Moduł III
W oparach konfliktu
Anna Wołosik
we wspólpracy z Ewą Majewską
Spis treści
A.
O konflikcie
Propozycja realizacji tematu& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & . . .2
A.1  A.3 Materiały z
ródłowe i ćwiczenia dla uczniów & & & & & & & & & ... 8
B.
Jak ludzie reagują na konflikt ? O walce, ucieczce i współpracy.
Propozycja realizacji tematu& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 9
B.1  B.4 Materiały z
ródłowe i ćwiczenia dla uczniów & & & & & & & & & 13
C.
Czy każdy w sporze wygrać może ?
Propozycja realizacji tematu& & & & & & & & & & & & .. & & & & & & & & 18
C.1- C.4 Materiały z
ródłowe i ćwiczenia dla uczniów .& & & & & & & & & 22
D.
Rozrysowywanie konfliktu
Propozycja realizacji tematu& & & & & & & & & & & & .. & & & & & & & & 23
D.1  D.2 Materiały z
ródłowe i ćwiczenia dla uczniów & & & & & & & & & 27
E.
Jak zostać mistrzem/mistrzynią fair  play w sporze& & & & & & & & & & 30
Słownik objaśniający trudniejsze terminy& & & & & & & & & & & & & & & .34
Co warto przeczytać , obejrzeć na stronach WWW& & & & & & & & & & ..37
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
O konflikcie
2
III.A.
O konflikcie.
Eskalacja wszelkich napięć rozpoczyna się wraz z porzuceniem dialogu.
Julius Dopfner
Cele:
Poznanie definicji konfliktu;
Zanalizowanie faz konfliktu;
Rozważenie problemu , czy konflikt da się usunąć z relacji międzyludzkich.
Temat jest ważny, ponieważ:
konflikt jest zjawiskiem naturalnym i nieuniknionym w relacjach
międzyludzkich.
Konflikt w grupie powstaje wtedy, gdy jedna lub obie strony oceniajÄ…
zachowanie drugiej jako niesatysfakcjonujące, niekorzystne lub zagrażające
realizacji ważnych ,własnych interesów. Jakie są z
ródła konfliktu ? Jak go
dostrzec i jak o nim mówić ? Jak konflikt rozproszyć we wczesnym stadium ?
Na te pytania poszukamy odpowiedzi na lekcji.
Czas: 1 godzina
Materiały:
[A.1.] ( 1 odbitka xero dla dwojga )
[A.2.]. ( 1 odbitka xero dla dwojga )
[A.3.] (1 odbitka xero dla każdego ucznia)
Metody:
Dyskusja, praca w grupie
Po zrealizowaniu zajęć uczeń będzie umiał :
Omówić fazy konfliktu na przykładach zaczerpniętych z życia
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
O konflikcie
3
Pytanie
wprowadzajÄ…ce
Konflikt. Co to słowo dla Was znaczy ?
Dyskusja
Prawdopodobne odpowiedzi uczniów dotyczyć będą:
" charakterystyki/ intensywności konfliktu
walka, spór, kłótnia, waśń, wojna, niezgoda;
" przyczyn konfliktu ( różnice wartości, przekonań, opinii);
" uczuć towarzyszących konfliktowi stres, napięcie, lęk, wstyd,
poczucie zagrożenia.
Konflikt jest postrzegany jako zjawisko złe i niepotrzebne. Niesłusznie .
Konflikt jest zjawiskiem naturalnym i nieuniknionym . Wcześnie dostrzeżony i
odpowiednio poprowadzony może poprawić/pogłębić relacje/więzi
międzyludzkie. Konflikt może tez stanowić okazję do wypracowania nowych,
lepszych sposobów komunikowania się. Daje możliwość poszerzenia
samowiedzy np. jak reagujÄ™ w sytuacjach konfliktowych oraz jak sobie z tymi
sytuacjami radzÄ™.
W dyskusji wykorzystaj tekst Podstawowe informacje o konflikcie A.1.
Pytanie
Przypomnijcie sobie sytuację konfliktową w której ostatnio uczestniczyliście/
uczestniczyłyście.
Co czuliście/ czułyście w trakcie konfliktu pomyślnie i niepomyślnie
rozstrzygniętego ?
Kto z Was chciał/ a, aby konflikt przebiegł inaczej i inaczej się zakończył ?
Dyskusja
W podsumowaniu rozmowy zwróć uwagę grupy na następujące zjawiska.
Konflikt długotrwały, nierozstrzygnięty powoduje:
niepokój, napięcie, stres, złe samopoczucie, gorsze relacje z ludz
mi,
poczucie krzywdy, chęć odpłaty.
Konflikt pomyślnie rozstrzygnięty przynosi:
odprężenie, podwyższoną aktywność, zapał, dobre relacje, poczucie
sukcesu, dumę z osiągnięć
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
O konflikcie
4
Pytanie
Jak dochodzi do konfliktu ?
Omów z uczniami i uczennicami tabelę Jak dochodzi do konfliktu ?A.2.
Wskazówki dla osoby prowadzącej
Jak dochodzi do konfliktu
Faza konfliktu Przykład zaczerpnięty z życia
Dyskomfort Od paru dni prosisz przyjaciółkę o zwrot pożyczonej
Poczucie ,że sprawy nie książki . Bez powodzenia
układają się dobrze
Incydent Kolejny termin został ustalony na piątek. Przyjaciółka
Zdarzenie, które wzbu- książki nie przyniosła.
dza irytacjÄ™ i zdenerwo-
wanie
Nieporozumienie Uważasz, że tracisz kontrolę nad sytuacją. Koleżanka nie
O co właściwie chodzi ? liczy się z Tobą i Twoimi potrzebami. Czujesz się
Niejasne motywy i inten- lekceważony/na
cje własne i innych
Napięcie. Ona mnie nie szanuje .Wpadasz w złość i gniew.
Emocje osiÄ…gajÄ… wysoki
poziom
Kryzys.
Zła/y , pełna gniewu żądasz natychmiastowego zwrotu
Wybuch konfliktu
książki. Stawiasz zarzuty, rzucasz oskarżenia. Koleżanka
odpowiada tym samym. Nie rozmawiacie ze so-
bÄ… .Przyjaz
Å„ zerwana.
Ćwiczenie
w parach
Poleć uczniom i uczennicom wykonanie ćwiczenia Anatomia konfliktu A.3.
Dyskusja
podsumowujÄ…ca
ćwiczenie
Najczęściej konflikt długo narasta, zanim dojdzie do wybuchu. Wiedząc i
widząc, jakie stadia pośrednie konflikt przechodzi, możemy zareagować
wcześniej i niezgodę szybciej zażegnać.
Nie należy ignorować nieporozumień, napięć, nie trzeba bać się konfliktu.
Warto śmiało wyjść mu naprzeciw. Konflikt w tym stadium ma pozytywny
potencjał, pozwala poprawić/pogłębić relację/więz
z innymi i nauczyć się
czegoÅ› nowego.
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
O konflikcie
5
A.1.
Podstawowe informacje o konflikcie
konflikt  1.antagonizm, sprzeczność interesów, poglądów (psych. potrzeb,
motywów); spór, zatarg; kolizja. Etym.- łac. conflictus 'zderzenie' od confligere
'zderzać się; walczyć.
2. sytuacja, w której jedna ze stron podejmuje świadome wysiłki zmierzające do
udaremnienia dążeń drugiej strony poprzez blokowanie osiągnięcia przez nią celów
lub blokowanie działań w jej interesie.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Konflikt_interpersonalny
Rodzaje konfliktów
Konflikt relacji
" błędne spostrzeganie
" zła komunikacja
" silne emocje
" stereotypy
" negatywne, odwetowe zachowania
Konflikt danych
" brak informacji
" błędne rozumienie danych
" rózne sposoby interpretacji danych
" różne procedury zbierania danych
Konflikt interesów
" interesy rzeczowe
" interesy proceduralne
" interesy psychologiczne
Konflikt strukturalny
" nierówny rozkład sił
" ograniczenia czasowe
" różne role społeczne
Konflikt wartości
" różnice religii, ideologii, tradycji
" wartości związane z własnym "ja"
" wartości dnia codziennego
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
O konflikcie
6
Manipulacja w psychologii oraz socjologii to celowo inspirowana interakcja
społeczna mająca na celu oszukanie osoby lub grupy ludzi, aby skłonić je do
działania sprzecznego z ich dobrem. Autor manipulacji dąży zwykle do osiągnięcia
korzyści osobistych lub politycznych kosztem poddawanych niej osób. W
społeczeństwie demokratycznym przekraczanie pewnych barier w manipulowaniu
ludz
mi jest niezgodne z prawem. Przykładem mogą być tutaj ograniczenia
narzucane reklamom. Nierzadko manipulacja prowadzi do złamania prawa lub
porusza się na jego obrzeżach.Manipulacja jest formą zamierzonego i
intencjonalnego wywierania wpływu na osobę lub grupę w taki sposób, by
realizowała działania zaspakajające potrzeby manipulatora. Manipulować można
treścią i sposobem przekazywania informacji.
Perswazja ( łac. persuasio ) jest sztuką nakłaniania kogoś do własnych racji, np.
aby zostać wegetarianinem. Różni się od manipulacji tym, że nakłonienie danej
osoby do czegoś nie zaszkodzi jej w póz
niejszym czasie.
W działaniu perswazyjnym wykorzystuje się trzy techniki oddziaływania na odbiorcę:
apelowanie o zajęcie określonego stanowiska i podjęcie określonego działania;
sugerowanie pożądanych interpretacji i ocen; racjonalne uzasadnianie słuszności
prezentowanych poglądów.
Perswazja to także jedna z metod negocjacji, pozwalająca dojść do konsensu, czyli
porozumienia. Poprzez wspólne przeanalizowanie zaistniałego konfliktu, czy to w
relacjach partnerskich, czy już na wyższych szczeblach, jest szansą na rozwikłanie
konfliktu na korzyść obu stron. Jest niezbędnym czynnikiem łagodzącym spory i nie
powinna wywoływać negatywnych skojarzeń, w przeciwieństwie do manipulacji.
Kiedy jednak może zaszkodzić jednej ze stron wtedy właściwym określeniem będzie
manipulacja.
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
O konflikcie
7
A.2.
Jak dochodzi do konfliktu
Faza konfliktu Przykład zaczerpnięty z życia
Dyskomfort Od paru dni prosisz przyjaciółkę o zwrot pożyczonej książ-
Poczucie ,że sprawy nie ki . Bez powodzenia
układają się dobrze
Incydent Kolejny termin został ustalony na piątek. Przyjaciółka książ-
Zdarzenie, które wzbu- ki nie przyniosła.
dza irytacjÄ™ i zdenerwo-
wanie
Nieporozumienie Uważasz, że tracisz kontrolę nad sytuacją. Koleżanka nie
O co właściwie chodzi ? liczy się z Tobą i Twoimi potrzebami. Czujesz się lekce-
Niejasne motywy i inten- ważony/na
cje własne i innych
Napięcie. Ona mnie nie szanuje .Wpadasz w złość i gniew
Emocje osiÄ…gajÄ… wysoki
poziom
Zła/y , pełna gniewu żądasz natychmiastowego zwrotu
Kryzys.
książki. Stawiasz zarzuty, rzucasz oskarżenia. Koleżanka
Wybuch konfliktu
odpowiada tym samym. Nie rozmawiacie ze so-
bÄ… .Przyjaz
Å„ zerwana
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
O konflikcie
8
A.3.
Konflikt, w którym ostatnio uczestniczyłeś/łaś rozpisz na fazy:
dyskomfort, incydent, nieporozumienie, napięcie, kryzys.
Anatomia konfliktu
Faza konfliktu Przykład zaczerpnięty z życia
Dyskomfort
Poczucie ,że sprawy nie
układają się dobrze
Incydent
Zdarzenie, które wzbu-
dza irytacjÄ™ i zdenerwo-
wanie
Nieporozumienie
O co właściwie chodzi ?
Niejasne motywy i inten-
cje własne i innych
Napięcie.
Emocje osiÄ…gajÄ… wysoki
poziom
Kryzys.
Wybuch konfliktu
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Jak ludzie reagujÄ… na konflikt ?
9
III.B.
Jak ludzie reagują na konflikt? O walce, ucieczce i współpracy.
Kompromis to dzielenie ciastka w ten sposób,
aby każdy z partnerów wierzył, że otrzymał większy kawałek
Ludwig Erhard
Cel:
poznanie podstawowych strategii reagowania na konflikt.
Temat jest ważny, ponieważ:
w obliczu sytuacji konfliktowej ludzie zachowują się bardzo różnie. Ich
postawa zależy od tego, czy chcą za wszelką cenę zrealizować własne
potrzeby, czy też są gotowi uwzględniać potrzeby innych.
Walka, ucieczka, kompromis i współpraca to podstawowe style
rozwiązywania konfliktów. W kontaktach z innymi każdy ze stylów bywa
użyteczny. Poznanie ich ułatwi młodym ludziom trafną ocenę sytuacji i dobór
odpowiedniego do niej stylu postępowania.
Czas:
2 godziny
Materiały:
[B.1.] (1 odbitka xero dla każdego ucznia)
[B.2.] ( 1 odbitka xero dla dwojga )
[B.3.] ( 1 odbitka xero dla dwojga )
[B.4.] (1 odbitka dla dwojga)
Metody:
Wykład, dyskusja, praca w małych grupach.
Po zrealizowaniu zajęć uczeń będzie umiał :
omówić podstawowe style rozwiązywania konfliktów.
.
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Jak ludzie reagujÄ… na konflikt ?
10
Pytanie
wprowadzajÄ…ce
Jak zachowujecie siÄ™ w obliczu konfliktu ?
Które z zachowań są bardziej skuteczne niż inne ?
Dyskusja
Prawdopodobne odpowiedzi uczniów i uczennic:
niektórzy mierzą się z problemem, inni milczą, zaprzeczają jego istnieniu;
Niektórzy wychodzą z konfliktu wzmocnieni ( razem, bądz
w pojedynkÄ™
pokonali problem), inni wychodzą skłóceni
Jedni rozwiÄ…zujÄ… konflikt, drudzy go zaogniajÄ…
Pytanie
Dlaczego tak siÄ™ zachowujemy w konflikcie ?
Dyskusja
Na zachowanie i przebieg konfliktu wpływ mają następujące czynniki:
wyuczone wzorce reagowania na konflikt
waga sporu
Postrzeganie sporu z perspektywy: jest wygrany musi być przegrany
Pytanie
Czy znane Wam są poglądy naukowców o tym, jak ludzie reagują na konflikt?
Dyskusja
z elementami wykładu
Przedstaw uczniom 5 strategii rozwiązywania konfliktów.
Na zakończenie możesz rozdać uczniom odbitki ksero z tekstem B.1.
Ćwiczenie w parach
Poproś uczniów i uczennice o wykonanie ćwiczenia Symbole B.2.
Wskazówki dla osoby prowadzącej
Oto przykłady postaci ze świata literatury, które mogą symbolizować
poszczególne strategie rozwiązywania konfliktów
TYP KONFRONTACYJNY:
1. Lady Makbet z dramatu "Makbet" Szekspira;
2. Lucjusz Malfoy z powieści o Harrym Potterze
3. Gerwazy z "Pana Tadeusza"
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Jak ludzie reagujÄ… na konflikt ?
11
4. Andrzej Kmicic
TYP UCIECZKOWY
Prosiaczek z Kubusia Puchatka
Kaliban z "Burzy" Szekspira (jest tchórzem, ale chyba nie do końca
ugodowym)
Mały Książe  tytułowy bohater książki Saint-Exuperego
Kopciuszek  ugodowa bohaterka słynnej bajki
TYP KOMPROMISOWY
Demeter  grecka bogini, której córka  Persefona (Kora) została
uprowadzona przez Hadesa. Wymyśla kompromis polegający na tym, że jej
córka ostatecznie spędza 6 miesięcy pod ziemią, i 6 miesięcy na powierzchni
Małgorzata z "Mistrza i Małgorzaty" Bułhakowa
Adaś z "Szatan z siódmej klasy" Makuszyńskiego
TYP WSPÓA
PRACUJ
CY
Hermiona Granger z powieści o Harrym Potterze
Ania z Zielonego Wzgórza  co prawda we wczesnej młodości dość
narwana, niemniej  póz
niej poszukuje kompromisu, i zajmuje postawÄ™
współpracującą, szczególnie wyraz
nie w relacjach z własnymi dziećmi.
Lis z "Małego Księcia" Saint Exupery'ego  postać poszukująca komunikacji
sercem.
Żyrafa  zwierzę mające największe serce spośród ssaków (proporcjonalnie
do reszty ciała)
TYP UCIECZKOWY I KONFRONTACYJNY W DZIAA
ANIU:
Paweł i Gaweł. Paweł  spokojny, ugodowy i akceptujący; Gaweł  typ
"walczÄ…cy", nie liczy siÄ™ z nikim
Asterix i Obelix  są od siebie różni, często się spierają, ale są z założenia
nastawieni na współpracę, i ich konflikty zawsze kończą się dobrze;
Alina i Balladyna  bohaterki "Balladyny" Mickiewicza  Balladyna - typowo
konfrontacyjne nastawienie, działanie w myśl zasady: po trupach; Alina  typ
ucieczkowy
Pytanie
Jak zachowują się ludzie, którzy wybrali walkę jako swój sposób podejścia
do konfliktu ? Jakie jest ich przesłanie dla rozmówcy ?
Dyskusja
W dyskusji wykorzystaj tabelkę Walka. Ucieczka. Współpraca. B.3.
Zachowanie : Oskarża , obwinia, zastrasza, zachowuje się agresywnie.
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Jak ludzie reagujÄ… na konflikt ?
12
Krzyczy, obraża się, ignoruje oponenta, odmawia słuchania, używa siły
Przesłanie dla rozmówcy:
Ja jestem OK., a Ty nie. Ty jesteś do niczego, nie muszę się z tobą liczyć.
Pytanie
Jak zachowują się ludzie , którzy wybrali ucieczkę jako swój sposób
podejścia
Dyskusja
W dyskusji wykorzystaj tabelkę Walka. Ucieczka. Współpraca. B.3.
Zachowanie : unika, zaprzecza, udaje, że nic się nie stało, daje innym
wygrać, poddaje się.
Przesłanie dla rozmówcy: Ty jesteś KTOŚ, Ty jesteś OK., a ja nie.
Możesz się ze mną nie liczyć
Pytanie
Jak zachowuje się osoba, która wybrała współpracę ?
Jakie jest jej przesłanie dla rozmówcy ?
Dyskusja
W dyskusji wykorzystaj tabelkę Walka. Ucieczka. Współpraca. B.3.
Zachowanie : Dyskutuje problem, Słucha innych, mówi co myśli i czuje,
szuka rozwiązań
Przesłanie dla rozmówcy: Ty jesteś OK i ja jestem OK.
Jest takie rozwiązanie które zadowoli mnie i ciebie.
Mam dla ciebie szacunek i tego samego oczekujÄ™ w zamian.
Ćwiczenie
Poleć uczniom i uczennicom, by wykonali ćwiczenie Jak z konfliktem radzą
sobie bohaterowie książek? B.4.
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Jak ludzie reagujÄ… na konflikt ?
13
B.1. STRATEGIE ROZWI
ZYWANIA KONFLIKTÓW
Przy sprzyjających okolicznościach i odpowiedniej motywacji niemal każdy konflikt można rozwiązać
choć nie zawsze z pełną satysfakcją zainteresowanych stron. Stopień zadowolenia z rozstrzygnięcia
zależy od przyjętej metody postępowania wobec konfliktu. Uczeni ustalili iż ludzie najczęściej
posługują się 5 strategiami (stylami) rozwiązywania konfliktów.
Model stylów rozwiązywania konfliktów w ujęciu Thomasa - Kilmanna.
Konfrontacja czyli walka.
Osoba, która chce osiągać korzyści za wszelką cenę i która stawia swoje potrzeby na pierwszym
miejscu, przed potrzebami innych ludzi, w obliczu konfliktu najczęściej wybierze konfrontację.
Niektórzy zwolennicy tego stylu tak zaciekle i bezwzględnie dążą do osiągnięcia tego czego pragną,
iż nie zauważają, że rujnują związki z bliskimi sobie ludz
mi.
Ten styl wybierają ludzie, którzy uważają, że siła i władza są po ich stronie. Wybierając rywalizację
rozpoczynają grę o sumie zerowej, w której nie ma remisu, jest zwycięzca i przegrany. Inaczej
mówiąc, jeśli ktoś coś dostał, osiągnął, ten drugi musiał coś stracić. Rozstrzyganie konfliktu poprzez
walke nie przynosi długotrwałych rezultatów. Przegrany nie będzie bowiem popierał narzuconych mu
rozwiązań, w takim samym stopniu jak zwycięzca, można przypuszczać, iż będzie je sabotował.
Osoby nastawione na konfrontację zakładają, że
uczestnicy sÄ… przeciwnikami,
celem jest zwycięstwo,
nie należy okazywać zaufania czy też czynić ustępstw,
stosowanie żądań, gróz
b i presji jest dopuszczalne .
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Jak ludzie reagujÄ… na konflikt ?
14
Dostosowanie
Ci, którzy wybierają ten styl pozwalają innym realizować to czego chcą, ignorując i lekceważąc swoje
własne interesy. Nie znaczy to, że pragną przegrywać, ale bardziej niż na osiąganiu celów, zależy im
na utrzymaniu dobrych relacji z drugą stroną. Zwolenników tego stylu charakteryzuje uprzejmość,
empatia, umiejętność czynienia ustępstw, okazywanie zrozumienia dla trudności drugiej strony.
Zwolennicy strategii opartej na dostosowaniu czasem odczuwajÄ… frustracjÄ™ z powodu braku odwagi
i umiejętności wyartykułowania własnych potrzeb i celów.
Osoby nastawione na dostosowanie zakładają, że
uczestnicy sporu są przyjaciółmi,
celem jest porozumienie,
należy ustępować w imię dobrych i harmonijnych stosunków i unikać walki,
należy żywić nieograniczone zaufanie.
Negacja/ unikanie konfliktu
Ludzie, którzy wybierają ten styl, po prostu zaprzeczają istnieniu konfliktu, zaś na sprzeczności czy
brak zgody reagują unikiem, wykrętem albo nadzieją, że konflikt sam wygaśnie. Twierdzą, że nie ma
między uczestnikami sporu żadnych różnic, są absolutnie zgodni we wszystkim. Ludzie tacy
zaprzeczają istnieniu różnic i stojących za nimi konfliktów, w przekonaniu, iż właściwe relacje
międzyludzkie muszą być wolne od sporów. Negację konfliktu, unik, stosują ludzie, którzy nie potrafią
precyzyjnie określić, o co im chodzi, jakie są ich potrzeby.
Kompromis
Ludzie wybierają kompromis, kiedy uważają, że muszą zrealizować swoje najważniejsze 
niekoniecznie wszystkie  cele, i to samo prawo przyznajÄ… drugiej stronie.
Kompromis jest ceniony w naszej kulturze i jest postrzegany jako słuszne i sprawiedliwe rozwiązanie.
Zakłada się, że w wyniku kompromisu każda ze stron osiąga korzyść lub co najmniej ma poczucie,
że była traktowana fair. Strategia nastawiona na kompromis oznacza jednak tylko częściowe
zaspokojenie potrzeb dwóch stron,
Współpraca
Osoba, która wybiera współpracę ma szansę osiągnąć długotrwały sukces, ponieważ zależy jej w
takim samym stopniu na realizacji własnych celów i potrzeb, jak i na zaspokojeniu cudzych. Wie, że
kompromis tylko częściowo zadowala strony, poszukuje więc optymalnego rozwiązania, w pełni
akceptowanego przez zainteresowanych.
Przyjęcie strategii współpracy pozwala na wypracowanie nowego rozwiązania ( często wcześniej w
ogóle nie branego pod uwagę ), korzystnego dla wszystkich. Współpraca wyzwala kreatywność,
zwiększa zrozumienie i zaufanie między ludz
mi, a także poprawia komunikację.
Wadą strategii nastawionej na współpracę jest czasochłonność.
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Jak ludzie reagujÄ… na konflikt ?
15
B.2. Symbole.
Ludzie w obliczu konfliktu najczęściej wybierają walkę, ucieczkę, kompromis lub
współpracę. Jakie postaci z historii, z literatury pięknej, filmu, komiksów mogą
symbolizować poszczególne strategie rozstrzygania konfliktów? A jakie zwierzęta ?
Spróbujcie zaprojektować maski lub symbole oddające podstawowe założenia
każdej z omawianych strategii.
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Jak ludzie reagujÄ… na konflikt ?
16
B.3.
Walka. Ucieczka. Współpraca.
Jak ludzie reagu- Co chcÄ… osiÄ…- Jak siÄ™ Jaki majÄ… stosu- Jaki majÄ… stosunek
ją na konflikt ? gnąć ? zachowują ? nek do istoty kon- do oponentów ?
fliktu?
Agresywnie Twardy Twardy
Ja wygrywam, ty ManipulujÄ…, istnieje tylko jedno Twoje potrzeby,
przegrywasz nie uznają potrzeb właściwe rozstrzy- ocena sytuacji,
innych; przerzucają gnięcie - moje propozycje rozwią-
walka odpowiedzialność zań się nie liczą,
na innych, odmawia- nie będę ich brał
jÄ… uznania swojej pod uwagÄ™
odpowiedzialności
żądają, wybuchają.
Miękki / twardy
Ja przegrywam Biernie Miękki
ty wygrywasz
PodporzÄ…dkowanie Jak zdecydujesz,
ucieczka rezygnacja; tak będzie dobrze
ograniczenie wła-
snych potrzeb;
zgoda na kompro-
mis, nawet nieko-
rzystny.
współpraca Asertywnie Twardy
Miękki
Ja wygrywam, Spokojnie - niewÄ…tpliwie ist-
Nie chcÄ™ ciebie
Ty wygrywasz starajÄ… siÄ™ nie atako-nieje problem.
ranić. Nie rań też
wać drugiej osoby Problem prze-
mnie, choć  ro-
stanowczo  nie po- szkadza mi i prze-
zumiem, że mo-
zwalają krzywdzić szkadza tobie.
żesz być wz-
siebie
burzony/ a.
dbajÄ… o drugÄ… stronÄ™ Problem powodu-
sporu je, że jesteśmy w
sporze. Nie ata-
kujmy siÄ™ nawza-
jem, tylko rozwiąż-
my problem.
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Jak ludzie reagujÄ… na konflikt ?
17
B.4.
Jak z konfliktem radzą sobie bohaterowie książek?
Wykorzystaj wiadomości zgromadzone w tabelce Walka. Ucieczka. Współpraca i na
podstawie zacytowanych fragmentów zdecyduj jakie postawy wobec konfliktu przyjęli
bohaterowie książek.
1. Małgorzata Musierowicz, Język Trolli
Dom wariatów, pomyślał Józinek, owijając szyję klubowym szalikiem KS Lech  nosił go nie
z upodobania do brzydoty, lecz tylko jako asekurację przed chłopakami z drugiego
podwórka, a także przed tą bandą, która dla odmiany biła przed szkołą.
2. Astrid Lindgren, Pippi wchodzi na pokład
(nieznośny chłopiec wszedł do sklepu i porozrzucał kiełbaski, nikt nie mógł sobie z nim
poradzić)
"Laban wygrażając podniesioną [pięścią zaczął krzyczeć jeszcze głośniej:
- Ty, mała! ... Mam z ciebie zrobić miazgę?
Pippi ująwszy się pod boki przypatrywała mu się z zainteresowaniem. - Czy tak, jak
zrobuiłeś z kiełbaskami? Czy może tak? - zapytała. I podrzuciła Labana wysoko w górę, po
czym żonglowała nim przez chwilę. Ludzie szaleli z radości. Sprzedawca kiełbasek klaskał
w małe, pomarszczone dłonie i śmiał się. Wreszcie Pippi skończyła, Laban bardzo
wystraszony, siedział na ziemi i rozglądał się spłoszonym wzrokiem. - Niech chuligan idzie
teraz do domu  poleciła Pippi. Laban nie miał nic przeciwko temu. - Ale najpierw trzeba
zapłacić za tę trochę kiełbasek  powiedziała Pippi. Laban wstał z ziemi i zapłacił za
osiemnaście sztuk."
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Czy każdy w sporze wygrać może ?
18
III.C.
Czy każdy w sporze wygrać może ? Podejście wygrana/wygrana.
Wszyscy wygrali i wszyscy muszą otrzymać nagrodę
Lewis Caroll Alicja w krainie czarów
Cel:
zrozumieć zasady podejścia wygrana-wygrana
Temat jest ważny, ponieważ:
ludzie na ogół nie wierzą, aby konflikt, którego istota polega na sprzeczności
przekonań i dążeń zaangażowanych osób, mógł zakończyć się z korzyścią
dla wszystkich. To jest możliwe , ale tylko wtedy gdy uczestnicy znają i
praktykują podejście wygrana- wygrana.
Czas:
2 godziny
Materiały:
[C.1.] ( 1 odbitka xero dla dwojga )
[C.2.]. ( 1 odbitka xero dla dwojga )
Metody:
dyskusja, praca z tekstem
Po zrealizowaniu zajęć uczeń będzie umiał :
omówić zasady podejścia wygrana  wygrana na przykładach;
wykazać przewagi strategii w/w w stosunku do pozostałych strategii
rozstrzygania konfliktów
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Czy każdy w sporze wygrać może ?
19
Ćwiczenie wprowadzające
Opowiedz uczniom i uczennicom lub daj do przeczytania opowieść o
ostatniej pomarańczy. C.1.
Dyskusja
podsumowujÄ…ca
ćwiczenie
Czy rozwiązanie, które wybrały siostry było korzystne ?
Nie było korzystne, bo żadna nie dostała tego, co było jej potrzebne.
Siostry zawarły kompromis.
Czym jest kompromis ? Jakie kompromis ma wady ?
Wadami kompromisu będzie tylko częściowe zaspokojenie potrzeb dwóch
stron, niedostateczna konsekwencja w dążeniu do własnych celów, nie
wystarczające umiejętności komunikacyjne.
Często jedna ze stron ma poczucie, że ustąpiła więcej, więc nie popiera
rozwiązania osiągniętego poprzez kompromis. Każda ze stron ma poczucie,
że coś przegrała, a to prowokuje resentymenty i napięcie w relacjach
wzajemnych.
Pytanie
Co siostry powinny były zrobić, aby każda dostała to, czego chciała, to, co
było jej potrzebne ?
Dyskusja
Należało mówić o swoich potrzebach i zamierzeniach i słuchać, co mówi
druga strona. Wspólnie znalez
ć rozwiązanie , które dałoby każdej ze stron to,
czego pragnęła najbardziej.
Gdyby siostry nie upierały się przy swoich stanowiskach ( pomarańcz jest
moja) i nie zmierzały szybko i wprost do rozwiązania a porozmawiały dłużej
o swoich potrzebach (sok, skórka), miałyby szansę dostrzec, że ich potrzeby
nie sÄ… sprzeczne.
W sporze o pomarańcz siostry powinny przyjąć strategię, która naukowcy
określają mianem: podejście wygrana/wygrana
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Czy każdy w sporze wygrać może ?
20
Pierwsza zasada podejścia wygrana/wygrana głosi:
potrzeby najpierw, rozwiązania póz
niej
Stosując podejście w/w dostrzeżemy, że nasze potrzeby, jak i potrzeby
rozmówcy mogą być zaspokojone. Ustalenie rzeczywistych potrzeb
rozmówcy i swoich własnych pozwala znalez
ć rozwiązanie satysfakcjonujące,
choć nie zawsze tak doskonałe jak w anegdocie o pomarańczy. Wystarczy
mówić, pytać i słuchać.
Wskazówki dla osoby prowadzącej.
Omów z uczniami tekst C.2
Kiedy mówię, że dążę do uczciwego rozwiązania dla mnie i dla Ciebie,
to:
chcę postępować uczciwie,
chcę wygrać,
chcę, żebyś Ty wygrał także,
staram się odkryć rzeczywiste potrzeby swoje i innych,
widzę, co nas różni, widzę co nas łączy,
jestem gotowy/ a spojrzeć na problem Twoimi oczyma,
atakujÄ™ problem, a nie ciebie,
relacje z innymi są dla mnie ważne.
Pytanie
Jakie są podstawowe zasady podejścia wygrana/wygrana?
Dlaczego warto stosować podejście wygrana/wygrana?
Dyskusja
Podejście wygrana/wygrana pozwala przedefiniować konflikt. Przestaje on
być wymianą ciosów, a staje się płaszczyzną współpracy. Strony konfliktu
przechodzą z pozycji  przeciwnicy na pozycję partnerzy. Podejście
wygrana/wygrana oznacza całkowitą zmianę wizji i nastawienia, a co za tym
idzie - zmianę stylu komunikacji. Podejście wygrana/wygrana nie zawsze
gwarantuje, że obie strony otrzymają co do joty wszystko, czego pragnęły ,
ale wychodzą ze sporu z poczuciem że postępowały i były traktowane fair.
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Czy każdy w sporze wygrać może ?
21
Podejście wygrana/wygrana jest cenne społecznie. Umożliwia ono
kształtowanie, zakorzenianie w relacjach międzyludzkich takich wartości jak
współpraca, troska, współodpowiedzialność w miejsce walki, dominacji,
egoizmu.
Podejście wygrana/wygrana jest:
efektywne,
pobudza kreatywność,
buduje dobre zwiÄ…zki,
skupia energiÄ™ na problemach, a nie na ludziach,
zwiększa zainteresowanie innymi ludz
mi.
Ćwiczenie
w grupach
Aby uzmysłowić uczniom czym jest podejście w/w zaproś ich do zabawy
Wskazówki dla osoby prowadzącej
Do gry potrzebne będą balony ( średnica 2-3 m) albo dmuchane materace
( kilka połączonych taśmą  generalnie potrzebny jest przedmiot lekki , ale
tak obszerny, objętościowy, aby jedna, dwie osoby nie mogły go łatwo
podnieść i utrzymać w górze)
Uczniowie tworzÄ… 4-6 osobowe grupy
2 grupy staja naprzeciw siebie. Grupa pierwsza ma za zadanie unieść balon
w górę i utrzymać przez 30 sekund/1 minutę, a następnie przekazać, cały
czas utrzymując balon w górze, drugiej grupie. Grupa , która otrzymała balon
ma go utrzymać w górze 30s/1min.
W podsumowaniu zapytaj uczniów :
Czy w zabawie ujawniło się podejście w/w ?
Tak, ponieważ:
nie ma przegranych, wszyscy biorą udział, zabawa angażuje uczestników na
wielu poziomach ( porozumiewanie się, współpraca, udzielania wsparcia,
zabawa), ćwiczenie jest korzystne dla ciała, serca i umysłu.
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Czy każdy w sporze wygrać może ?
22
C.1.
Opowieść o ostatniej pomarańczy.
Przy stole w kuchni siedzą dwie siostry i patrzą łakomie na ostatnią pomarańcz
leżącą w misce. Jedna mówi
- Ja wezmę tę pomarańcz!
- Mowy nie ma, ta pomarańcz jest moja  odpowiada druga.
Siostry przekomarzały się przez kilka chwil. Widząc, ze żadna nie ustąpi, zadały
sobie pytanie : Co możemy zrobić aby rozstrzygnąć spór ?
Możemy zawrzeć kompromis.
Jak postanowiły, tak zrobiły. Rozcięły owoc tak, aby każda dostała połówkę.
Jedna z sióstr włożyła swoją połówkę do sokowirówki, ale otrzymała tylko parę łyżek
soku. Druga nie bez trudu oddzieliła miąższ od skórki, a potem skórkę ugotowała w
cukrze i posiekała ją do ciasta.
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Rozrysowywanie konfliktu
23
III.D.
Określ istotę sporu. Rozrysowywanie konfliktu
Spory nie trwałyby tak długo, gdyby brak słuszności był tylko po jednej stronie.
Cele:
nauczyć się docierać do istoty sporu,
nauczyć się rozrysowywać konflikt.
Temat jest ważny, ponieważ:
osobom zaangażowanym w konflikt trudno ustalić, czego tak naprawdę
pragną, a czego się obawiają . Silne emocje, które zwykle towarzyszą
waśniom i sporom dodatkowo zaciemniają i komplikują sprawę . Pomocą
może być sporządzenie mapy konfliktu. Rozrysowanie konfliktu ułatwia
ogarnięcie całości problemu, pozwala też dostrzec wzajemne powiązania i
zależności osób oraz ich celów, pragnień i obaw.
Czas:
2 godziny
Materiały:
[D.1.] (1 odbitka xero dla każdego ucznia)
[D.2.]. (1 odbitka dla każdego ucznia)
Metody:
dyskusja, praca z tekstem
Po zrealizowaniu zajęć uczeń będzie umiał :
rozrysować konflikt i wskazać wzajemne powiązania i zależności osób oraz
ich celów, pragnień i obaw.
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Rozrysowywanie konfliktu
24
Pytanie
wprowadzajÄ…ce
Do czego ludziom służą mapy ?
Dyskusja
Do ogólnego wyobrażenia sobie terenu;
do ustalania, w którym miejscu się znajdują;
do wyboru drogi.
Do podobnych celów używamy mapy w konflikcie. Rozrysowanie
konfliktu ułatwia ogarnięcie całości problemu, pozwala też dostrzec
wzajemne powiązania i zależności osób oraz ich celów, pragnień i
obaw.
Pytanie
Dlaczego trzeba używać dodatkowych narzędzi (np. mapy) w
rozstrzyganiu konfliktów ? Dlaczego większość konfliktów jest tak
trudna do rozwiÄ…zania ?
Dyskusja
W rozmowie z uczniami zwróć uwagę na następujące zjawiska:
" osobom zaangażowanym w konflikt trudno ustalić, czego tak
naprawdÄ™ pragnÄ…, a czego siÄ™ obawiajÄ….
" konfliktom towarzyszą silne emocje, które dodatkowo zaciemniają i
komplikujÄ… sprawÄ™.
" w konflikt, pośrednio i bezpośrednio zaangażowanych jest wiele
osób.
" Osoby zaangażowane w konflikt mają o nim wiedzę
fragmentaryczną , a nie całościową.
" brak umiejętności rozwiązywania konfliktów
Pytanie
Jak sporządzić mapę konfliktu ? Jak rozrysować konflikt ?
Dyskusja
Wskazówki dla osoby prowadzącej
Rozdaj uczniom tabelkÄ™ D.1.
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Rozrysowywanie konfliktu
25
OmawiajÄ…c kolejne kroki, pomocne przy rozrysowywaniu konfliktu
posłuż się przykładami konfliktów, jakich wiele w codziennym życiu
szkoły ( uczniowie chcą urządzić dyskotekę, nauczyciele są temu
przeciwni)
Krok 1.
Określ, o co toczy się spór. Jaka jest istota konfliktu ?
Nigdy nie utożsamiaj problemu z osobą. Jeśli rozpatrujesz konflikt
między bratem a siostrą o sprzątanie w kuchni  nie pisz Janek nigdy
nie sprząta. Napisz : zasady utrzymania czystości w kuchni; podział
obowiązków domowych. Reasumując - problem zdefiniuj w sposób
neutralny, opisz go w krótkich jasnych zdaniach akceptowanych przez
wszystkich
Krok 2.
Ustal, kto bezpośrednio, a kto pośrednio uczestniczy w konflikcie. Na kogo
konflikt wpływa ?
Ustal, kto uczestniczy w konflikcie  poszczególni ludzie, całe grupy.
Staraj się uwzględnić nie tylko tych bezpośrednio zaangażowanych,
ale również te osoby i grupy , na które konflikt ma wpływ bądz
one
same mogą oddziaływać na przebieg i wynik konfliktu
Krok 3.
Ustal, jakie są potrzeby osób zaangażowanych. Czego one pragną? Dokąd
zmierzajÄ… ?
Tylko wtedy gdy ludzie jasno i dokładnie określą swoje cele pragnienia
i potrzeby jest szansa na korzystne rozstrzygnięcie sporu.
Pytaj zarówno o pragnienia, potrzeby konkretne, jak na przykład
sprzątnięty co wieczór blat w kuchni, jak i pragnienia mniej uchwytne
(poczucie bezpieczeństwa , zaufanie).
Na pewno zauważycie, że czasem takie same pragnienia i dążenia
pojawiają się u kilku/wszystkich uczestników konfliktu. Takie odkrycie
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Rozrysowywanie konfliktu
26
buduje empatię i ułatwia pokojowe rozwiązanie sporu.
Krok 4.
Ustal, czego się obawiają, co martwi uczestników sporu, czym się
denerwujÄ…?
Mogą to być konkrety, jak brak pieniędzy, czasu, bądz
rzeczy bardziej
ulotne, ale niezwykle ważne ( obawa przed ośmieszeniem,
odrzuceniem).
Ćwiczenie
w parach
Zaproś uczniów do wykonania ćwiczenia
Rysujemy mapÄ™ konfliktu D.2.
W ćwiczeniu wykorzystaj tabelkę D.1.
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Rozrysowywanie konfliktu
27
D.1.
Problem & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & &
ImiÄ™:& & & & & & & & & & ImiÄ™:& & & & & & & & & &
Cele,potrzeby, pragnienia Cele,potrzeby, pragnienia
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Obawy, niepokoje Obawy, niepokoje
& & & & & & & & & & & & & .. & & & & & & & & & & & & & ..
ImiÄ™:& & & & & & & & & &
ImiÄ™:& & & & & & & & & &
Cele,potrzeby, pragnienia
Cele,potrzeby, pragnienia
& & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & &
Obawy, niepokoje
Obawy, niepokoje
& & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & ..
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Rozrysowywanie konfliktu
28
D.2
Jak już wiecie, rozrysowanie konfliktu przy pomocy tabelki ułatwia ogarnięcie
całości problemu, pozwala też dostrzec wzajemne powiązania i zależności osób
oraz ich celów, pragnień i obaw.
Poniżej znajdują się opisy sytuacji konfliktowych zaczerpnięte z książek dla
młodzieży. Spróbujcie ustalić:
jakie osoby są zaangażowane w konflikt;
jakie majÄ… potrzeby, pragnienia cele;
co je denerwuje;
czego siÄ™ obawiajÄ…;
czego chciałyby uniknąć.
FRAGMENTY Z LITERATURY
1. Harry Potter i Zakon Feniksa
(Harry Potter wrócił z randki, na której poróżnił się z dziewczyną i jest
nieszczęśliwy. Hermiona próbuje go pocieszyć, zarazem tłumacząc mu
zachowanie dziewczyny)
Hermiona zerknęła na tył głowy Cho i westchnęła.
Och, Harry  powiedziała ponuro.- Wiesz, bardzo mi przykro, ale byłeś
troszkÄ™ nietaktowny.
Ja, nietaktowny? - oburzył się Harry.  W jednej minucie wszystko jest okej, a
w następnej ona mi mówi, że Roger Davies chciał się z nią umówić, a potem, że
obściskiwała się z Cedrikiem w tej głupiej kawiarni...Jak byś się czuła na moim
miejscu?
- No bo ... widzisz  zaczęła Hermiona (...) - nie powinieneś w połowie randki
z nią mówić, że chcesz się spotkać ze mną.
Chwileczkę! - wybuchnął Harry. - przecież sama mi powiedziałaś, że chcesz,
żebyśmy się spotkali o dwunastej i żebym ją przyprowadził! a jak miałem to
zrobić nie mówiąc jej...?
Mogłeś to powiedzieć w inny sposób  pouczyła go Hermiona tym samym,
przesadnie cierpliwym tonem. - Powinieneś powiedzieć, że to naprawdę
okropne, ale e ja wymogłam obietnicę, że wpadniesz do Trzech Mioteł, i że
bardzo ci się nie chce iść, bo wolałbyś spędzić ten dzień tylko z nią (...).
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Rozrysowywanie konfliktu
29
- Zrozum... wściekła się, kiedy jej powiedziałeś, że się ze mną umówiłeś,
więc chciała wywołać w tobie zazdrość. W ten sposób chciała się przekonać, jak
bardzo ci na niej zależy. -ð To o to jej chodziÅ‚o? - zdumiaÅ‚ siÄ™ Harry(...) - A
czy nie byłoby prościej, gdyby mnie po prostu zapytała, czy podoba mi się
bardziej od ciebie?
2. Lindgren, A., Pippi wchodzi na pokład
(Pippi weszła do sklepu i nienaumyślnie oderwała rękę manekina.)
"Wtedy sprzedawczyni jeszcze bardziej się rozzłościła i wrzasnęła, że manekin
nie jest na sprzedaż. A już w żadnym razie nie można kupić tylko jednej ręki. I że
Pippi musi, oczywiście, zapłacić całą sumę za cały manekin, ponieważ
uszkodziła go.
Niezwykle to dziwne  odparła Pippi. - Na szczęście nie we wszystkich
sklepach są tacy zwariowani sprzedawcy. Co by było, gdybym na przykład
chciała mieć przecier z rzepy na obiad i poszłabym do rzez
nika, poprosiła o
golonkę, a on wmusiłby we mnie całą maciorę. Mówiąc to wyciągnęła
eleganckim gestem parę złotych monet i rzuciła je na ladę. Sprzedawczyni
zaniemówiła ze zdziwienia.
Czyżby ta baba kosztowała więcej? - zapytała Pippi.
Ach nie, skądże! nawet tyle nie kosztuje! - zapewniła sprzedawczyni
kłaniając się uprzejmie.
Niech pani sobie zatrzyma resztÄ™ i kupi swoim dzieciom coÅ› dobrego 
powiedziała Pippi kierując się do drzwi. "
3. Małgorzata Musierowicz, Brulion Bebe B.
(opis sytuacji z kolonii)
-ð Bili ciÄ™?!
Nawet nie. Tylko tak... popychali. Za głowę, za twarz. Jak przedmiot. Jak... -
Kozio umilkł i po długim westchnieniu podjął opowieść. - Ja najpierw się
broniłem, a potem to już tylko płakałem. Oni... powiedzieli, że jak złożę okup,
będę miał spokój. I musiałem im przynosić pieniądze. Moich mi na długo nie
wystarczyło. Więc pożyczałem. Naprawdę chciałem oddać, to dlatego
pożyczałem tylko od dzieci z Poznania.
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Jak zostać mistrzem w rozwiązywaniu sporów?
30
III.E.
Jak zostać mistrzem w rozwiązywaniu sporów?
Trudno o harmonię tam, gdzie każdy chce grać pierwsze skrzypce.
Cele:
poznanie i przećwiczenie zasad pomocnych w negocjacjach.
Temat jest ważny, ponieważ:
gdy wybucha konflikt jedną z dróg jego rozstrzygnięcia są negocjacje, czyli
rozmowy, których celem jest osiągnięcie porozumienia akceptowanego przez
wszystkich. Czy młody człowiek tego chce, czy nie, jest negocjatorem.
Dyskutuje z rodzicami wysokość kieszonkowego, z rodzeństwem omawia
podział obowiązków domowych i stara się dogadać z kolegą, kupując coś od
niego. Jak być dobrym negocjatorem ? Jak zostać mistrzem/mistrzynią w
rozwiązywaniu konfliktów? Zajęcia dostarczą usystematyzowanego zbioru
wskazówek, jak negocjować uczciwie i skutecznie, zgodnie z zasadami fair-
play.
Czas:
2 godziny
Materiały:
plakat Jak zostać mistrzem/mistrzynią fair play w sporze.
(1 odbitka dla każdego ucznia)
Metody:
wykład, dyskusja
Po zrealizowaniu zajęć uczeń będzie umiał :
Omówić na przykładach zasady negocjacji fair play
Stosować w/w zasady w praktyce
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Jak zostać mistrzem w rozwiązywaniu sporów?
31
Pytanie
W jakich negocjacjach zdarzyło się Wam uczestniczyć ?
Dyskusja
Prawdopodobne odpowiedzi uczniów:
Zakupy na targu, na giełdzie, zakupy od rówieśników
Ustalanie z rodzicami lub z rodzeństwem podziału obowiązków domowych
Ustalanie z nauczycielami terminarza sprawdzianów
Pytanie
Co rozumiemy pod pojęciem negocjacje ? Dlaczego negocjujemy ?
Dyskusja
z elementami wykładu
Negocjujemy, żeby:
" przekonać drugą stronę do naszych racji, decyzji, wyborów,
" osiągnąć porozumienie,
" utrzymać, wzmocnić relację z ludz
mi,
" osiągnąć najlepsze , możliwe porozumienie przy przeciwstawnych
interesach ( tanio kupić, drogo sprzedać),
" mieć poczucie, że jest się uczciwym, że gra się fair play.
Pytanie
Styl negocjacji zależy od sytuacji i osoby. Dlaczego ?
Dyskusja
Jesteśmy bardziej otwarci w negocjacjach z osobami, do których mamy
zaufanie, z którymi chcemy utrzymywać kontakt i wtedy kiedy jest wiele
możliwych rozwiązań ( podział obowiązków domowych)
Ludzie negocjują twardo z osobami, do których maja ograniczone zaufanie ,
z którymi relacja jest luz
na i krótkotrwała, lub małoważna oraz wtedy kiedy
jest tylko parę możliwych rozwiązań ( zakupy na targu, zakup używanego
samochodu)
Ćwiczenie
Rozdaj uczniom i uczennicom plakat Jak zostać mistrzem/mistrzynią fair 
play w sporze i zaproÅ› ich do dyskusji.
Wskazówki dla osoby prowadzącej:
Oto strategia pozwalająca osiągnąć mistrzostwo w prowadzeniu sporów
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Jak zostać mistrzem w rozwiązywaniu sporów?
32
krok po kroku
Nie tylko rezultat siÄ™ liczy.
Równie ważna jest nasze nastawienie. Trzeba z otwartym sercem i umysłem
podejść do ludzi i problemu. Dlatego
1. Całym sercem dąż do uczciwego rozstrzygnięcia sporu. Nigdy nie
rezygnuj z podejścia wygrana/wygrana nawet jeśli taktyka drugiej strony jest
podstępna
Mów i słuchaj
2. Mów co myślisz i czujesz. Używaj komunikatu JA
3. Wysłuchaj, co myśli i czuje Twój rozmówca/ Twoja rozmówczyni.
Korzystaj z metod aktywnego słuchania
Wszystkie światła na problem
4. Ustal, co jest istotą problemu. Czego chcę ja, a czego mój partner. Skup
siÄ™ na potrzebach nie na stanowiskach
5. Atakuj problem, a nie ludzi. Nie ja przeciwko tobie, ani ty przeciwko
mnie, tylko my przeciwko problemowi.
BÄ…dz
asertywny/a, czyli miękki/ a dla ludzi, zaś twardy/a dla problemu.
Szukaj punktów wspólnych Wyszukuj i pokazuj wszystko co was łączy
Współpracuj
BÄ…dz
twórczy/a w poszukiwaniu rozwiązań
Przypomnij sobie raz jeszcze, jakie sÄ… Twoje potrzeby i upewnij siÄ™ jakie sa
potrzeby rozmówcy. Poszukaj rozwiązania, które da wam więcej, niż chcecie.
Znajdowanie rozwiązań nie jest łatwe, aby sobie w tym pomóc:
Zadawaj pytania, szukaj dodatkowych informacji;
Podziel problem na części składowe;
Rozpatrz alternatywy - Co się stanie jeśli zrobimy tak, albo tak;
Rozważ konsekwencje konfrontacji - Co jeśli się nie pogodzimy?
Nie dopuszczaj do głosu chciwości i wrogości. Nie akceptuj rozwiązań
opartych na krzywdzie
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
Jak zostać mistrzem w rozwiązywaniu sporów?
33
6. Wybierz rozwiązanie, które będzie korzystne dla obu stron. Wybierając
rozwiązanie, zadajcie sobie następujące pytania:
Czy rozwiązanie zaspokaja różnorodne potrzeby?
Czy rozwiÄ…zanie jest uczciwe, zgodne z prawem, etyczne?
Czy rozwiązanie jest możliwe do zrealizowania, nie generuje nadmiernych
kosztów?
7. Zawrzyj jasne uczciwe porozumienie
Panuj nad emocjami (żółta i czerwona kartka
Nie pozwalaj sobie na brak uwagi, przerywanie, wypominanie przeszłości,
zmienianie tematu. Niedopuszczalne sÄ… wyzwiska, groz
by oraz szantaż.
BÄ…dz
wytrwała! Bądz
wytrwały! POWODZENIA!
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
W oparach konfliktu
34
Słownik trudniejszych wyrazów
Adwersarz dawn. przeciwnik.
Agresja (łac. aggresio  napaść) to w psychologii określenie zachowania,
ukierunkowanego na zewnÄ…trz lub do wewnÄ…trz, majÄ…cego na celu spowodowanie
szkody fizycznej lub psychicznej.
W psychologii społecznej definiuje się agresje jako: "Zachowanie, którego
świadomym celem jest wyrządzenie komuś szkody, krzywdy". W tym nurcie
teoretycznym przyjmuje siÄ™, ze agresja jest zachowaniem wyuczonym, nabytym. W
myśl tej teorii człowiek uczy się agresji tak jak każdego innego zachowania - np.
jeżdżenia na rowerze czy współpracy z innymi.
Arbitraż  w psychologii jedna z metod rozwiązywania konfliktów. Wykorzystywana
jest, gdy strony biorące udział w konflikcie nie widzą możliwości wypracowania
wspólnego rozwiązania. Cechą charakterystyczną tej metody jest obecność trzeciej
strony tzw. arbitra, który narzuca rozwiązanie skłóconym stronom. Arbiter to osoba
bezstronna, niezależna od stron konfliktu, ekspert który podaje i narzuca
rozwiązanie konfliktowej sytuacji poza udziałem stron.
Asertywność - posiadanie i wyrażanie własnego zdania oraz bezpośrednie
wyrażanie emocji i postaw w granicach nie naruszających praw i psychicznego
terytorium innych osób oraz własnych, bez zachowań agresywnych, a także obrona
własnych praw w sytuacjach społecznych. Jest to umiejętność nabyta.
Ekstremista człowiek skrajnych poglądów; radykał; zwolennik skrajnych,
ostatecznych środków. ekstremum mat. maksimum a. minimum lokalne funkcji w
punkcie.Etym. - Å‚ac. extr
mum 'koniec' z r. nij. od extr
mus 'najdalszy' od exter(us)
'zewnętrzny. (Słownik wyrazów obcych Kopalińskiego)
eskalacja - nasilenie, wzmaganie, potęgowanie, intensyfikacja; polit. stopniowe
przechodzenie lokalnego konfliktu wojennego w szeroki, a nawet powszechny, lub
konwencjonalnego w jÄ…drowy. eskalada hist. wdzieranie siÄ™ na mury twierdzy po
drabinach szturmowych. eskalator schody ruchome. Etym. - fr. escalade
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
W oparach konfliktu
35
'wchodzenie po drabinie; eskalada' z wł. scalata 'jp.' od scala 'drabina; schody' z łac.
scalae. (Słownik wyrazów obcych Kopalińskiego)
gra o sumie zerowej (wygrany/przegrany) to gra, w której wygrana (zysk) jednego
gracza oznacza przegranÄ… (stratÄ™) drugiego.
kompromis  rozwiązanie sytuacji konfliktowej osiągnięte dzięki ustępstwom
każdej ze stron. Kompromis umożliwia zaspokojenie niektórych ( ale nie
wszystkich) potrzeb i oczekiwań stron zaangażowanych w konflikt.
konflikt  sytuacja, w której jedna ze stron podejmuje świadome wysiłki
zmierzające do udaremnienia dążeń drugiej strony poprzez blokowanie osiągnięcia
przez nią celów lub blokowanie działań w jej interesie.
Konsens (łac. consensus), pisane również consensus  w wąskim rozumieniu
synonim pojęcia określającego zgodę powszechną między członkami danej
społeczności. W rozumieniu szerszym jest to również teoria i praktyka osiągania
takiej zgody, a więc proces dochodzenia do konsensu w znaczeniu węższym.[& ] W
odróżnieniu od kompromisu, konsens zakłada raczej współpracę niż uzgadnianie
stanowiska w toku ścierania się przeciwstawnych poglądów. Osiąganie konsensu
polega zatem na wypracowaniu wspólnego stanowiska przez wszystkich i dla
wszystkich członków społeczności, a nie osiąganie go drogą wzajemnych ustępstw.
To ostatnie często sprowadza się bowiem do swoistego "handlu wymiennego" na
zasadzie "coś za coś". W przeciwieństwie do tego, rzeczywisty konsens wymaga
budowy dobrych stosunków między członkami społeczności tak, by możliwe było
wypracowanie zgody powszechnej.
Manipulacja w psychologii oraz socjologii to celowo inspirowana interakcja
społeczna mająca na celu oszukanie osoby lub grupy ludzi, aby skłonić je do
działania sprzecznego z ich dobrem. Autor manipulacji dąży zwykle do osiągnięcia
korzyści osobistych lub politycznych kosztem poddawanych niej osób. W
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
W oparach konfliktu
36
społeczeństwie demokratycznym przekraczanie pewnych barier w manipulowaniu
ludz
mi jest niezgodne z prawem. Przykładem mogą być tutaj ograniczenia
narzucane reklamom. Nierzadko manipulacja prowadzi do złamania prawa lub
porusza się na jego obrzeżach. Manipulacja jest formą zamierzonego i
intencjonalnego wywierania wpływu na osobę lub grupę w taki sposób, by
realizowała działania zaspakajające potrzeby manipulatora. Manipulować można
treścią i sposobem przekazywania informacji.
mediacja  pośrednictwo, może oznaczać proces mający na celu pośrednictwo
między dwiema skłóconymi stronami (celem osiągnięcia porozumienia,
wynagrodzenia poszkodowanemu straty, zrozumienia motywacji przez strony etc)
lub procedurÄ™ wykorzystywanÄ… w sÄ…downictwie (mediacja rodzinna, mediacja
między przestępcą a poszkodowanym etc). Jak twierdzą specjaliści, dobra mediacja
wymaga odpowiedniej osoby mediującej (pośredniczącej), czyli mediatora. Nie
powinien on być: stronniczy, bezpośrednio związany z którąś ze stron,
zainteresowany osiągnięciem określonego rozwiązania etc.
http://www.mediacja.org/
negocjacja  komunikacja mająca na celu osiągnięcie dogodnego porozumienia
między dwiema stronami, z których każda z góry zakłada określony rezultat tej
komunikacji. Na ogół odbywa się na zasadzie zestawiania propozycji stron (np.
"targowanie się" jest jedną z handlowych form negocjacji). Inaczej, niż w mediacji,
osoby pośredniczące w negocjacjach z ramienia stron reprezentują ich interesy.
oponent przeciwnik, zwł. w dyskusji, ten kto oponuje, przeczy, jest odmiennego
zdania.
Perswazja ( łac. persuasio ) jest sztuką nakłaniania kogoś do własnych racji, np.
aby zostać wegetarianinem. Różni się od manipulacji tym, że nakłonienie danej
osoby do czegoś nie zaszkodzi jej w póz
niejszym czasie. W działaniu perswazyjnym
wykorzystuje się trzy techniki oddziaływania na odbiorcę: apelowanie o zajęcie
określonego stanowiska i podjęcie określonego działania; sugerowanie pożądanych
interpretacji i ocen; racjonalne uzasadnianie słuszności prezentowanych
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
W oparach konfliktu
37
poglądów.Perswazja to także jedna z metod negocjacji, pozwalająca dojść do
konsensu, czyli porozumienia. Poprzez wspólne przeanalizowanie zaistniałego
konfliktu, czy to w relacjach partnerskich, czy już na wyższych szczeblach, jest
szansą na rozwikłanie konfliktu na korzyść obu stron. Jest niezbędnym czynnikiem
łagodzącym spory i nie powinna wywoływać negatywnych skojarzeń, w
przeciwieństwie do manipulacji. Kiedy jednak może zaszkodzić jednej ze stron
wtedy właściwym określeniem będzie manipulacja.
Przemoc fizyczna to wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan
fizyczny osoby bez jej przyzwolenia przy użyciu siły fizycznej.
Przemoc psychiczna to wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub
stan fizyczny osoby bez jej przyzwolenia przy użyciu środków komunikacji
interpersonalnej.
Typowymi środkami przemocy psychicznej są groz
ba, inwektywa i molestowanie
psychiczne.
Co warto przeczytać, obejrzeć na stronach WWW
definicje:
asertywność:http://pl.wikipedia.org/wiki/Asertywno%C5%9B%C4%87
empatia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Empatia
komunikacja  jak żyrafa moe mówić z szakalem  ze stron PWN
http://www.wszpwn.com.pl/wszpwn/index.jsp?
place=Lead07&news_cat_id=139&news_id=421&layout=13&page=text
konflikt
http://pl.wikipedia.org/wiki/Konflikt_interpersonalny
mediacje  strony stowarzyszenia http://www.mediacja.org/
Artykuł stron Wydawnictwo Szkolne PWN "Żyrafa idzie do szkoły - Co to jest
komunikacja bez przemocy?" http://www.wszpwn.com.pl/wszpwn/index.jsp?
place=Lead07&news_cat_id=139&news_id=428&layout=13&page=text
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t
Moduł III
W oparach konfliktu
38
Fundacja Porozumienie Bez Przemocy
http://www.fpbp.most.org.pl/opis-metody.htm
Projekt "Nikt nie rodzi się z uprzedzeniami"  propozycje warsztatów:
http://www.bezuprzedzen.org/projekt/index.php?dzial=PR_PublikacjaCD
polecane książki:
Ehrhardt, U., Grzeczne dziewczynki idÄ… do nieba, a niegrzeczne tam, gdzie chcÄ…,
Warszawa, 2003
Eichelberger, W., Kobieta bez winy i wstydu, Warszawa, 1997
Eichelberger, W., Zdradzony przez ojca, Warszawa 1998
Estes, C., P., BiegnÄ…ca z wilkami. Archetyp dzikiej kobiety w mitach i legendach,
Poznań 2001
Fisher, R., Ury, W., Patton, B., DochodzÄ…c do tak, Warszawa 2006
Goleman, D., Inteligencja emocjonalna, Poznań, 1997.
Herman, J. Przemoc  uraz psychiczny i powrót do równowagi, Gdańsk 1998, 2003
Kaschak, E., Nowa psychologia kobiety. Podejście feministyczne Gdańsk 2001
Nelson, T. Psychologia uprzedzeń, przeł. A. Nowak, Gdańsk 2003
Oppermann, K., E. Weber, Język kobiet, język mężczyzn. Jak porozumieć się w
miejscu pracy? Gdańsk, 2000
Ornish, D., Miłość i przetrwanie. Uzdrawiająca moc intymności w świetle nauki,
Warszawa 1998
Rosenberg, M., Porozumienie bez przemocy, O języku serca, Warszawa, 200
Rosenberg Marshall Edukacja wzbogacająca życie, Warszawa 2006
Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy.
Projekt zrealizowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
przez Stowarzyszenie W stronÄ™ dziewczÄ…t