METROLOGIA I KONTROLA JAKOÅšCI - 2015
AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA W KRAKOWIE
WYDZIAA
INŻYNIERII MECHANICZNEJ I ROBOTYKI
KATEDRA SYSTEMÓW WYTWARZANIA
LABORATORIUM
METROLOGIA I KONTROLA JAKOÅšCI
INSTRUKCJA ĆWICZENIA
ĆWICZENIE:
TEMAT:
POMIARY GWINTÓW WALCOWYCH
2
ZEWN
TRZNYCH
Zakres przygotowania studentów do ćwiczenia (literatura, wiadomości z
wykładów)
1. Układ tolerancji i pasowań gwintów metrycznych zgodny z PN ISO .
2. Pomiary gwintów walcowych zewnętrznych o zarysie symetrycznym metodą
bezpośrednią oraz pośrednią.
3. A
ańcuch wartości wymiarów oraz poprawek dla wyznaczenia średnicy
podziałowej gwintu metrycznego w pomiarze z wykorzystaniem wałeczków.
4. Oszacowanie niepewności pomiaru średnicy podziałowej walcowego gwintu
trójkątnego przy zastosowaniu metody pośredniej i bezpośredniej.
5. Budowa, wyposażenie i właściwości metrolog. mikroskopów pomiarowych,
długościomierzy w układach do pomiaru gwintów.
Przebieg ćwiczenia
Prowadzący ćwiczenia omawia sposoby wymiarowania walcowych gwintów
zewnętrznych zalecane przez normy PN ISO, następnie przedstawia podstawowe
sposoby pomiaru parametrów walcowych gwintów zewnętrznych.
Zadanie I. Pomiar średnicy podziałowej gwintu walcowego
zewnętrznego przy pomocy mikrometru do gwintów MMGe
1. Dobrać wymienne końcówki mikrometru (pryzmatyczna i stożkowa) w
zależnoÅ›ci od wartoÅ›ci skoku P i kÄ…ta mierzonego gwintu að .
2. Dokonać regulacji wskazania mikrometru z zastosowaniem wzorca nastawczego.
3. Przeprowadzić pomiar średnicy podziałowej d gwintu i wyniki wpisać do
2
Tabeli I.
UWAGI do zadania I:
1. Stosując pomiar suwmiarką oraz wzornikiem gwintu ustalić skok gwintu,
przyjmując, że jest to gwint metryczny. Pozostałe wartości wymiarowe gwintu
uzupełnić z norm.
2. Pierwszą czynnością pomiarową jest sprawdzenie wskazania zerowego
mikrometru przez zsuniecie końcówek pomiarowych. Jeśli wystąpi błąd
wskazania dð [mm] należy go zanotować i uwzglÄ™dnić w opracowaniu wyniku w
w
Opracował: dr inż. H. Nieciąg, dr inż. Andrzej Tyka str. 1/3
METROLOGIA I KONTROLA JAKOSCI
formie poprawki, bÄ…dz
skorygować ustawienie mikrometru korzystając z układu
regulacyjnego.
Wartość poprawionej średnicy podziałowej d :
2p
d = d +popr, gdzie: popr =  dð [mm].
2p 2s w
Postać końcowa wyniku:
d = d Ä…ðe ,
2p 2p p
przyjmujÄ…c dla mikrometru:
e =Ä…ð(5+L/36) [mðm].
p
Zadanie II. Pomiar wybranych elementów wymiarowych gwintu na
mikroskopie warsztatowym
Kierując się wskazówkami prowadzącego:
1. Zamocować mierzony gwint w uchwycie kłowym mikroskopu pomiarowego,
2. Zmierzyć kolejno: skok gwintu P, kÄ…t gwintu að, Å›rednicÄ™ zewnÄ™trznÄ… d i Å›rednicÄ™
wewnętrzną d . Wyniki wpisać do Tabeli II.
1
Zadanie III. Pomiar średnicy podziałowej gwintu zewnętrznego
Zmierzyć średnicę podziałową śruby sposobem trójwałeczkowym:
1. Dobrać średnicę wałeczków pomiarowych d .
w
2. Zmierzyć wymiar M. Przy pomocy mikrometru z czujnikiem. Wyniki wpisać do
Tabeli II.
3. Obliczyć średnicę podziałową d ze wzoru:
2
éð Å‚ð
Ä™ð Å›ð
1 P að
d2 =ð M -ð dw ×ð +ð ×ð ctg + p + p ,
1 2
Ä™ð1+ð Å›ð
að
2 2
Ä™ð Å›ð
sin
ëð 2 ûð
gdzie: d  Å›rednica podziaÅ‚owa gwintu, að  kÄ…t zarysu gwintu
2
d
w  średnica wałeczków pomiarowych, P  skok gwintu
M  wartość zmierzona, p , p  poprawki.
1 2
UWAGI do zadania III:
1. Do określenia niezbędnych wielkości geometrycznych gwintu należy
wykorzystać dane tabelaryczne zamieszczone w materiałach pomocniczych
przygotowanych do ćwiczenia.
2. Średnice wałeczków (punkt 1 zadania III) należy dobrać kierując się dołączonymi
tabelami.
3. Do pomiaru wykorzystuje siÄ™ przyrzÄ…dy mikrometryczne MMZc umieszczone w
podstawach zaciskowych. Przed pomiarami należy wykonać odczytanie błędu
wskazania  zerowego i uwzględnić w opracowanym wyniku pomiaru.
Zadanie IV. Zastosowanie sprawdzianów do gwintów walcowych
zewnętrznych i wewnętrznych
Student samodzielnie notuje wyniki obserwacji i wykonuje sprawozdanie.
Uwagi do sprawozdania
1. Wpisać wyniki pomiarów do Tabeli I i II.
Opracował: dr inż. H. Nieciąg, dr inż. Andrzej Tyka str. 2/3
METROLOGIA I KONTROLA JAKOSCI
2. Zamieścić szkic zarysu gwintu walcowego zewnętrznego.
3. Przedstawić schemat pomiaru średnicy podziałowej metodą bezpośrednią
mikrometrem do gwintów.
4. Przedstawić schemat pomiaru średnicy podziałowej gwintu sposobem
trójwałeczkowym.
5. Obliczenie średnicy optymalnej wałeczków pomiarowych d dla mierzonego
w0
gwintu.
6. Określenie znaku i wartości poprawek dla pomiaru średnicy podziałowej gwintu
sposobem trójwałeczkowym.
7. Sformułowanie wniosków.
Zakres wiadomości literatury dodatkowej
1. Malinowski J., Jakubiec W., Płowucha W.: Pomiary gwintów w budowie maszyn.
Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 2008.
2. Jakubiec W., Malinowski J.: Metrologia wielkości geometrycznych (wydanie 5),
Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 2006.
3. PN-ISO 68-1:2000. Gwinty ISO ogólnego przeznaczenia. Zarys nominalny. Gwinty
metryczne.
4. PN-ISO 724: 1993. Gwinty metryczne ISO ogólnego przeznaczenia. Wymiary nominalne.
5. PN-ISO 965-1:2001. Gwinty metryczne ISO ogólnego przeznaczenia. Tolerancje. Część 1 
Zasady i dane podstawowe.
6. PN-ISO 965-3:2001. Gwinty metryczne ISO ogólnego przeznaczenia. Tolerancje. Część 3 
Odchyłki gwintów maszynowych.
7. Materiały pomocnicze w formie tabelarycznej.
Opracował: dr inż. H. Nieciąg, dr inż. Andrzej Tyka str. 3/3