pip.gov.pl - OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO- Serwis informacyjny http://www.pip.gov.pl/html/pl/prewencja/ocena_ryzyka_zawodowego/...
O ocenie ryzyka Wydarzenia Podstawy prawne Ocena ryzyka w 5 Materiały pomocnicze Moduł szkoleniowy
zawodowego krokach dla pracodawców
O OCENIE RYZYKA ZAWODOWEGO INFORMACJA WPROWADZAJ
CA
Ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepo\
ądanych zdarzeń związanych z
wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych
skutków zdrowotnych w wyniku zagro\
eń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu
wykonywania pracy (Polska Norma PN-N-18002).
Ocenę ryzyka zawodowego mo\
na rozumieć jako dokładne sprawdzenie i ocenę, co w miejscu
pracy mo\
e zaszkodzić lub wyrządzić krzywdę pracownikom. Dzięki niej mo\
na zweryfikować czy
zastosowano wystarczające środki ograniczające lub eliminujące zagro\
enia oraz określić, co nale\
y
jeszcze zrobić, aby do tego doprowadzić.
Ocena ryzyka prowadzi do upewnienia się, \
e prawdopodobieństwo, i\
ktoś ulegnie wypadkowi lub
zachoruje wskutek występowania zagro\
eń w miejscu pracy, jest na mo\
liwie najni\
szym poziomie. Ma
to wpływ na "kondycję" przedsiębiorstwa bowiem wypadki przy pracy i choroby zawodowe negatywnie
na nią wpływają m.in. poprzez zmniejszanie wydajności pracy i produkcji, opcję ponoszenia
zwiększonej składki ubezpieczeniowej (kosztów ubezpieczenia), koszty ewentualnego uczestniczenia w
postępowaniach sądowych, itd.
Najwa\
niejsze jest jednak określenie jak znaczące zagro\
enia występują w miejscu pracy i czy
zapobiega się im przy pomocy właściwych i wystarczających środków zaradczych. Przykładowo:
pora\
enie prądem elektrycznym mo\
e być śmiertelne, ale jego ryzyko jest bardzo małe w środowisku
biurowym - oczywiście pod warunkiem, \
e elementy pod napięciem są dobrze izolowanie, a części
metalowe dobrze uziemione.
Ocena ryzyka zawodowego, do której zobowiązany jest ka\
dy pracodawca okazała się
fundamentalnym narzędziem słu\
ącym bezpieczeństwu i zdrowiu pracowników w miejscu pracy, a jej
regularne przeprowadzanie najprostszą drogą do stworzenia w przedsiębiorstwie bezpiecznych
warunków pracy i kontrolowania stanu zagro\
eń w miejscu pracy.
Ocena ryzyka zawodowego prowadzi do ochrony ludzkiego zdrowia i \
ycia i słu\
y oszczędzaniu
pracownikom i pracodawcom stresu, strat finansowych i innych kłopotów związanych z ewentualnymi
wypadkami przy pracy i chorobami zawodowymi.
Nie wymyślono nic bardziej logicznego i skutecznego, aby rozpoznać zagro\
enia występujące na
stanowiskach pracy, ocenić jakie mogą być ich konsekwencje dla bezpieczeństwa i zdrowia
pracowników oraz określić mo\
liwe środki przeciwdziałania tym zagro\
eniom.
Z oceny ryzyka zawodowego wynika wiedza, na których stanowiskach pracy wykonywane są prace
bezpieczne, a na których prace stwarzające zagro\
enia (i jak powa\
ne!) dla bezpieczeństwa i zdrowia
pracowników.
Ocena ryzyka zawodowego to nie wymysł biurokracji ani zapisany w uregulowaniach prawnych
formalny wymóg egzekwowany podczas kontroli przez Państwową Inspekcję Pracy, aby "utrudniać
\
ycie" pracodawcom. To podejście panujące we wszystkich krajach Unii Europejskiej, którego niezwykłą
przydatność potwierdzają długoletnie doświadczenia "starych" krajów członkowskich Unii. To narzędzie
wprowadzone do unijnego prawa ju\
około 20 lat temu!
Praktyka "starych" państw członkowskich Unii Europejskiej dowiodła istnienia bezpośredniego
związku między wynikami oceny ryzyka, a panującymi w przedsiębiorstwach warunkami pracy. Tam ju\

dawno zauwa\
ono, \
e stałe zaanga\
owanie pracodawców i pracowników w prawidłową ocenę ryzyka
prowadzi do powstania logicznie działającego systemu bezpieczeństwa pracy i przekonania, \
e dbanie o
bezpieczeństwo i zdrowie to wspólny interes i zadanie zarówno dla pracodawców jak i pracowników.
Przeprowadzając ocenę ryzyka mo\
na liczyć na korzyści dla firmy. W bli\
szej perspektywie oznacza
to lepsze samopoczucie pracowników i lepszą atmosferę w pracy, gdy pracodawca dba o ich
1 z 4 2009-06-5 15:11
pip.gov.pl - OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO- Serwis informacyjny http://www.pip.gov.pl/html/pl/prewencja/ocena_ryzyka_zawodowego/...
bezpieczeństwo i zdrowie. Pracodawca natomiast mo\
e mieć świadomość spełnienia obowiązku o
podstawowym znaczeniu dla ochrony zdrowia pracowników i zapobiegania ludzkiemu cierpieniu w jego
firmie.
Ocena ryzyka zawodowego to działanie bardzo "na czasie" we wszystkich państwach
członkowskich Unii Europejskiej. Zagadnieniem tym zajmuje się, w sposób szczególny, w formie
europejskiej kampanii na rzecz oceny ryzyka zawodowego, unijna Europejska Agencja Bezpieczeństwa i
Zdrowia w Pracy, a w Polsce Państwowa Inspekcja Pracy i Centralny Instytut Ochrony Pracy -
Państwowy Instytut Badawczy. Dla pracodawców oznacza to łatwy dostęp do nowych, prostych,
praktycznych i "inspirujących" materiałów pomocniczych, takich jak na przykład przejrzyste poradniki
do oceny ryzyka lub łatwe do wykorzystania listy kontrolne do identyfikacji zagro\
eń.
Ocenę ryzyka zawodowego mo\
na, a nawet zaleca się przeprowadzać w mo\
liwie najprostszy
sposób, a określenie zagro\
eń i ocena związanego z nimi ryzyka powinny opierać się na zasadach
zdrowego rozsądku. Mo\
e to zrobić sam pracodawca, mogą mu w tym pomóc kompetentni pracownicy
lub ekspert spoza przedsiębiorstwa.
WSZYSTO JUś BYA
O, CZYLI JAK POMOCNA JEST PRAKTYKA I
DOŚWIADCZENIE śYCIOWE?
Tak naprawdę ka\
dy z nas ju\
nieraz korzystał z efektów oceny ryzyka przeprowadzonej przez innych,
a nawet sam ją przeprowadził np. w swoim domu! Dotyczy to tak\
e podjętych w jej następstwie
działań ograniczających lub eliminujących ryzyko!
Przykładowo: ju\
projektant zadbał, aby w Twojej łazience nie było włączników elektrycznych,
elektryk zamontował kilka gniazdek "bezpiecznych dla dzieci" (z zamykaną klapką lub z przesłoną
otworów), gazownik co roku sprawdza szczelność przewodów gazowych oraz dro\
ność i sprawność
przewodów wentylacyjnych. Czasem doradza Ci zmianę piecyka gazowego na bezpieczniejszy
(samowyłączający się w przypadku uwalniania się tlenku węgla).
Występujące w tych przypadkach zagro\
enia stwarzają du\
e ryzyko tragedii. Po przeczytaniu na
ulotce, \
e zakupiony lek powinien być niedostępny dla dzieci, nie zostawia się go na stole tylko chowa
do wy\
ej zawieszonej szafki, najlepiej dodatkowo zamykanej na klucz.
To samo dotyczy innych stwarzających zagro\
enie przedmiotów, np. no\
y kuchennych, ostrych
przedmiotów itd.. Małych dzieci nie zostawia się samych w domu. Ryzyko byłoby niedopuszczalne.
To ze względów bezpieczeństwa tabletki leków produkowane są w ró\
nych kolorach, wielkościach i
kształtach. Osoba przyjmująca ró\
ne leki nie pomyli się w ich dawkowaniu zgodnie z zaleceniem
lekarza, np. nie wez
mie dwóch takich samych tabletek, jeśli tego nie zlecił lekarz.
Nie przechowuje się (w jednej szufladzie) przypraw czy innych produktów \
ywnościowych razem z
przydatnymi w domu artykułami chemii gospodarczej (np. klejami, środkami czyszczącymi itd.). Po co
ryzykować pomyłkę, której konsekwencje mogłyby być tragiczne. Coraz częściej u\
ywając takich
artykułów korzysta się z gumowych rękawic dla ochrony skóry rąk.
W łazienkach wykorzystuje się elementy antypoślizgowe (w wannie lub na zewnątrz) w obawie
przed urazem. Czasami słyszy się o takich przypadkach lub samemu ich doświadcza. Jest to szczególnie
wa\
ne w przypadku ludzi starszych (osteoporoza). Dla nich ryzyko urazu jest jeszcze większe.
Nie umieszcza się cię\
kich przedmiotów (które łatwo mogą spaść) na półkach zawieszanych nad
miejscami do spania (jeśli w ogóle zawiesza się półki w takim miejscu). Po co ryzykować? I tak dalej, i
tak dalej.
Ka\
dy z nas mógłby podać wiele dalszych tego rodzaju przykładów, świadczących o tym, \
e
mamy naturalny instynkt samozachowawczy, \
e potrafimy identyfikować zagro\
enia, \
e
potrafimy oceniać związane z nimi ryzyko i podejmować działania, które mają nas chronić
przed potencjalnym nieszczęściem lub wypadkiem.
Wystarczy przenieść taką samą "filozofię" na grunt pracy zawodowej - dla dobra pracowników i
pracodawców.
ILUSTRACJA PODSTAWOWYCH POJ
Ć NA PRZYKA
ADZIE
JAZDY SAMOCHODEM
Ryzyko mo\
na określić jako iloczyn prawdopodobieństwa wystąpienia niepo\
ądanego
zdarzenia (np. wypadku samochodowego) związanego z wykonywaną czynnością i mo\
liwych
konsekwencji (skutków) tego zdarzenia (np. uszkodzenia samochodu lub urazu).
Prawdopodobieństwo jest definiowane jako częstotliwość wystąpienia niebezpiecznego
zdarzenia w określonym okresie czasu. Przykładowo - jak często samochód mo\
e uczestniczyć w
wypadku na głównej ulicy miasta w okresie rocznym? Czy jest to prawdopodobne, mo\
liwe czy mało
prawdopodobne?
Konsekwencje (skutki) zdarzenia to mo\
liwe jego następstwa. Przykładowo - kolizja z
udziałem szybko poruszającego się samochodu prawie zawsze pociąga za sobą jego powa\
ne
uszkodzenia i urazy lub śmierć osób biorących udział w wypadku.
Zagro\
enie to obiekt, efekt fizyczny lub warunki mogące potencjalnie doprowadzić do uszkodzeń
i obra\
eń ciała u kierowcy, jego pasa\
erów, innych u\
ytkowników drogi oraz do uszkodzeń samochodu.
Prowadzenie samochodu jest czynnością niebezpieczną, tym bardziej im większa jest jego
2 z 4 2009-06-5 15:11
pip.gov.pl - OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO- Serwis informacyjny http://www.pip.gov.pl/html/pl/prewencja/ocena_ryzyka_zawodowego/...
prędkość. W przypadku prowadzenia samochodu mo\
na zidentyfikować następujące zagro\
enia:
osoby przechodzące lub przebiegający przez drogę,
inni u\
ytkownicy drogi zmieniający nagle pas jazdy,
samochody z przodu, które mogą nagle zahamować,
samochody z tyłu mogące przyśpieszyć lub niezwracające uwagi na czerwone światła,
niesprawność samochodu, - brudne szyby i lusterka,
niedyspozycja kierowcy (zmęczenie, wpływ alkoholu lub leków),
trudne uwarunkowania atmosferyczne.
Ograniczenie ryzyka wypadku samochodowego
Nikt nie chce polegać jedynie na tzw. łucie szczęścia, aby chronić się przed wypadkiem drogowym.
Wykonuje się wiele czynności dla zmniejszenia ryzyka takiego wypadku, np.:
uczestniczy się w kursie na prawo jazdy i zdaje stosowny egzamin,
zapewnia się, \
e samochód jest w dobrym stanie (sprawne hamulce, bezpieczne opony), a
szyby i lusterka są czyste,
dba się o zdolność do bezpiecznej jazdy (\
adnego alkoholu, zakazanych lekarstw czy
prowadzenia samochodu gdy jest się zmęczonym lub śpiącym),
zapina się pasy bezpieczeństwa (upewniając się, \
e to samo zrobili pasa\
erowie pojazdu, coraz
częściej tak\
e na tylnych siedzeniach),
unika się jazdy w niesprzyjających warunkach atmosferycznych,
na dłu\
szych dystansach robi się okresowe przerwy w prowadzeniu samochodu i odpoczywa
się,
przestrzega się ograniczeń prędkości, unika niebezpiecznego wyprzedzania (np. "na trzeciego")
itp.
Wszystkie wymienione wy\
ej środki to środki o charakterze prewencyjnym, które prowadzą do
zmniejszenia ryzyka wypadku (odniesienia urazów, śmierci, uszkodzenia samochodu).
Ograniczenie konsekwencji wypadku samochodowego
Przykładowo: kierowca i pasa\
er samochodu jadącego z prędkością trzydziestu paru kilometrów na
godzinę, po jego kolizji z samochodem stojącym na poboczu, nie poniosą \
adnych lub nieznaczne
urazy - dzięki temu, ze mieli zapięte pasy bezpieczeństwa. Jeśli natomiast dojdzie do wypadku, w
którym kierowca poniesie powa\
ne urazy, to ich konsekwencje mogą zostać ograniczone np. dzięki
sprawnemu funkcjonowaniu słu\
by zdrowia - szybki przyjazd karetki pogotowia ratunkowego i szybkie
udzielenie fachowej pomocy medycznej mogą nawet uratować \
ycie.
Zasadniczo wszelka działalność człowieka wią\
e się dla niego z pewnym ryzykiem -
występują zagro\
enia, których nie zawsze mo\
na uniknąć, ale którym mo\
na
przeciwdziałać.
ULOTKA INFORMACYJNA
"Ocena ryzyka zawodowego w małych przedsiębiorstwach"
Poni\
ej zamieszczono internetową wersję Ulotki informacyjnej, rozpowszechnianej w ramach
kampanii informacyjno-promocyjnej na rzecz oceny ryzyka zawodowego (prowadzonej w latach
2008-2009 we wszystkich krajach UE), zawierającej przystępne wprowadzenie do problematyki oceny
ryzyka zawodowego, zasady oceny ryzyka w pięciu krokach i szacowania ryzyka. Skorzystanie z
podanego na końcu ulotki adresu internetowego Państwowej Inspekcji Pracy, zapewni osobom
zainteresowanym szybki dostęp do prostych, "dydaktycznych" i ilustrowanych przykładami materiałów
pomocniczych do oceny ryzyka, pochodzących z ró\
nych z
ródeł (z podstrony "Oceny ryzyka
zawodowego w małych przedsiębiorstwach").
Zalecana literatura
1. I. Romanowska-Słomka, A. Słomka, Zarządzanie ryzykiem zawodowym, Tarbonus, 2007,
2. I. Romanowska-Słomka, Ryzyko zawodowe. Materiał szkoleniowy, wyd. PIP, 2002,
3. W. M. Zawieska (red.), Ryzyko zawodowe. Metodyczne podstawy oceny, wyd. CIOP, 2007,
3 z 4 2009-06-5 15:11
pip.gov.pl - OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO- Serwis informacyjny http://www.pip.gov.pl/html/pl/prewencja/ocena_ryzyka_zawodowego/...
4. I. Romanowska-Słomka, A. Słomka, Karty oceny ryzyka zawodowego dla 100 stanowisk
pracy, wyd. SIGMA-Not, 2008,
5. Polska Norma PN-N-18002, Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne
wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.
4 z 4 2009-06-5 15:11