Zakład Informatyki Gospodarczej
WYDZIAA
ZARZ
DZANIA PW
Przedmiot: Bazy danych - laboratorium
RAPORT - PROJEKT
Zespół nr &
Temat:
Studia: &
Grupa: &
Dzień i godzina zajęć: &
Prowadzący: &
Skład zespołu:
Nr
Lp. Nazwisko Imię e-mail
albumu
1
2
SPIS TREŚCI
1. Studium wykonania projektu ........................................................................................................................... 2
1.1. Cele przedsięwzięcia (2) .......................................................................................................................... 2
1.2. Zakres i kontekst przedsięwzięcia (3) .................................................................................................... 3
1.3. Analiza procesu (4).................................................................................................................................. 4
1.4. Wstępne założenia związane z realizacją systemu (3) .......................................................................... 4
2. Analizy, określenie wymagań informacyjnych ................................................................................................ 6
2.1. Schemat procesu (7) ................................................................................................................................ 6
2.2. Przypadki użycia systemu (3) ................................................................................................................. 8
2.3. Specyfikacja i charakterystyka funkcji systemu SIW (6) .................................................................... 9
2.4. Specyfikacja obiektów informacyjnych oraz ich zależności (4)......................................................... 11
2.5. Model konceptualny danych - diagram związków encji (4) .............................................................. 14
3. Projekt interfejsu użytkownika ...................................................................................................................... 16
3.1. Projekt panelu przełączania (4) ........................................................................................................... 16
3.2. Projekty elementów interfejsu użytkownika wykonanych w MS Access.......................................... 17
3.2.1. Projekty kwerend (wielotabelowa, parametryczna) (4) ................................................................. 18
3.2.2. Projekt formularza zespolonego z wyborem rekordów (2)............................................................ 19
3.2.3. Projekt raportu (raport z grupowaniem i podsumowaniami, etykieta) (4).................................. 19
4. Projekt elementów aplikacji ........................................................................................................................... 20
4.1. Projekt transakcji (2) ............................................................................................................................ 20
4.2. Projekt procedury składowanej, parametrycznej (3) ........................................................................ 20
Ocena raportu: 55 pkt (zalicza 28 pkt)
W a r s z a w a 2011/12
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek materiały do użytku wewnętrznego, 2011-09-27
 [ Komentarz metodyczny:
-� komentarze metodyczne, przykłady oraz wskazówki odnośnie zamieszczanego w raporcie materiału
- po przeczytaniu należy usunąć i zastąpić właściwym tekstem projektu,
-� nie należy dokonywać żadnych zmian w spisie treści i tytułach rozdziałów oraz podrozdziałów,
-� aktualizację numerów stron w spisie treści należy wykonać automatyczne (ustawić kursor w
obszarze spisu treści, kliknąć prawy klawisz myszy wywołując menu podręczne, wybrać opcje:
Aktualizuj pole �� Aktualizacja wyłącznie numerów stron),
-� redakcję raportu należy wykonać w sposób profesjonalny, przykładowo, do każdego rysunku
musi być odwołanie w tekście raportu, rysunki wykonywane w MS Word muszą być zawarte w
kanwie rysunku,
-� dla każdego z punktów raportu określono elementy, które należy zamieścić w raporcie,
-� przy każdym z punktów raportu podano max liczbę punktów za wykonanie zadania. ]
PROJEKT SYSTEMU
[ Komentarz metodyczny: Wykonywany w ramach zajęć laboratoryjnych projekt systemu i jego
implementacja obejmują elementy związane, przede wszystkim, z zaprojektowaniem oraz
implementacją bazy danych i interfejsów użytkownika bazy danych z pominięciem procedur
przetwarzania danych i wielu zagadnień związanych z projektowaniem systemów
informatycznych, będących tematem odrębnych zajęć dydaktycznych. Materiał metodyczny
został zilustrowany przykładem projektu i implementacji systemu wspomagającego
wypożyczanie książek w bibliotece, określanego jako System Informatyczny Wypożyczeń
(SIW).
Zamieścić: Krótka informacja o temacie projektu i jego odbiorcy. ]
1. Studium wykonania projektu
[ Komentarz metodyczny: Studium wykonania projektu jest określane również jako studium
wykonalności projektu. Na tym etapie projektowania następuje zdefiniowanie wymagań
użytkownika w odniesieniu do projektowanego systemu. W trakcie studium wykonania projektu
następuje:
- określenie celów przedsięwzięcia z punktu widzenia użytkownika systemu (pp. 1.1),
- określenie zakresu i kontekstu przedsięwzięcia (pp. 1.2),
- analiza procesu, którego realizacja ma być wspomagana projektowanym systemem (pp. 1.3),
- wstępne założenia związane z realizacją systemu (pp. 1.4). ]
1.1. Cele przedsięwzięcia (2)
[ Komentarz metodyczny: Cele przedsięwzięcia są określane jako korzyści dla użytkownika,
wynikające z wprowadzenia systemu. Przykładowo, mogą nimi być: przyspieszenie obsługi
klientów, zmniejszenie ryzyka popełnianych błędów, łatwe i wygodne przeglądanie danych
zgromadzonych w bazie danych, ułatwienie sporządzania raportów, automatyzacja określonych
prac, zwiększenie efektywności realizacji zleceń. ]
Przykład: Biblioteka podjęła już szereg prac związanych z informatyzacją. Powstał Ośrodek
Informatyzacji, dzięki któremu tworzone są bazy danych z danymi o zasobach biblioteki,
powstała biblioteka cyfrowa i dostęp do cyfrowych bibliotek zewnętrznych, lecz w dalszym
ciągu znakomita część zbiorów pozostaje w wersji drukowanej, które są wypożyczane przez
czytelników Biblioteki.
Celem przedsięwzięcia jest:
- usprawnienie obsługi czytelników przy wypożyczaniu książek z biblioteki,
- zwiększenie zadowolenia czytelników ze współpracy z biblioteką.
Zamieścić: cele przedsięwzięcia, określonego tematem projektu. ]
2/21
1.2. Zakres i kontekst przedsięwzięcia (3)
Komentarz metodyczny: Określenie zakresu przedsięwzięcia polega na zdefiniowaniu zakresu
działalności użytkownika (użytkowników), wspomaganego projektowanym systemem. Stosując
podejście procesowe, zakres działalności można zdefiniować przez wskazanie procesów
wspomaganych systemem. Kontekst przedsięwzięcia jest rozumiany jako środowisko, w którym
są realizowane wskazane procesy, zdefiniowane w odniesieniu do struktury organizacyjnej
organizacji wdrażającej system. Pozwala to na ustalenie, które jednostki organizacyjne będą
związane z funkcjonowaniem systemu, jaki będzie zasięg jego oddziaływania, w których
jednostkach organizacyjnych znajdują się przyszli użytkownicy lub osoby odpowiedzialne za
funkcjonowanie systemu.
Przykład: Ustalono, że osiągnięcie zdefiniowanych celów nastąpi przez wykorzystanie
w bibliotece systemu informatycznego, wspomagającego prace administracyjne związane
z wypożyczeniem książki, co spowoduje przyspieszenie obsługi czytelnika i zwiększenie jego
zadowolenia ze współpracy z biblioteką.
Analizując otoczenie systemu, w odniesieniu do struktury organizacyjnej Biblioteki
przedstawionej na
Rys. 1, ustalono, że:
- proces wypożyczenia jest realizowany w jednostkach: Wypożyczalnia Książek oraz
Magazyn Książek,
- w okresie eksploatacji systemu, za jego sprawne funkcjonowanie będzie odpowiedzialny
Ośrodek Informatyzacji,
- za aktualność danych o zasobach książkowych będzie odpowiedzialny Oddział
Opracowania Książek i Zbiorów Specjalnych.
Dyrektor Biblioteki
Z-ca Dyrektora Biblioteki Oddział Czasopism Oddział Magazynów
i Udostępniania Zbiorów
Ośrodek Informatyzacji
Pełnomocnik Dyrektora ds.
Ośrodek Informacji
Systemu Biblioteczno-
Naukowej
Informacyjnego
Wypożyczalnia
Oddział Gromadzenia
Książek
Książek i Zbiorów
Pełnomocnik Dyrektora ds.
Specjalnych
Magazyn
Zamówień Publicznych
Oddział Kontroli i
Książek
Aktualizacji Zbiorów
Oddział Opracowania
Książek i Zbiorów
Specjalnych
Pracownia Reprograficzna
Rys. 1 Schemat struktury organizacyjnej BIBLIOTEKI
Zamieścić: zakres i kontekst przedsięwzięcia określonego tematem projektu, wraz ze schematem
struktury organizacyjnej jednostki. Schemat może być wykonany, przykładowo, z
wykorzystaniem programu Word (obowiązkowo w kanwie rysunku z wykorzystaniem łączników
lub jako schemat organizacyjny) lub MS Visio. ]
3/21
1.3. Analiza procesu (4)
[ Komentarz metodyczny: Analiza procesu pozwala na zrozumienie jego realizacji, poznanie
jego użytkowników, ustalenie terminologii związanej z procesem. Wyniki analizy są zwykle
przestawiane jako opis procesu, który jest podstawą do wykonania schematu procesu.
Przykład: Opis procesu wypożyczenia, wykonany na podstawie wywiadów z pracownikami
Biblioteki i obserwacji procesu obsługi czytelnika w Bibliotece.
Gdy czytelnik chce wypożyczyć książkę, udaje się do Wypożyczalni i zgłasza się do
dyżurującego tam pracownika, wyrażając chęć wypożyczenia książki.
Pracownik Wypożyczalni pyta, czy zgłaszający się jest już zarejestrowanym czytelnikiem
biblioteki, tzn. czy posiada kartę biblioteczną. Jeśli nie, to następuje zapisanie zainteresowanego
do biblioteki przez założenie kartoteki czytelnika i wpisanie do niej jego danych osobowych,
przygotowanie i wydanie karty bibliotecznej z numerem identyfikacyjnym.
W celu wypożyczenia książki czytelnik musi wypełnić zamówienie na wypożyczenie książki, na
którym, oprócz własnego identyfikatora, daty wypożyczenia i podpisu, konieczne jest wpisanie
danych o książce (tytuł, autor) oraz sygnatury egzemplarza wypożyczanego. W tym celu
czytelnik przegląda katalogi kartkowe z informacjami o zasobach bibliotecznych, na których
zamieszczone są sygnatury.
Jeżeli nie ma informacji o poszukiwanej książce, wówczas czytelnik może ponowić
poszukiwania i wybrać inną książkę lub zrezygnować z wypożyczenia książki i opuścić
bibliotekę. Może również pozyskać informacje o wydawnictwach i wykorzystać je, np. do
zakupu książki.
Jeżeli informacja o książce została odnaleziona, wówczas czytelnik wypełnia zamówienie na
wypożyczenie i przekazuje je pracownikowi Wypożyczalni, który w pierwszej kolejności
sprawdza, czy czytelnik ma jakieś zobowiązania wobec Biblioteki (np. posiada książki, których
termin zwrotu już minął). W takim przypadku odmawia wypożyczenia kolejnej pozycji. W
przypadku braku zobowiązań, pracownik Wypożyczalni przekazuje zamówienie na
wypożyczenie książki do pracownika Magazynu, który odnajduje wskazany egzemplarz i
przekazuje go do pracownika Wypożyczalni, odnotowując na zamówieniu wydanie egzemplarza
z magazynu książek. W przypadku braku egzemplarza (wszystkie mogą być wypożyczone),
informuje o tym czytelnika, który może zacząć poszukiwania informacji o kolejnej książce.
Po otrzymaniu książki z magazynu, pracownik Wypożyczalni odnotowuje wypożyczenie
egzemplarza książki przez opieczętowanie zamówienia i postawienie na nim parafki,
zamówienie dołącza do kartoteki czytelnika i przekazuje czytelnikowi egzemplarz książki. Tym
samym proces wypożyczenia zostaje zakończony.
Zamieścić: opis procesu. ]
1.4. Wstępne założenia związane z realizacją systemu (3)
[ Komentarz metodyczny: Wstępne założenia związane z realizacją systemu obejmują, między
innymi:
- wnioski wynikające z analizy procesu, które stanowią jednocześnie uzasadnienie podjęcia
realizacji przedsięwzięcia,
- ustalenie użytkowników systemu,
- wskazanie, kto będzie odpowiedzialny za poprawną eksploatację systemu,
- wskazanie, kto będzie odpowiedzialny za aktualizację danych w bazie,
- wskazanie systemów współpracujących z projektowanym systemem,
- wskazanie właściciela procesu.
4/21
Przykład: Wstępne założenia związane z realizacją systemu są następujące:
a) wszystkie czynności związane z pozyskiwaniem i przetwarzaniem danych, wykonywane w
sposób manualny (np. założenie kartoteki czytelnika, wypisanie zamówienia na egzemplarz
książki; adnotacje o wypożyczeniu książki, przeglądanie katalogów), mogą być realizowane
przy wsparciu systemu informatycznego wypożyczeń (SIW);
b) papierowe nośniki danych w postaci: katalogu kartkowego z opisem książkowych zasobów
biblioteki, kartoteki czytelników, formularze zamówień z adnotacjami o wypożyczeniu 
mogą zostać zamienione na elektroniczne nośniki danych; dane o czytelnikach i zasobach
książkowych powinny być zgromadzone w bazach danych (BD);
c) z analizy procesu (pp. 1.3) i struktury organizacyjnej Biblioteki (1.2) wynika, że
użytkownikami systemu będą:
o pracownicy Wypożyczalni Książek (PWK),
o pracownicy Magazynu Książek (PMK),
o oraz czytelnicy (C)
współpracujący z systemem w trybie on-line;
d) administracyjną obsługę systemu przejmie administrator systemu, będący pracownikiem
Ośrodka Informatyzacji, którego pracownicy będą również odpowiedzialni za techniczną
obsługę systemu. Obowiązek aktualizacji danych o książkach ma Oddział Opracowania
Książek i Zbiorów Specjalnych;
e) zarządzanie danymi o czytelnikach przejmą pracownicy Wypożyczalni, mający bezpośredni
kontakt z czytelnikami;
f) jako właściciela procesu ustala się wskazanego pracownika Wypożyczalni.
Ponieważ pracownicy Ośrodka Informatyzacji pełnią rolę administratora i konserwatora
systemu, pracownicy Oddziału Opracowania Książek i Zbiorów Specjalnych są odpowiedzialni
za dane o książkach i nie są bezpośrednimi użytkownikami systemu, nie będą oni uwzględniani
w dalszych analizach. Elementy systemu SIW, bezpośrednich jego użytkowników i otoczenie
ilustruje Rys. 2.
Przygotowanie systemu informatycznego SIW wymaga zaprojektowania i wykonania:
- bazy danych (BD), zwierającej wymagane dane o zbiorach książkowych biblioteki,
czytelnikach, operacjach wypożyczenia (ten element systemu jest określany jako warstwa
danych),
- interfejsów dla każdego z użytkowników (IPMK, IPWK, IC), umożliwiających współpracę z
bazą danych w zakresie ich kompetencji i uprawnień (jest to warstwa prezentacji),
- jeśli jest to konieczne  również procedur przetwarzania danych (jest to warstwa
przetwarzania danych, nazywana również warstwą logiki biznesowej, aplikacją).
System Informatyczny Wypożyczeń
BIBLIOTEKA
(SIW)
Pracownik procedury
interfejsy
Magazynu
przetwarzania danych
Książek (PMK)
IPMK
IPWK
Pracownik
Wypożyczalni model bazy, baza danych
IC
Książek (PWK)
Projekt w rozdz. 3 Projekt w rozdz. 2
Czytelnik (C)
Rys. 2 Elementy systemu SIW i jego użytkownicy
Zamieścić: wstępne założenia związane z realizacją projektowanego systemu, wraz ze
schematem ilustrującym elementy systemu i jego użytkowników. ]
5/21
2. Analizy, określenie wymagań informacyjnych
[ Komentarz metodyczny: Po przyjęciu ogólnych założeń dotyczących wykonania systemu,
podejmowane są prace analityczne. Wyniki analiz są bardzo istotne z punktu widzenia
przydatności systemu dla użytkowników, ponieważ definiują wymagania użytkownika w
odniesieniu do projektowanego systemu w aspekcie funkcjonalności systemu oraz potrzeb
informacyjnych, rozumianych jako dostępność do danych wymaganych w trakcie realizacji
procesu.
Prace analityczne obejmują:
- opracowanie schematu procesu wspomaganego systemem, w celu poznania procesu,
ustalenia funkcji (czynności, operacji) oraz odpowiedzialnych za ich wykonanie (pp. 2.1),
- zdefiniowanie przypadków użycia systemu przez poszczególnych użytkowników, co jest
równoznaczne z wyodrębnieniem funkcji procesu, których wykonanie ma być wspomagane
systemem SIW (pp. 2.2),
- specyfikacji i charakterystyki funkcji, których wykonanie jest wspierane systemem SIW;
(pp. 2.3),
- specyfikację obiektów informacyjnych, ich danych i wzajemnych zależności między
obiektami (pp. 2.4),
- opracowanie diagramu związków encji, ilustrującego zbiór danych i ich wzajemne
zależności (pp. 2.5), które są wymagane przy realizacji procesu.
Wyniki prac analitycznych stanowią podstawę dla etapów projektowania systemu:
- na podstawie wyspecyfikowanych obiektów informacyjnych i ich danych oraz diagramu
związków encji, zostanie przygotowany model konceptualny bazy danych, z którego, przy
wykorzystaniu narzędzia typu PowerDesigner, będzie można wygenerować model bazy
danych a następnie założyć bazę danych,
- przypadki użycia systemu będą podstawą do przygotowania interfejsów użytkowników. ]
2.1. Schemat procesu (7)
Komentarz metodyczny: Schemat procesu należy przedstawić jako torowy diagram funkcji, na
którym wskazuje się, z którymi funkcjami jest związany każdy z użytkowników systemu.
Stopień szczegółowości schematu może być bardzo zróżnicowany. Zaleca się przyjęcie pewnych
uogólnień. Zbyt duży stopień szczegółowości powoduje nieczytelność schematu i trudność w
jego interpretacji. Pojedyncza funkcja na schemacie może reprezentować podproces, dla którego
można wykonać odrębny schemat. Przyjęta notacja na schemacie procesu została podana w Tabela 1.
Tabela 1 Notacja schematu procesu
symbol rozpoczęcia procesu
symbol zakończenia procesu
symbol funkcji (pojęciem funkcji rozumie się także operację, podproces, proces)
symbol decyzji: z decyzją związany jest warunek, którego spełnienie lub nie powoduje
wykonanie jednej z dwóch kolejnych alternatywnych funkcji lub decyzji (tzw. rozszczepienie
alternatywne)
symbol koniunkcji:  wykonanie kolejnej funkcji jest możliwe po zakończeniu wykonania
wszystkich funkcji ją poprzedzających (skupienie koniunkcyjne),
Ł�
Ł�
 po zakończeniu funkcji zostaną rozpoczęte wszystkie funkcje po niej
następujące (rozszczepienie koniunkcyjne)
wykonanie funkcji jest możliwe po zakończeniu wykonania jednej i tylko jednej z funkcji ją
poprzedzających (tzw. skupienie alternatywne)
symbol wskazujący funkcję kolejną do wykonania
6/21
Przykład:
czytelnik
pracownik wypożyczalni książek pracownik magazynu książek
(C)
(PWK) (PMK)
zgłoszenie się w celu
wypożyczenia książki
czy osoba zgłaszająca
nie tak
się jest czytelnikiem?
wypełnienie deklaracji,
przedłożenie dokumentu sprawdzenie danych w deklaracji
tożsamości z przedłożonym dokumentem
tożsamości, wprowadzenie
danych osobowych do BD
wyszukiwanie
informacji o książce
przygotowanie i wydanie karty
w BD
bibliotecznej czytelnikowi
nie czy jest dostępny tak
pozwolenie na dostęp do
egzemplarz
terminala bibliotecznego
książki?
przyjęcie zamówienia
przyjęcie egzemplarza
odnalezienie
książki z magazynu
egzemplarza książki w
tak
nie magazynie
czy są zobowiązania
w stosunku do
wprowadzenie do
Biblioteki?
wprowadzenie do
A
zamówienia informacji o
zamówienia informacji
pracowniku
o wydaniu książki z
wypożyczającym
zdefiniowanie i
magazynu, przesłanie
egzemplarz książki i
wysłanie zamówienia
zamówienia do
zlecenie zapisu w systemie
do magazynu
wypożyczalni
danych o wypożyczeniu
przekazanie
egzemplarza książki
wydanie egzemplarza książki
tak
czy dalsze
do Wypożyczalni
czytelnikowi
wyszukiwanie?
nie
?
B
odbiór egzemplarza
książki
C
zakończenia procesu:
A
- ksiązki nie można wypożyczyć z powodu zobowiązań wobec biblioteki
B
- rezygnacja z wyszukiwania kolejnej książki
C - wypożyczenie książki
Rys. 3 Schemat procesu wypożyczenia książki
7/21
Na Rys. 3 zamieszczono schemat procesu wypożyczania książki, zachowując podstawowe
funkcje z procesu opisanego w rozdz. 1.3, z jednoczesnym uwzględnieniem wstępnych założeń
związanych z realizacją systemu, sformułowanych w rozdz. 1.4.
Schemat nie ilustruje (dla uproszczenia) kompletnego procesu. Na przykład, nie uwzględniono w
nim sytuacji, kiedy egzemplarz zostanie wydany z magazynu, a nie będzie odebrany przez
czytelnika. Wówczas należałoby anulować zamówienie i zwrócić książkę do magazynu.
Zamieścić: schemat procesu wspieranego projektowanym systemem informatycznym. ]
2.2. Przypadki użycia systemu (3)
[ Komentarz metodyczny: Na schemacie procesu występują zwykle:
- funkcje manualne, wykonywane przez uczestników procesu (np. odnalezienie książki w
Magazynie i przekazanie jej pracownikowi Wypożyczalni),
- funkcje związane z odczytywaniem, zapisywaniem i aktualizacją danych, wykonywane
przez uczestników procesu (np. wprowadzenie danych osobowych czytelnika do bazy
danych systemu) w interakcji z systemem SIW,
- funkcje związane z przetwarzaniem danych, wykonywane przez system SIW (np.
automatyczne zaznaczenie w bazie danych, że książka jest wypożyczona lub że nie jest
dostępna w magazynie).
Dla określenia funkcjonalności systemu należy wyspecyfikować funkcje, które są wykonywane
przez system lub w interakcji z systemem - ze wskazaniem użytkownika, związanego z ich
realizacją. Do tego celu można wykorzystać technikę diagramów przypadków użycia systemu
przez użytkownika. Wymagania funkcjonalne wszystkich użytkowników, stanowią zbiór
wymagań funkcjonalnych względem projektowanego systemu.
Przykład: Dla określenia funkcjonalności systemu SIW, zostały wykonane diagramy
przypadków użycia systemu przez każdego z użytkowników (Rys. 4, Rys. 5, Rys. 6), które
stanowią zbiór wymagań funkcjonalnych stawianych systemowi.
C1. wyszukiwanie informacji
o książce i jej egzemplarzach
C3. odczyt danych osobowych i
listy wypożyczeń
C2. zdefiniowanie i wysłanie
zamówienia do Magazynu
czytelnik
C4. odczyt danych o
wydawnictwach
Rys. 4 Diagram przypadków użycia systemu SIW przez czytelnika (C)
8/21
W1. wprowadzanie, odczyt i
aktualizacja danych
osobowych czytelnika
W2. przygotowanie karty
bibliotecznej czytelnika
W4. generowanie raportów o
książkach, czytelnikach i ich
pracownik
relacjach
Wypożyczalni
W3. wprowadzenie do systemu
informacji o wypożyczeniu
Rys. 5 Diagram przypadków użycia systemu SIW przez pracownika Wypożyczalni (PWK)
M1. przyjęcie zamówienia
M2. wprowadzenie do
systemu informacji o wydaniu
pracownik
książki z magazynu
Magazynu
Rys. 6 Diagram przypadków użycia systemu SIW przez pracownika Magazynu (PMK)
Zamieścić: Diagramy przypadków użycia projektowanego systemu przez jego użytkowników. ]
2.3. Specyfikacja i charakterystyka funkcji systemu SIW (6)
Komentarz metodyczny: Wykorzystanie systemu, w zakresie określonym za pomocą diagramów
użycia systemu, wymaga wyspecyfikowania funkcji realizowanych przez system i podania ich
charakterystyki, w celu:
- specyfikacji danych i wyników, towarzyszących wykonaniu funkcji, co jest konieczne do
określenia zawartości bazy danych systemu,
- ustalenia formy wyników: zapis w bazie, wyświetlenie na formularzu ekranowym czy
wydrukowanie raportu, co pozwala na wstępne określenie elementów interfejsów
użytkowników,
- określenie procedur przetwarzania danych, jeżeli przetwarzanie danych (np. obliczenia,
sprawdzanie warunków logicznych) jest przedmiotem wykonania funkcji.
Funkcje systemu odpowiadają zdefiniowanym przypadkom użycia (pp. 2.2). Charakterystyka
funkcji może być podana w postaci kart funkcji w układzie tabelarycznym.
Przykład:
Przykładowe charakterystyki wybranych funkcji podano w tabelach do 2 do 5.
9/21
Tabela 2 Karta funkcji: Wyszukiwanie informacji o książce i jej egzemplarzach
Przypadek użycia C1: wyszukiwanie informacji o książce i jej egzemplarzach
1.Opis funkcji umożliwienie przeglądania przez użytkownika informacji o książkowych zasobach
bibliotecznych przy użyciu ustalonych kryteriów i ich kombinacji w celu
pozyskania informacji o dostępnych egzemplarzach książki; przykładowe kryteria:
nazwisko i imię autora/autorów, tytuł, wydawnictwo, dziedzina, rok wydania;
2. Typ funkcji aktualizacyjna / informacyjna / proceduralna
3. Dane wejściowe tytuł książki, nazwiska i imiona autorów, wydawnictwo, rok wydania,
dziedzina, wykaz egzemplarzy książki z informacją o ich dostępności
3.1. y
ródło danych baza danych o książkach
3.2. Forma wprowadzenia odczyt z bazy danych za pomocą wyboru z menu właściwego formularza
4. Wyniki wybór egzemplarza książki do wypożyczenia lub stwierdzenie jego braku
4.1 Forma prezentacji formularz ekranowy
5. Inicjacja funkcji wybór z menu ekranowego
6. Warunek realizacji -
7. Procedura -
Tabela 3 Karta funkcji: Wprowadzanie, odczyt i aktualizacja danych osobowych czytelnika
Przypadek użycia W1: wprowadzanie, odczyt i aktualizacja danych osobowych czytelnika
1.Opis funkcji pracownik wypożyczalni wprowadza do bazy danych dane osobowe czytelnika
jednorazowo, przy pierwszym wypożyczeniu książki; ma prawo dokonać ich
aktualizacji lub usunięcia za zgodą czytelnika
2. Typ funkcji aktualizacyjna / informacyjna / proceduralna
3. Dane wejściowe nazwisko i imiona czytelnika, adres do korespondencji, nr telefonu, adres e-
mailowy, data urodzenia, nr dowodu tożsamości, wykształcenie, identyfikator
czytelnika
3.1. y
ródło danych dokument tożsamości czytelnika, informacje wpisane do deklaracji lub odczyt
danych z bazy
3.2. Forma wprowadzenia wskazanie za pomocą wyboru z menu właściwego formularza i wprowadzenie
danych przez formularz
4. Wyniki zapisanie danych wejściowych w bazie danych
4.1 Forma prezentacji formularz ekranowy
5. Inicjacja funkcji wybór z menu ekranowego
6. Warunek realizacji -
7. Procedura -
Tabela 4 Karta funkcji: Wprowadzenie do systemu informacji o wypożyczeniu
Przypadek użycia W3: wprowadzenie do systemu informacji o wypożyczeniu
1.Opis funkcji po otrzymaniu z Magazynu egzemplarza książki oraz odbioru wysłanego również
z magazynu zamówienia (na którym jest potwierdzenie wydania książki z
magazynu), następuje wskazanie pracownika wypożyczającego i zapis danych w
bazie danych o wypożyczeniu
2. Typ funkcji aktualizacyjna / informacyjna / proceduralna
3. Dane wejściowe dane identyfikujące czytelnika, wypożyczany egzemplarz i pracownika
Wypożyczalni
3.1. y
ródło danych baza danych o pracownikach i dane z zamówienia
3.2. Forma wprowadzenia wskazanie za pomocą wyboru z menu na formularzu ekranowym
4. Wyniki zapisanie w bazie danych informacji o wypożyczeniu: kto, co, komu i kiedy
wypożyczył, zaznaczenie w bazie danych, że książka jest wypożyczona i nie
jest dostępna w magazynie
4.1 Forma prezentacji formularz ekranowy
5. Inicjacja funkcji po otrzymaniu z magazynu egzemplarza książki i zamówienia
6. Warunek realizacji odbiór egzemplarza przez czytelnika
7. Procedura -
10/21
Tabela 5 Karta funkcji: Generowanie raportów o książkach, czytelnikach i ich relacjach
Przypadek użycia W4: generowanie raportów o książkach, czytelnikach i ich relacjach
1.Opis funkcji ustalony zostanie przydatny dla pracowników Wypożyczalni zestaw raportów o
książkach i ich egzemplarzach, czytelnikach Biblioteki oraz wypożyczeniach;
pracownik Biblioteki będzie mógł wybrać raport z menu dostępnego na
formularzu ekranowym
2. Typ funkcji aktualizacyjna / informacyjna / proceduralna
3. Dane wejściowe zestawy danych określone strukturą raportów i dostępne w bazie danych
3.1. y
ródło danych baza danych o książkach, czytelnikach oraz pracownikach Wypożyczalni
3.2. Forma wprowadzenia odczyt z bazy zestawu danych, określonych zawartością raportu
4. Wyniki wydruk wybranych raportów
4.1 Forma prezentacji raporty mogą być prezentowane na ekranie lub drukowane
5. Inicjacja funkcji wybór z menu ekranowego
6. Warunek realizacji dostępność wymaganych danych
7. Procedura -
Zamieścić: Charakterystyki przykładowych pięciu funkcji, odpowiadających przypadkom użycia
systemu przez jego użytkowników. ]
2.4. Specyfikacja obiektów informacyjnych oraz ich zależności (4)
Komentarz metodyczny: Na podstawie opracowanych kart funkcji, należy wyspecyfikować
dane, które są wymagane do realizacji procesu i dokonać ich uporządkowania (strukturalizacji).
W tym celu trzeba przeanalizować zapisy w kartach funkcji, w pozycjach: dane wejściowe i
z
ródła danych, wyniki oraz procedura.
Spośród danych wejściowych i wyników należy uwzględnić te, które są odczytywane (jako
dane) lub zapisywane (jako wyniki) w bazie danych. Część danych może być wprowadzana
manualnie podczas pracy z systemem, niektóre wartości mogą być wykorzystywane na bieżąco i
nie wymagają zapisu w bazie danych. Wynikiem przeprowadzonych analiz jest specyfikacja
obiektów i związanych z nimi danych, które muszą zostać wprowadzone do bazy danych.
Przykład: Przeprowadzona analiza kart funkcji (uwzględniono wszystkie wymagane karty
funkcje, nie tylko zamieszczone przykładowo) systemu SIW, pozwala na ustalenie, że w bazie
danych systemu powinny znalez
ć się następujące dane:
- tytuł książki, nazwiska i imiona autorów, wydawnictwo, rok wydania, dziedzina,
identyfikator egzemplarza, wykaz egzemplarzy książki z informacją o ich dostępności,
- nazwa wydawnictwa, adres, dane kontaktowe wydawnictwa,
- nazwisko i imiona czytelnika, adres do korespondencji, nr telefonu, adres e-mailowy, data
urodzenia, nr dowodu tożsamości, kategoria zawodowa, wykształcenie, numer
identyfikacyjny czytelnika,
- informacja o wypożyczeniu - kto, co, komu i kiedy wypożyczył, dane identyfikujące
czytelnika, wypożyczany egzemplarz i pracownika Wypożyczalni,
Dane z powyższego zestawu są cechami takich obiektów jak: czytelnik, książka, egzemplarz
książki, wydawnictwo, pracownik Wypożyczalni (nazywany dalej pracownikiem) i
wypożyczenie.
Należy zwrócić uwagę, że podczas przeprowadzonych analiz występowały też inne obiekty,
przykładowo: oddziały, dyrektor, zastępca i kierownicy oddziałów i ich pracownicy. W p.1.4.c
wyszczególniono obiekty, które są użytkownikami systemu. Na obecnym etapie prac
interesujące są obiekty, o których informacje powinny być dostępne podczas realizacji procesu.
Dlatego też zostały one określone jako obiekty informacyjne. Użytkownik systemu może być
jednocześnie obiektem informacyjnym (np. jest nim czytelnik i pracownik wypożyczalni), ale
nie musi (pracownik Magazynu jest użytkownikiem systemu lecz nie jest obiektem
11/21
informacyjnym, informacja o nim nie jest wymagana w systemie). Dalsze prace analityczne
dotyczą jedynie obiektów informacyjnych.
Po zgrupowaniu danych do poszczególnych obiektów otrzymuje się informację, o jakich
obiektach muszą być zgromadzone dane w bazie danych i jakie to są dane (jest to specyfikacja
obiektów i danych):
- CZYTELNIK: nazwisko i imiona czytelnika, adres do korespondencji, nr telefonu, adres e-
mailowy, data urodzenia, nr dowodu tożsamości, wykształcenie, identyfikator czytelnika,
- KSI
ŻKA: tytuł książki, nazwiska i imiona autorów, wydawnictwo, rok wydania, dziedzina,
wykaz egzemplarzy książki,
- EGZEMPLARZ: identyfikator egzemplarza, dostępność egzemplarza w Magazynie oraz
znacznik wypożyczenia
- PRACOWNIK: identyfikator pracownika,
- WYPOŻYCZENIE z przypisanymi danymi: kto, co, komu i kiedy wypożyczył, nie jest
obiektem fizycznym, ale zapisem związku między takimi obiektami jak: PRACOWNIK,
EGZEMPLARZ, CZYTELNIK, z dodatkową informacją: data wypożyczenia; tego typu
obiekty abstrakcyjne są wprowadzane dla umożliwienia wskazania związków między
wieloma obiektami.
Dane, przypisane do każdego obiektu wymagają analizy pod względem:
- kompletności (do każdego obiektu należy dopisać identyfikator obiektu; jeśli nie wynikało
to z dotychczasowej analizy, można wprowadzić dane uzupełniające, które mogą dookreślać
obiekty),
- agregacji (dane nie powinny być zagregowane, tzn. złożone z innych danych; jeśli tak jest,
daną trzeba zapisać jako zestaw danych elementarnych),
- zawierania danych o innych obiektach (w tym przypadku należy wskazać niezależnie
wszystkie obiekty z danymi je opisującymi).
Analiza danych związanych z poszczególnymi obiektami:
CZYTELNIK
- daną  nazwisko i imiona czytelnika należy zdekomponować na trzy dane: nazwisko, imię1,
imię2,
- daną  adres do korespondencji należy uznać za daną zagregowaną i dokonać dekompozycji
na dane elementarne, a więc co najmniej na: kod_miasto, ulica_nrDomu_nrMieszkania lub
na: kod_miasto, ulica, nr_domu, nr_mieszkania; przyjmuje się wariant pierwszy, ponieważ
jest on wystarczający na wydrukowanie etykiety adresowej, która może być przydatna w
przypadku ewentualnej korespondencji z czytelnikiem,
- ostateczny zestaw danych dla obiektu CZYTELNIK, to:
identyfikator czytelnika, nazwisko czytelnika, imię1 czytelnika, imię2 czytelnika,
kod_miasto, ulica_nrDomu_nrMieszkania, nr telefonu, adres e-mailowy, data
urodzenia, nr dowodu tożsamości, wykształcenie.
KSI
ŻKA
- wśród danych dotyczących książki znajduje się informacja o kolejnym obiekcie, a
mianowicie przy każdej z nich jest podawany wykaz jej autorów (nazwiska i imiona), którzy
są odrębnymi obiektami wymagającymi zdefiniowania; należy wprowadzić więc nowy
obiekt informacyjny, którym jest AUTOR i jego zestaw danych:
identyfikator autora, nazwisko autora, imię autora
oraz wskazać powiązania pomiędzy poszczególnymi książkami i ich autorami,
- ostateczny zestaw danych dla obiektu KSI
ŻKA, to:
identyfikator książki, tytuł książki, wydawnictwo, rok wydania, dziedzina
EGZEMPLARZ
- Zestaw danych o obiekcie EGZEMPLARZ uznaje się za kompletny i jest on następujący:
identyfikator egzemplarza, znacznik dostępności egzemplarza w Magazynie, znacznik
wypożyczenia.
12/21
PRACOWNIK
- Ten obiekt wymaga dookreślenia, kto jest pracownikiem o wskazanym identyfikatorze.
Proponuje się więc uzupełnienie danych o obiekcie PRACOWNIK do następującego
zestawu:
identyfikator pracownika, nazwisko pracownika, imię pracownika, nr telefonu.
WYPOŻYCZENIE
- Abstrakcyjny obiekt WYPOŻYCZENIE, jak każdy z obiektów powinien posiadać
identyfikator, zawiera więc dane:
identyfikator wypożyczenia, data wypożyczenia
- Wskazanie: kto, co, komu wypożyczył, nastąpi przez ustalenie związków między obiektem
WYPOŻYCZENIE i obiektami: PRACOWNIK (kto), EGZEMPLARZ (co), CZYTELNIK
(komu); zapisanie przy wypożyczeniu, np. nazwiska pracownika i czytelnika oraz danych o
egzemplarzu jest niedopuszczalne, ponieważ spowodowałoby powtórzenie danych
zapisanych już przy innych obiektach (powstałoby zjawisko tzw. redundancji danych, czyli
wielokrotnego zapisu tej samej wartości tej samej danej).
Ustalony zestaw danych często ulega uzupełnieniu. Dwie, najczęściej spotykane sytuacje
związane są z (a) tworzeniem formularzy i raportów oraz (b) parametryzacją formuł.
(a) Formularze i raporty zwykle zawierają nagłówki z informacjami o jednostce, która generuje
raporty lub jest ich odbiorcą. Umieszczanie nagłówków jako tekstów na każdym raporcie i
formularzu, powodowałoby konieczność wielokrotnego wprowadzenia tych samych tekstów i
ich aktualizacji przy zmianie każdej danej dotyczącej jednostki (np. przy zmianie nazwy
jednostki czy numeru telefonu). W takiej sytuacji wskazane jest wprowadzenie obiektu np.
JEDNOSTKA, któremu zostaną przypisane dane o jednostce i tak jak każde inne będą mogły być
odczytywane z bazy danych. Przykładowo, mogą to być dane: identyfikator jednostki, nazwa
jednostki i jednostki nadrzędnej, kod, dane adresowe, telefon jednostki.
(b) Druga sytuacja jest związana z procedurami przetwarzania danych. Jeżeli przetwarzanie jest
określone formułami zawierającymi zmienne w czasie parametry, wówczas należy unikać zapisu
aktualnych wartości parametrów w formułach, ponieważ zmiana tych wartości wymagałaby
korekty formuł. Rozwiązaniem problemu jest wprowadzenie obiektu informacyjnego
PARAMETRY i przypisanie mu danych odpowiadających poszczególnym parametrom.
Przeprowadzona analiza pozwala na specyfikację obiektów informacyjnych i ich danych:
CZYTELNIK
identyfikator czytelnika, nazwisko czytelnika, imię1 czytelnika, imię2 czytelnika,
kod_miasto, ulica_nrDomu_nrMieszkania, nr telefonu, adres e-mailowy, data urodzenia,
nr dowodu tożsamości, wykształcenie
AUTOR
identyfikator autora, nazwisko autora, imię autora
KSI
ŻKA
identyfikator książki, tytuł książki, wydawnictwo, rok wydania, dziedzina
EGZEMPLARZ
identyfikator egzemplarza, znacznik dostępności egzemplarza w Magazynie
PRACOWNIK
identyfikator pracownika, nazwisko pracownika, imię pracownika, nr telefonu
WYPOŻYCZENIE
identyfikator wypożyczenia, data wypożyczenia
JEDNOSTKA
identyfikator jednostki, nazwa jednostki i jednostki nadrzędnej, kod, dane adresowe,
telefon jednostki
13/21
Kolejnym etapem prac projektowych jest określenie związków, jakie zachodzą między
obiektami informacyjnymi. Zdefiniowanie związku wymaga podania jego opcjonalności (może
być w związku) lub obligatoryjności (musi być w związku) oraz liczności związku (jeden lub
wiele).
Związki pomiędzy wyspecyfikowanymi obiektami informacyjnymi:
PRACOWNIK, EGZEMPLARZ, CZYTELNIK, KSI
ŻKA, AUTOR i WYPOŻYCZENIE oraz
JEDNOSTKA
zostały zapisane w Tabela 6:
Tabela 6 Związki między obiektami
para obiektów
związki między obiektami
informacyjnych
- każda książka może mieć jednego lub wielu autorów,
KSI
ŻKA - AUTOR
- każdy autor może być autorem jednej lub wielu książek
KSI
ŻKA - - każda książka może być w jednym lub w wielu egzemplarzach,
EGZEMPLARZ - każdy egzemplarz musi być egzemplarzem jednej książki
- każdy czytelnik może wypożyczać wielokrotnie, czyli może brać udział w wielu
CZYTELNIK -
wypożyczeniach,
WYPOŻYCZENIE
- w jednym procesie wypożyczenia bierze udział tylko jeden czytelnik
- każdy egzemplarz może być wielokrotnie wypożyczany różnym czytelnikom lub temu
EGZEMPLARZ -
samemu czytelnikowi,
WYPOŻYCZENIE
- w jednym procesie wypożyczenia zostaje wypożyczony tylko jeden egzemplarz
PRACOWNIK - - pracownik może realizować wiele procesów wypożyczenia,
WYPOŻYCZENIE - w jednym procesie wypożyczenia musi uczestniczyć tylko jeden pracownik
- obiekt JEDNOSTKA nie jest związany z żadnym obiektem (gdyby należało uwzględnić,
JEDNOSTKA w jakiej jednostce organizacyjnej pracuje pracownik, wówczas obiekt ten byłby związany
z obiektem PRACOWNIK)
Zamieścić: specyfikację obiektów informacyjnych i ich dane oraz związki między obiektami. ]
2.5. Model konceptualny danych - diagram związków encji (4)
[ Komentarz metodyczny: W dotychczasowych analizach odwoływano się do rzeczywistych
obiektów i ich cech, których wartości, jako dane, powinny być dostępne podczas realizacji
procesu wypożyczania książki. Na poziomie modelowania nie występują rzeczywiste obiekty
lecz ich modele. Do skonstruowania modelu konceptualnego danych, ilustrującego obiekty, ich
dane i związki między obiektami najczęściej wykorzystuje się technikę diagramów związków
encji, w której reprezentacją obiektu jest tzw. encja, reprezentacją danych o obiekcie są atrybuty
encji. Encja wraz z atrybutami tworzy model informacyjny obiektu. Zależności między
obiektami są modelowane jako związki encji w postaci diagramu związków encji. Najczęściej
stosowana notacja zapisu diagramu związków encji została podana na Rys. 7.
jeden
NAZWA ENCJI A wiele NAZWA ENCJI B
<> <>
obligatoryjność opcjonalność
wystąpienia w związku wystąpienia w związku
0,1 (zero lub jeden) 1,1 (jeden i tylko jeden)
Możliwe kombinacje
oznaczeń:
0,n (zero lub wiele)
1,n (jeden lub wiele)
Rys. 7 Notacja diagramu związków encji
14/21
Przykład: Na Rys. 8 został zamieszczony model konceptualny, jako diagram związków encji, dla
procesu wypożyczenia książki, do którego wprowadzono encje reprezentujące obiekty opisane w
rozdz. 2.4 i związki między encjami, które reprezentują związki między obiektami, określone w
Tabela 6.
Ponieważ diagram związków encji jest podstawą do projektowania, a następnie założenia bazy
danych systemu SIW, zaproponowano zapis nazw encji oraz atrybutów w formie przyjętej w
systemach zarządzania bazami danych. W systemach tego typu zaleca się krótkie nazwy,
zrezygnowanie ze znaków diakrytycznych charakterystycznych dla języka narodowego (w
przypadku języka polskiego są to przykładowo ą, ę, ó) oraz niewprowadzanie do nazw spacji.
Dla każdego z atrybutów należy określić typ atrybutu i jego *obligatoryjność/��opcjonalność (na
Rys. 8 wprowadzono przykładowe typy danych; # - oznacza identyfikator).
PRACOWNIK
AUTOR
CZYTELNIK
idPracownika
idAutora
# idCzytelnika (serial)
nazwiskoP
nazwiskoA
* nazwiskoC (text
imieP
imieA
(35))
nrTelP
*imie1C (tekst(15)
��imie2C
*kodMiastoC
KSIAZKA
*ulNrdNrmC
idKsiazki
WYPOZYCZENIE
��nrTelefonuC
tytulKsiazki
��adresMailowyC
idWypozyczenia
rokWydania
*dataUrodzeniaC
dataWypozyczenia
dziedzina
*nrDowoduTozsamos
ci (liczba całkowita)
WYDAWNICTWO
��wyksztalcenie
idWydawnictwa
nazwaW
JEDNOSTKA
skrotNazwy
EGZEMPLARZ
idJednostki
kodMiastoW
nazwaJedn idEgzemplarza
ulNrdNrmW
nazwaJednNadrzednej znDostMagazynowej
telTelW
kodMiastoJedn znWypozyczenia
internetW
ulNrdNrmJedn
telJedn
Rys. 8 Diagram związków encji, definiujący zestaw i strukturę danych dla procesu wypożyczenia książki
Zamieścić: model konceptualny danych dla systemu wspomagającego proces, określony
tematem projektu zespołowego. Zaleca się zapis modelu konceptualnego w formie
uproszczonej, w której w ikonach encji wprowadza się jedynie nazwę encji. Specyfikację
atrybutów każdej encji należy zamieścić w formie tabelarycznej lub listy. Przykład zapisu
podano na rys. 9.
PRACOWNIK
CZYTELNIK AUTOR
KSIAZKA
JEDNOSTKA
WYPOZYCZENIE
WYDAWNICTWO
EGZEMPLARZ
Rys. 9 Uproszczony diagram związków encji, definiujący zestaw i strukturę danych dla procesu wypożyczenia
książki
15/21
Tabela 7 Przykładowe specyfikacje atrybutów
CZYTELNIK PRACOWNIK
# idCzytelnika (serial) id pracownika (serial)
* nazwiskoC (text (35)) nazwiskoP (tekst (35))
*imie1C (tekst(15) imieP
nrTelP
��imie2C
*kodMiastoC
*ulNrdNrmC
��nrTelefonuC
��adresMailowyC
*dataUrodzeniaC
*nrDowoduTozsamosci (liczba całkowita)
��wyksztalcenie
Zamieścić: dla systemu wspomagającego proces określony tematem projektu zespołowego,
opracować model konceptualny danych w formie uproszczonego diagramu związków encji oraz
specyfikacje wszystkich atrybutów każdej encji - w formie tabelarycznej. ]
3. Projekt interfejsu użytkownika
[ Komentarz metodyczny: Kolejnym elementem wymagającym zaprojektowania jest interfejs
użytkownika, za pomocą którego każdy z użytkowników będzie mógł realizować funkcje
określone na przygotowanym dla niego diagramie przypadków użycia systemu. Na projekt
interfejsu użytkownika składa się:
- projekt panelu przełączania wraz z projektem stron połączonych z panelem głównym,
- projekt wymaganych elementów interfejsu użytkownika (np. formularzy ekranowych,
raportów, etykiet),
W projekcie interfejsu należy określić jego elementy, bez wskazywania sposobu ich realizacji,
która następuje w fazie implementacji projektu (tzn. wykonania systemu zgodnie z projektem). ]
3.1. Projekt panelu przełączania (4)
[ Komentarz metodyczny: Znakomita większość interfejsów użytkowników zawiera panel
przełączania (określany również jako: panel główny użytkownika, panel sterujący, formularz
sterujący, formularz startowy), za pomocą którego użytkownik może wskazywać do realizacji
funkcje, odpowiadające zdefiniowanym przez niego przypadkom użycia systemu. Tak więc na
każdym panelu przełączania powinno znalez
ć się menu, obejmujące przypisane użytkownikowi
przypadki użycia systemu oraz co najmniej jeden dodatkowy przycisk - umożliwiający
zakończenie pracy.
Często po wyborze przypadku użycia, należy dokonać wyboru jednej z opcji kolejnego menu, co
powoduje, że panel przełączania może mieć strukturę hierarchiczną (wielopoziomową,
wielostronicową, tzn. do głównego panelu przełączania są dołączane strony, które również mają
charakter paneli przełączania).
Przykład:
Dla ilustracji metodyki projektowania interfejsu, został zaprojektowany interfejs dla jednego
użytkownika SIW - pracownika Wypożyczalni.
16/21
Podstawą do zaprojektowania interfejsu są przypadki użycia systemu (pp. 2.2), którymi dla
pracownika Wypożyczalni są:
- W1. wprowadzanie, odczyt i aktualizacja danych osobowych czytelnika,
- W2. przygotowanie karty bibliotecznej czytelnika,
- W3. wprowadzenie do systemu informacji o wypożyczeniu,
- W4. generowanie raportów o książkach, czytelnikach i ich relacjach.
Wzorzec funkcjonalności interfejsu dla pracownika Wypożyczalni, został przedstawiony na
Rys. 9.
W4. Raporty
W1. Dane osobowe czytelnika
W1.1. odczyt danych
W4.1. lista czytelników
podgląd
W1.2. aktualizacja danych
wydruk
W4.2. brak zwrotów
W1.3. zapisanie czytelnika
podgląd
wydruk
W4.3. wypożyczenia
W2. Przygotowanie karty bibliotecznej
czytelnika podgląd
wydruk
W3. Wypożyczenie
Zakończenie pracy
Rys. 9 Wzorzec funkcjonalności interfejsu użytkownika PWK
Odpowiadający założonej funkcjonalności projekt panelu przełączania ilustruje Rys. 10.
Rys. 10 Projekt panelu przełączania dla użytkownika PWK
Zamieścić: projekt panelu przełączania. Ze względów dydaktycznych, należy zapewnić
związanie z panelem takich elementów jak kwerendy, formularze czy raporty, które zostały
wymienione poniżej. ]
3.2. Projekty elementów interfejsu użytkownika wykonanych w MS Access
[ Komentarz metodyczny: Wybór elementu na panelu przełączania najczęściej jest związany z
żądaniem pojawienia się formularza ekranowego, wygenerowania raportu, wykonania przez
17/21
system zapytania do bazy danych i udostępnienia wyników jego wykonania, czy realizacji
określonych operacji na bazie danych.
Projekty wymaganych formularzy ekranowych, raportów i zapytań są wykonywane w
zróżnicowanym stopniu szczegółowości. Najistotniejsze jest jednoznaczne zdefiniowanie
zawartości formularza, raportu czy wyniku wykonania kwerendy.
Przykładowo:
- w odniesieniu do formularza należy wyspecyfikować zestaw danych widocznych na
formularzu (np. dane o czytelniku), ustalić ewentualnie formularze z nim zespolone (np.
formularz zawierający wykaz pozycji wypożyczonych przez czytelnika), ustalić formę
wyboru danych do wyświetlenia (np. przez wybór czytelnika),
- projekt raportu powinien zawierać informacje: o zawartości raportu, kryterium grupowania i
sortowania danych, wymaganych podsumowaniach,
- opis procedur przetwarzania danych powinien być na tyle szczegółowy, żeby umożliwić ich
zapis już w określonym języku programowania; wymagane są więc zapisy procedur w
postaci formuł matematycznych czy szczegółowych schematów blokowych.
Praktyczne uwagi:
- w wielu przypadkach formularz i raporty muszą być odwzorowaniem istniejących
dokumentów; w takich przypadkach, do dokumentacji projektu powinny zostać dołączone
dokumenty wzorcowe,
- raporty, jako dokumenty drukowane, powinny zawierać oprócz danych, dodatkowe
elementy, takie jak: wymagane nagłówki, numerację stron, datę wydruku, itp. ]
3.2.1. Projekty kwerend (wielotabelowa z kryterium wyboru, parametryczna) (4)
[ Przykład
(a) Kwerenda wybierająca wielotabelowa z kryterium wyboru
�� element panelu przełączania: Wypożyczenia
�� funkcja: wykaz wypożyczeń wszystkich czytelników, którzy wypożyczyli książki przed
miesiącem,
�� dane w kwerendzie:
identyfikator czytelnika, nazwisko i imię czytelnika, wiek czytelnika, wykształcenie,
identyfikator egzemplarza, data wypożyczenia
�� uporządkowanie danych: rosnąco według nazwiska i imienia czytelnika, rosnąco według
identyfikatora egzemplarza, malejąco według daty wypożyczenia.
�� kryterium wyboru rekordów: od daty wypożyczenia minęło 30 dni
(b) Kwerenda parametryczna
�� element panelu przełączania: Karta biblioteczna
�� funkcja: wyszukanie danych wymaganych do wystawienia karty bibliotecznej dla
wskazanego czytelnika, kwerenda pomocnicza do wygenerowania etykiety, będącej kartą
biblioteczną czytelnika,
�� dane w kwerendzie:
nazwa Biblioteki, identyfikator czytelnika, nazwisko i imię czytelnika, data urodzenia
czytelnika, numer dowodu tożsamości czytelnika,
�� parametr: numer karty bibliotecznej.
Zamieścić: projekt kwerendy wybierającej wielotabelowej z kryterium wyboru oraz projekt
kwerendy parametrycznej. ]
18/21
3.2.2. Projekt formularza zespolonego z wyborem rekordów (2)
[ Przykład
(a) Formularz zespolony (formularz główny z podformularzem), z wyborem rekordów
�� element panelu przełączania: Wypożyczenia
�� funkcja: odczyt danych osobowych wskazanego czytelnika, z jednoczesnym wyświetleniem
informacji o wypożyczanych przez niego egzemplarzach książek, możliwość odnotowania
kolejnego wypożyczenia,
�� dane w formularzu
- dane o czytelniku: identyfikator czytelnika, nazwisko czytelnika, imię1 czytelnika, data
urodzenia, nr dowodu tożsamości,
- dane o wypożyczeniu: identyfikator wypożyczenia, identyfikator egzemplarza,
identyfikator pracownika wypożyczającego egzemplarz książki, data wypożyczenia,
�� warunki dodatkowe:
- zapewnienie możliwości wyboru czytelnika z listy czytelników,
- uporządkowanie wypożyczonych egzemplarzy książek malejąco według daty
wypożyczenia,
- zapewnienie aktualizacji znaczników dotyczących wypożyczenia i dostępu książki
w magazynie.
Zamieścić: projekt formularza zespolonego z wyborem rekordów. ]
3.2.3. Projekt raportu (raport z grupowaniem i podsumowaniami, etykieta) (4)
[ Przykład
(a) Raport z grupowaniem i podsumowaniami
�� element panelu przełączania: Analiza wypożyczeń,
�� funkcja: przestawienie danych o wypożyczonych egzemplarzach, pogrupowanych zgodnie z
wykształceniem czytelników; określenie średniej wieku w każdej grupie i średniej wieku
wszystkich czytelników,
�� dane w raporcie:
- dane do raportu: nazwisko i imię czytelnika, identyfikator czytelnika, wiek czytelnika,
identyfikator wypożyczonego egzemplarza, data wypożyczenia,
- dane pogrupowane według wykształcenia czytelnika,
- dane w każdej grupie uporządkowane malejąca według daty
- dla każdej grupy i całego raportu należy wyznaczyć średnią wieku czytelników,
(a) Etykieta
�� element panelu przełączania: Karta biblioteczna,
�� funkcja: wydrukowanie karty bibliotecznej dla wskazanego czytelnika, o którym dane są już
w bazie danych,
�� dane na etykiecie: nazwa Biblioteki, identyfikator czytelnika, nazwisko i imię czytelnika oraz
jego data urodzenia i nr dowodu tożsamości,
�� warunek dodatkowy: system powinien umożliwić wybór czytelnika, dla którego jest
przygotowywana karta, przez podanie numeru jego karty bibliotecznej lub wybór czytelnika z
listy.
Zamieścić: projekt raportu z grupowaniem i podsumowaniami oraz projekt etykiety. ]
19/21
4. Projekt elementów aplikacji
[ Komentarz metodyczny: Zapewnienie szybkiej, niezawodnej i elastycznej pracy z systemem
bazodanowym wymaga przygotowania odpowiednich narzędzi pomocniczych, będących
elementami aplikacji systemu bazodanowego. Przede wszystkim są to transakcje, które
odpowiadają za poprawność operacji zmieniających stan i zawartość bazy danych. Będą to także
procedury składowane oraz funkcje bazodanowe, które pełnią podwójną funkcję: ułatwiają
obsługę bazy danych oraz ograniczają uprawnienia użytkownika w bazie danych tylko do tych,
które udostępnione są poprzez te narzędzia. Odpowiedni zestaw narzędzi bazodanowych
znacząco wpływa zarówno na komfort pracy użytkowników, jak i na automatyzację
administracji i zarządzania bazą danych.]
4.1. Projekt transakcji (2)
[Komentarz metodyczny: Jednym z podstawowych warunków poprawnego funkcjonowania
bazy danych jest zapewnienia spójności i integralności danych w bazie przy wykonywaniu
operacji na danych. Podstawowym zabezpieczeniem stosowanych w tym celu jest zastosowanie
transakcji, czyli bloku instrukcji, których efekt działania jest zapisywany w bazie danych pod
warunkiem, że każda ze składowych operacji zostanie zakończona poprawnie.
Przykład
Transakcja rejestracji wypożyczeń:
�� element panelu przełączania: Wypożyczenia
�� funkcja: rejestracja wypożyczenia książki przez Czytelnika w bazie danych,
�� operacje transakcji:
o zarejestrowanie danych o wypożyczeniu w tabeli Wypozyczenie,
o dokonanie zmiany wartości znaczników w tabeli Egzemplarz.
�� zapis w SQL:
BEGIN TRY
BEGIN TRANSACTION
INSERT INTO dbo.Wypozyczenie (idWypozyczenia , idEgzemplarza , id czytelnika ,
idPracownika , dataWyp )
VALUES (17, '02110007', '00032007',1, '2009-10-07')
UPDATE dbo.Egzemplarz
SET znDostMag = 'false', znWypozyczenia ='true'
WHERE idEgzemplarza = '02110007'
COMMIT TRANSACTION
END TRY
BEGIN CATCH
RAISERROR ('BLAD! Rejestracja nie może być przeprowadzona',0,0)
ROLLBACK
END CATCH
Zamieścić: projekt transakcji zabezpieczającej spójność i integralność danych w bazie danych]
4.2. Projekt procedury składowanej, parametrycznej (3)
[Komentarz metodyczny: Procedura składowana to zbiór instrukcji SQL, zapisywany w bazie
danych i możliwy do wykorzystywania przez wielu użytkowników. Użytkownicy systemu łącząc
się z bazą danych, zamiast tworzyć swoje własne zbiory instrukcji, obciążające działanie serwera
i sieci, przesyłają jedynie polecenie oraz parametry wywołania procedury i otrzymują wynik jej
wykonania.
20/21
Przykład
Procedura składowana:
�� element panelu przełączania: Lista czytelników
�� funkcja: przedstawienie danych dotyczących listy aktywnych czytelników w wybranym
okresie czasu,
�� parametry procedury: początek okresu sprawozdawczego i koniec okresu sprawozdawczego,
�� operacje procedury:
o wyszukanie danych o czytelnikach, którzy dokonali wypożyczeń w zdefiniowanym
przez parametry procedury okresie czasu (@Podaj_DataPocz, @Podaj_DataKon),
o wyświetlenie raportu z danymi wyszukanych czytelników, ich wypożyczeń oraz
obliczonej wartości procedury (Return Value) na podstawie liczby analizowanych dni
wypożyczeń (RETURN CAST(@Podaj_DataKon-(@Podaj_DataPocz as INT).
�� zapis w SQL:
CREATE PROCEDURE Lista_aktywnych_czytelnikow
@Podaj_DataPocz datetime,
@Podaj_DataKon datetime
AS
BEGIN
SELECT Czytelnik.idCzytelnika, imie1C, nazwiskoC, Ksiazka.idKsiazki, tytulK, dataWyp
FROM
Czytelnik INNER JOIN Wypozyczenie ON Czytelnik.idCzytelnika=Wypozyczenie.idCzytelnika
INNER JOIN Egzemplarz ON Wypozyczenie.idEgzemplarza = Egzemplarz.idEgzemplarza
INNER JOIN Ksiazka ON Egzemplarz.idKsiazki=Ksiazka.idKsiazki
WHERE Wypozyczenie.dataWyp>=@Podaj_DataPocz AND Wypozyczenie.dataWyp<=@Podaj_DataKon
RETURN CAST(@Podaj_DataKon-@Podaj_DataPocz as INT)
END
GO
Zamieścić: projekt procedury składowanej.]
21/21