REGULACJA NERWOWO-HORMONALNA
Przewodzenie impulsów nerwowych na poziomie komórki
Podstawową jednostką strukturalną i funkcjonalną układu nerwowego jest komórka
nerwowa nazywana neuronem.
Budowa neuronu
Komórka nerwowa składa się z ciała komórki, w którym znajduje się jądro i większość organelli
komórkowych, oraz z wypustek. Wypustki to:
" dendryty, których przeważnie jest dużo i są krótkie; ich rola polega na odbieraniu impulsów
i przekazywaniu ich do ciała komórki.
" akson (inaczej nazywany neurytem) występuje najczęściej pojedynczo. Przewodzi impuls
od ciała komórki w kierunku następnego neuronu lub komórki mającej ulec pobudzeniu.
Akson osiągający odpowiednią długość nazywany jest włóknem nerwowym. Akson może być
niczym nieosłonięty - nazywany jest wtedy włóknem nagim, ale przeważnie otoczony jest jedną lub
dwiema osłonkami. Są to:
" osłonka mielinowa leżąca bezpośrednio na aksonie, obecna we wszystkich włóknach
osłonkowych,
" osłonka komórkowa utworzona z komórki nazywanej lemocytem, występuje w włóknach
obwodowego układu nerwowego.
Osłonki pełnią rolę izolacyjną, a także przyspieszają przekazywanie impulsów.
Przepływ impulsu wzdłuż neuronu
odbywa się jednokierunkowo: sygnał
odbierany jest przez dendryty,
przekazywany do ciała komórki, a
następnie biegnie wzdłuż aksonu i
przekazywany jest kolejnej komórce.
Pod względem czynnościowym
neurony dzielimy na:
" czuciowe - odbierają bodziec od
receptora i przekazują go do
ośrodkowego układu nerwowego,
" ruchowe - przewodzą impuls od
ośrodkowego układu nerwowego
do efektora,
" pośredniczące (kojarzeniowe) -
pośredniczą pomiędzy neuronami
czuciowymi i ruchowymi.
Zasady przewodzenia impulsu przez neuron
Zjawiska związane z przesyłaniem impulsów przez neurony mają charakter elektryczny.
Potencjał spoczynkowy
Błona neuronu w stanie spoczynku jest spolaryzowana. Oznacza to, że pomiędzy wewnętrzną i
zewnętrzną powierzchnią błony istnieje różnica potencjałów. Wynika ona z nierównomiernego
rozmieszczenia ładunków (jonów). Na zewnętrznej powierzchni błony gromadzą się kationy Na+,
czyli ma ona ładunek dodatni. Na wewnętrznej powierzchni błony gromadzą się aniony, a więc ma
ona ładunek ujemny. Są to aniony organiczne, chlorkowe (Cl-), a także pewna ilość kationów K+,
mniejsza niż ilość jonów Na+ na zewnętrznej powierzchni błony.
Nierównomierne rozmieszczenie ładunków jest możliwe dzięki pracy białka transportowego
znajdującego się w błonie neuronu i nazywanego pompą sodowo-potasową. Jego rola polega na
transporcie jonów Na+ na zewnątrz komórki i jonów K+ do wnętrza. Transport ten wymaga
nakładu energii, której z
ródłem jest ATP.
Różnica pomiędzy ładunkami na zewnętrznej i wewnętrznej powierzchni błony neuronu w
czasie, gdy jest on niepobudzony, nazywana jest potencjałem spoczynkowym.
Pobudzenie neuronu
W momencie, gdy na neuron zadziała odpowiedni bodziec, dochodzi do zamiany potencjału
spoczynkowego na potencjał czynnościowy. Dzieje się to pod wpływem innych białek błonowych
nazywanych kanałami jonowymi.W czasie spoczynku są one zamknięte, natomiast pod wpływem
działania bodz
ca otwierają się i umożliwiają swobodny przepływ jonów. Prowadzi to do
wyrównania ilości ładunków po obydwu stronach błony.
Pod wpływem bodz
ca następuje depolaryzacja błony komórkowej. Pobudzony neuron
wykazuje potencjał czynnościowy.
Otwarcie jednego kanału powoduje otwarcie następnego i dalej następnego, itd. (efekt domina).
Skutek jest taki, że wzdłuż neuronu biegnie fala depolaryzacyjna.
Impuls nerwowy to biegnąca wzdłuż neuronu fala depolaryzacyjna.
Po krótkiej chwili depolaryzacji kanały jonowe zamykają się, pompa Na/K podejmuje swą
działalność i następuje repolaryzacja błony, czyli zostaje odtworzony potencjał spoczynkowy. Nie
każdy bodziec jest w stanie wywołać depolaryzację. Bodziec o minimalnej sile niezbędnej do
pobudzenia neuronu nazywany jest bodz
cem progowym. Bodz
ce podprogowe to takie, których
siła jest zbyt słaba by wywołać depolaryzację. Neurony działają według zasady  wszystko albo nic
(albo jest depolaryzacja, albo jej nie ma). Zwiększanie siły bodz
ca nie zwiększa więc wartości
impulsu. Fakt, że rozróżniamy bodz
ce o różnej sile, spowodowany jest przez różną częstotliwość
przesyłania impulsów.
Przekazywanie sygnałów przez synapsę
Synapsa to połączenie między dwoma kolejnymi neuronami lub neuronem i komórką przez
niego pobudzaną.
Ze względu na rodzaj komórek tworzących połączenie rozróżniamy synapsy:
" nerwowo-nerwowe będące połączeniem dwóch neuronów,
" nerwowo-mięśniowe będące połączeniem neuronu i komórki mięśniowej,
" nerwowo-gruczołowe będące połączeniem neuronu z komórką gruczołową.
Ze względu na sposób przekazywania sygnału wyróżnia się dwa rodzaje synaps:
" elektryczne, w których wypustki dwóch kolejnych komórek są tak blisko siebie, że impuls
elektryczny może  przeskoczyć z jednej komórki na drugą - są rzadko spotykane,
" chemiczne, w których wypustki są na tyle oddalone, że impuls nie może przeskoczyć, a
przekazywanie sygnału odbywa się za pośrednictwem substancji chemicznej - ten typ
synaps powszechnie występuje w układzie nerwowym.
Substancję chemiczną pełniącą rolę przekaz
nika w synapsie nazywa
się neuroprzekaz
nikiem albomediatorem.
W obrębie synapsy rozróżniamy:
" błonę presynaptyczną znajdującą się na zakończeniu aksonu komórki przekazującej
bodziec. Tuż pod nią, na terenie cytoplazmy znajdują się liczne pęcherzyki z
neuroprzekaz
nikiem;
" błonę postsynaptyczną należącą do dendrytu komórki odbierającej bodziec. Na jej
powierzchni znajdują się liczne białka - receptory, wrażliwe na działanie neuroprzekaz
nika;
" szczelinę synaptyczną, czyli przestrzeń między błonami.
Przekazywanie sygnału w synapsie chemicznej:
" fala depolaryzacji dociera do zakończenia aksonu,
" pobudzenie tej części neuronu powoduje uwolnienie zawartości pęcherzyków do szczeliny
synaptycznej,
" uwolniony neuroprzekaz
nik rozprzestrzenia się w szczelinie na zasadzie dyfuzji, aż dociera
do błony postsynaptycznej,
" w błonie postsynaptycznej neuroprzekaz
nik wiąże się z odpowiednim receptorem, co
powoduje otwarcie kanału jonowego, depolaryzację błony i przekazywanie impulsu przez
kolejny neuron.
W synapsie chemicznej zachodzi zamiana impulsu elektrycznego na sygnał chemiczny.
Wadą synapsy chemicznej jest spowolnienie w przekazywaniu sygnału. Nazywane jest to
opóz
nieniem synaptycznym. Organizm zmniejsza te opóz
nienia do niezbędnego minimum
poprzez maksymalne wydłużanie aksonów i ograniczanie tym samym ilości połączeń.
Zalety synapsy chemicznej:
" nie ma możliwości powrotu sygnału, czyli zapewnia jednokierunkowość i bezkolizyjność
przesyłania impulsów,
" stosując różne mediatory można niektóre sygnały wzmacniać a inne wyciszać, czyli istnieje
możliwość kontroli sygnałów docierających do ośrodkowego układu nerwowego.
Do najważniejszych neuroprzekaz
ników należą:
" Acetylocholina - powszechna w całym układzie nerwowym, typowa dla układu
autonomicznego, dla synaps nerwowo-mięśniowych, a w mózgu biorąca udział w procesach
pamięciowych.
" Noradrenalina - podstawowy neuroprzekaz
nik autonomicznego układu nerwowego,
przeważnie wydzielana wraz z adrenaliną.
Z medycznego punktu widzenia ciekawe są substancje będące mediatorami synaps w mózgu np.
serotonina, dopamina, glutaminian. Zaburzenia ich wydzielania często wiążą się z różnymi
dysfunkcjami ze strony układu nerwowego jak choroba Parkinsona czy depresja.
Ośrodkowy układ nerwowy stanowi
centrum koordynacji czynności życiowych
organizmu.
Tkanka nerwowa występuje tu w dwóch
postaciach:
" istota szara - jest to skupienie ciał
komórkowych, w mózgowiu znajduje
się na powierzchni, tworząc korę
mózgową, a w rdzeniu kręgowym w
jego wnętrzu;
" istota biała - utworzona z wypustek
komórek nerwowych, wypełnia
wnętrze mózgowia, natomiast w
rdzeniu kręgowym znajduje się na
zewnątrz.
Ośrodkowy układ nerwowy jest odpowiednio
chroniony i zabezpieczony przed urazami,
poprzez:
1. Otoczenie kostne: mózg położony jest
wewnątrz czaszki, a rdzeń kręgowy
biegnie kanałem wewnątrz kręgów.
2. Obecność błon łącznotkankowych,
zwanych oponami mózgowo 
rdzeniowymi. Są to:
" twardówka (opona twarda) - najbardziej zewnętrzna błona, przylegająca od wewnątrz do
kości czaszki i kręgosłupa,
" pajęczynówka - delikatna błona środkowa, pod którą znajduje się płyn mózgowo-
rdzeniowy - amortyzujący wstrząsy,
" naczyniówka (opona miękka) - przylega ściśle do powierzchni mózgowia i rdzenia
kręgowego. Jej rola polega na odżywianiu tkanki nerwowej dzięki obecności licznych
naczyń krwionośnych. Naczynia te mają specyficzne właściwości - przechodzą przez nie
tylko nieliczne substancje, np. woda, glukoza, tlen. Pozostałe są zatrzymywane, co chroni
neurony przed kontaktem z substancjami mogącymi zakłócić ich funkcjonowanie.
Nazywane jest to barierą krew - mózg.
Wewnątrz ośrodkowego układu nerwowego znajdują się wolne przestrzenie wypełnione płynem
mózgowo-rdzeniowym. W rdzeniu jest to kanał rdzeniowy, a w mózgowiu komory mózgu.
Mózgowie
Podobnie jak u wszystkich kręgowców, mózgowie człowieka składa się z 5 części. Są to:
" kresomózgowie,
" międzymózgowie,
" śródmózgowie,
" tyłomózgowie - w jego skład wchodzi móżdżek i most,
" rdzeń przedłużony.
Z medycznego punktu widzenia mózgowie dzieli się na:
" mózg obejmujący kresomózgowie i międzymózgowie,
" móżdżek,
" pień mózgu obejmujący śródmózgowie, most i rdzeń przedłużony.
Budowa i funkcje mózgowia
Część mózgowia Ważniejsze informacje o budowie i funkcji
Jest najbardziej pierwotną częścią mózgowia, położoną
między rdzeniem kręgowym a mostem. Znajdują się tu
ośrodki zawiadujące podstawowymi czynnościami
fizjologicznymi, jak oddychanie, żucie i połykanie, praca
rdzeń przedłużony
serca, odruch ssania itp. Przebiegają tu też drogi nerwowe
łączące rdzeń kręgowy z pozostałymi częściami mózgowia,
przy czym ulegają one skrzyżowaniu (idące z lewej części
ciała przechodzą na prawo i odwrotnie).
Składa się z dwóch półkul pokrytych pofałdowaną korą
móżdżek móżdżku. Znajdują się tu ośrodki koordynacji ruchowej i
regulujące napięcie mięśni szkieletowych.
tyłomózgowie
Znajduje się po brzusznej stronie móżdżku, nie występują tu
most żadne ważne ośrodki, jest miejscem przebiegu dróg
nerwowych.
Najmniejsza część mózgowia, nie odgrywa istotnej roli,
śródmózgowie mieszczą się tu ośrodki odruchów wzrokowych (np. odruch
z
reniczny).
Jest centrum koordynacji nerwowo-hormonalnej,
występują tu ważne gruczoły wydzielania wewnętrznego:
podwzgórze i przysadka mózgowa. Położone są tu liczne
ośrodki motywacyjne, czyli takie, dzięki którym odczuwamy
międzymózgowie
popęd i podejmujemy działania zmierzające do zaspokojenia
potrzeb. Są to: ośrodek głodu i sytości, pragnienia,
rozrodczy, agresji. Ma tu także miejsce ośrodek
termoregulacji.
Jest największą częścią mózgowia, składa się z dwóch półkul
połączonych spoidłem wielkim. Powierzchnia kresomózgowia
pokryta jest zbudowaną z istoty szarej, silnie pofałdowaną
korą mózgową. Na jej powierzchni widoczne są zakręty
kresomózgowie (wypukłości) oddzielone bruzdami. Powierzchnię każdej z
półkul głębsze bruzdy dzielą na 4 płaty: czołowy,
ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. Są one siedzibą
licznych ośrodków, odpowiedzialnych za wyższe czynności
nerwowe.
Rdzeń kręgowy stanowi szlak komunikacyjny, którym biegną drogi wstępujące (od nerwów
obwodowego układu nerwowego do mózgowia) i drogi zstępujące (od mózgowia do nerwów).
Drogi te tworzą istotę białą znajdującą się w zewnętrznej części rdzenia. Część wewnętrzną (o
przekroju w kształcie litery H) wypełnia istota szara. Są to skupienia ciał komórkowych neuronów
ruchowych i czuciowych, których wypustki wychodzą poza rdzeń nerwami obwodowego układu
nerwowego.
Obwodowy układ nerwowy
Na obwodowy układ nerwowy składają się nerwy symetrycznie z lewej i prawej strony odchodzące
od ośrodkowego układu nerwowego:
" 12 par nerwów czaszkowych, odchodzących od mózgowia,
" 31 par nerwów rdzeniowych, odchodzących od rdzenia kręgowego.
Nerwy są pęczkami włókien nerwowych, otoczonych błoną łącznotkankową. Wzdłuż każdego
nerwu, jego środkiem, biegnie też naczynie krwionośne i limfatyczne. W zależności od rodzaju
występujących w nerwach włókien dzielimy je na:
" nerwy czuciowe, jeśli w ich skład wchodzą włókna neuronów czuciowych,
" nerwy ruchowe, zawierające włókna neuronów ruchowych,
" nerwy mieszane, zawierające obydwa typy włókien.
W obwodowym układzie nerwowym spotyka się też niewielkie skupienia ciał neuronów, tworzące
zwoje nerwowe.
Somatyczny układ nerwowy
Rola układu somatycznego to:
" odbiór informacji ze środowiska zewnętrznego,
" kierowanie pracą mięśni szkieletowych,
" szybkie reagowanie na zmiany w środowisku zewnętrznym.
Ośrodki kierujące pracą tego układu znajdują się na obszarze ośrodkowego układu
nerwowego.
Działanie somatycznego układu nerwowego podlega kontroli świadomości.
Autonomiczny układ nerwowy
Układ autonomiczny odpowiada za wegetatywne funkcje organizmu, takie jak trawienie,
oddychanie, krążenie itp. Ośrodki kierujące jego pracą znajdują się zarówno na terenie
ośrodkowego układu nerwowego, jak i poza nim, w zwojach nerwowych.
Rola autonomicznego układu nerwowego polega na kontrolowaniu pracy narządów
wewnętrznych. Jego praca nie podlega kontroli świadomości.
Części układu autonomicznego (współczulna i przywspółczulna) działają w stosunku do siebie
antagonistycznie.
Porównanie układu współczulnego i przywspółczulnego
Układ współczulny Układ przywspółczulny
(sympatyczny) (parasympatyczny)
rodzaj neuroprzekaz
nika noradrenalina, adrenalina acetylocholina
ogólny wpływ na
mobilizujący relaksujący
funkcjonowanie organizmu
z
renice rozszerzone zwężone
oddychanie przyspieszone zwolnione
akcja serca przyspieszona zwolniona
intensywny rozkład glikogenu i
wątroba brak reakcji
uwalnianie glukozy
dość intensywne, szczególnie
pocenie się umiarkowane i równomierne
np. na dłoniach
trawienie zahamowanie pobudzenie
Funkcjonowanie układu nerwowego
Odruch to najprostsza czynność układu nerwowego będąca reakcją na bodziec.
Jest to reakcja automatyczna, zachodząca bez udziału świadomości. Impuls nerwowy biegnie
ustalonym szlakiem zwanym łukiem odruchowym. Przebieg impulsu jest następujący:
receptor neuron czuciowy ośrodkowy układ nerwowy (tu mogą występować neurony
pośredniczące) neuron ruchowy efektor (narząd wykonawczy - mięsień lub gruczoł)
A
uk odruchowy to droga impulsu nerwowego od receptora do efektora.
Ośrodki zawiadujące odruchami to miejsca połączenia neuronów czuciowych i ruchowych.
Połączenia te mogą być bezpośrednie lub poprzez neurony pośredniczące. Znajdują się zarówno w
rdzeniu kręgowym, jak i na terenie mózgowia. Stąd odruchy mogą być:
" rdzeniowe, np. odruch kolanowy,
" mózgowe, np. odruch z
reniczny.
Niezależnie od położenia ośrodków, informacja o zadziałaniu bodz
ca przekazywana jest do
kory mózgowej. Często czas dojścia impulsu do kory mózgowej jest dłuższy od czasu odruchowej
reakcji, dlatego np. po ukłuciu najpierw cofamy rękę, a dopiero po chwili uświadamiamy sobie ból.
W zależności od sposobu powstania odruchy dzielimy na:
" bezwarunkowe,
" warunkowe.
Odruchy bezwarunkowe Odruchy warunkowe
wrodzone nabyte, wyuczone
Funkcjonują opierając się na utworzonym
Funkcjonują opierając się na istniejącym od podczas życia jednostki połączeniu neuronów,
urodzenia łuku odruchowym. przy czym nowe konfiguracje mogą być bardziej
złożone niż prosty łuk odruchowy.
Takie same u wszystkich przedstawicieli
Są cechą indywidualną.
gatunku.
przykłady: odruch kolanowy, odruch z
reniczny, przykłady: cofnięcie ręki na widok ognia (bo
wydzielanie śliny podczas jedzenia, odruch wiemy, że jest gorący), wydzielanie śliny na
ssania widok cytryny (bo wiemy, że jest kwaśna)
Zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego
Oddziaływanie substancji chemicznych
Niektóre substancje pochodzenia roślinnego lub syntetycznego oddziałujące na układ nerwowy to
narkotyki. Ich ogólne działanie może być:
" pobudzające, np. amfetamina, kokaina, nikotyna,
" hamujące, np. alkohol, niektóre leki uspokajające,
" złożone, w których rodzaj oddziaływania na układ nerwowy jest różny, a działanie dotyczy
tylko niektórych neuronów, np. środki halucynogenne (LSD, marihuana, substancje zawarte
w niektórych grzybach), opium i jego pochodne (morfina, heroina).
Istota działania narkotyków może polegać na:
" zaburzeniach w działaniu błony neuronu - tak działa np. alkohol,
" zakłóceniu pracy synaps - tak działa większość narkotyków.
Zakłócenie może mieć różne podłoże: narkotyki mogą np. naśladować działanie naturalnych
neuroprzekaz
ników (LSD, heroina; nikotyna), zwiększać uwalnianie neuroprzekaz
nika z synapsy
(amfetamina), albo blokować receptory neuroprzekaz
ników.
Niezależnie od mechanizmu działania, stała ekspozycja komórek nerwowych na narkotyk zmienia
trwale ich funkcje. Prowadzi to do stanu, w którym neurony znajdujące się w mózgu domagają
się stałego dopływu narkotyku. Jest to stan uzależnienia.
Utrzymanie równowagi organizmu przy częstej obecności narkotyku nie jest możliwe na dłuższą
metę. Komórki nerwowe, szczególnie te w mózgu, ulegają degeneracji, co prowadzi do zmian w
psychice i upośledzeniu możliwości intelektualnych uzależnionej osoby. Zgubne skutki działania
narkotyków stają się zauważalne również w pracy innych narządów, prowadząc do ogólnego
wyniszczenia organizmu.
Uzależnienie jest to psychiczny, a niekiedy też fizyczny przymus przyjmowania określonej
substancji, mający na celu doświadczenie psychicznych skutków jego działania lub uniknięciu
objawów wynikających z jego braku.
Urazy
Do najczęstszych urazów układu nerwowego należy uszkodzenie rdzenia kręgowego. Przerwanie
ciągłości włókien nerwowych pomiędzy nerwami obwodowymi a mózgiem prowadzi do utraty
kontroli nad poszczególnymi częściami ciała i ich paraliżem. Im wyżej w rdzeniu nastąpił uraz,
tym większa część ciała jest sparaliżowana (nerwy dochodzące do rdzenia nad uszkodzonym
miejscem funkcjonują prawidłowo). Przyczyną takich urazów są wypadki, w wyniku których
nastąpiło złamanie kręgosłupa. Osobom podejrzanym o takie uszkodzenie należy bardzo ostrożnie
udzielać pierwszej pomocy, nie przenosić ich ani nie namawiać do zmiany pozycji, gdyż może to
pogorszyć ich stan. Paraliż będący skutkiem uszkodzenia kręgosłupa był dotąd nieodwracalny.
Współczesna medycyna coraz częściej podejmuje udane próby leczenia, wykorzystując komórki
macierzyste, na razie jednak nie jest to sposób ogólnie dostępny.
Ważniejsze choroby
Nerwica - jest jedną z najczęściej spotykanych chorób układu nerwowego. Może przejawiać się w
dwóch postaciach:
" nerwicy lękowej, w której chorzy odczuwają stan silnego lęku i towarzyszących mu fobii,
często uniemożliwiających normalne funkcjonowanie (np. lęk przed wyjściem z domu),
" nerwicy wegetatywnej polegającej na rozregulowaniu autonomicznego układu nerwowego.
Nieprawidłowe jego działanie daje objawy zaburzeń ze strony różnych narządów,
najczęściej w obrębie układu pokarmowego (bóle brzucha, wzdęcia, biegunki) lub serca
(uczucie kołatania lub kłucia). Zaburzenia te nie są spowodowane wadami narządów i w
momencie, gdy układ nerwowy zaczyna pracować prawidłowo, objawy ustępują.
Przyczyną nerwic jest długotrwały stres i nagromadzenie się negatywnych przeżyć. Istnieje
indywidualna podatność - osoby o wrażliwej psychice znacznie częściej cierpią na dolegliwości
nerwicowe.
Depresja
Depresja to stan długotrwałego obniżenia nastroju, wiążący się z poczuciem utraty sensu życia,
niewiarą we własne siły i brakiem chęci do podejmowania jakichkolwiek działań. Depresji
towarzyszą często stany lękowe i dolegliwości na tle nerwicowym. Przyczyn depresji jest bardzo
wiele. Może pojawiać się pod wpływem silnych, negatywnych przeżyć (np. śmierć bliskiej osoby),
ale częściej jej przyczyny są trudne do ustalenia i wiążą się z indywidualnymi skłonnościami.
Nasilenie depresji bywa różne, w stanach ciężkich często podejmowane są próby samobójcze.
Depresję leczy się, podając odpowiednie środki farmakologiczne.
Choroba Alzheimera
Polega na zaniku neuronów w korze mózgowej, co prowadzi do jej degeneracji. Pierwsze objawy to
osłabienie pamięci, zaburzenia w wykonywaniu codziennych czynności, w tym takich jak pisanie i
czytanie. Z czasem chorzy przestają rozpoznawać znane osoby i miejsca, nie potrafią też
posługiwać się przedmiotami codziennego użytku. Zmiany mają charakter nieodwracalny,
podawanie leków może tylko spowolnić rozwój choroby i złagodzić jej objawy.
Choroba Parkinsona
Polega na zanikaniu w mózgu neuronów produkujących neuroprzekaz
nik - dopaminę. Objawia się
postępującym drżeniem mięśni, szczególnie rąk i głowy. Psychika chorych na ogół pozostaje
niezmieniona.
Stwardnienie rozsiane
Zjawiskiem leżącym u podstaw choroby jest uszkodzenie i rozpad osłonek mielinowych w
ośrodkowym układzie nerwowym. Przyczyną jest nieprawidłowe funkcjonowanie układu
odpornościowego (choroba z autoagresji). Rozwój choroby jest długotrwały (przeważnie
kilkanaście lat), polega na postępujących zaburzeniach w koordynacji ruchowej i stopniowej utracie
władzy w mięśniach, co prowadzi do całkowitego inwalidztwa i kończy się śmiercią.