
prof. dr hab. Józef Kocemba
dr hab. med. Barbara Bień
Konsultacja socjologiczna:
prof. dr hab. Zbigniew Woz
niak
Katowice, Kraków, Poznań, Gniezno, Białystok, 2003
Geriatryczne standardy opieki nad osobami pobiega chorobom oraz określa zasady diagnostyki
w starszym wieku i leczenia występujących patologii. Do zadań opieki
Problemy zdrowotne osób w podeszłym wieku, le- nad ludz
mi starszymi należy także współdziałanie
czenie oraz pielęgnacja osób starszych będą we z chorym i jego opiekunami w sytuacjach życiowych
współczesnym świecie coraz bardziej aktualne. Aby szczególnie trudnych dla pacjenta.
pomóc ludziom w starszym wieku, należy wypraco- Leczenie i diagnozowanie patologii u osób w wieku
wać taki system leczenia i pielęgnowania, który bę- podeszłym wymaga z jednej strony znajomości kon-
dzie jasno określał zadania lekarza, pielęgniarki, psy- sekwencji procesu starzenia, a z drugiej strony wiedzy
chologa, terapeuty zajęciowego, rehabilitanta, pra- na temat patofizjologii i symptomatologii chorób wie-
cownika socjalnego i wolontariusza. Standardy opieki ku podeszłego, które są mało charakterystyczne i czę-
medycznej nad ludz
mi w podeszłym wieku mają sta- sto zupełnie odmienne niż u osób młodszych. W tym
nowić nowy model i wzór postępowania z osobą celu dla lekarzy i pielęgniarek powołano specjalizację
starszą. Stosując te standardy zespół geriatryczny z geriatrii.
będzie miał możliwość  całościowego podejścia do
pacjenta i jego problemów. Zespół geriatryczny
OpiekÄ™ nad pacjentem w starszym wieku sprawuje
Ogólna charakterystyka opieki geriatrycznej wielodyscyplinarny zespół złożony z personelu medycz-
Medycyna geriatryczna zajmuje się schorzeniami osób nego, niemedycznego oraz wolontariuszy. Tylko taka
w podeszłym wieku. Obecnie przyjętą granicą wieku opieka zapewnia z jednej strony holistyczne spojrze-
podeszłego jest ukończenie 60 roku życia. Celem me- nie na potrzeby pacjenta, a z drugiej indywidualizację
dycyny geriatrycznej jest zachowanie maksymalnej w zakresie świadczonych usług zdrowotnych.
sprawności i samodzielności chorego oraz zapobie- Jako opiekę holistyczną rozumie się opiekę lekarską,
ganie zbędnej instytucjonalizacji. pielęgniarską, rehabilitacyjną oraz pomoc psychoso-
Opieka nad ludz
mi w starszym wieku w nowoczesnym cjalną. Obejmuje ona również edukację pacjenta, gdyż
społeczeństwie powinna być aktywna, wszechstron- chory świadomy ograniczeń wynikających z procesu
na i prowadzona w profesjonalny sposób. Promuje chorobowego nakładającego się na podeszły wiek
zachowanie korzystnego dla zdrowia stylu życia, za- może czynnie uczestniczyć w procesie leczenia,
67
Gerontologia Polska 2005, tom 13, nr 2
a przede wszystkim w zapobieganiu powikłań pro-  nietrzymanie moczu;
wadzących do rozwoju niepełnosprawności. Holistycz-  upadki i zasłabnięcia;
ne podejście do pacjenta obejmuje również edukację  odleżyny;
rodziny bÄ…dz
opiekunów w zakresie zasad opieki nad  stany po uszkodzeniu ośrodkowego układu ner-
osobą w wieku podeszłym oraz pomoc w wypadku wowego (m.in. porażenie, niedowład, afazja);
pogarszajÄ…cego siÄ™ stanu zdrowia i zwiÄ…zanej z tym  osteoporoza i osteomalacja;
niesprawności.  zmiany zwyrodnieniowe stawów;
Holistyczna opieka geriatryczna w okresie terminalnym  stany po złamaniach, w tym po złamaniu nasady
zapewnia komfort psychiczny i fizyczny umierające- bliższej kości udowej;
mu pacjentowi. Pozwala również przygotować rodzi-  przewlekła niewydolność oddechowa;
nę/opiekunów do bycia z chorym w ostatnim okresie  zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego
jego życia. (m.in. dysfagia, biegunki, zaparcia);
Warunkiem skuteczności działania zespołu geriatrycz-  odwodnienie i dyselektrolitemie;
nego jest właściwy jakościowo dobór personelu. Pra-  narządowe następstwa tętniczej i żylnej niewydol-
cownicy zaangażowani w opiekę nad pacjentem ności naczyń;
w podeszłym wieku powinni rozumieć i akceptować  zaburzenia endokrynologiczne (m.in. cukrzyca,
jej zasady oraz mieć odpowiednie kwalifikacje. choroby tarczycy);
Zespołem geriatrycznym kieruje lekarz specjalista  zawroty głowy i zaburzenia równowagi;
z geriatrii, a w razie braku dostępu do geriatry specja-  zespoły pozapiramidowe;
lista w zakresie chorób wewnętrznych, posiadający  zespoły z autoagresji;
doświadczenie w pracy z ludz
mi w starszym wieku,  niedokrwistości;
z co najmniej kilkuletnim stażem pracy w zespole geria-  zaburzenia odżywiania (ilościowe i jakościowe);
trycznym, którym kierował lekarz specjalista geriatra.  zmiany w obrębie jamy ustnej i uzębienia;
Pielęgniarka pracująca w zespole geriatrycznym, od-  geriatryczne zespoły jatrogenne;
powiedzialna za opiekę i pielęgnację chorych, powin-  uszkodzenia narządów wzroku i słuchu.
na mieć co najmniej pięcioletni staż pracy oraz ukoń-
czone kursy z zakresu pielęgniarstwa geriatrycznego Zasady działania w geriatrii
lub opieki długoterminowej. Nieodzownym członkiem Działalność jednostek opieki geriatrycznej opiera się
zespołu jest rehabilitant. W skład zespołu powinni na następujących zasadach:
również wchodzić okresowo lekarze innych specjal-  profilaktyka przedwczesnego starzenia i schorzeń
ności (neurolog, psychiatra, urolog, ortopeda, reuma- wieku podeszłego;
tolog, kardiolog, hematolog, chirurg i inni) z przygo-  rozpoznawanie, leczenie i rehabilitacja chorób
towaniem do opieki nad osobami starszymi, psycho- występujących u ludzi starszych;
log i rehabilitant oraz wolontariusze niebędący pra-  łagodzenie objawów somatycznych;
cownikami służby zdrowia. W każdym zespole przy-  pomoc i edukacja chorego, rodziny i opiekunów;
najmniej jeden lekarz i jedna pielęgniarka powinni być  wsparcie psychiczne i społeczne.
wyszkolonymi i doświadczonymi specjalistami w za- Kompleksowa ocena stanu pacjenta, przeprowadza-
kresie geriatrii oraz, jeżeli jest to możliwe, dostępni co na przez wszystkich członków zespołu geriatryczne-
najmniej 8 godzin na dobÄ™. go, jest podstawÄ… diagnozowania i leczenia w geria-
trii. Specyfika pracy personelu geriatrycznego wyma-
Specyfika opieki nad osobami w starszym wieku ga nielimitowanego czasu porady, zwłaszcza wizyty
Geriatria obejmuje interdyscyplinarne i złożone pro- domowej (często przekraczającym godzinę).
blemy medyczne, takie jak: Korzystanie z różnych form opieki geriatrycznej wymaga
 zespoły otępienne; skierowania lekarskiego, zgodnego z obowiązującymi
 zespoły zaburzeń świadomości  majaczenie, przepisami o kierowaniu na leczenie szpitalne lub spe-
splątanie; cjalistyczne. Lekarz rodzinny razem z pielęgniarką środo-
 zaburzenia zachowania; wiskową powinien współpracować z zespołem geriatrycz-
 zespoły depresyjne i lękowe; nym w terapii osób w wieku podeszłym i opiece nad nimi.
 zaburzenia stanu funkcjonalnego w zakresie czyn-
ności dnia codziennego; Miejsce sprawowania i formy opieki geriatrycznej:
 złożone problemy kardiologiczne u osób obarczo-  całodobowa opieka geriatryczna  oddział szpi-
nych wieloma chorobami; talny/kliniczny;
www.gp.viamedica.pl
68
Jarosław Derejczyk, Tomasz Grodzicki i inni, Standardy geriatryczne
 dzienny ośrodek opieki geriatrycznej  dzienny habilitacji, receptariusz oddziału, prowadzona
oddział szpitalny; dokumentacja);
 ambulatoryjna opieka geriatryczna  poradnia  ocenę wyników opieki (czasy pobytu, zakażenia
geriatryczna; wewnÄ…trzszpitalne, wskaz
niki umieralności);
 opieka domowa, w tym opieka w końcowej fazie  ocenę satysfakcji pacjentów i ich rodzin/opiekunów.
życia  geriatryczny zespół opieki domowej przy Ogólnym celem oceny jakości pracy zespołu geriatrycz-
poradni; nego jest zapewnienie takich warunków, w których
 geriatryczny zespół konsultacyjny w instytucjach zakres opieki przynosi najkorzystniejsze efekty dla cho-
leczniczych, opiekuńczych i opiekuńczo-leczni- rego, niezależnie od jego sytuacji ekonomicznej. Na-
czych  wspierany przez poradnię i/lub oddział leży podkreślić, że czynny charakter opieki nad oso-
geriatryczny; bami w starszym wieku, jej wielokierunkowość oparta
 konsultacje udzielane lekarzom rodzinnym i leka- na współpracy pracowników służby zdrowia i pracow-
rzom innych specjalności. ników pomocy społecznej, samorządu oraz organiza-
cji pozarzÄ…dowych jest istotnÄ… zasadÄ… nowoczesnej
Program edukacji w zakresie opieki i pielęgna- opieki nad osobami w podeszłym wieku.
cji osób w starszym wieku
Systematyczne podnoszenie kwalifikacji pracowników Normy
jest niezbędnym warunkiem skutecznej opieki. W tym Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia
celu przeprowadza się regularne spotkania członków (WHO, World Health Organization) na 100 120 ty-
zespołu, realizuje się specjalne programy edukacyjne sięcy mieszkańców powinno być dostępnych około 20
wolontariuszy, programy szkoleniowe przeznaczone  25 miejsc na oddziałach stacjonarnych, 15 25 miejsc
dla poszczególnych grup zawodowych oraz progra- na oddziałach dziennych geriatrycznych oraz 1 po-
my kształcenia zintegrowanego. Te ostatnie są prze- radnia (2 etaty lekarskie). Oddziały stacjonarne powin-
znaczone dla wszystkich członków zespołu i obejmują ny stanowić odrębne jednostki organizacyjne, spełniać
zasady opieki nad ludz
mi starszymi, jej aspekty etycz- standardy  wymogi w odniesieniu do pomieszczeń,
ne i prawne. Ponadto kształcą umiejętność rozumie- wyposażenia, liczby personelu i liczby mieszkańców
nia stanu psychicznego osób w podeszłym wieku i ich zamieszkałych na danym obszarze (w promieniu ok.
rodzin, porozumiewania się z nimi, udzielania porad. 30 km). Niezbędne jest dysponowanie odpowiednio
Formy kształcenia pracowników obejmują wspólne wyszkolonym personelem, doświadczonym w sprawo-
spotkania, wewnętrzne kursy, seminaria oraz warsz- waniu opieki nad osobami w starszym wieku.
taty z wykorzystaniem programów szkoleniowych Przewiduje się potrzebę zakontraktowania minimum
przygotowywanych również przez inne jednostki. 400 500/miesiąc (4800 6000/rok) lekarskich porad
Realizacja opieki i pielęgnacji wymaga także wprowa- ambulatoryjnych i około 200/miesiąc (2400/rok) lekar-
dzenia jednolitego systemu dokumentacji, który umoż- skich wizyt domowych na 100 000 mieszkańców.
liwiłby ciągłość monitorowania dynamiki procesu sta- Przewidywana liczba pielęgniarskich wizyt domowych
rzenia się oraz wydolności czynnościowej organizmu, wynosi około 500 600 miesięcznie (6000 7200 rocz-
objawów chorobowych i efektów leczenia, jak rów- nie) na 100 000 mieszkańców. W opiece ambulato-
nież określania potrzeb psychosocjalnych osoby ryjnej pacjenci są przyjmowani z terenu dzielnicy mia-
w podeszłym wieku. sta, powiatu lub gminy, natomiast opieka domowa
dotyczy pacjentów miasta, na terenie którego działa
Zapewnienie jakości i efektywności opieki nad ośrodek, i jego okolic w promieniu 30 km.
osobami w starszym wieku
W celu poprawy skuteczności działania zespoły zaj- Poradnia geriatryczna  porada ambulatoryjna
mujÄ…ce siÄ™ opiekÄ… nad ludz
mi starszymi są zobowią- Poradnia zajmuje się profilaktyką i leczeniem chorób
zane do analizy prowadzonej działalności. Powinna występujących u osób w starszym wieku. Podstawą
ona obejmować: diagnozowania i leczenia w geriatrii jest komplekso-
 ocenÄ™ stanu strukturalno-organizacyjnego jednost- wa ocena geriatryczna.
ki (zgodność ze standardami, spełnienie wymo- Poradnia działa jako samodzielna jednostka orga-
gów sanitarnych, system zarządzania, kwalifika- nizacyjna lub w zespole poradni specjalistycznych.
cje personelu, wdrażana polityka jakości); Proponowany obszar objęty opieką to powiat, dziel-
 ocenę zakresu działalności (prowadzone progra- nica lub miasto liczące około 100 120 tysięcy miesz-
my profilaktyki niesprawności, usprawniania, re- kańców.
www.gp.viamedica.pl
69
Gerontologia Polska 2005, tom 13, nr 2
Personel*: (w tym materace przeciwodleżynowe), łóżka, pod-
 lekarze  przynajmniej 2 etaty; kierownik  le- nośniki itp.;
karz specjalista geriatra lub lekarz specjalista II°  czytelnia, biblioteka wyposażona w sprzÄ™t audio-
z chorób wewnętrznych w trakcie specjalizacji wizualny, sprzęt do wyświetlania przezroczy i fo-
z geriatrii; lii, prowadzenia warsztatów  pomieszczenie na
 personel pielęgniarski  5 7 etatów, osoby prze- około 30 osób; szafa biblioteczna, stół, krzesła skła-
szkolone w zakresie pielęgniarstwa geriatrycznego dane, zaciemnienie; w kosztach należy uwzględnić
lub z kilkuletnim stażem na oddziale geriatrycznym; prenumeratę czasopism.
 psycholog  1 etat; Warunki techniczno-lokalowe spełniające aktualne wy-
 rehabilitant  przynajmniej 1 etat, wskazane 2 magania sanitarno-epidemiologiczne. Wszyscy pra-
 3 etaty (ze względu na zespół opieki domowej); cownicy zespołu powinni być wyposażeni (w miarę
 pracownik socjalny  1/2 etatu lub inna forma możliwości) w telefony komórkowe oraz mieć możli-
zatrudnienia; wość korzystania ze środków transportu  samocho-
 ewentualnie wolontariusze (zespół opieki domowej). dów służbowych.
*
Normy docelowe.
Zespoły chorobowe i grupy schorzeń podlegające dia-
Warunki lokalowe gnozowaniu, leczeniu oraz rehabilitacji w poradni
Poradnia powinna być zlokalizowana na parterze lub geriatrycznej i geriatrycznej opiece domowej są za-
w budynku z windÄ… albo urzÄ…dzeniami przystosowa- warte w wykazie nr 1.
nymi do przemieszczania się osób niepełnosprawnych.
Pomieszczenia poradni Procedury diagnostyczne i terapeutyczne
1. Zalecenia minimalne: w poradni geriatrycznej
 gabinet(y) lekarski(e); Procedury te obejmujÄ… porady specjalisty geriatrii, pie-
 pokój zabiegowy; lęgniarki, psychologa, pracownika socjalnego i reha-
 gabinet rehabilitacji i fizykoterapii; bilitanta.
 poczekalnia: krzesła, foteliki, domowy wystrój, zie- Czas trwania porady:
leń, kwiaty, obrazy, stoliki, dostępność czasopism,  pierwszorazowa porada lekarska  około 60
materiałów informacyjnych, edukacyjnych, regał  90 minut, kolejne porady lekarskie  około 30
biblioteczny, książki;  40 minut;
 pomieszczenie pielęgniarki poradni geriatrycznej  każde dodatkowe badanie diagnostyczne wyko-
(kierującej pracą zespołu opieki domowej) oraz nywane w poradni (EKG, USG, RTG)  15
pielęgniarki rejestratorki: regał na dokumentację;  30 minut;
komputer do prowadzenia rejestru chorych i mo-  porada psychologa: pierwszorazowe badanie  60
nitorowania przebiegu porad, opieki i leczenia;  90 minut, kolejne  30 60 minut;
szafka na leki; lodówka; sejf do przechowywania  porada pracownika socjalnego  15 30 minut;
środków psychotropowych i opioidowych, sprzę-  porada pielęgniarska  15 30 minut;
tu jednorazowego użytku;  porada rehabilitanta  około 30 minut, kolej-
 pomieszczenie dla pielęgniarek zespołu opieki ne  zależnie od wykonywanych zabiegów
domowej przeznaczone również do spotkań ze-  10 30 minut.
społów z poszczególnych rejonów organizowa- Szczegółowy zakres porad jest przedstawiony w wy-
nych wspólnie z psychologiem, pracownikiem so- kazie nr 2.
cjalnym, lekarzem odpowiedzialnym za dany ob- Zakres badań diagnostycznych i konsultacyjnych
wód i wolontariuszami; pielęgniarka kierująca ze- w poradni geriatrycznej zawiera wykaz nr 3.
społem jest odpowiedzialna za przygotowywanie Procedury diagnostyczne, lecznicze, rehabilitacyjne
toreb z lekami i sprzętem dla pielęgniarek i lekarzy i pielęgnacyjne przewidziane w poradni geriatrycznej
składających chorym wizyty. są przedstawione w wykazie nr 4.
2. Wskazane w miarę możliwości i potrzeb:
 pomieszczenie koordynatora wolontariuszy i psy- Wymagania sprzętowe (aparatura medyczna)
chologa  wspólne; w poradni
 magazyn sprzętu do wypożyczenia: infuzory bate- Obligatoryjnie:
ryjne, nebulizatory, koncentratory tlenu, ssaki, sprzęt  aparat EKG;
rehabilitacyjny, sprzęt higieniczno-pielęgnacyjny  aparaty do mierzenia ciśnienia tętniczego;
www.gp.viamedica.pl
70
Jarosław Derejczyk, Tomasz Grodzicki i inni, Standardy geriatryczne
 sprzęt do udzielania pierwszej pomocy; nej kondycji chorego w wyniku odpowiednich dzia-
 glukometr; łań naprawczych (fizykoterapia, terapia zajęciowa,
 pulsoksymetr; rehabilitacja, psychoterapia);
 waga lekarska.  edukację pacjenta oraz rodziny/opiekunów w za-
Wskazane: kresie ograniczeń związanych z istniejącą chorobą.
 defibrylator i kardiomonitor, urządzenia do dople- Ponadto zespół przeprowadza konsultacje specjali-
rowskiego pomiaru przypływu tętniczego, zestaw styczne w innych jednostkach opieki medycznej na
holterowski, spirometr, audiometr, lampa szczeli- terenie jego działania.
nowa i polomierz dla konsultantów; dostęp do ba- Chory i rodzina otrzymują podczas każdej wizyty do-
dań laboratoryjnych, USG, endoskopii, RTG, to- kładne zalecenia pisemne dotyczące dalszego postę-
mografii komputerowej i badań histopatologicz- powania (leczenia) i są również informowani o zasa-
nych. dach prowadzenia domowej opieki geriatrycznej oraz
Poradnia geriatryczna współpracuje z: możliwości dostępu do innych form terapii.
 lekarzami podstawowej opieki zdrowotnej;
 zakładami pielęgnacyjno-opiekuńczymi i opiekuń- Skład geriatrycznego zespołu opieki domowej
czo-leczniczymi; Zespół opieki domowej tworzy się z personelu porad-
 oddziałami szpitalnymi: geriatrycznym, interni- ni geriatrycznej. Trzon zespołu stanowią: lekarz, pie-
stycznym, neurologicznym, ortopedycznym, psy- lęgniarka, rehabilitant, pracownik socjalny i psycho-
chiatrycznym, okulistycznym; log. W miarę możliwości i potrzeb uzupełniają go
 poradniami specjalistycznymi; wolontariusze i lekarze konsultanci współpracujący
 zakładami rehabilitacji leczniczej; z poradnią.
 oddziałami dla przewlekle chorych; Główną rolę w opiece domowej spełnia personel pie-
 hospicjami lub poradniami (oddziałami) opieki lęgniarski  ze względu na częsty kontakt z pod-
paliatywnej. opiecznymi i ich rodzinami/opiekunami.
Zadania zespołu opieki domowej:
Geriatryczny zespół opieki domowej  wizyta  rozpoznawanie potrzeb medyczno-opiekuńczych
domowa pacjenta;
Geriatryczna opieka domowa sprawowana przez ze-  analiza zebranych informacji i ustalanie indywidu-
spół opieki domowej stanowi integralnie, ściśle zwią- alnych problemów chorego;
zaną z poradnią geriatryczną formę działalności. Ze-  planowanie zaspokajania stwierdzonych potrzeb
spół opieki domowej obejmuje stałą, holistyczną wie- medycznych;
lodyscyplinarną opiekę nad chorymi w starszym wie-  realizacji planu opieki (lekarskiej, pielęgniarskiej,
ku, którym stan zdrowia lub ukształtowanie terenu rehabilitacyjnej);
oraz zabudowa nieprzystosowana do potrzeb osób  ocena wyników i korekta działań;
niepełnosprawnych nie pozwalają na wyjście z domu  prowadzenie dokumentacji działań.
i samodzielne przybycie do poradni. Są to osoby leżą- Planowanie opieki jest ważnym etapem w procesie
ce lub poruszające się samodzielnie albo przy pomocy opieki domowej. Obejmuje ono ustalenie celów opie-
opiekunów wyłącznie w obrębie mieszkania. Zespół ki i określenie koniecznych zabiegów pielęgnacyjnych
ten udziela wsparcia także rodzinom i opiekunom z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb pacjenta
chorych, przygotowując ich do opieki nad niepełno- i środków potrzebnych na ten cel. Plan postępowania
sprawnym starszym członkiem rodziny. ustalają: lekarz prowadzący chorego wraz z pozosta-
łymi członkami zespołu opieki domowej, pielęgniar-
Cele i zadania zespołu opieki domowej ka, sam pacjent, rodzina i opiekunowie w porozumie-
Głównym celem działania zespołu opieki domowej jest niu z lekarzem rodzinnym oraz w razie potrzeby leka-
uzyskanie poprawy jakości życia poprzez: rzem konsultantem.
 diagnozowanie i leczenie istniejÄ…cych patologii
chorobowych w domu pacjenta; Zadania i rola personelu
 pomoc w zachowaniu korzystnego dla zdrowia Zadania pielęgnacyjne
trybu życia pacjenta poprzez wczesne wykrywa- Zabiegi pielęgnacyjne wykonywane przez pielęgniar-
nie u niego problemów geriatrycznych; kę są bardzo ważnym elementem opieki nad osobami
 zapobieganie pogłębianiu się niesprawności przez w podeszłym wieku. Szczególne znaczenie dla prawi-
rehabilitację geriatryczną, poprawę psychofizycz- dłowego postępowania z tymi pacjentami mają oce-
www.gp.viamedica.pl
71
Gerontologia Polska 2005, tom 13, nr 2
na stanu sprawności w zakresie samoobsługi (skala w domu. Przyczynami zaburzeń sprawności mogą być
Barthel, Activites of Daily Living [ADL], Instrumental również niedowłady i porażenia w przebiegu chorób
Activities of Daily Living [IADL]), ocena w zakresie ba- neurologicznych, ciężka niewydolność krążenia lub
dań przesiewowych oraz ocena stanu chorego w kie- oddechowa, zaawansowane zespoły otępienne, wy-
runku zagrożenia powstawania odleżyn. Dokonując niszczenie o różnej etiologii, rozległe owrzodzenia lub
takiej analizy, pielęgniarka może szybko i sprawnie odleżyny, brak zrostów po złamaniach lub masywne
określić, jakie czynności dnia codziennego pacjent jest zmiany zwyrodnieniowe stawów.
w stanie wykonać samodzielnie, a w jakim stopniu
jest uzależniony od pomocy osób drugich. Taka oce- Czas oczekiwania
na pomaga ustalić plan opieki i jego sprawną reali- Chorzy zgłaszający się po raz pierwszy po wcześniej-
zację. Poza zabiegami pielęgnacyjnymi pielęgniar- szym uzgodnieniu terminu:
ka nadzoruje realizację złożonej terapii, kontrolu-  wizyta ambulatoryjna w poradni  porada lekar-
jąc podawanie leków. W podnoszeniu poziomu ska  maksymalny czas oczekiwania  do 5 dni;
opieki istotne jest wspomaganie czynności życia  porada pielęgniarska  do 2 dni;
codziennego z uwzględnieniem następujących:  lekarskie wizyty domowe po wcześniejszym usta-
umiejętność samodzielnej toalety ciała, ubieranie się, leniu terminu  maksymalnie do 5 dni;
załatwianie potrzeb fizjologicznych, czynności zwią-  pielęgniarska wizyta domowa  do 2 dni;
zane z prowadzeniem gospodarstwa domowego,  konsultacje na oddziałach szpitalnych i w instytu-
przygotowanie i spożywanie posiłków oraz robie- cjach opiekuńczo-leczniczych  do 3 dni (robo-
nie zakupów. Kolejnym elementem opieki pielęgniar- czych).
skiej nad ludz
mi w starszym wieku jest ocena nasile- Wizyty kontrolne i wizyty pozostałych członków ze-
nia objawów chorobowych. Pielęgniarka może do- społu  w terminach uzgodnionych z chorym lub
strzec niekorzystne zmiany w funkcjonowaniu orga- opiekunem.
nizmu i zgłaszając to lekarzowi, może zapobiec po-
gorszeniu stanu zdrowia. Oddział geriatryczny stacjonarny
Oddział geriatryczny  kod resortowy 4060 według
Zadania edukacyjne RozporzÄ…dzenia MZ z 27.03.2000 r. Dz.U., nr 30.
Zadaniem poradnictwa dla pacjenta jest promowanie
zdrowia, profilaktyka powikłań poprzez przekazywa- Charakterystyka jednostki
nie informacji na temat choroby i postępowanie pie- Oddział sprawuje kompleksową całodobową opiekę
lęgnacyjne. Ma to umożliwić między innymi rozpo- medyczną nad chorymi w podeszłym wieku. Zajmuje
znawanie przez pacjenta i jego otoczenie nasilenia siÄ™ profilaktykÄ…, rozpoznawaniem, leczeniem i reha-
objawów lub nawrotu choroby. Informowanie i edu- bilitacją schorzeń występujących u osób w starszym
kowanie pacjenta (w indywidualnie dobranej formie) wieku; w szczególnych przypadkach diagnostyki ze-
ma spowodować jego aktywizację, zmniejszyć lęk społów z ubytkami funkcji poznawczych obejmuje
przed nawrotem choroby i nauczyć radzenia sobie opieką chorych po 60 roku życia. Dysponuje niezbęd-
z trudnościami wynikającymi ze schorzenia i okresu nym zabezpieczeniem technicznym i personelem o od-
starzenia się. powiednich kwalifikacjach. Rozwój wiedzy o fizjologii
i patofizjologii procesów starzenia oraz uwzględnie-
Ocena pracy zespołu nie specyfiki prowadzenia procesu diagnostyczno-lecz-
Ocena skuteczności pracy zespołu opieki domowej jest niczego u osób w podeszłym wieku umożliwiło od-
jednym z ważnych elementów jego pracy. Powinna dzielenie geriatrii od dziedziny chorób wewnętrznych
być dokonywana systematycznie przez wszystkich i poszerzenie jej o elementy psychiatrii, neurologii
uczestników zespołu, przy współudziale chorego i rehabilitacji.
i opiekunów. Ma to wpływ na dostrzeganie własnych
niedociągnięć i jest czynnikiem mobilizującym oraz Personel
wzmacniającym pozytywne zachowania, umożliwia  Ordynator  lekarz specjalista w zakresie geria-
też szybkie korygowanie stwierdzonych braków. trii. Lekarze bez tej specjalizacji klinicznej nie mogą
Grupy schorzeń objętych leczeniem domowym obej- prowadzić oddziału geriatrycznego. Wymagana
mują wymienione w załączniku 1, dotyczą jednak cho- jest ponadto pisemna zgoda konsultantów krajo-
rych z głębokim upośledzeniem sprawności fizycznej wego i wojewódzkiego z geriatrii przy zgłaszaniu
i psychicznej, unieruchomionych z różnych względów kandydatur do obsady oddziału.
www.gp.viamedica.pl
72
Jarosław Derejczyk, Tomasz Grodzicki i inni, Standardy geriatryczne
 Zespół lekarski: 1 lekarz na 10 łóżek, przynajmniej  Na oddziale geriatrycznym wskazane są sale
2 etaty. Wskazane jest, żeby przynajmniej 1 lekarz o mniejszej liczebności łóżek. W jednej sali powin-
posiadał specjalizację z geriatrii lub był w trakcie no przebywać nie więcej niż 4 chorych.
specjalizacji.  Każdy oddział geriatryczny powinien mieć zaple-
 Psycholog  1 etat (wskazana specjalizacja z psy- cze rehabilitacyjne dla chorych na nim przebywa-
chologii klinicznej). jÄ…cych.
 Personel pielęgniarski  pielęgniarka oddziało-
wa, epidemiologiczna, zabiegowa i pielęgniarki Cele i zadania oddziału geriatrycznego
zmianowe, minimalne zatrudnienie 1 etat na 2 łóżka Oddział geriatryczny jest przeznaczony do wykonywa-
(docelowo wskazany 1 etat na 1,5 łóżka). Ko- nia kompleksowych medycznych świadczeń zdrowot-
nieczne przeszkolenie w zakresie pielęgniarstwa nych u chorych po 60 roku życia.
geriatrycznego lub kilkuletni staż na oddziale Celem pobytu chorego na oddziale geriatrycznym są:
geriatrycznym.  przywrócenie lepszego stanu zdrowia osoby ob-
 Magister lub technik rehabilitacji. Przynajmniej 1 jętej hospitalizacją w określonym przedziale cza-
etat na 20 łóżek. su, a jeśli nie jest to możliwe ze względu na nie-
 Technik fizjoterapeuta  1 etat na 40 łóżek. uleczalność choroby, poprawa stanu funkcjonal-
 Pracownik socjalny  1/2 etatu lub inna forma no-czynnościowego osoby chorej do wyższego po-
zatrudnienia w stałym kontakcie z oddziałem. ziomu, umożliwiającego opiekę w środowisku
 Dietetyk z funkcjÄ… prowadzenia edukacji dietetycz- domowym;
nej chorych i rodzin.  spowolnienie rozwoju przewlekłych procesów cho-
 Sekretarka medyczna  1/2 etatu lub inna forma robowych oraz zapobieganie ich zaostrzeniom, tak
zatrudnienia w stałym kontakcie z oddziałem. by umożliwić jak najdłuższe funkcjonowanie cho-
rego w jego środowisku domowym;
Warunki lokalowe  poprawa komfortu życia w przypadkach schorzeń
 Budynek i pomieszczenia muszą spełniać aktual- nieuleczalnych, postępujących;
nie obowiązujące, określone odpowiednimi prze-  ustalenie stopnia nieodwracalności chorób prze-
pisami wymagania. wlekłych. W przypadkach głębokich zaburzeń usta-
 Oddział może się mieścić w kompleksie szpital- lenie wskazań do ewentualnego umieszczenia
nym, w którym znajdują się oddziały o innych pro- w ośrodku opieki długoterminowej;
filach. Może również być zlokalizowany w nieza-  wtórna i trzeciorzędowa profilaktyka chorób
leżnym obiekcie funkcjonującym samodzielnie. u osób po 60 roku życia;
 Komunikacja wewnątrzoddziałowa powinna  edukacja chorych, ich rodzin oraz opiekunów do-
spełniać zasady wymagane dla ruchu osób nie- tycząca postępowania wobec choroby u pacjenta
pełnosprawnych (brak barier architektonicznych). w starszym wieku i sposobu prowadzenia jego le-
W komunikacji między kondygnacjami muszą się czenia;
znajdować windy przystosowane dla osób niepeł- Oddział także spełnia funkcje konsultacyjne w zakre-
nosprawnych. sie geriatrii dla innych oddziałów szpitalnych i dla jed-
 Ciągi komunikacyjne i korytarze powinny być  opo- nostek lecznictwa otwartego.
ręczowane . Obiekt w nocy powinien być zabez-
pieczony odpowiednim oświetleniem (np. przypo- Zasady przyjmowania, czas oczekiwania
dłogowym). i leczenia
 W polu obserwacji nadzoru pielęgniarskiego musi  Oddział nie pełni ostrych dyżurów z wyjątkiem
się znajdować każda kondygnacja, na której prze- oddziałów internistyczno-geriatrycznych, gdzie
bywają chorzy. z izby przyjęć chorzy są kierowani na oddział za-
 Każdy oddział geriatryczny musi mieć dostęp do równo geriatryczny, jak i internistyczny.
pokoju zabiegowego zlokalizowanego w jego cen-  Podstawą przyjęcia na oddział jest skierowanie le-
trum. karskie  zgodne z obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami
 Oddział musi być wyposażony w pomieszczenie o kierowaniu do szpitala  i obecność objawów
na świetlicę i jadalnię dla chorych. lub schorzeń uzasadniających leczenie na oddziale
 W każdym miejscu przebywania chorego docelo- geriatrycznym.
wo powinna znajdować się sprawna instalacja  Pacjent kierowany na oddział geriatryczny powinien
przyzywowa. spełniać kryterium wiekowe (ukończony 60 rż.)
www.gp.viamedica.pl
73
Gerontologia Polska 2005, tom 13, nr 2
 w uzasadnionych przypadkach (np. diagnosty- Sprzęt, który powinien należeć do wyposażenia
ka otępienia w młodszym wieku) mogą być przy- oddziału geriatrycznego
jęte osoby młodsze. Wyposażenie podstawowe:
 O przyjęciu chorego na oddział geriatryczny (rów-  defibrylator;
nież w szpitalu wieloprofilowym), w określonym  kardiomonitory: zalecane 1 na 20 łóżek;
terminie, decyduje ordynator lub lekarz pracujący  pompy infuzyjne do 500 ml: przynajmniej 1 na 20 łóżek;
na oddziale geriatrycznym, wyznaczony przez or-  aparat EKG (12 odprowadzeń): 1 na 20 łóżek;
dynatora oddziału.  aparaty do pomiaru ciśnienia tętniczego;
 Maksymalny czas oczekiwania na hospitalizację nie  sprzęt do udzielania pierwszej pomocy  zestaw
powinien przekraczać 30 dni. AMBU, zestaw do intubacji, dostęp do tlenu, ssak
 Czas pobytu chorego na oddziale nie powinien  przynajmniej 1 na 20 łóżek;
przekraczać 21 dni.  glukometry;
 pulsoksymetr;
Pozostałe warunki funkcjonowania oddziału  łóżka o regulowanej wysokości z możliwością za-
 Na oddziale geriatrycznym chory ma zapewniony łożenia drabinek;
stały całodobowy nadzór lekarski i pielęgniarski  przyłóżkowe urządzenia rehabilitacyjne  przy-
w miejscu, gdzie odbywa się leczenie. Nadzór le- najmniej 1 na 20 łóżek;
karski dyżurowy może być pełniony również przez  wózki, parawany;
lekarzy mających odpowiednie kwalifikacje, nieza-  materace przeciwodleżynowe, zmiennociśnieniowe
trudnionych na stałe na oddziale.  przynajmniej 1 na 10 łóżek;
 Zalecana liczba łóżek oddziału pozostająca pod  sprzęt rehabilitacyjny dostępny dla chorych i w pra-
nadzorem ordynatorskim (jednej osoby) wynosi cowni fizykoterapii: balkoniki do nauki chodzenia,
20 40. Pod nadzorem lekarza prowadzącego nie chodziki, pionizator do nauki chodzenia, wózki do
powinno znajdować się więcej niż 10 chorych. przewożenia chorych, kule, drabinki, diadynamik,
 W salach wieloosobowych powinny siÄ™ znajdo- aparaty do ultradz
więków, jontoforezy, magneto-
wać ścienne przesłony międzyłóżkowe lub pa- i laseroterapii, elektrostymulator TENS, lampa Solux.
rawany. Wyposażenie wskazane:
 Każdy oddział geriatryczny powinien mieć w swo-  doplerowski pomiar przepływu tętniczego, audio-
jej strukturze przyszpitalnÄ… poradniÄ™ geriatrycznÄ… metr, lampa szczelinowa, oftalmoskop i polomierz
gwarantującą kontynuację leczenia poszpitalnego dla konsultantów, spirometr, zestaw do wysiłko-
dla chorych wymagajÄ…cych specjalistycznego nad- wego EKG, zestaw holterowski, urzÄ…dzenie do
zoru. Poradnia stanowi równocześnie punkt kon- całodobowego pomiaru ciśnienia tętniczego, do-
sultacyjny dla jednostek podstawowej opieki zdro- stęp do oznaczeń gazometrycznych, badań tomo-
wotnej. graficznych. Przy oddziale wskazany jest bieżący
 Każdy oddział geriatryczny powinien mieć dostęp dostęp do pracowni USG, gastroskopii i RTG.
do pracowni radiologicznej, endoskopowej, ultra- Grupy schorzeń diagnozowanych i leczonych na od-
sonograficznej (jeśli nie należą do oddziału) i do- dziale geriatrycznym zawiera wykaz nr 5.
stęp do pracowni tomografii komputerowej. Najczęściej stosowane na oddziale geriatrycznym pro-
 Każdy oddział geriatryczny powinien mieć dostęp cedury lekarskie, psychologiczne, pielęgniarskie i reha-
do usług transportowych na wyjazdowe bada- bilitacyjne przedstawiono w wykazie nr 6.
nia i przewóz do miejsca zamieszkania dla swo- Konsultacje  możliwość przeprowadzenia konsul-
ich chorych. tacji specjalistycznej codziennie/całodobowo u nastę-
 Chorzy powinni mieć możliwość swobodnego ko- pujących specjalistów:
rzystania z telefonu, ze świetlicy i z kaplicy.  psychiatry;
 Wskazane jest, aby chorzy mieli do dyspozycji re-  ortopedy;
kreacyjny teren zieleni w pobliżu szpitala, z które-  neurologa;
go będą mogli korzystać bez ograniczeń.  okulisty (docelowo dobór szkieł w trakcie pobytu
 Wskazane jest, by liczba łóżek w jednej sali nie na oddziale lub w poradni geriatrycznej);
przekraczała 4.  laryngologa (docelowo audiogram w trakcie po-
 Osobom leczonym na oddziale należy zapewnić bytu na oddziale lub w poradni geriatrycznej);
możliwość kontakt z kapelanem lub wskazanym  chirurga;
przez chorego duchownym.  urologa;
www.gp.viamedica.pl
74
Jarosław Derejczyk, Tomasz Grodzicki i inni, Standardy geriatryczne
 onkologa-hematologa (planowanie i korekta che-  Psycholog  wskazane 1/4 1/2 etatu lub inna
mioterapii); forma zatrudnienia.
 kardiologa;  Pracownik socjalny, pracownik administracyjny,
 ginekologa. kierowca  zależnie od potrzeb i możliwości.
Instytucje, z którymi najczęściej współpracuje oddział
geriatryczny: Cele i zadania dziennego oddziału geriatrycznego
 lekarz rodzinny; Zadaniem ośrodka jest zaspokajanie zdrowotnych,
 oddziały szpitalne z innych jednostek leczenia za- psychosocjalnych i duchowych potrzeb chorych oraz
mkniętego; poprawa jakości ich życia. Zadanie to wykonuje się
 ośrodki opieki społecznej i powiatowe centra po- poprzez szeroko rozumiane działania rehabilitacyjne
mocy rodzinie; (fizykalne, psychologiczne, socjalne, terapię zajęciową),
 zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze i zakłady opiekuń- jak również farmakoterapię.
czo-lecznicze oraz oddziały dla przewlekle chorych; Cele szczegółowe oddziału dziennego:
 hospicja i ośrodki opieki paliatywnej;  poprawa (lub podtrzymanie) stanu czynnościowe-
 pozarządowe organizacje charytatywne. go, w stopniu umożliwiającym jak najdłuższe utrzy-
manie samodzielności i zdolności samoobsługi;
Dzienny ośrodek opieki geriatrycznej  spowolnienie rozwoju przewlekłych procesów cho-
robowych prowadzÄ…cych do inwalidztwa;
Ośrodek geriatryczny  oddział dziennego  profilaktyka powikłań przewlekłych schorzeń wie-
pobytu ku podeszłego;
Ośrodek dziennego pobytu sprawuje opiekę nad cho-  przystosowanie do starości i zmieniających się
rymi w starszym wieku (po 60 rż.), którzy są zdolni do uwarunkowań społeczno-socjalnych;
samoobsługi.  działalność edukacyjna.
Przewidywana liczba miejsc  15 25/100 000 miesz-
kańców. Docelowo wskazany 1 ośrodek w mieście lub Zalecane warunki lokalowe
dzielnicy (ewentualnie w powiecie). Lokalizacja na parterze lub w budynku z windÄ…, obiekt
Lokalizacja ośrodka powinna umożliwiać dogodny pozbawiony barier architektonicznych.
dojazd środkami komunikacji. Docelowo zalecane jest Pomieszczenia:
dowożenie pacjentów specjalnym środkiem transpor-  gabinet lekarski;
tu należącym do ośrodka opieki geriatrycznej.  gabinet zabiegowy;
Oddział dzienny może być częścią kompleksu szpital-  pomieszczenie terapii zajęciowej;
nego, poradni geriatrycznej lub samodzielną instytucją.  gabinet fizjoterapii i rehabilitacji, w miarę możli-
Przyjęcie na oddział dziennego pobytu jest możliwe wości wskazana sala gimnastyczna;
po wcześniejszym badaniu w poradni geriatrycznej lub  pomieszczenie rekreacyjne dla pacjentów (z fotela-
po pobycie na oddziale geriatrycznym. mi i miejscami do odpoczynku w pozycji leżącej);
 świetlica;
Personel  kuchnia i miejsce spożywania posiłków;
 Lekarz  1/2 1 etat (w zależności od liczby cho-  szatnia, łazienka i toalety dla pacjentów;
rych). Wskazany specjalista geriatra lub specjalista  pomieszczenie socjalne (z toaletÄ…) i szatnia dla
chorób wewnętrznych w trakcie specjalizacji z ge- personelu.
riatrii. Dopuszcza się możliwość prowadzenia od-
działu dziennego przez lekarza w trakcie jednej Zasady przyjmowania i czas leczenia
z wymienionych specjalizacji i przynajmniej 3-let- Na oddział są przyjmowani pacjenci, którzy ukończyli
nim stażem pracy  w tym rok doświadczenia 60 lat, z przewlekłymi schorzeniami grożącymi utratą
w opiece geriatrycznej (oddział lub poradnia). samodzielności. W uzasadnionych przypadkach (scho-
 Personel pielęgniarski  2 3 etaty, wskazane prze- rzenia w zespołach z polipatologią z dużą niespraw-
szkolenie w ośrodku prowadzonym przez specja- nością psychofizyczną) mogą to być osoby młodsze.
listę geriatrę. Podstawą przyjęcia jest skierowanie lekarskie do szpi-
 Terapeuci zajęciowi  1 2 etaty, po odpowied- tala (zgodne z obowiązującymi przepisami). Oceny
nim przygotowaniu zawodowym. wskazań do leczenia i wyznaczenia terminu przyjęcia
 Rehabilitant, fizjoterapeuta  1 2 etaty, technik dokonuje lekarz oddziału. Pacjent musi mieć zacho-
lub magister. waną zdolność do samoobsługi, umożliwiającą funk-
www.gp.viamedica.pl
75
Gerontologia Polska 2005, tom 13, nr 2
cjonowanie w ośrodku (ocenę przeprowadza lekarz Geriatryczny zespół konsultacyjny w instytu-
kwalifikujący chorego do przyjęcia). cjach leczniczych, pielęgnacyjno-opiekuńczych
Przewidywane czasy pobytu na dziennym oddziale i opiekuńczo-leczniczych
geriatrycznym  6 12 tygodni. Z uwagi na fakt, że w szpitalach przebywa bardzo
Pobyt chorego na oddziale  przynajmniej 6 godzin duży odsetek osób w podeszłym wieku, zespół ten
dziennie (zależnie od warunków pracy oddziału), we oferuje specjalistyczne konsultacje dla tych pacjentów
wszystkie dni robocze. i wsparcie personelu medycznego, zapewnia również
Czas oczekiwania na przyjęcie jest trudny do określenia, szkolenia. Główną rolą zespołu jest udzielanie porad
zależy od długości leczenia na oddziale i liczby zgłoszeń. personelowi medycznemu w zakresie diagnozowania
Do schorzeń kwalifikujących się do leczenia na od- i leczenia ludzi w starszym wieku. Zespół współpracu-
dziale geriatrycznym dziennym należą wszystkie prze- je ściśle z ordynatorem i personelem oddziału. Leki
wlekłe schorzenia wieku podeszłego niewymagające zlecane przez konsultanta geriatrę przepisuje asystent
intensywnych działań diagnostycznych i terapeutycz- oddziału. Rola i stopień aktywnego włączenia się i in-
nych przy zachowanej zdolności pacjenta do samo- terwencji zespołu w opiekę i leczenie  postępowa-
obsługi. Przykłady podano w wykazie nr 8. nie medyczne  są uzgadniane i uzależnia się je od
aktualnej sytuacji chorego. Porad i informacji udziela
Procedury diagnostyczno-terapeutyczne się bezpośrednio personelowi medycznemu. Konsul-
i laboratoryjne: tacja odbywa się zazwyczaj w obecności lekarza le-
 oddział mimo odrębnej specyfiki powinien być czącego; wizyta konsultacyjna może być jednorazo-
przygotowany do wykonywania pełnego zakresu wa, jeśli takie jest życzenie lekarza prowadzącego;
procedur przewidzianych dla poradni geriatrycz- ponowna wizyta wymaga kolejnego zlecenia.
nej  wykazy 2 i 3. Zgłoszenia chorych dokonują lekarze leczący z róż-
nych oddziałów, na przykład: chirurgii ogólnej, onko-
Wymagania sprzętowe logii, chorób wewnętrznych, oraz lekarze konsultanci
Obligatoryjnie: oddziałów opieki długoterminowej.
 aparat EKG;
 aparaty do mierzenia ciśnienia tętniczego; Podsumowanie
 sprzęt do udzielania pierwszej pomocy; Specjalistyczna opieka medyczna nad osobami w star-
 glukometr; szym wieku  geriatria  wymaga dużej wiedzy,
 waga lekarska. specyficznego podejścia do chorego i uwzględniania
Wskazane: różnych, często pozamedycznych czynników wpływa-
 aparat do oceny przypływu tętniczego (techniką jących na stan zdrowia chorego. Jest to wszechstron-
Dopplera), dostęp do badań USG i RTG. na, kompleksowa opieka, polegająca na wykonywa-
Sprzęt do fizykoterapii i rehabilitacji: niu w bardzo kompetentny sposób czynności i reali-
 sprzęt do elektroterapii: stymulatory, przezskórna zowaniu zadań pozwalających zachować zdrowy tryb
stymulacja elektryczna (TENS, transcutaneous elec- życia, zapobiegać chorobom oraz pomagać w odzy-
trical nerve stimulation), prąd galwaniczny, dia- skiwaniu zdrowia i poprawiać komfort życia. Za po-
dynamik, jontoforeza; mocą szerokiego spektrum działań leczniczych, reha-
 ultradz
więki; bilitacyjnych i opiekuńczych geriatria pomaga pacjen-
 sprzęt do laseroterapii i/lub terapii polem magnetycznym; tom w zachowywaniu samodzielności i niezależności
 wskazany sprzęt do hydroterapii lub dostęp do w sferze somatycznej, psychologicznej i społecznej
pracowni wykonującej hydroterapię (masaże wi- w takim stopniu i tak długo, jak to jest możliwe.
rowe, kąpiele czterokomorowe, bicze wodne itp.); Opieka nad osobą w podeszłym wieku nie jest tania.
 sprzęt gimnastyczny: drabinki, materace, ławecz- Jednak w wymiarze całościowym fachowe i rozsądne
ki gimnastyczne; wykonywanie odpowiednio dobranych procedur me-
 wskazany stepper lub bieżnia, cykloergometr lub dycznych przez wyszkolony personel, pozwalające na
rower treningowy; wczesną diagnostykę i wdrożenie leczenia, jest tańsze
 zestawy do ćwiczeń rąk, rotory; niż długotrwałe hospitalizacje z powodu powikłań
 drobny sprzęt: piłki, laski, bloczki itp. jatrogennych zespołów geriatrycznych. Przykładem
Dostęp do konsultacji specjalistycznych i zakres współ- może być choćby zestawienie kosztów diagnostyki
pracy z innymi instytucjami medycznymi  jak w po- i prewencji upadków z kosztami leczenia złamania szyj-
radni geriatrycznej. ki kości udowej i jego następstw. Równie istotnym ele-
www.gp.viamedica.pl
76
Jarosław Derejczyk, Tomasz Grodzicki i inni, Standardy geriatryczne
mentem zmniejszenia kosztów leczenia jest racjonali- kowatość lub tętniak serca i dużych naczyń, prze-
zacja farmakoterapii osób starszych. Jest to grupa wlekła niewydolność tętnicza kończyn w przebie-
chorych, w której polipragmazja jest zjawiskiem bar- gu miażdżycy, przewlekła niewydolność żylna
dzo powszechnym, wynikającym ze współistnienia i tętnicza (również z owrzodzeniami), zakrzepo-
wielu chorób. Prawidłowa profilaktyka umożliwia rów- we zapalenie żył powierzchownych.
nież zmniejszenie kosztów terapii, na przykład poprzez 3. Choroby metaboliczne, endokrynologiczne, hema-
zmniejszenie częstości udarów mózgu oraz powikłań tologiczne i z autoagresji:
cukrzycy lub nadciśnienia tętniczego.  cukrzyca (w tym świeżo rozpoznana typu 2 i po-
Bardzo istotnym elementem opieki geriatrycznej jest wikłania cukrzycy), diagnostyka wola, nadczynność
umiejętne diagnozowanie schorzeń występujących lub niedoczynność tarczycy, diagnostyka guzka
u osób starszych, ocena możliwości skorzystania z po- tarczycy, diagnostyka i leczenie niedokrwistości,
mocy medycznej, wybranie najlepszego dla chorego kontynuacja leczenia hematologicznego, alergie
modelu terapii z podkreśleniem roli leczenia i pomocy (w tym uczulenie na leki  dobranie preparatu
w warunkach domowych i w warunkach ambulato- niealergizujÄ…cego), choroby reumatoidalne.
ryjnych oraz szkodliwości zbędnych i nieuzasadnio- 4. Choroby przewodu pokarmowego:
nych hospitalizacji. Dotyczy to zwłaszcza diagnostyki  choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy i za-
i leczenia otępienia, które musi być prowadzone przez ostrzenia przewlekłego nieżytu żołądka lub dwu-
doświadczonych geriatrów w warunkach poradni ge- nastnicy po weryfikacji gastroskopowej, marskość
riatrycznej. wątroby, przewlekłe zapalenie trzustki, przewle-
Ponadto, odpowiednio prowadzona rehabilitacja kłe zapalenia jelit, nowotwory jelita grubego,
i opieka domowa opóz
nia lub pozwala uniknąć inwa- żołądka, trzustki; nowotwory przerzutowe wątro-
lidztwa i nieporadności wymagających umieszczenia by.
pacjenta w instytucjonalnych ośrodkach opiekuńczych. 5. Choroby układu moczowego:
Działania te, obniżające koszty opieki nad osobami  ostre zakażenia odmiedniczkowe nerek, ostre za-
w starszym wieku, zwłaszcza trudne do dokładnego każenie pęcherza moczowego, przewlekłe obja-
wyliczenia koszty pośrednie, wymagają jednak powsta- wowe zakażenie układu moczowego, gruczolak
nia specjalistycznych jednostek, w których fachowo prostaty, zaostrzenia przewlekłego zapalenia pro-
przygotowany personel będzie mógł prowadzić racjo- staty, impotencja, przewlekła niewydolność nerek
nalne postępowanie medyczne. bez leczenia nerkozastępczego.
6. Zespoły geriatryczne:
Wykaz nr 1  geriatryczny zespół jatrogenny, diagnostyka zespo-
Grupy schorzeń podlegające diagnozowaniu i lecze- łu polimetabolicznego, nietrzymanie moczu i stol-
niu w poradni geriatrycznej. ca, diagnostyka upadków, zaburzenia wzroku, np.
1. Zespoły neurodegeneracyjne i psychiatryczne, cho- jaskra, i słuchu (kontynuacja leczenia po specjali-
roby krążenia mózgowego i neurologiczne: stycznej diagnostyce).
 diagnostyka przyczyn zespołów otępiennych 7. Choroby układu kostno-stawowego:
i łagodnych zaburzeń pamięci (AAMI, Age Asso-  zaawansowana choroba zwyrodnieniowa z silnym
ciated Memory Impairment), otępienia we wszyst- odczynem zapalno-bólowym, ostry zespół bólo-
kich stadiach choroby u pacjentów chodzących, wy kręgosłupa (włącznie z objawami korzeniowy-
diagnostyka i leczenie zespołów depresyjnych, za- mi), osteoporoza i jej powikłania, stany po złama-
burzenia zachowania, organiczne zaburzenia oso- niach kości, zapalenia stawów.
bowości, zespoły pozapiramidowe (w tym choro- 8. Choroby układu oddechowego i laryngologiczne:
ba Parkinsona), diagnostyka przyczyn zawrotów  zaostrzenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc,
głowy, zaburzenia świadomości, przemijające nie- zespół astmatyczny, zapalenie oskrzeli pozaszpi-
dokrwienie mózgu (TIA, transient ischemic attack) talne, nowotwory pierwotne i przerzutowe płuc.
i stany po udarach mózgu.
2. Choroby układu sercowo-naczyniowego: Wykaz nr 2
 zastoinowa niewydolność krążenia, nadciśnienie 1. Porada lekarska  udzielenie porady w poradni
tętnicze, hipotensja z następstwami niedokrwien- geriatrycznej obejmuje:
nymi, choroba niedokrwienna serca, w tym prze-  wywiad geriatryczny, obejmujÄ…cy poza wywiadem
wlekła niewydolność wieńcowa, zaburzenia rytmu internistycznym również elementy wywiadu śro-
serca bez następstw hemodynamicznych, tętnia- dowiskowego:
www.gp.viamedica.pl
77
Gerontologia Polska 2005, tom 13, nr 2
a) wywiad od opiekuna  pozwalajÄ…cy na przy-  udzielenie wsparcia (psychoterapia);
kład u pacjenta z otępieniem na weryfikację  prowadzenie dokumentacji.
danych uzyskanych od chorego; 4. Porada pracownika socjalnego:
 pełne badanie internistyczne poszerzone o:  rozmowa z chorym, rodziną i opiekunami;
a) ocenÄ™ hipotonii ortostatycznej, stanowiÄ…cej  ustalenie potrzeb i zakresu wsparcia socjalnego;
jeden z podstawowych czynników ryzyka  udzielenie możliwego wsparcia;
upadków (pomiar ciśnienia w pozycji leżącej,  prowadzenie dokumentacji.
po ok. 15 minutach leżenia i kolejny pomiar 5. Porada rehabilitanta:
po pionizacji),  wywiad i badanie przedmiotowe chorego;
b) ogólne badanie neurologiczne;  określenie stopnia niesprawności fizycznej;
 ocenę nastroju i zaburzeń depresyjnych (np. Ge-  ustalenie zakresu i sposobu prowadzenia rehabili-
riatryczna Skala Depresji); tacji;
 ocenę funkcji poznawczych  badanie przesie-  prowadzenie zajęć i zabiegów rehabilitacyjnych;
wowe w kierunku otępienia (np. test MMS i test  prowadzenie dokumentacji.
zegara);
 ocenę sprawności funkcjonalnej (wg Skali ADL, Wykaz nr 3
IADL lub skali Barthel); Zakres najczęściej zlecanych badań laboratoryjnych
 analizę wyników badań dodatkowych; (których dostępność powinna być zapewniona)
 ewentualne zlecenie dodatkowych konsultacji spe- w poradni geriatrycznej:
cjalistycznych i badań diagnostycznych (EKG, USG,  OB, morfologia krwi, rozmaz, płytki krwi, retiku-
RTG, endoskopowe, densytometria); locyty;
 ustalenie rozpoznania;  stężenie glukozy we krwi na czczo i w 60 120 mi-
 omówienie z chorym i/lub opiekunem istoty cho- nut po posiłku;
roby i sposobu jej leczenia;  badanie ogólne moczu;
 zapisanie zaleceń dla chorego  wydaje się pa-  aktywność transaminaz, fosfatazy zasadowej, GGTP,
cjentowi lub opiekunowi; CPK, LDH;
 wypisanie recept;  stężenie kreatyniny, mocznika, klirens kreatyniny;
 wskazana jest osobna rozmowa z opiekunem, na  stężenia: sodu, potasu, wapnia, żelaza (lub TIBG);
przykład w przypadku otępienia czy depresji, do-  stężenie cholesterolu (całkowity, LDL, HDL), trigli-
tycząca postępowania z chorym oraz włączająca cerydów, CRP, CK MB, troponiny;
opiekuna w proces leczenia;  stężenie białka całkowitego, elektroforeza;
 zalecenia rehabilitacyjne i dietetyczne;  protrombina (INR), fibrynogen, czas kaolinowo-
 monitorowanie przebiegu terapii  w tym ocena -kefalinowy;
nasilenia objawów chorobowych i ewentualnych  hemoglobina glikowana lub fruktozamina, PSA,
działań niepożądanych i ubocznych leków; CEA;
 porady telefoniczne;  stężenie B12 i kwasu foliowego;
 prowadzenie dokumentacji lekarskiej.  badanie mikrobiologiczne moczu, plwociny, wy-
2. Porada pielęgniarska: dzieliny z ran;
 zbieranie wywiadu;  HBs, anty HCV, TSH, fT4, T3.
 badanie przedmiotowe; Inne badania diagnostyczne:
 ustalenie diagnozy i postępowania pielęgniarskiego;  RTG płuc, kości, urografia;
 interwencyjne podanie leków;  USG (jamy brzusznej, echokardiografia, tarczyca);
 edukacja rodziny;  EKG;
 wydanie zaleceń dla chorego i opiekunów;  panendoskopia, rektoskopia;
 prowadzenie dokumentacji.  densytometria;
3. Porada psychologa:  tomografia komputerowa.
 rozmowa z chorym i rodziną lub osobami opieku- Inne czynności medyczne:
jÄ…cymi siÄ™;  psychoterapia;
 wykonanie niezbędnych badań neuropsychologicz-  zabiegi rehabilitacyjne (w tym kinezyterapia);
nych (np. diagnostyka otępienia, depresji);  działania edukacyjne  w tym edukacja diete-
 ustalenie problemów i potrzeb psychologicznych; tyczna dostosowana do indywidualnych potrzeb
 określenie zakresu ewentualnego wsparcia; chorego.
www.gp.viamedica.pl
78
Jarosław Derejczyk, Tomasz Grodzicki i inni, Standardy geriatryczne
Specjaliści, których konsultacje poradnia powinna mieć  ciągła kontrolowana sedacja u chorych z trudny-
zapewnione: mi do opanowania objawami (duszność, pobu-
 neurolog; dzenie psychomotoryczne);
 okulista;  wykonywanie zabiegów przyłóżkowych, zmiany
 psychiatra; pozycji ciała i pielęgnacji oraz współdziałanie przy
 laryngolog; transporcie chorego, po podaniu środków anal-
 ortopeda; getycznych;
 urolog;  infuzje dożylne glukozy i płynów elektrolitowych;
 stomatolog.  prowadzenie żywienia pozajelitowego;
W razie potrzeby poradnia powinna współpracować  prowadzenie leczenia wziewnego np. nebulizacja;
z lekarzami następujących specjalności:  prowadzenie pielęgnacji i leczenia zmian w obrę-
 kardiolog; bie jamy ustnej oraz bolesnego połykania;
 hematolog;  prowadzenie żywienia przez zgłębnik, przetoki
 onkolog; żołądkowe;
 chirurg;  założenie sondy żołądkowej;
 specjalista medycyny paliatywnej;  karmienie chorego z zaburzeniem połykania;
 ginekolog;  wykonywanie wlewek doodbytniczych leczniczych
 pulmonolog; i przeczyszczających, wykonanie ręcznego wydo-
 endokrynolog. bycia stolca;
 przezcewkowe opróżnienie pęcherza moczowego
Wykaz nr 4 i zakładanie cewnika do pęcherza moczowego;
Procedury diagnostyczne i terapeutyczne wykonywa-  płukanie pęcherza;
ne w poradni lub w domu chorego przez lekarza lub  płukanie pochwy;
pielęgniarkę:  opatrywanie owrzodzeń żylakowych;
 monitorowanie terapii wraz z oceną nasilenia ob-  zakładanie opatrunków w przypadku krwawień;
jawów chorobowych;  stosowanie kompresów chłodzących i rozgrzewa-
 ocena sprawności funkcjonalnej na podstawie spe- jących;
cjalistycznych skal;  prowadzenie edukacji chorego i członków rodzi-
 pomiar ciśnienia tętniczego; ny w zakresie obsługi zestawu typu  motylek ,
 badanie per rectum; wenflonów, przygotowywania leków ampułko-
 pomiar ciepłoty ciała; wych i doustnych, obsługi pomp infuzyjnych, pro-
 oznaczenie bilansu wodnego; filaktyki i leczenia odleżyn, postępowania w sytu-
 pobieranie krwi żylnej do badań; acjach nagłych;
 pobieranie wymazu;  wymiana worka stomijnego;
 pobieranie moczu do badania;  kÄ…piel chorego;
 wykonanie badanie EKG;  zabiegi higieniczne i pielęgnacyjne (w tym wymia-
 zapobieganie odleżynom; na bielizny osobistej);
 monitorowane, nowoczesne leczenie odleżyn,  wymiana środków higienicznych jednorazowego
zmiana opatrunków, pielęgnacja przeciwodle- użytku (pieluchy, tampony, cewniki zewnętrzne);
żynowa przy zastosowaniu programu monito-  dokonywanie zmian pozycji ciała, przenoszenie
rowania; chorego przy użyciu podnośnika.
 chirurgiczne zaopatrzenie odleżyn; Procedury rehabilitacyjne:
 oznaczanie saturacji krwi przy użyciu pulsoksy-  uruchamianie chorego w łóżku;
metru;  uruchamianie chorego poza łóżkiem, wysadzanie
 przygotowywanie i podawanie leków doustnych, na fotel, na wózek sedesowy, pionizacja, wypro-
domięśniowych, dożylnych i doodbytniczych; wadzanie do toalety, na balkon;
 zakładanie zestawów typu  motylek do długo-  prowadzenie rehabilitacji ruchowej i oddechowej;
trwałego podawania płynów;  nauka korzystania z wózka inwalidzkiego;
 zakładanie dojść dożylnych;  gimnastyka oddechowa;
 obsługa dojścia centralnego dożylnego (w tym  rehabilitacja ruchowa  kinezyterapia (gimnastyka,
portów), przygotowywanie i podawanie leków; ćwiczenia, masaże), zabiegi fizykoterapeutyczne;
 obsługa pomp infuzyjnych;  ocena zagrożenia upadkiem.
www.gp.viamedica.pl
79
Gerontologia Polska 2005, tom 13, nr 2
Procedury edukacyjne  instruktaż, wypożyczanie  sporządzanie indywidualnej diagnozy psycholo-
sprzętu: gicznej, obserwacje w warunkach domowych;
 instruowanie chorych i opiekunów w zakresie spo-  psychoterapia bezpośrednia: odreagowująca, ra-
sobu użytkowania sprzętu higienicznego; cjonalna, relaksacyjna, wizualizacja, podtrzymują-
 edukacja w zakresie diety, stosowania odżywek; ca, wspierająca;
 wypożyczanie pacjentom do domu: koncentrato-  psychoterapia pośrednia: rodziny w czasie trwa-
rów tlenu, pomp infuzyjnych, materacy przeciw- nia choroby pacjenta, rodziny w okresie przeży-
odleżynowych, sprzętu higienicznego, rehabilita- wania żałoby;
cyjnego;  współpraca psychologa z lekarzem, pielęgniarką,
 zaopatrywanie chorych w środki do prowadzenia pracownikiem socjalnym, wolontariuszem; dzia-
pielęgnacji, sprzęt jednorazowego użytku, leki, łania wspierające  zabezpieczające przed zespo-
odżywki; łem  wypalenia  wśród członków zespołu ge-
 prowadzenie edukacji członków rodziny, opieku- riatrycznego;
nów połączonej z przekazywaniem materiałów  działalność szkoleniowo-edukacyjna.
informacyjnych i instrukcji, dotyczÄ…cych przebie- Inne procedury:
gu chorób, specjalistycznej pielęgnacji oraz lecze-  prowadzenie spotkań rodzin z lekarzem, pielę-
nia objawowego; gniarkami, pracownikiem socjalnym, psycholo-
 podawanie szczegółowych informacji na temat giem w celu przygotowania rodziny do opieki nad
możliwości uzyskania pomocy; chorym, rozwiązywania aktualnych problemów
 edukacja pracowników służby zdrowia. oraz pomocy w pokonywaniu stresu związanego
Procedury wykonywane przez pracownika socjalne- ze świadomością zbliżającego się zgonu bliskiej
go w ramach poradni lub wizyty w zakresie opieki osoby;
domowej:  prowadzenie rozmów  wspierających, informa-
 rozpoznawanie potrzeb socjalnych pacjentów i ich cyjnych  z chorym i rodziną;
rodzin (rozmowy, wywiad rodzinny);  muzykoterapia;
 tworzenie, we współpracy z rodzinami, indywidu-  wszelkiego rodzaju terapia kreatywna prowadzo-
alnych programów wsparcia oraz pomoc w ich na przez terapeutę zajęciowego;
realizowaniu;  zajęcia psychoterapeutyczne prowadzone przez
 udzielanie zindywidualizowanej, dostosowanej do psychologa.
aktualnych potrzeb pomocy, również wyręczanie
w trudniejszych sprawach; Wykaz nr 5
 pomoc w uzyskiwaniu świadczeń z pomocy spo- Grupy diagnoz w placówce geriatrycznej.
łecznej oraz w organizowaniu usług opiekuńczych; W poszczególnych grupach podano jednostki choro-
 prowadzenie szeroko pojętej działalności informa- bowe najczęściej spotykane na oddziale geriatrycznym.
cyjnej na temat możliwości uzyskania porad z zakre- 1. Choroby układu sercowo-naczyniowego
su praw pacjenta, uprawnień wynikających z przepi-  Niewydolność serca:
sów o ubezpieczeniu społecznym, pomocy społecz- " ostra niewydolność serca;
nej, prawa pracy, prawa rodzinnego i opiekuńcze- " przewlekła zastoinowa niewydolność serca.
go, prawa emerytalno-rentowego, prawa cywilne-  Nadciśnienie tętnicze i jego powikłania:
go, poszukiwanie różnych możliwości uzyskania " zespół dysregulacji ciśnienia tętniczego (hi-
pomocy i wsparcia  instytucjonalnej, ze strony or- potensja ortostatyczna, poposiłkowa, na-
ganizacji pozarządowych i współdziałanie z nimi; głe wahania ciśnienia tętniczego);
 gromadzenie oraz pomoc w korzystaniu z mate- " następstwa niedokrwienne hipotonii;
riałów dotyczących aktualnej sytuacji prawnej " nadciśnienie tętnicze z przełomami lub nie-
pacjentów i ich rodzin w czasie choroby i osiero- wydolnością lewej komory.
cenia;  Choroba niedokrwienna serca:
 działalność szkoleniowo-edukacyjna. " przewlekła niewydolność wieńcowa;
Procedury realizowane przez psychologa w ramach " zaostrzona niewydolność wieńcowa;
wizyty w zakresie opieki geriatrycznej, wykonywane " ostra niewydolność wieńcowa;
w poradni lub w domu pacjenta: " stany po zawałach serca;
 psychologiczna ocena pacjenta i osób odpowiedzial- " zaburzenia rytmu serca;
nych za opiekÄ™, za pomocÄ… wywiadu, rozmowy; " zaburzenia rytmu komorowe.
www.gp.viamedica.pl
80
Jarosław Derejczyk, Tomasz Grodzicki i inni, Standardy geriatryczne
 Zaburzenia rytmu nadkomorowe:  Stan po amputacji kończyny do rehabilitacji;
" zaburzenia rytmu z następstwami hemo-  Stan po upadku z politraumatycznym zespo-
dynamicznymi; łem bólowym;
" migotanie przedsionków  diagnostyka  Stan unieruchomienia do rehabilitacji;
i leczenie, profilaktyka powikłań zatorowych;  Osteoporoza/osteomalacja ze złamaniami lub
" zespoły MAS (Morgagniego-Adamsa-Sto- niedawnymi deformacjami kostnymi;
kesa) przed wszczepieniem rozrusznika.  Ostry zespół bólowy z objawami korzeniowy-
 Inne choroby serca: mi w odcinkach: szyjnym, piersiowym bÄ…dz
lÄ™-
" kardiomiopatie; dz
wiowym kręgosłupa.
" zapalenie mięśnia sercowego/wsierdzia; 5. Zespoły neurodegeneracyjne i psychiatryczne. Cho-
" tętniakowatość lub tętniak serca, dużych naczyń. roby krążenia mózgowego i neurologiczne
 Choroby naczyń:  Diagnostyka przyczyn zespołu otępiennego
" przewlekła niewydolność tętnicza kończyn i łagodnych zaburzeń pamięci (AAMI);
w przebiegu miażdżycy;  Otępienia  ustalenie postępowania terapeu-
" podostra niewydolność tętnicza kończyn tycznego, leczenie schorzeń współistniejących;
w przebiegu miażdżycy;  Diagnostyka i leczenie zespołu depresyjnego
" przewlekła niewydolność żylna kończyn bez prób samobójczych;
bez owrzodzeń;  Zaburzenia zachowania;
" przewlekła niewydolność żylna kończyn  Diagnostyka zaburzeń świadomości;
z owrzodzeniami podudzi;  Zespoły pozapiramidowe (w tym choroba
" zakrzepowe zapalenia żył powierzchow- i zespół Parkinsona);
nych lub głębokich kończyn.  Wodogłowie normotensyjne  zespół Hakima;
2. Choroby metaboliczne, endokrynologiczne, hema-  Przemijające niedokrwienie mózgu (TIA);
tologiczne i z autoagresji  Diagnostyka przyczyn zawrotów głowy.
 Niedawno rozpoznana cukrzyca typu 2; 6. Choroby nowotworowe  diagnostyka, ewentu-
 Cukrzyca typu 2 z powikłaniami narządowymi alnie kontynuacja leczenia po ustaleniu terapii przez
wymagającymi leczenia; onkologa, leczenie schorzeń współistniejących.
 Cukrzyca niewyrównana; 7. Choroby układu oddechowego i laryngologiczne
 Posteroidowa niewydolność kory nadnerczy;  Zaostrzenie przewlekłej obturacyjnej choroby
 Choroby tarczycy (nadczynność, niedoczyn- płuc;
ność, wole, guzki, nowotwory);  Zespół i stan astmatyczny;
 Choroby przysadki.  Diagnostyka krwioplucia;
3.  Zespoły geriatryczne  diagnostyka i leczenie  Zakażone rozstrzenia oskrzeli;
 Geriatryczny zespół jatrogenny;  Zdekompensowane serce płucne;
 Chory gorączkujący z niejasnych przyczyn;  Zapalenie płuc  pozaszpitalne;
 Diagnostyka wysokiego OB;  Szpitalne zapalenie płuc;
 Nieprawidłowe wyniki badań laboratoryjnych;  Ostre zapalenie oskrzeli  pozaszpitalne;
 Diagnostyka zespołu polimetabolicznego;  Chory z ostrą infekcją oskrzelowo-płucną
 Zespół dehydratacji i/lub dyselektrolitemii; w przebiegu leczenia immunosupresyjnego;
 Odleżyny do leczenia szpitalnego;  Zapalenie zatok i inne zapalenia górnych dróg
 Nietrzymanie moczu i/lub stolca; oddechowych niepoddajÄ…ce siÄ™ leczeniu am-
 Postępujący spadek masy ciała; bulatoryjnemu.
 Przebyte duże zabiegi operacyjne z niegojący- 8. Choroby reumatoidalne
mi się ranami;  Rreumatoidalne zapalenie stawów;
 Przygotowanie chorego po 70 roku życia do  Dna moczanowa.
zabiegu operacyjnego; 9. Choroby przewodu pokarmowego
 Diagnostyka upadków.  Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy;
4. Choroby układu kostno-stawowego  Ostre polekowe owrzodzenie przewodu po-
 Zaawansowana choroba zwyrodnieniowa z sil- karmowego;
nym odczynem zapalno-bólowym;  Zaostrzenie nieżytu żołądka lub dwunastnicy
 Przebyte złamania w obrębie układu kostno- po weryfikacji gastroskopowej;
-stawowego;  Marskość wątroby;
www.gp.viamedica.pl
81
Gerontologia Polska 2005, tom 13, nr 2
 Zaostrzenie zapalne dróg żółciowych w prze-  Ustalenie rozpoznania wstępnego;
biegu kamicy;  Zlecenie badań laboratoryjnych;
 Przewlekłe zapalenie trzustki;  Zabiegi diagnostyczne: nakłucia jam ciała, na-
 Obecność płynu w brzuchu o nieustalonej etio- rządów i zmian patologicznych z pobraniem
logii; materiału do badania histopatologicznego;
 Diagnostyka biegunki lub innych dolegliwości  Wykonanie badań diagnostycznych (EKG, USG,
dyspeptycznych; echokardiografia, RTG, tomografia kompute-
 Podostra niedrożność jelit (bez wskazań do rowa, badania endoskopowe, densytometria,
leczenia chirurgicznego); spirometria, EKG wysiłkowy);
 Przewlekłe zapalenia jelit;  Wykonanie testów przesiewowych w kierun-
 Uchyłkowatość jelita grubego z okresami za- ku zaburzeń poznawczych i depresji (skale:
ostrzeń zapalnych; MMS, GDS, ADL, test zegara, test łączenia
 Przetoka odżywcza, stomia jelitowa wymaga- punktów);
jące leczenia szpitalnego z powodu powikłań  Pełne badanie neuropsychologiczne;
wynikających z niedoboru wielu składników  Ustalenie zakresu i sposobów działań psycho-
odżywczych; logicznych (interwencja kryzysowa, psychote-
 Diagnostyka krwawienia z przewodu pokarmo- rapia  rodzaj, częstotliwość);
wego (bez wskazań do leczenia chirurgicznego).  Analiza wyników badań dodatkowych;
10. Choroby układu moczowego  Zlecanie konsultacji specjalistycznych i innych
 Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek; badań diagnostycznych;
 Ostre zapalenie pęcherza i dróg moczowych;  Praca w zespole terapeutycznym; indywidual-
 Przewlekłe objawowe zakażenie układu mo- ny program leczenia dla chorego (farmakote-
czowego; rapia, psychoterapia, zabiegi pielęgnacyjne, fi-
 Przerost i guz prostaty; zjoterapia);
 Zaostrzenia przewlekłego zapalenia prostaty;  Monitorowanie przebiegu leczenia, badania
 Diagnostyka krwiomoczu; kontrolne;
 Impotencja;  Ustalenie ostatecznego rozpoznania;
 Kamica nerkowa, moczowodowa lub pęche-  Plan rehabilitacji z pisemnymi wskazówkami;
rzowa;  Omówienie z chorym lub opiekunem istoty
 Zaostrzenie przewlekłej niewydolności nerek; choroby i sposobu jej leczenia;
 Ostra i przewlekła niewydolność nerek bez le-  Zapisanie zaleceń w karcie dla chorego  wy-
czenia nerkozastępczego. daje się pacjentowi do domu;
11. Choroby hematologiczne, zaburzenia krzepnięcia  Wypisanie recept;
 Niedokrwistości  diagnostyka i leczenie;  Wypisanie wniosku na zaopatrzenie ortope-
 Choroby rozrostowe układu krwiotwórczego dyczne;
(szpiczak mnogi, chłoniaki, białaczki).  Rozmowa z opiekunem  w wypadku około
12. Zaburzenia wodno-elektrolitowe połowy badanych i hospitalizowanych chorych;
 Dyselektrolitemie polekowe oraz niezależne od  Zalecenia dietetyczne szpitalne i poszpitalne;
leków odwadniających i wymiotów;  Kontrola w poradni geriatrycznej.
 Diagnostyka hipokalcemii i hiperkalcemii; Procedury pielęgniarskie wykonywane w szpitalnej pla-
 Zespoły odwodnienia i przewodnienia. cówce geriatrycznej:
13. Kolagenozy i inne choroby z autoagresji.  Iniekcje domięśniowe, podskórne, śródskórne;
14. Alergie i uczulenie na leki.  Iniekcje dożylne;
 Założenie leku do oka, ucha, nosa;
Wykaz nr 6  Założenie kaniuli dożylnej;
Wykaz najczęściej stosowanych podstawowych pro-  Wlew dożylny;
cedur lekarskich i psychologicznych:  Wykonanie próby biologicznej;
 Wywiad geriatryczny;  Przetoczenie krwi pod kontrolÄ… lekarza;
 Badanie przedmiotowe  internistyczne i neu-  Podłączenie pompy infuzyjnej;
rologiczne;  Podanie tlenu;
 Ustalenie planu prowadzonej diagnostyki i le-  Cewnikowanie pęcherza;
czenia;  Płukanie pęcherza;
www.gp.viamedica.pl
82
Jarosław Derejczyk, Tomasz Grodzicki i inni, Standardy geriatryczne
 Założenie sondy żołądkowej;  Pobranie wydzielin i wydalin na badanie;
 Wymiana  opróżnienie worka na mocz;  Edukacja pacjenta;
 Lewatywa, kroplówka doodbytnicza;  Edukacja rodzin;
 Pomoc przy pobraniu wycinka, ambulatoryj-  Doraz
ne interwencje na wezwanie;
nym zabiegu chirurgicznym;
 Założenie i zmiana opatrunku; Procedury fizjoterapeutyczne i rehabilitacyjne
 Bandażowanie;  Kinezyterapia  program ćwiczeń rehabilita-
 Zakładanie okładów, kompresów, przymoczek, cyjnych ustalany przez rehabilitanta.
maści;  Gimnastyka  ćwiczenia bierne i czynne (od-
 Gimnastyka oddechowa; dechowa, zapobieganie przykurczom i odle-
 Odsysanie dróg oddechowych; żynom, aktywizująca).
 Nacieranie pleców i oklepywanie;  Masaże.
 Toaleta przeciwodleżynowa;  Fizykoterapia: diadynamik, jontoforeza, lase-
 Zapewnianie bezpieczeństwa/zakładanie ba- roterapia, magnetoterapia, ultradz
więki, So-
rierki; lux, elektrostymulacja, tens, prÄ…dy interferen-
 Monitorowanie pacjenta zagrożonego upad- cyjne, prądy Traberta, prądy Kotza  zależnie
kiem; od potrzeb i możliwości.
 Podawanie leków;
 Zmiana bielizny pościelowej i osobistej; Wykaz nr 7
 Ścielenie łóżka; Rodzaje najczęściej zalecanych badań laboratoryjnych:
 Kąpiel pod nadzorem w łazience;  OB, morfologia krwi obwodowej, rozmaz, płyt-
 Mycie chorego; ki krwi, retikulocyty;
 Podawanie miski z wodą i przyborów toaleto-  stężenie cukru we krwi na czczo i w 60 120
wych; minut po posiłku;
 Podmywanie krocza;  test doustnej tolerancji glukozy;
 Mycie głowy;  badanie ogólne moczu, liczba Addisa;
 Obcinanie paznokci;  wydalanie Na, K i Ca z moczem;
 Podawanie miski z preparatem grzybobójczym  aktywność transaminaz, fosfatazy zasadowej,
do moczenia stóp; LDH, GGTP, CPK, CK MB, troponiny;
 Toaleta jamy ustnej;  stężenie kreatyniny, mocznika, klirens kreaty-
 Pomoc w czyszczeniu, myciu i dezynfekcji niny;
sztucznej szczęki;  stężenie Na, K, Ca, P, Fe;
 Golenie twarzy i okolic łonowych;  stężenie cholesterolu z frakcjami, triglicerydów,
 Pomoc w przemieszczaniu siÄ™ do toalety; CRP, bilirubiny;
 Podawanie i odbieranie basenu, kaczki;  stężenie białka, elektroforeza, stężenie albu-
 Zmiana pieluchomajtek; min;
 Karmienie i pojenie chorego;  INR, protrombina, czas trombinowy, czas K-K,
 Karmienie przez zgłębnik; fibrynogen;
 Pomiar temperatury;  hemoglobina glikozylowana lub fruktozami-
 Pomiar tętna; na;
 Pulsoksymetria;  PSA, CEA, stężenie B12 i kwasu foliowego;
 Pomiar ciśnienia tętniczego;  badanie mikrobiologiczne moczu, plwociny,
 Ważenie chorego; żółci, wydzieliny z rany, płynu z jam ciała;
 Pomiar obwodów;  HBS, Hbe, anty HCV, TSH, fT4, T3, przeciwcia-
 Wykonywanie EKG; Å‚a ANA i inne, immunoelektroforeza;
 Monitorowanie akcji serca;  krzywa wchłaniania Fe;
 Pomiar glikemii na glukometrze;  ocena mielogramu;
 Pobranie krwi z żyły na badania;  metabolity katecholamin w moczu;
 Przygotowanie surowicy do badania;  kortyzol w dobowej zbiórce moczu.
www.gp.viamedica.pl
83