Praca i Ubezpieczenia Praca i Ubezpieczenia
Praca i Ubezpieczenia Praca i Ubezpieczenia
e-Poradnik
e
Świadczenia
w razie choroby
i macierzyństwa
Rodzaje świadczeń oraz osoby
do nich uprawnione
Wynagrodzenia za czas
niezdolności do pracy
Zasiłek chorobowy, macierzyński,
wyrównawczy, opiekuńczy
Świadczenia rehabilitacyjne
Podstawa wymiaru świadczeń
dla pracowników
Zasady wypłaty świadczeń
Adres redakcji: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72
tel. [phone]; www.gazetaprawna.pl
Redaktor merytoryczny: Monika Bugaj-Wojciechowska
Redakcja: Maciej Weryński
Projekt graficzny okładki: Lech Kowalewski, Kinga Pisarczyk
DTP: Joanna Archacka
Biuro Obsługi Klienta: 05-270 Marki, ul. Okólna 40
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]
� Copyright by INFOR Biznes Sp. z o.o.
ISBN 978-83-63360-91-7
Wydanie styczeń 2013 r.
Spis treści
Wstęp ...........................................................................................................................................................7
Rozdział 1. Rodzaje świadczeń oraz osoby do nich uprawnione ...................................... 9
Rozdział 2. Podmioty zobowiązane do wypłaty świadczeń ............................................... 11
Rozdział 3. Wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy ...............................................15
Okres wypłaty .......................................................................................................................................15
Wysokość wynagrodzenia ................................................................................................................18
Brak prawa do świadczenia .............................................................................................................18
Rozdział 4. Zasiłek chorobowy .......................................................................................................21
Okres wyczekiwania na prawo do zasiłku..................................................................................21
Zasiłek w czasie ubezpieczenia .................................................................................................... 24
Zasiłek po ustaniu ubezpieczenia chorobowego ..................................................................... 26
Okres wypłaty zasiłku ....................................................................................................................... 28
Brak prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia .......................................................................31
Brak prawa do zasiłku po ustaniu ubezpieczenia ...................................................................35
Wysokość zasiłku ................................................................................................................................40
Prawo do świadczenia na przełomie
roku kalendarzowego ....................................................................................................................... 43
Dokumentowanie uprawnień ....................................................................................................... 44
Rozdział 5. Świadczenia rehabilitacyjne ...................................................................................53
Okres wypłaty .......................................................................................................................................53
Brak prawa .............................................................................................................................................53
Wysokość świadczenia ..................................................................................................................... 54
Niezbędne dokumenty .................................................................................................................... 55
Rozdział 6. Zasiłek macierzyński ..................................................................................................57
Okres wypłaty ...................................................................................................................................... 58
Gdy matka dziecka wymaga opieki szpitalnej ..........................................................................61
Urodzenie dziecka w czasie urlopu wychowawczego ........................................................... 62
Przyjęcie dziecka na wychowanie ................................................................................................ 63
Urodzenie dziecka po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego................................. 65
Zasiłek za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego
z tytułu urodzenia dziecka .............................................................................................................66
Zasiłek za okres dodatkowego urlopu z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie .....69
Zasiłek macierzyński za urlop ojcowski ..................................................................................... 70
Brak prawa do zasiłku ......................................................................................................................72
Wysokość zasiłku i dokumenty niezbędne do wypłaty ........................................................72
Gdy zasiłek wypłaca ZUS ...................................................................................................................77
Rozdział 7. Zasiłek wyrównawczy................................................................................................. 79
Brak prawa do zasiłku....................................................................................................................... 79
Wysokość zasiłku ................................................................................................................................ 79
Dokumenty niezbędne do wypłaty ...............................................................................................81
Rozdział 8. Zasiłek opiekuńczy ..................................................................................................... 83
Opieka nad zdrowym dzieckiem .................................................................................................. 83
Piecza nad chorym dzieckiem ....................................................................................................... 85
Choroba członków rodziny .............................................................................................................86
Okres wypłaty ......................................................................................................................................88
Brak prawa do świadczenia ............................................................................................................88
Wysokość zasiłku ................................................................................................................................89
Niezbędne dokumenty .....................................................................................................................89
Rozdział 9. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy ............................................................................. 93
Dokumenty do ustalenia prawa i wypłaty ................................................................................94
Rozdział 10. Podstawa wymiaru świadczeń dla pracowników ....................................... 95
Wynagrodzenie pracownika ......................................................................................................... 95
Okres do wyliczeń .............................................................................................................................98
Zasady uzupełniania wynagrodzenia ...................................................................................... 102
Gdy wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości ............................... 102
Sposób uzupełniania wynagrodzenia zmiennego ............................................................ 103
Niższa pensja z przyczyn nieusprawiedliwionych i usprawiedliwionych ............... 103
Korzystanie z urlopu bezpłatnego .......................................................................................... 104
Składniki stałe i zmienne ........................................................................................................... 105
Świadczenie pracy, urlop wypoczynkowy i nieobecność usprawiedliwiona
w jednym miesiącu ..................................................................................................................... 107
Uzupełnianie honorariów ..........................................................................................................109
Skutki przekroczenia rocznej podstawy wymiaru składek ................................................110
Składniki wynagrodzenia uwzględniane i nieuwzględniane
w podstawie wymiaru ..................................................................................................................... 111
Składniki miesięczne, kwartalne i roczne ................................................................................115
Gdy składniki przysługują, ale nie zostały wypłacone ......................................................122
Składniki uzupełniane i przyjmowane w kwocie faktycznie wypłaconej ................ 124
Składniki wynagrodzenia przysługujące do określonego terminu .................................127
Skutki zmiany wymiaru czasu pracy ....................................................................................... 128
Gwarantowana podstawa wymiaru i jej ograniczenie ...................................................... 130
Obliczanie świadczenia rehabilitacyjnego ...............................................................................133
Podstawa wymiaru po przerwie w pobieraniu zasiłków ....................................................133
Rozdział 11. Podstawa wymiaru świadczeń dla pozostałych ubezpieczonych .......137
Uwzględniany okres .........................................................................................................................137
Ponowne ustalenie podstawy wymiaru ....................................................................................139
Minimalna i maksymalna podstawa wymiaru ..................................................................... 140
Rozdział 12. Zasady wypłaty świadczeń ....................................................................................141
Świadczenia nienależnie pobrane ..............................................................................................141
Tryb odwoławczy .............................................................................................................................. 142
Przedawnienie roszczeń ................................................................................................................ 142
Wykaz aktów prawnych .................................................................................................................. 144
Wstęp
W gestii każdego państwa leży zagwarantowanie określonej pomocy
osobom, które na skutek wypadków losowych nie są w stanie zapew-
nić sobie wystarczających środków utrzymania. Realizacja tego zadania
odbywa się poprzez stworzenie odpowiednich systemów zabezpiecze-
nia społecznego. Jednym z nich jest system ubezpieczeń społecznych.
Przewiduje on cztery odrębne ubezpieczenia: emerytalne, rentowe,
chorobowe i wypadkowe. Płatnicy opłacają składki na wyodrębnione
fundusze, z których finansowane są świadczenia w razie wystąpienia
określonego zdarzenia (ryzyka) ubezpieczeniowego, np.:
% %na wypadek starości  emerytura,
% %na wypadek utraty zdolności do pracy  renta,
% %w związku ze skutkami wypadku przy pracy lub w razie stwierdzenia
choroby zawodowej  zasiłki, renty, odszkodowania.
Z funduszu chorobowego gwarantowana jest natomiast wypłata
świadczeń na wypadek choroby i macierzyństwa. Niniejsze opracowa-
nie dotyczy właśnie tych świadczeń.
Na podstawie obowiązujących przepisów oraz wyjaśnień Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych omówione zostały zasady ustalania prawa
do zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, wyrównaw-
czego, świadczenia rehabilitacyjnego, wysokości tych świadczeń oraz
podstawy wymiaru. Poruszono również istotne zagadnienia dotyczące
terminów wypłaty, dochodzenia należności, trybu odwoławczego oraz
kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy.
Zasady wynikające z obowiązujących aktów prawnych zilustrowano
przykładami, które pozwalają na lepsze zrozumienie przepisów.
Praktyczne podejście do tematu świadczeń w razie choroby i macie-
rzyństwa jest szczególnie przydatne dla pracodawców. To oni są często
zobowiązani do ustalania uprawnień oraz wypłaty zasiłków.
Z wyjaśnień zawartych w książce mogą również skorzystać przed-
siębiorcy. Osobny rozdział poświecono świadczeniom dla osób niebę-
dących pracownikami. W przypadku tych osób możliwość korzystania
ze świadczeń w razie choroby i macierzyństwa uzależnione jest od ich
przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego oraz speł-
nienia bardziej restrykcyjnych niż w przypadku pracowników warun-
ków.
Opracowanie na pewno istotne jest także dla samych świadczenio-
biorców. Po zapoznaniu się z jego treścią każdy ubezpieczony będzie
wiedział, kto powinien wypłacać mu zasiłek, jakie dokumenty musi
złożyć, czy świadczenie zostało obliczone w prawidłowy sposób, czy
nie nastąpiło opóz
nienie w wypłacie i co zrobić w razie jakichkolwiek
wątpliwości związanych z ustalaniem prawa do świadczeń, ich wyso-
kości czy podstawy wymiaru.
Rozdział 1
Rodzaje świadczeń oraz osoby
do nich uprawnione
Świadczenia z tytułu choroby i macierzyństwa przysługują osobom podlegają-
cym ubezpieczeniu chorobowemu (patrz: tabela). Wypłacane są z jednego z fun-
duszy ubezpieczeniowych  funduszu chorobowego. Do świadczeń tych należą:
% %zasiłek chorobowy,
% %świadczenie rehabilitacyjne,
% %zasiłek wyrównawczy,
% %zasiłek macierzyński,
% %zasiłek opiekuńczy,
% %dodatkowy zasiłek opiekuńczy.
Prawo do tych świadczeń, ich wysokość oraz zasady obliczania w wy-
płaty określa ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych
z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U.
z 2010 r. nr 77, poz. 512 z póz
n. zm.).
Świadczeniem pieniężnym z tytułu choroby jest także wynagrodzenie
przysługujące na podstawie art. 92 kodeksu pracy. Prawo do niego nabywają
pracownicy, osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o pracę nakład-
czą i osoby odbywające służbę zastępczą. Świadczenie to nie jest finansowa-
ne z ubezpieczenia chorobowego, lecz ze środków własnych płatnika składek.
OSOBY PODLEGAJ
CE UBEZPIECZENIU CHOROBOWEMU
obowiązkowo dobrowolnie
pracownicy, osoby wykonujące pracę nakładczą
członkowie rolniczych spółdzielni pro- osoby wykonujące pracę na podstawie
dukcyjnych i spółdzielni kółek rolni- umowy agencyjnej lub umowy zlecenia
czych, albo innej umowy o świadczenie usług,
osoby odbywające służbę zastępczą do której zgodnie z kodeksem cywilnym
stosuje się przepisy dotyczące zlecenia
i osoby z nimi współpracuje, w tym oso-
by świadczące pracę na podstawie umo-
wy uaktywniającej określonej przepisami
ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dzieć-
mi w wieku do 3 lat (Dz.U. nr 45, poz. 235),
osoby prowadzące pozarolniczą działal-
ność oraz osoby z nimi współpracujące,
osoby wykonujące odpłatnie pracę, na
podstawie skierowania do pracy, w cza-
sie odbywania kary pozbawienia wolno-
ści lub tymczasowego aresztowania,
duchowni