Krakowska Wyższa Szkoła Promocji Zdrowia
Anna Knapik
Kraków 2011
Kwasy
KWASY
zgodnie z definicją Arrheniusa kwasami są związki chemiczne, które w
reakcji dysocjacji elektrolitycznej dysocjują na dodatnio naładowane
kationy wodorowe oraz ujemnie naładowaną resztę kwasową
wzór ogólny kwasów przedstawia się zatem następująco:
HnR
gdzie: R - reszta kwasowa
n- wartościowość reszty kwasowej
Kwasy
KWASY mo\
na podzielić na:
kwasy tlenowe (zawierające tlen) (np. H2SO4)  otrzymywane w reakcji
tlenku kwasowego z wodą
kwasy beztlenowe (np. HCl)  otrzymuje się przez rozpuszczenie w
wodzie odpowiedniego wodorku
W zale\
ności od stopnia dysocjacji wyró\
niamy kwasy:
mocne
średniej mocy
słabe
Moc kwasu zale\
y od stę\
enia jonów H+ w roztworze kwasu.
Kwasy
Moc kwasu:
rośnie wraz ze wzrostem elektroujemności centralnego atomu reszty
kwasowej (H4SiO4 < H3PO4 < HClO4)
rośnie wraz ze wzrostem liczby atomów tlenu je\
eli mamy do czynienia
takim samym atomem centralnym reszty kwasowej (HClO < HClO2 <
takim samym atomem centralnym reszty kwasowej (HClO < HClO <
HClO3 < HClO4)
Kwasy
Kwasy reagują z zasadami  jest to reakcja zobojętnienia. Na skutek
łączenia się kationów wodorowych z anionami wodorotlenowymi
powstaje cząsteczka wody
H+ + OH- ---> H2O
której towarzyszy sól, będąca w roztworze w postaci zdysocjowanej,
której towarzyszy sól, będąca w roztworze w postaci zdysocjowanej,
albo wytrąca się w postaci osadu
2 NaOH + H2SO4 ---> Na2SO4 + 2 H2O
Ba(OH)2 + H2SO4 ---> BaSO4 + H2O
Roztwory wodne soli mają charakter obojętny, kwaśny lub zasadowy w
zale\
ności od mocy kwasu i zasady, które tworzą daną sól.
Kwasy stosowane w kosmetyce
KWAS SOLNY HCl
ma właściwości \
rące  niszczy tkaninę, skórę i inne materiały
miesza się z woda w dowolnej ilości
stę\
ony ma 37% chlorowodoru
stę\
ony ma 37% chlorowodoru
stosowany do produkcji kwasu borowego, cytrynowego, winowego i
innych związków chemicznych oraz do badań laboratoryjnych
Kwasy stosowane w kosmetyce
KWAS SIARKOWY (VI) H2SO4
bezbarwna, oleista ciecz
jest kwasem mocnym
stę\
ony roztwór ok. 98% kwasu
stę\
ony roztwór ok. 98% kwasu
stosowany do wyrobów innych surowców kosmetycznych tj: siarczanu
glinowo-potasowego (ałunu), nadtlenku wodoru, estrów, substancji
zapachowych i barwiących
mo\
e powodować poparzenia i zwęglenia skóry
Kwasy stosowane w kosmetyce
KWAS AZOTOWY(V) HNO3
bezbarwna ciecz
jest kwasem mocnym
stę\
ony roztwór ok. 69% kwasu
dobrze miesza się z wodą, jest nietrwały  rozkłada się po wpływem
światła
niebezpieczny w zetknięciu z materiałami łatwopalnymi  mo\
e
powodować ich zapalenie
\
rący, powoduje oparzenia
słu\
y do produkcji surowców i produktów kosmetycznych tj.: azotan
srebra , estrów zapachowych (ambry i pi\
ma).
Kwasy stosowane w kosmetyce
SIARKOWODÓR H2S
gaz o zapachu zgniłych jaj
dosyć dobrze rozpuszcza się w wodzie
Jest silną trucizną  wdychanie go jest niebezpieczne
\
rący, powoduje oparzenia
słu\
y do produkcji do produkcji niektórych depilatorów
stosowany w kąpielach leczniczych
Kwasy stosowane w kosmetyce
KWAS W
GLOWY H2CO3 H2O + CO2
w stanie wolnym nie istnieje
jest kwasem słabym
ma lekko kwaśny odczyn
stosowany w zabiegach balneologicznych (kąpiele kwasowęglowe)
Kwasy stosowane w kosmetyce
KWAS BOROWY H3BO3
substancja stała krystaliczna
rozpuszcza się w ciepłej wodzie
ma lekko kwaśny odczyn
wykazuje działanie bakteriobójcze  1% kwas słu\
y do przemywania oczu a
3% stosowany jest do opatrunków
3% stosowany jest do opatrunków
w kosmetyce stosowany jako substancja dezynfekująca, zakwaszająca i
konserwująca np. w kremach borowo-glicerynowych i płynach dezynfekcyjnych
działa trująco i nie mo\
e być stosowany wewnętrznie
niweluje zapach potu stóp
mo\
e być u\
ywany do złuszczania naskórka i usuwania piegów
Kwasy stosowane w kosmetyce
KWAS KRZEMOWY xH2O " ySiO2
otrzymuje się go w dwóch postaciach jako kwas metakrzemowy
(H2SiO3) i kwas ortokrzemowy (H2SiO4) przez działanie kwasem
krzemowym na krzemiany
jego z
ródłem są polikrzemiany
jego z
ródłem są polikrzemiany
ma postać galaretowatego lub koloidalnego osadu, który po
wysuszeniu daje szklistą masę tzw. silika\
el,
silika\
el pochłania wilgoć i substancje płynne (podobnie jak węgiel
aktywny) gdy ma dobrze rozwiniętą powierzchnię chłonną
Kwasy stosowane w kosmetyce
KWAS KRZEMOWY xH2O " ySiO2 c.d.
silika\
el stosuje się do wyrobu zasypek o zdolnościach chłonnych i
osuszających, wonnych soli i stałych perfum
u\
ywany jest do wyrobu kremów mineralnych ze względu na gęstą i
kleistą konsystencję oraz do preparatów
w postaci koloidalnej zawiesiny stosowany jest do wyrobu preparatów
oczyszczających skórę gdzie wykazuje prawie 100% skuteczność w
usuwaniu wykwitów trądzikowych
Sole
SOLE
są związkami chemicznymi o wzorze ogólnym :
MnRm
gdzie: M - metal
R - reszta kwasowa
n- wartościowość reszty kwasowej
m- wartościowość metalu
sole rozpuszczalne w wodzie dysocjują, a roztwory mają odczyn
obojętny, kwaśny lub zasadowy w zale\
ności od rodzaju soli
Sole
Wśród SOLI mo\
na wyró\
nić :
Sole obojętne  powstają w wyniku zastąpienia wszystkich wodorów
kwasowych atomami metalu np. Na3PO4
Wodorosole  powstają z kwasów przez niecałkowite zastąpienie wodorów
kwasowych w cząsteczkach kwasów wieloprotonowych np. NaH2PO4
Hydroksosole  są produktami podstawienia niecałkowitego grup -OH w
Hydroksosole  są produktami podstawienia niecałkowitego grup -OH w
cząsteczce wodorotlenku wielowodorotlenowego przez reszty kwasowe np.
Mg(OH)Cl
Kwasy jednoprotonowe i zasady jednowodorotlenowe nie tworzą wodorosoli ani
hydroksosoli.
Sole uwodnione (hydraty)  posiadają w sieci krystalicznej cząsteczki
wody hydratacyjnej np. CuSO4 * 5 H2O; liczba moli wody przypadającej na
jeden mol związku jest ściśle określona
Sole stosowane w kosmetyce
Węglan sodu (tzw. soda bezwodna) Na2CO3
substancja biała, sypka,
higroskopijna (pochłania wilgoć)
Węglan sodu krystaliczny (tzw. soda krystaliczna) Na2CO3 " 10H2O
2 3 2
stosowany do zmiękczania wody, produkcji mydeł, środków
pieniących, kremów i mleczek kosmetycznych
dobrze rozpuszcza się w wodzie
roztwór ma odczyn lekko zasadowy
Sole stosowane w kosmetyce
Wodorowęglan sodu (kwaśny węglan) NaHCO3
stosowany do produkcji soli kąpielowych, do kąpieli kwasowęglowych,
do okładów i kompresów
jest dobrym zmywaczem skóry
jest nietrwały, po ogrzaniu ulega rozkładowi
składnik proszku do pieczenia
Sole stosowane w kosmetyce
Czteroboran sodu Na2B4O7 " 10H2O
biała, krystaliczna substancja
dobrze rozpuszcza się w gorącej wodzie
ma odczyn zasadowy
stosowany do zmiękczania wody w zabiegach kosmetycznych,
jego roztwory słu\
ą do odka\
ania i zmiękczania skóry
roztwory o większym stę\
eniu słu\
ą do usuwania piegów
u\
ywany do wyrobu kremów, gdy\
reagując z kwasami tłuszczowymi
wytwarza mydła powodując emulgowanie tłuszczu, a więc ułatwia jego
usuwanie ze skóry
Sole stosowane w kosmetyce
Nadboran sodu NaBO2 " H2O2 " 3H2O
krystaliczna substancja
słabo rozpuszcza się w wodzie
roztwór ma działanie podobne do zalkalizowanej wody utlenionej tzn.
ma właściwości wybielające, rozjaśniające
zmiękcza wodę
u\
ywany do złuszczania skóry przy usuwaniu piegów
stosowany do kąpieli tlenowych
u\
ywany do wyrobu płukanek do rozjaśniania włosów
Sole stosowane w kosmetyce
Węglan wapnia CaCO3
jest głównym składnikiem kredy
biała, sypka, praktycznie nierozpuszczalna w wodzie substancja
ma działanie neutralizujące kwasy
dzięki właściwościom chłonnym i wysokiej bieli wykorzystywany jest do
wyrobu zasypek i pudrów
jest składnikiem past i proszków do zębów
Sole stosowane w kosmetyce
Węglan magnezu MgCO3
substancja biała, praktycznie nierozpuszczalna w wodzie
posiada wysoką biel
pochłania płyny
ma właściwości polerujące
składnik zasypek, pudrów, past i proszków do zębów oraz niektórych
mleczek i kremów
Sole stosowane w kosmetyce
Węglan potasu (tzw. pota\
) K2CO3
biała, higroskopijna substancja
rozpuszczalny w wodzie
roztwór ma odczyn zasadowy
właściwości podobne do sody
stosowany jako emulgator, do wyrobów mleczek oraz kremów
stearynowych
trujący
Sole stosowane w kosmetyce
Dwuwodny siarczan(VI)wapnia CaSO4 " 2 H2O
minerał o nazwie gips
gips bezwodny chłonie wodę i po zarobieniu z nią twardnieje co ma
zastosowanie w chirurgii i protetyce stomatologicznej
stosowany do utwardzania niektórych wyrobów stałych np. szminek i
pudrów
Sole stosowane w kosmetyce
Siarczan(VI) baru BaSO4
cię\
ki, drobnokrystaliczny biały proszek
nierozpuszczalny w wodzie
stosowany jak materiał kontrastujący w prześwietleniach przewodu
pokarmowego
z uwagi na wysoką biel i właściwości kryjące stosowany jest jako
wypełniacz i środek wybielający wielu wyrobów, obecnie często
zastępowany bielą tytanową
Sole stosowane w kosmetyce
Siarczek wapnia CaS
stała, krystaliczna substancja
w zetknięciu z wilgocią i dwutlenkiem węgla rozkłada się z
wydzieleniem przykrego zapachu pochodzącego od siarkowodoru
ma właściwości depilujące
zagęszczony substancjami kleistymi i perfumowany wykorzystywany
jest jako depilator
Sole stosowane w kosmetyce
Azotan srebra AgNO3
stała, krystaliczna substancja
dobrze rozpuszczalna w wodzie
substancja brudząca
czarnieje pod wpływem światła poniewa\
rozkłada się z wydzieleniem
czarnego, rozdrobnionego srebra oraz atomowego tlenu
atomowy tlen powstający w czasie rozkładu azotanu srebra wykazuje
działanie dezynfekcyjne, co wykorzystuje się w powierzchniowych
zabiegach kosmetycznych np. przypalanie brodawek, okłady
Sole stosowane w kosmetyce
Fosforany
" ortofosforan sodu Na3PO4
" wodorofosforan sodu Na2HPO4
" diwodoroortofosforan sodu NaH2PO4
stosowane do regulowania wartości pH wyrobów, zmiękczania wody
składniki fosforanowych past do zębów zabiegach
Sole stosowane w kosmetyce
SOLE ZA
OśONE  powstają przez równoczesną krystalizację dwu soli o
wspólnym anionie.
Nale\
ą do nich:
" Ałuny
siarczan(VI) glinowo-potasowy AlK(SO4)2 " 12H2O
4 2 2
" dobrze rozpuszczalny w wodzie
" u\
ywany w postaci sztyftów po goleniu, zobojętnia resztki mydła,
dezynfekuje rany
" stosowany w płynach przeciwpotowych  zwę\
a ujście kanałów potowych
siarczan(VI) glinowo-amonowy NH4Al(SO4)2 " 12H2O
" stosowany w środkach przeciwpotowych, głównie do pielęgnacji stóp
Sole stosowane w kosmetyce
SOLE ZA
OśONE c.d.
" Krzemiany glinowe, wapniowe, magnezowe
stosowane w postaci zasypek
neutralizują i wchłaniają pot
nośniki substancji zapachowych
łączą się z pigmentami i barwnikami
Mikroelementy
Mikroelementy  pierwiastki śladowe, niezbędne dla prawidłowego
wzrostu, rozwoju i funkcjonowania organizmu. Zarówno ich nadmiar
jak i niedobór wpływa niekorzystnie na organizm. Są składnikami
układów enzymatycznych.
Mikroelementy do celów kosmetycznych pozyskuje się z soli morskiej,
planktonu, mułu z dna Morza Martwego oraz roślin: pokrzywy, skrzypu,
rdestu, a zwłaszcza z alg (morszczynu), w których mikroelementy
występują w bardzo du\
ych ilościach w postaci kompleksów
metaloorganicznych i z polisacharydami, dzięki czemu są łatwo
przyswajalne.
Mikroelementy
ZYNK Zn (INCI: Zinc)
jego z
ródłem jest chude mięso, chude mleko, \
ółtko jaj, mąka pełnoziarnista,
orzechy, \
ywność pochodzenia morskiego
w organizmie człowieka znajduje się 2-4g Zn
" ~60% w mięśniach szkieletowych,
" ~ 30% w kościach,
" ~ 30% w kościach,
" ~ 6% w skórze,
poziom Zn jest średnio sześciokrotnie wy\
szy w naskórku ni\
w skórze
zawartość Zn w skórze zmienia się z wiekiem
jest niezbędny dla prawidłowego przebiegu procesów namna\
ania się
komórek
wpływa na regulację wydzielania sebum
Mikroelementy
ZYNK Zn (INCI: Zinc)
jest składnikiem transferaz m.in. polimerazy DNA i RNA oraz odwrotnej
transkryptazy, dlatego pełni zasadniczą rolę w procesie syntezy białek i
kwasów nukleinowych
determinuje szybkość regeneracji tkanki skórnej,
przyspiesza proces poliferacji fibroblastów i zapewnia właściwy przebieg
przyspiesza proces poliferacji fibroblastów i zapewnia właściwy przebieg
keratynizacji
uczestniczy w wytwarzaniu hormonów tkankowych  eikozanoidów, które
regulują m.in. funkcje wydzielnicze skóry
posiada właściwości ochronne przedpromieniowaniem UV i wolnymi rodnikami
razem z miedzią jest składnikiem dysmutazy ponadtlenkowej (własności
antyoksydacyjne)
Mikroelementy
MAGNEZ Mg (INCI: Magnesium)
materiał budulcowy kości, zębów i skóry,
odgrywa wa\
ną rolę w procesie skurczu mięśni
wpływa korzystnie na krzepnięcie krwi,
stosowany w kosmetykach reguluje przemiany energetyczne w komórkach
skóry,
skóry,
jego niedobór przyspiesza procesy starzenia się skóry oraz powoduje
zaburzenia ukrwienia, skurcze mięśni, łamliwość włosów i paznokci
Mikroelementy
MIEDy
Cu (INCI: Cupper)
y
ródłem są cielęcina, orzechy, warzywa strączkowe, zbo\
a, drób, wątroba,
mał\
e, ryby, kasza gryczana, \
ółtka jaj
jony miedzi wchodzą w skład dysmutazy ponadtlenkowej  enzymu
wychwytującego wolne rodniki,
posiada właściwości przeciwgrzybicze,
posiada właściwości przeciwgrzybicze,
-proszek miedziany (Cupper powder) stosowany jest w kosmetykach
kolorowych jako pigment.
wykorzystywana w kosmetykach przeciwstarzeniowych
wpływa korzystnie na syntezę elastyny i kolagenu
Mikroelementy
JOD I
z
ródłem są sól jodowana, ryby morskie, owoce morza, dro\
d\
e, morszczyn,
cebula
substancja stała, krystaliczna, barwy metalicznej, o ostrym zapachu,
jest składnikiem hormonu tarczycy, przy niedoborze występują zaburzenia
czynności tarczycy,
czynności tarczycy,
wzmacnia skórę i paznokcie,
słabo rozpuszcza się w wodzie, dobrze w alkoholu etylowym
stosowany w jonoforezie likwiduje blizny, zrosty i zwalcza cellulitis.
Mikroelementy
śELAZO Fe (INCI: Ferrum)
jest składnikiem hemoglobiny i mioglobiny orazwielu enzymów związanych z
oddychaniem wewnątrzkomórkowym
POTAS K (INCI: Potassium)
reguluje gospodarkę wodną organizmu,
wpływa na ciśnienie osmotyczne naskórka
bierze udział w produkcji wielu enzymów, w tymenzymów skórnych
Mikroelementy
SÓD Na (INCI: Sodium)
jest głównym kationem w płynach tkankowych skóry, jego zawartość w skórze
zale\
y od zawartej w niej wody,
niedobór sodu powoduje powstawanie zmarszczek, głównie na szyi, twarzy i
dekolcie
w preparatach kosmetycznych jest składnikiem od\
ywczym oraz uelastycznia
w preparatach kosmetycznych jest składnikiem od\
ywczym oraz uelastycznia
keratyny naskórka
wysoka zawartość jonów sodu w kosmetykach powoduje nawil\
enie skóry
du\
e ilości sodu znajdują się w suchym ekstrakcie z dro\
d\
y i w glonach oraz
w soli i błocie z Morza Martwego
Mikroelementy
SIARKA S (INCI: Sulfur)
składnik substancji białkowej komórek, wchodzi w skład kości, mięśni,
zębów, włosów, paznokci i skóry
stanowi 0,25% naszego ciała, wchodzi w skład:
" cysteiny, cystyny, metioniny,
" tauryny, glutationu, kwasu liponowego,
" tauryny, glutationu, kwasu liponowego,
" biotyny, witaminy B1, koenzymu
" Mukopolisacharydów
przy niedoborze siarki występuje nadmierne rogowacenie naskórka,
łamliwość i wypadanie włosów, choroby paznokci
aminokwasy zawierające grupę  SH (metionina, cysteina) są niezbędne
do budowy białek, w tym keratyny w naskórku oraz kolagenu w skórze
właściwej
Mikroelementy
SIARKA S (INCI: Sulfur) c.d.
grupy  SH budują mostki dwusiarczkowe stabilizujące III-rzędową
strukturę białek i odpowiadają za usieciowanie kolagenu
wkosmetykach u\
ywa się siarki mineralnej (strąconej i koloidalnej) oraz
tzw. biosiarki (związków organicznych zawierających atomy siarki)
siarka mineralna jest substancją stałą, jasno\
ółtą, nierozpuszczalną w
wodzie. Stosowana jest w produkcji mydeł leczniczych i szamponów
przeciwłupie\
owych.
maseczki siarkowe oczyszczają pory skóry, działają antybakteryjnie i
przeciwzapalnie
Mikroelementy
SIARKA S (INCI: Sulfur) c.d.
grupy  SH budują mostki dwusiarczkowe stabilizujące III-rzędową
strukturę białek i odpowiadają za usieciowanie kolagenu
wkosmetykach u\
ywa się siarki mineralnej (strąconej i koloidalnej) oraz
tzw. biosiarki (związków organicznych zawierających atomy siarki)
siarka mineralna jest substancją stałą, jasno\
ółtą, nierozpuszczalną w
wodzie. Stosowana jest w produkcji mydeł leczniczych i szamponów
przeciwłupie\
owych.
maseczki siarkowe oczyszczają pory skóry, działają antybakteryjnie i
przeciwzapalnie
Mikroelementy
SELEN Se (INCI: Selen)
występuje w przyrodzie: w siarczkach, a samodzielnie w bercelianicie
Cu2Se i naumanicie Ag2Se,
nieorganiczne związki selenu są silnie trujące
organizm człowieka zawiera ~ 6mg selenu w wątrobie, nerkach, trzustce i
przysadce mózgowej,
musi on być dostarczany z po\
ywieniem
działa ochronnie na materiał genetyczny zapobiegając mutacjom
jest przeciwutleniaczem, antyseptykiem, środkiem przeciwzapalnym,
przeciwwysiękowym, przeciwalergicznym, przeciwnowotworowym,
odtruwającym, przeciwtrądzikowym
Mikroelementy
SELEN Se (INCI: Selen) c.d.
korzystnie wpływa na płodność i potencję,
hamuje rozwój bakterii, wirusów (np. opryszczki, grypy, zapalenia wątroby)
i grzybów
wraz z witaminą E zapobiega degradacji błon komórkowych i powstawaniu
nadtlenków uszkadzających tkanki
Jako antyutleniacz chroni błony komórki przed reakcjami
wolnorodnikowymi dzięki czemu zmniejsza ryzyko wystąpienia raka,
chorób serca i naczyń krwionośnych
jest wiązany przez aminokwasy (cysteinę, metioninę),
bogatymi z
ródłami selenu są: podroby, ryby, owoce morza, mięso
wołowe, mleko, ziarna soi, jaja, sery owoce, warzywa
Mikroelementy
SELEN Se (INCI: Selen) c.d.
podawanie preparatów selenu, witaminy E i cynku powoduje cofnięcie
objawów trądzikowych i łuszczycy
zalecany jest w terapii leczenia trądziku
w szamponach przeciwłupie\
owych stosuje się siarczek selenu
Mikroelementy
FLUOR F (INCI: Fluorine)
brak fluoru w pokarmie powoduje zahamowanie wzrostu lub tempo
wzrastania jest znacznie wolniejsze, pogarsza się równie\
stan uzębienia
 pękanie szkliwa zębów
z
ródłem są ryby morskie i produkty pochodzenia morskiego, czarna
herbata, orzechy włoskie, wątroba, soja, mleko, rośliny strączkowe, woda
mineralna.
wykorzystywany w pastach do zębów
Mikroelementy
MANGAN Mn
niezbędny w zachowaniu prawidłowej struktury kości, procesach rozrodu,
prawidłowej czynności ośrodkowego układu nerwowego
wchodzi w skład niektórych enzymów
y
ródłem są orzechy, herbata, mąka pełnoziarnista, zielone warzywa,
groszek, buraki, fasola, szpinak
Niedobór powoduje zahamowanie wzrostu, niedokrwistość
w kosmetykach stosowany w postaci mleczanu, regeneruje skórę
Mikroelementy
KOBALT Co
wchodzi w skład witaminy B12
odgrywa du\
ą rolę w aktywacji niektórych enzymów
y
ródłem są wątróbka, cynaderki i buraki
w kosmetykach stosowany jako mleczan regeneruje skórę
MOLIBDEN Mo
stanowi integralną część grupy prostetycznej niektórych enzymów
flawoproteidowych, a w szczególności oksydazy ksantynowej
z
ródłem są suche nasiona roślin strączkowych
w kosmetykach stosowany w postaci mleczanu goi uszkodzona tkankę
skóry
Mikroelementy
CHROM Cr
jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego metabolizmu glukozy
prawdopodobnie spełnia równie\
rolę kofaktora insuliny
pokarmy pozwalające uzupełnić niedobory chromu to dro\
d\
e piwne,
brokuły, sok winogronowy, mięso indycze i owoce morza