wiÄ…teczna
25
www.gazetawyborcza.pl Gazeta Wyborcza Sobota niedziela 30-31 sierpnia 2008
1 1
ROZMOWA JAKIE ZWI
ZKI ZAWODOWE
su Le Bona, który skończył się gilotyną, takich
Straszną wadą naszego systemu jest to, że łatwo kreuje trybunów
świadków własnej okrutnej polityki chciała się
pozbyć jak najszybciej. Sytuacja wyraz
nie za- ludowych i konflikty pomiędzy związkami  mówi prof. Juliusz Gardawski*
czynała się odwracać i ci, co ścigali, sami teraz
stawali pod pręgierzem tak samo na śmierć za-
sądzani. Widocznie, jak podkreśla Baczko, od
terroru odejść nie było łatwo. Nie potrafili się
pozbyć tego wygodnego instrumentu zwłasz-
cza ci, którzy żywili wielkie ambicje władzy iwie-
dzieli, kto stanowi niebezpiecznÄ… konkurencjÄ™.
ZwiÄ…zkowy gen
Tego typu społeczne zachowania znane nam
sÄ… nie tylko z historii Francji czy Rosji. Zmienia-
Å‚y siÄ™ jednak skale. Przemiany rewolucyjne nie
zawsze były tak niezmiernie krwawe, czasem
toczyły się względnie łagodnie. Złość jednak im
towarzyszyła ta sama. Ta sama chęć zniszczenia
konfliktu
nieprzyjaciela za wszelką cenę, nawet przez uży-
cie absurdalnych argumentów. Podobne meto-
dy nadal zyskują sobie zwolenników. Nadal też
zawistnicy nie dostrzegają, że przez to postępo-
wanie rykoszetem ośmieszają samych siebie.
Przeglądam książkę Baczki i widzę, że za-
wiera ona w swej politycznej analizie bardzo
silny podkład etyczny, że autorowi chodzi nie
tylko o pokazanie trudności przejścia od stanu
rewolucyjnego do podporzÄ…dkowanego kon-
stytucji, raz na zawsze kończącej z terrorem,
lecz także o przedstawienie ludzkiej słabości,
tej łatwości, z jaką człowiek ulega złu. Może on
bowiem głosić szczytne idee, a jednocześnie
przez tę mściwość inienawiść gotowy jest prze-
śladować innych obywateli.
Narzuca się więc myśl: ciągle to samo. Czyż-
by ambicje i mściwość były silniejsze niż zdro-
worozsądkowe myślenie? Wielkiej bowiem
uczoności ani wielkiego rozumu nie trzeba, by
wiedzieć, że na mściwości i nienawiści nic ni-
gdy nie zbudowano, że wostatecznym rachun-
ku przynosiły zwykle klęskę, że tak postępują-
cy nie zyskali sobie żadnej chwały, przeciwnie,
bÄ…dz
sami siÄ™ stawali przedmiotem kolejnych
oskarżeń, bądz
mało pozytywnej opinii i lek-
ceważącego zapomnienia.
ccc
Daremne byÅ‚y napominania pani de Staël, któ-
ra wołała, że każda niesprawiedliwość z ko-
nieczności rodzi następną, że mściciele się mno- Manifestacja  Solidarności w Warszawie, 29 sierpnia br.
żą, im więcej mają ofiar. Baczko w obszernym
rozdziale jej poświęconym przypomina oupra- ADAM LESZCZYC
SKI: Rząd chce ograniczyć cami, słyszę:  Jak pozwolimy grzebać w usta- dżą po zakładach i mówią:  Patrzcie, jaki ma-
wianej przez nią  salonowej polityce ostrze- uprawnienia związków zawodowych. Związ- wie o związkach zawodowych, to odbiorą nam my brutalny kapitalizm .
gającej przed skutkami rewanżyzmu. Pisała kowcy demonstrują w Warszawie i zapowia- wszystkie uprawnienia, bo funkcjonujemy we Polacy zresztą mogą dziś wyjechać do pra-
bowiem wprost, że mściwość to straszne uczu- dają protesty. Czy z nimi w ogóle można się wrogim otoczeniu, a jesteśmy słabszą stroną . cy do krajów skandynawskich czy do Irlandii,
cie, uczucie zaraz
liwe i niedające się zaspoko- dogadać? Rząd chce znieść obowiązek konsultowania gdzie związki mają większe uprawnienia. Dla-
PROF. JULIUSZ GARDAWSKI: Znam wielu przy- ze zwiÄ…zkami zwolnienia pracownika. Kon- czego w ojczyz
nie mają być traktowani gorzej?
wódców związkowych. To wwiększości ludzie sultacja ma nadal być, ale już po wręczeniu Wielką wadą naszego modelu jest to, że
racjonalni, z dużą edukacją praktyczną. Kiedy wypowiedzenia. bardzo łatwo kreuje trybunów ludowych i kon-
W sytuacjach wielkich
jednak opowiadam otym kolegom, wykładow-  Związkowcy nie zgodzą się na odebranie f likty pomiędzy związkami. W latach 90.
com z SGH, to mam wrażenie, że nie wierzą. takich uprawnień. Proszę sobie wyobrazić, związkowcy mówili mi o konfliktach między
przemian niezmiernie
Profesor Wiesława Kozek badała jakiś czas że jest pan szefem związku, którego większość związkami na tle politycznym. Dziś boją się
temu, co o zwiÄ…zkowcach piszÄ… gazety. W po- to ludzie starsi. ObawiajÄ… siÄ™ bezrobocia i chcÄ… raczej trybuna ludowego  ambitnego pracow-
łatwo wystawia się ważnych tytułach  takich jak  Gazeta czy wcześniejszych emerytur. Wiedzą, że jedy- nika, który nie znalazł czy nie chciał znalez
ć
 Polityka  przeszło 80 proc. tekstów ma wy- ne, co pan  jako lider  może im zaoferować, miejsca w istniejących związkach zawodo-
raz
ne antyzwiązkowe ostrze. Mój kolega, z któ- to bardzo niewielkie zabezpieczenie przed wych. Taki przywódca wykorzystuje to, że
rachunki  jednym
rym robiłem w przeszłości badania robotni- zwolnieniem. Ma pan taki elektorat, a słyszy bezrobocie spadło i ludzie przestali bać się
ków, tak to prywatnie skomentował:  Skoro pan od rządu:  My wam to zabieramy, a wy strajkować. Staje się liderem mniejszych związ-
za sprzeciwy, innym
publicysta zarabia 15 tys. zł miesięcznie, to jak dalej sobie działajcie . ków lub powstaje wokół niego nowy, radykal-
może wczuć się w sytuację pozbawionego per- Kolejny pomysł rządu: strajk będzie trzeba ny związek zawodowy. Tak było w kopalni Bu-
za zbyt gorliwą lojalność
spektyw, kiepsko opłacanego robotnika, a to ogłaszać z pięciodniowym wyprzedzeniem. dryk. Zaczęło się od kilkudziesięciu osób, któ-
w Polsce jedna piąta pracowników .  To sensowne. Człowiek musi się zastano- re trybun przekonał, że zostały poszkodowa-
Nie zarabiam 15 tys., ale często trudno mi wić i wiedzieć, co ryzykuje. Wywoływanie ne przy zmianach właściciela.
ić. Od jej słów nawołujących do litości, wyba- współczuć związkowcom. Myślę, że nie cho- strajku jest ostatecznością. Związki mogą za- Skończyło się dramatycznym strajkiem i wiel-
czania i wzajemnego zrozumienia jako podsta- dzi tylko o pieniądze. Wielu dziennikarzy wi- chowywać się racjonalnie w sensie ekono- kimi stratami dla firmy i pracowników. Try-
wowych warunków życia społecznego minęło dzi w telewizji podpitych facetów w kombine- micznym, nie przestając bronić pracowników. bun robotniczy czasem się przydaje?
dwieście lat, które potwierdziły ich prawdziwość. zonach,którzy obrzucają śrubami kancelarię Z badań europejskich wiemy, jakie warunki  Rzadko. Znam bank, w którym dzięki try-
Cóż, nie jest łatwo odejść od terroru, nie jest premiera w obronie nierentownych zakładów. powinny być jednak najpierw spełnione. bunom powstały nowe związki, bo stare właści-
łatwo skończyć zrewanżyzmem. Kiedy się czy- Albo sprawa Biura Rzecznika Praw Dziecka Przede wszystkim musi być jeden reprezen- wie kupili właściciele. Właściciel gwarantował
ta książkę Baczki, raz jeszcze można się prze-  12 współpracowników zdymisjonowanej tant załogi. W firmie może być wiele związków, pełne bezpieczeństwo zatrudnienia dla elit związ-
konać, jak ten rewanżyzm bywa destrukcyjny, Ewy Sowińskiej z LPR-u założyło związek i te- ale z jedną reprezentacją, która zajmuje wspól- kowych  pod warunkiem że nie będą się sprze-
jak staje się hamulcem w przejściu do normal- raz nowy szef nie może ich ruszyć, choćby ne stanowisko wobec właściciela. Zakład powi- ciwiać, kiedy reszcie pracowników będą mówi-
nego politycznego życia. chciał. Powie mi pan, że to nie patologia? nien też działać na konkurencyjnym rynku. li  do widzenia . Bank wyrzucał tych, którzy
Z tej książki wielu rzeczy można się na-  Mamy związki uwięzione w złym, pato- U monopolisty łatwiej strajkować. Związek wie, pracowali za długo i mieli wyższe płace. Przyj-
uczyć. Historia powinna uczyć, ale historia nie logicznym modelu. Największe centrale się że może zaryzykować strajk, bo firma nie upad- mował nowych, absolwentów prywatnych szkół
uczy. Zawistnik, jeżeli nawet zajrzy do książki w nim duszą, chociaż same nie są bez winy. nie, a być może uda się urwać trochę zysku mo- wyższych, którym mógł płacić niższe pensje.
Baczki, ani wniosków politycznych, ani tym Z historycznych powodów na poziomie za- nopoliście. Związki nie mogą zbytnio wiązać się Kupione związki na to szły. Dzięki nowym związ-
bardziej etycznych z niej nie wysnuje. I nie kładów tkwi siła związków. Zakładowe orga- z polityką. Jeżeli te warunki są spełnione, straj- kom pracowników nie zwolniono.
przemówi mu do rozsądku ten chociażby fakt, nizacje mają większość etatów i to one kon- ki wybuchają rzadko. U nas  w kraju o słabym Zwykle konflikty między związkami są bar-
podkreślony zresztą przez Baczkę, który  jak trolują związki. Struktury branżowe i centra- państwie i słabym prawie  często wydają się dzo szkodliwe, nawet gdy nie zjawi się żaden
mi się wydaje  nie myśli w tym momencie le są słabsze. Jednocześnie związki utrzymu- bronią, której łatwo użyć w warunkach we- trybun. Często wygląda to tak: wiele związków
o Francji, lecz o Polsce: że ta złość, ta mściwość ją się głównie w tradycyjnych działach gospo- wnętrznego konfliktu w firmie. osiąga porozumienie płacowe, jeden znich uzna-
nawet mimo uchwalonej amnestii, mimo za- darki i w dużych przedsiębiorstwach. Niech Z naszych badań wynika, że w 80 proc. je, że można żądać więcej, aprzy tym wzmocnić
wartego pokoju zobcymi siłami, mimo tej sym- pan na to nałoży możliwość zakładania w jed- uzwiązkowionych firm nie ma walki ani po- swoją pozycję, wyłamuje się irozpoczyna strajk.
bolicznej zmiany nazwy placu Rewolucji na nej firmie wielu konkurujących związków, między związkami, ani pomiędzy związkami Wiele pomysłów odebrania związkom upraw-
plac Zgody (Concorde) przetrwały jeszcze nie- które nie mają obowiązku wyłaniania wspól- i pracodawcą. Problem w tym, że gen konflik- nień wychodzi od zrzeszeń pracodawców,np.
stety w rozmaitych regionach przez parę dzie- nej reprezentacji, i pojawią się patologie. W za- tu jest wbudowany w model związków. W każ- Lewiatana. Mówi pan, że związkowcy są ra-
siątków lat, zatruwając atmosferę. kładzie są dwa związki, powstaje trzeci, zało- dej chwili może się ujawnić. cjonalni, a pracodawcy? Może po prostu wy-
1
Cytat z książki  Jak wyjść z terroru żony przez radykalnego działacza robotni- Rząd planuje, że będzie można przeprowa- korzystują przełożenie na rząd  przyjazny dla
w przekładzie Wiktora Dłuskiego
czego, a właściciel zakłada czwarty, który skła- dzić lokaut, czyli zwolnić wszystkich straj- biznesu  żeby przepchnąć swoje interesy?
da się z 20 ludzi i służy tylko do tego, żeby nie kujących.  Związki zawodowe same dają argumen-
*PROF. BARBARA SKARGA
zgadzać się z pozostałymi.  Nie wiem, czy w kraju europejskim, któ- ty przeciwnikom  choćby przez tak nieodpo-
filozof ihistoryk filozofii,profesor IFiS PAN. Największe związki wiedzą, że ten system ry chce prowadzić dialog społeczny, a pracow- wiedzialne zachowanie jak w Budryku. W ba-
Opublikowała m.in.:  Przeszłość jest chory. Ale obawiają się go ruszyć, a i same nicy są w nim zawsze słabszą stroną, takie daniach drobni przedsiębiorcy mówili nam
iinterpretacje (1987), Ślad iobecność są niechętne idei jednej reprezentacji związko- skrajne rozwiązanie jest do przyjęcia. Już wi-
1 (2002), Kwintet metafizyczny (2005) wej w zakładzie. Gdy rozmawiam ze związkow- dzę ludzi z radykalnych związków, którzy jeż- Dokończenie na s. 26
uuu
ROBERT KOWALEWSKI
26
Sobota niedziela 30-31 sierpnia 2008 Gazeta Wyborcza www.gazetawyborcza.pl
1 1
HISTORIA GDAC
SK NA POGRANICZU KULTUR
wysoki. Ale jak mam tego nie robić, jak wiel-
uuu Dokończenie ze s. 25
Ile lat można wytrzymać, wchodząc codziennie
kie korporacje też płacą ludziom poza podatka-
nawet:  Jak u mnie powstanie związek, zamy- mi  fundując samochód służbowy, darmowe jako listonosz do swojego mieszkania?
kam firmę, przestaję produkować . implanty dentystyczne, przedszkole, basen? .
O powojennych losach gdańszczan pisze
W latach 1990-91  Solidarność prowadzi- Nie mają partnerskiego stosunku do pracow-
ła akcję usuwania dyrektorów z państwowych ników, tylko paternalistyczny. Dlatego założenie
Alina Kilian*
jeszcze zakładów. Z naszych badań wynika, związku zawodowego odbierają nie tylko jako
że wielu potem przeszło do firm prywatnych zagrożenie, ale także jako wyraz braku zaufania.
i to oni zachowali wielkie pretensje do zwiÄ…z- Jestem ich ojcem i matkÄ…,a oni robiÄ… mi coÅ›
ków. Te ich antyzwiązkowe poglądy szybko takiego?
rozpowszechniły się wśród przedsiębiorców.  Na pytanie:  Czy powinien być związek
W 2000 r. byli dyrektorzy i kierownicy stano- zawodowy? , pracodawca odpowiada:  Ja je-
wili 60 proc. właścicieli średnich i większych stem najlepszym związkiem zawodowym,
Danziger,
firm! Ci ludzie mieli na pieńku ze związkami. wszystko wiem o moich pracownikach. Jak
Między innymi dlatego w polskich firmach mają problem, przychodzą do mnie, wszyst-
prywatnych praktycznie ich nie ma. ko załatwiamy .
Związki dążą dziś do tego, żeby tylko nie- Kiedy firmie idzie gorzej, mają jednak pro-
które z nich, te najliczniejsze   Solidarność , blemy z komunikacją  że trzeba pracować
OPZZ i Forum  mogły negocjować układy więcej, a pieniędzy nie ma. Wtedy chcieliby
gorsi Polacy
zbiorowe i żeby odsunąć zagrożenie za stro- mieć reprezentację pracowników. W bada-
ny radykalnych trybunów ludowych czy nie- niach z 2000 r. ponad 60 proc. przyznało nam:
wielkich radykalnych organizacji. Te wielkie  Coś takiego by się przydało .
centrale już zasiadają w Komisji Trójstronnej. Może jednak związek? orzko brzmią słowa jed- cyjnych. Potem były wypędzenia i do General-
Trzy związki mają także inne propozycje ra-  Nie, raczej mąż zaufania załogi, ale nie nego z przedwojennych nego Gubernatorstwa, i do Rzeszy, wywłasz-
cjonalizujące model związkowy. Z kolei pra- związek. Mają alergię. gdańszczan wywiezio- czenia, a jeszcze póz
niej powoływanie do We-
codawcy często proponują, żeby zlikwidować W Danii czy Wielkiej Brytanii związki nie tylko nego w lutym 1945 r. ja- hrmachtu i innych organizacji paramilitarnych.
gen konfliktu i tworzyć jedną reprezentację bronią pracowników,ale też administrują fun- ko nastolatek do Nie- W Gdańsku wcielonym 1 września 1939 r. do
związkową w zakładzie, żeby nie musieli ne- duszami socjalnymi, prowadzą szkolenia. Są miec:  Po wojnie ksiądz Rzeszy nie wolno było działać Polskiemu Czer-
gocjować z wieloma związkami. Związki jed- silnym, poważnym partnerem, pożytecznym mi pisał:  Chłopcze, nie wonemu Krzyżowi, nie było ani Rady Głównej
G
nak tak daleko nie chcą iść. dla wszystkich. Dlaczego u nas tak nie jest? wracaj , ale matka pisa- Opiekuńczej, ani żadnej namiastki polskiej ad-
Związkowcy z pewnością chcą zmian, ale  Do tego trzeba woli, ludzi z energią, pienię- ła:  Chłopcze, wracaj do domu . Wróciłem. ministracji komunalnej. Tu polscy robotnicy
klimat jest niesprzyjający. dzy. U nas szczupłe zasoby związków są wyda- To był mój największy błąd w życiu. przymusowi musieli nosić na ubraniu  P i nie
Bo liberalny rząd nie lubi związków? wane zgodnie z dzisiejszymi potrzebami elek-  Szwaby raus na drzwiach do mieszka- wolno było nikomu posługiwać się językiem
 Tylko w 8 proc. polskich prywatnych firm toratu związkowego, niewiele zostaje na myśle- nia albo  Do szwabów ze strzałką w kierun- polskim. Tu była III Rzesza.
są związki. Raczej nie wstępują do nich pracow- nie i działanie perspektywiczne. W Polsce jed- ki drzwi  takie napisy zmywali jeszcze wie- Zdani byli na siebie. Bernard Filarski, le-
nicy olepszym wykształceniu ipozycji. Praco- na trzecia pracowników pracuje w cieniu ko- le lat po wojnie przedwojenni gdańszczanie, karz stomatolog, był wybitnym i znanym
dawcy umiejętnie tworzą atmosferę, w której deksu pracy, który formalnie obowiązuje, ale wywodzący się z Wolnego Miasta Gdańska. działaczem Polonii gdańskiej. Aresztowany
wstąpienie do związku staje się dowodem nie- się go nie przestrzega. To się zaczyna już w mo- Autochtoni, ludność miejscowa,  tutejsi al- 1 września 1939 r., został zamordowany
lojalności: skoro potrzebuje pan obrony przed mencie przyjmowania do pracy, kiedy pan  ja- bo dumnie  Danziger , czyli gdańszczanie w marcu 1940 wraz z innymi działaczami Po-
pracodawcą, to jak pan chce liczyć na awans? ko pracownik  godzi się na układ, wktórym 1500 z dawnego Wolnego Miasta Gdańska. A
Ä…czy lonii. Jego najstarszego syna osadzono
Powstają w Polsce nowe związki zawodo- zł dostaje pan oficjalnie, a drugie tyle pod sto- ich miłość do Gdańska i wspólna przeszłość, w KZ Stutthof, a potem w Mauthausen. Żo-
we, ale głównie w wielkich ponadnarodowych łem. Wtedy wchodzi pan w inny świat niefor- również ta wyparta z polskiej pamięci zbio- nę Bernarda Filarskiego z szóstką małych
korporacjach, np. w Volkswagenie i Oplu-GM. malnych relacji z pracodawcÄ…. rowej  powojenna. dzieci Niemcy wysiedlili wiosnÄ… 1940 do Ge-
Zakłada się związki w marketach, w agencjach Rząd pójdzie na rękę pracodawcom? Będzie- Żadna z osób udzielających mi wywiadu neralnego Gubernatorstwa. Żeby przeżyć,
ochrony. Amerykański socjolog David Ost my mieli powtórkę z walki klasowej? do przygotowywanej książki nie wyraziła żebrali. Chłopi brali ich za przestępców, któ-
opisał je niedawno w  Krytyce Politycznej .  Nie sądzę. Rząd jest umiarkowany i w ne- zgody na opublikowanie jej nazwiska.  My- rzy zostali karnie przesiedleni do ich wsi.
Aż w 37 proc. zakładów zagranicznych są gocjacjach wyważony, a w związkach nie ma ani śmy już swoje przeszli  tłumaczyli. Na pró- O prześladowaniu przez władze Wolnego
związki. Wstępują do nich ludzie młodsi i le- chęci, ani możliwości wszczęcia takiej walki. bę przekonania, iż dzisiaj czasy się zmieni- Miasta Gdańska Agnieszki Szulc, wdowy z dzie-
piej wykształceni. Zagraniczni właściciele sta- Wszyscy mówią, że chcieliby zawrzeć pakt ły, odpowiadali pytaniem:  A skąd wiadomo, sięciorgiem dzieci, za posyłanie dzieci do pol-
rają się utrzymać jeden związek zawodowy, społeczny na miarę Hiszpanii czy Irlandii, ale że się znowu nie zmienią? . Półtora roku póz
- skiej szkoły rozpisywała się przed wojną prasa
który będzie niez
le działał i z którym da się tam doszło do tego, kiedy cały kraj zaczął to- niej wypomniano Donaldowi Tuskowi, gdań- w Polsce. W czasie wojny trzech z jej synów zo-
rozmawiać. Wiedzą, że taki kanał komunika- nąć i wszyscy wiedzieli, że trzeba budować no- skiemu Kaszubie,  dziadka z Wehrmachtu . stało powołanych do Wehrmachtu. Jednemu
cji z pracownikami bardzo się przydaje. we instytucje, żeby ratować gospodarkę. WPol- z nich, Leonowi, powołanemu po zwolnieniu
Zagraniczny kapitalista jest z XXI wieku,a pol- sce  chwała Bogu!  takiej sytuacji nie ma, ale z obozu Stutthof, udało się przedostać do alian-
Nie te Niemcy
ski zatrzymał się wczasach  Ziemi obiecanej ? nie ma też motywacji społecznych do wielkich tów. Dwaj inni polegli. Jedna z córek została wy-
 Polscy pracodawcy są bardzo elastyczni. reform czy paktu. Brak ich było w czasie Je- Skąd się wzięli Danziger? Zwykle z Kaszub, wieziona na roboty do Rzeszy. Sama Agniesz-
Większe przedsiębiorstwa tworzyła głównie rzego Hausnera, brak ich obecnie. Nauczyliś- Pomorza, Wielkopolski. Niektórzy osiedlili ka Szulc, z pozostałymi dziećmi wypędzona do
kadra z przedsiębiorstw państwowych. my się prowadzić dialog społeczny między się w Gdańsku na początku XX wieku po po- Generalnego Gubernatorstwa, wegetowała w ja-
Ci ludzie szybko się uczą i ciężko pracują. związkami, pracodawcami i rządem, to już nie wrocie z emigracji zarobkowej do Zagłębia kiejś wsi, a póz
niej w obozie w Niepokalanowie.
Z badań wynika, że najwięcej godzin pracują jest dawna rozmowa głuchych, ale od tego do Ruhry. Żyli na pograniczu trzech kultur  ka-
właściciele średniej wielkości firm  dłużej niż dużego porozumienia droga jeszcze daleka. szubskiej, niemieckiej i polskiej. W Gdańsku
1
Zweryfikowani, upokarzani
pracownicy. To ludzie walczÄ…cy na konkuren- ROZMAWIAA
ADAM LESZCZYC
SKI przejmowali kulturÄ™ nie tyle niemieckÄ…, ile
cyjnym rynku, we wrogim otoczeniu admini- miejską, gdańską. Tak jak przybysze w War- Po wojnie gdańszczanie tak jak rdzenni miesz-
stracyjno-biurokratycznym. szawie warszawską czy we Lwowie  lwowską. kańcy Ziem Odzyskanych przeszli tzw. wery-
*PROF. JULIUSZ GARDAWSKI
Bardziej boją się urzędów niż konkurentów. Większość to byli ludzie, których określa fikację według kryterium narodowościowe-
Wiedzą, że jeżeli chcą coś budować, inwesto- socjolog,kierownik Katedry się jako self-made man. Mieli duże poczucie go. O uznaniu za Polaka decydowały: znajo-
wać, muszą przejść gehennę. Mówią:  Urzęd- Socjologii Ekonomicznej godności i własnej wartości wynikające mość języka polskiego, członkostwo w pol-
nik może mi dać zezwolenie jutro, a może za SGH,prowadził badania z osiągnięcia sukcesu życiowego. Opuszcza- skich organizacjach, postawa w czasie wojny.
trzy tygodnie. W jego oczach widzę pytanie: a co  Polacy pracujący w 2005 li wieś, w której byli robotnikami rolnymi pra- Zweryfikowani nie podlegali wysiedleniom,
ja z tego będę miał? A
apówki nie dam, bo będzie i 2007 r. finansowane przez cującymi  na pańskim , a w Gdańsku osiąga- otrzymywali polskie obywatelstwo i mieli pra-
raban, więc kombinuję, jak go zachęcić . PKPP Lewiatan przy współudziale KK li status wykwalifikowanego robotnika  szano- wo ubiegać się o rewindykację mienia. Otrzy-
Nauczyli się też, że państwo jest słabe, a pra-  Solidarności ,autor m.in. książek wanego, zrzeszonego w związku zawodowym. mywali tzw. zaświadczenie weryfikacyjne
wo elastyczne. Gdzie mogą, oszukują, chociaż  Przyzwolenie ograniczone. Robotnicy Niektórzy zostawali rzemieślnikami czy przed- i składali przysięgę wierności narodowi i pań-
wielu z nich ma skrupuły. Racjonalizują so- wobec rynku i demokracji (1996), siębiorcami. Brali aktywny udział w życiu kul- stwu polskiemu. Odezwy władzy skierowa-
bie oszustwa na różne sposoby. Słyszę np.:  Konfliktowy pluralizm polskich związków turalnym, czytali regularnie prasę. ne do nich głosiły:  Stanowimy jeden naród .
 Płacę ludziom pod stołem, bo ZUS jest zbyt zawodowych (2003) Danziger wiedzieli, jak żyć i pracować dla Rzeczywistość okazała się inna.
wspólnego dobra w granicach obowiązujące- Sytuacja zweryfikowanych gdańszczan
go prawa. Do momentu pojawienia się nazi- była tak zła, iż 4 czerwca 1946 r. władza powo-
11 Do związków zawodowych w 2007 r. należało 10,9 proc. pracujących Polaków, 77 proc. Szwe- stów to niemieckie państwo prawa kształto- łała Wojewódzki Komitet Opieki nad Zwery-
dów, 84 proc. Duńczyków, 76 proc. Finów  ale tylko 11 proc. Litwinów, 12 proc. Francuzów wało ich wyobrażenia o tym, jak powinno być fikowanymi. Już sama weryfikacja i obowią-
i 12,5 proc. Amerykanów. zorganizowane społeczeństwo. Ich rzekoma zek składania przysięgi na wierność były dla
1
y
ródło: Industrial Relations in Europe 2006, wyd. European Commission, proniemieckość była respektem dla spraw- zasłużonych dla polskości gdańszczan upo-
oraz United States Department of Labor ności niemieckiej administracji, braku korup- karzające. Jeszcze gorzej było z ubieganiem
cji, znakomitej organizacji i szacunku dla pra- się o zwrot majątku, najczęściej o przejęte
cy, wyrosłym z wartości mieszczańskich i pro- przez państwo polskie domy i mieszkania. Za-
testantyzmu. Ich wartościami stały się: pra- chowało się wiele dokumentów i relacji świad-
Czego chce rzÄ…d?
cowitość, rzetelność, odpowiedzialność. czących o tragicznych losach gdańszczan.
Przez stulecia losy polskich gdańszczan W 1947 r. B. prosi polskich urzędników
Odejście od zasady opiniowania przez Przywrócenie pojęcia  porzucenia pracy splatały się z niemieckimi. Mieli kontakty są- o zwrot przedwojennego domu, by móc wy-
związki zwolnień z pracy. wkodeksie pracy, usuniętego w1996r. Po wpro- siedzkie, rodzinne, towarzyskie, razem pra- najmować pokoje i uprawiać ogród. Żyje z ro-
Skrócenie do dwóch lat okresu ochronne- wadzeniu takiego rozwiązania firmy mogły- cowali. Wobec nazistów Danziger nie mieli dziną w nędzy. B. była wdową po gdańszcza-
go przed zwolnieniem przed emeryturą. Dziś by liczyć na odszkodowanie za straty wynikłe żadnych złudzeń: III Rzesza to nie były te ninie, który przed wojną współpracował z pol-
zaczyna się on cztery lata przed wiekiem eme- z nagłego porzucenia pracy. Niemcy, które znali od pokoleń. skim wywiadem. Jej mąż, aresztowany w cza-
rytalnym. Rząd zamierza także odebrać pra- Strajk będzie mógł się rozpocząć nie 1 września 1939 r. oznaczał dla nich nie tyl- sie próby przekroczenia granicy polsko-wę-
wo przechodzenia na wcześniejsze emerytu- wcześniej niż pięć dni od jego ogłoszenia. Wpla- ko obronę Poczty Polskiej czy walkę na Wester- gierskiej w 1940 r., został rozstrzelany po
ry wielu grupom zawodowym. nach jest także lokaut, czyli możliwość zamknię- platte  to była również zmiana ich statusu pań- trzech latach więzienia. Aresztowani i stra-
Utrudnienie wykorzystania urlopu na żą- cia firmy i wyrzucenia strajkujących pracow- stwowego poprzez włączenie Wolnego Miasta ceni zostali również jego rodzice. Sama B.
danie, czyli  kacowego . To urlop brany w sy- ników, gdy sąd w trybie pilnym orzeknie, że do Rzeszy. Jako mieszkańcy i obywatele Gdań- przeżyła okupację w niemieckim więzieniu.
tuacji wyjątkowej, gdy pracownik nie może strajk jest nielegalny. ska byli całkowicie bezbronni  tam zameldo- Po wojnie po powrocie do Gdańska miesz-
wcześniej ustalić wolnego z pracodawcą. Rząd Koniec z obowiązkowym przywracaniem wani, pracujący, ujęci w różnych rejestrach, nie kała z córką i matką u siostry w jej mieszka-
zamierza utrudnić jego wykorzystanie. Nie do pracy niesprawiedliwie zwolnionych pra- mieli jak się uchronić przed prześladowania- niu we Wrzeszczu. Jej dom zajęli osiedleń-
będzie można brać po kolei czterech przysłu- cowników, którzy wygrali sprawę w sądzie. mi. Aresztowanych  czasem już pod koniec cy. Wypędzone bezprawnie wraz z siostrą
gujących dni. Pracodawcy chcą też, by pracow- Za to dostawaliby wyższe niż dziś odszko- sierpnia  hitlerowcy mordowali, upokarzali, z jej mieszkania, otrzymują jeden maleńki
nik musiał uzasadnić urlop na żądanie. dowanie. AL osadzali w więzieniach i obozach koncentra- pokoik w lokalu zajmowanym przez Pola- 1
1OPRAC.