Podatek dochodowy
od osób fizycznych
Podstawa prawna PIT
Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT od ang. - Personal
Income Tax, czyli podatek od dochodów osobistych)
Podatek bezpośredni obejmujący dochody uzyskiwane przez osoby
fizyczne. Polski podatek dochodowy od osób fizycznych
uregulowany jest ustawą z dnia 26 lipca 1991 r. z póz
n. zm.
Ponadto prawa i obowiązki podatnika tego podatku wynikają z szeregu
postanowień Konstytucji RP, wielu ustaw i ratyfikowanych umów
międzynarodowych oraz rozporządzeń wykonawczych.
"PIT" to również nazwa druków urzędowych udostępnianych przez
Ministerstwo Finansów, na których podatnicy składają swoje roczne
deklaracje rozliczeniowe dotyczące podatku od dochodów osobistych.
1
Formy opodatkowania
Opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób
fizycznych może dokonywać się:
1. na zasadach ogólnych,
2. na zasadach szczególnych, w ramach których
rozróżnia się:
" ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,
" kartę podatkową,
" zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów
osiąganych przez osoby duchowne.
Zakres podmiotowy
Podatnikami podatku dochodowego są osoby fizyczne. Ani Ordynacja
podatkowa, ani inne ustawy podatkowe czy też przepisy prawa
podatkowego nie definiują pojęcia  osoba fizyczna .
Art. 8 kodeksu cywilnego, mówi iż osobą fizyczną jest każdy człowiek
od chwili narodzenia aż do śmierci.
Podmiotowość w polskim podatku dochodowym od
osób fizycznych oparta została przede wszystkim
na tzw. zasadzie rezydencji, czyli zależy od
miejsca zamieszkania osoby fizycznej i jest
związana z tzw. nieograniczonym obowiązkiem
podatkowym.
2
Zakres podmiotowy  c.d.
Osoba posiadająca miejsce zamieszkania na terytorium RP płaci
podatek od całości swych dochodów krajowych i zagranicznych, bez
względu na miejsce położenia z
ródeł przychodów.
Gdy brak jest przesłanek do przyporządkowania obowiązku
podatkowego kryteriom rezydencji, stosuje się przyporządkowanie wg
zasady z
ródła, tj. według miejsca osiągania dochodów i konstrukcję
tzw. ograniczonego obowiązku podatkowego.
Podatnikami podatku dochodowego mogą być
zatem i osoby fizyczne niemające
miejsca zamieszkania ani stałego
pobytu na obszarze Polski,
ale tutaj osiągające dochody.
Ograniczony i nieograniczony obowiązek
podatkowy
Ustawa wprowadza pojęcia:
" nieograniczonego obowiązku podatkowego - osoby fizyczne,
których miejscem zamieszkania jest terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich
dochodów bez względu na miejsce położenia z
ródeł przychodów,
" ograniczonego obowiązku podatkowego - osoby fizyczne,
których miejscem zamieszkania nie jest terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów z
pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na
podstawie stosunku służbowego lub stosunku pracy, bez względu
na miejsce wypłaty wynagrodzenia, oraz od innych dochodów
osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
3
Specjalne kategorie podatników
Specjalną kategorią podatników są małżonkowie. Mianowicie możliwe jest ich
łączne opodatkowanie za pośrednictwem tzw. ilorazu małżeńskiego, przy
spełnieniu następujących warunków:
-pozostawanie przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim;
-pozostawanie w ciągu całego roku podatkowego we wspólności majątkowej
małżeńskiej (ograniczenie wspólności nie spełnia tej przesłanki);
-wspólne i w terminie złożenie wniosku
o łączne opodatkowanie;
-żaden z małżonków (ani osoba samotnie
wychowująca dzieci) nie korzysta jednocześnie
z opodatkowania na zasadach określonych
w ustawie z 20 listopada 1998 r.
o zryczałtowanym podatku dochodowym
Specjalne kategorie podatników
Specjalną kategorię podatników stanowią też spółki nieposiadające
osobowości prawnej. Spółki tego typu stanowią tzw. pośrednie
podmioty podatkowe, na których nie ciąży
obowiązek podatkowy mimo uzyskiwania
pewnego dochodu, które co prawda
wypracowują dochód, ale nie
ciąży na nich obowiązek podatkowy.
Dlatego też podatnikiem nie jest
spółka nie posiadająca osobowości
prawnej, lecz osoby fizyczne będące
wspólnikami.
4
Zakres przedmiotowy
Do zakresu przedmiotowego podatku od dochodów osób fizycznych
należą wszelkiego rodzaju dochody,
z wyjątkami dochodów, które zostały
zakwalifikowane przez ustawę
do kategorii zwolnień przedmiotowych.
Dochód jest rozumiany jako nadwyżka sumy przychodów nad
kosztami ich uzyskania w danym roku podatkowym, z wyjątkiem
wyraz
nie zwolnionych od opodatkowania.
Po stronie podatnika może wystąpić sytuacja, w której koszty
uzyskania przychodu przekroczą sumę przychodów, wówczas osoba
taka poniesie stratę. Wtedy podatnik może odliczyć stratę (z
wyjątkiem straty powstałej z tytułu odpłatnego zbycia rzeczy i praw
majątkowych oraz przychodów, z których dochody są wolne od podatku
dochodowego) od dochodu osiągniętego w następnych 5 latach
podatkowych z tego samego z
ródła, które przyniosło stratę.
Zakres przedmiotowy  c.d.
y
ródła przychodów można podzielić na dwie kategorie: pierwsze
związane z pracą a drugie z majątkiem. y
ródłami przychodu, z których
dochód podlega opodatkowaniu, są:
" stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym również spółdzielczy
stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub
innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza,
emerytura i renta;
" działalność wykonywana osobiście (np. z tytułu osobistego
wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło
itp.);
" pozarolnicza działalność gospodarcza, w tym również
wykonywanie wolnego zawodu, o ile nie jest to działalność
wykonywana osobiście;
" działy specjalne produkcji rolnej (np. hodowla drobiu i zwierząt
futerkowych, prowadzenie pasiek);
" nieruchomości lub ich części;
5
Zakres przedmiotowy  c.d.
" najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o
podobnym charakterze;
" kapitały pieniężne i prawa majątkowe;
" odpłatne zbycie: nieruchomości lub ich części oraz udziału w
nieruchomości; spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu
mieszkalnego lub użytkowego oraz wynikającego z przydziału
spółdzielni mieszkaniowej prawa do domu jednorodzinnego lub prawa
do lokalu w małym domu mieszkalnym; prawa wieczystego
użytkowania gruntów; innych rzeczy - jeżeli zbycie nie następuje w
wykonywaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane albo przed
upływem 5 lat, albo przed upływem pół roku od ich nabycia;
" inne z
ródła (za przychody z innych z
ródeł ustawa w
szczególności uważa kwoty wypłacanych przez zakład pracy lub
organ rentowy zasiłków chorobowych, wyrównawczych,
macierzyńskich, opiekuńczych oraz świadczeń rehabilitacyjnych;
alimenty, z wyjątkiem alimentów na dzieci, stypendia, dotacje, nagrody
oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych z
ródłach).
Wyłączenia z opodatkowania
Poza zakresem ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
pozostają przychody:
" z działalności rolniczej, z wyjątkiem przychodów z działów
specjalnych produkcji rolnej,
" z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach oraz ustawy o
przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia,
" podlegające przepisom o podatku od spadków i darowizn,
" wynikające z czynności, które nie mogą być przedmiotem
prawnie skutecznej umowy,
" z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania
lub ograniczenia małżeńskiej wspólnoty majątkowej.
6
Zwolnienia podmiotowe
Zwolnienia podmiotowe związane są głównie. z tzw. immunitetem
podatkowym przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych
wynikającym przede wszystkim z postanowień prawa
międzynarodowego publicznego.
Zwolnienia przedmiotowe
Zwolnienia przedmiotowe można podzielić na następujące grupy:
1. o charakterze socjalnym (np. świadczenia rodzinne wypłacone na
podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, dodatki rodzinne i
pielęgnacyjne, zaliczki alimentacyjne oraz zasiłki porodowe wypłacone
na podstawie odrębnych przepisów, stypendia otrzymywane na
podstawie przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o
stopniach i tytule w zakresie sztuki, stypendia doktoranckie),
2. o charakterze odszkodowawczym i z tytułu ubezpieczeń
gospodarczych (np. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań
z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę, renty
przyznane na podstawie odrębnych przepisów o zaopatrzeniu inwalidów
wojennych i wojskowych oraz ich rodzin),
3. niektóre przychody związane z pracą (np. wartość otrzymanych przez
pracownika od pracodawcy bonów, talonów, kuponów lub innych
dowodów uprawniających do uzyskania na ich podstawie posiłków,
artykułów spożywczych lub napojów bezalkoholowych),
7
Zwolnienia przedmiotowe  c.d.
4. niektóre przychody rencistów i emerytów (np. dodatek pieniężny
dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających
świadczenie przedemerytalne albo zasiłek przedemerytalny),
5. związane z dietami (np. podróż służbowa pracownika) ,
6. niektóre przychody z kapitałów i praw majątkowych,
7. niektóre przejawy działalności gospodarczej,
8. zwolnienia niektórych dochodów osiąganych za granicą (np.
dochody pochodzące od rządów państw obcych, organizacji
międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych ze
środków bezzwrotnej pomocy)
9. niektóre przychody związane ze sprzedażą (np. przychody
uzyskane z zamiany budynku mieszkalnego),
Podstawa opodatkowania
Podstawą opodatkowania w podatku dochodowym od osób fizycznych jest
zasadniczo suma dochodów z poszczególnych z
ródeł przychodów. Dochód
ustawodawca definiuje jako dodatnią różnicę między sumą przychodów a
kosztami ich uzyskania w danym roku podatkowym.
Przychodem są otrzymane lub postawione
do dyspozycji podatnika w roku
kalendarzowym pieniądze i wartości
pieniężne oraz wartość otrzymanych
świadczeń w naturze i innych
nieodpłatnych świadczeń. Kosztami uzyskania
przychodów z poszczególnego
z
ródła są wszelkie koszty ponoszone
w celu osiągnięcia przychodów, z
wyjątkiem kosztów
wymienionych przez ustawę.
8
Ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych
Przez ulgę podatkową należy rozumieć przewidziane w
przepisach prawa podatkowego zwolnienia, odliczenia,
obniżki albo zmniejszenia, których zastosowanie
powoduje obniżenie podstawy opodatkowania lub
wysokości podatku (taką definicję formułuje ordynacja
podatkowa).
Odliczenia od dochodu
Od dochodu można odliczyć np.:
" składki na ubezpieczenia społeczne,
" dokonane w roku podatkowym zwroty nienależnie pobranych świadczeń, które
uprzednio zwiększyły dochód podlegający opodatkowaniu, w kwotach uwzględniających
pobrany podatek dochodowy, jeżeli zwroty te nie zostały potrącone przez płatnika,
" wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem
wykonywania czynności życiowych, poniesionych w roku podatkowym przez
podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są
osoby niepełnosprawne,
" wydatki ponoszone przez podatnika z tytułu użytkowania sieci Internet w lokalu
(budynku) będącym miejscem zamieszkania podatnika w wysokości nieprzekraczającej w
roku podatkowym kwoty 760 zł,
" darowizny przekazane na cele wskazane w ustawie (nie więcej jednak niż 6 %
dochodu),
" faktycznie poniesione w roku podatkowym wydatki na spłatę odsetek od kredytu
(pożyczki) udzielonego podatnikowi, na sfinansowanie inwestycji mającej na celu
zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych,
9
Odliczenia od podatku
Od obliczonego już podatku można
odliczyć np.:
" kwotę składki na ubezpieczenie
zdrowotne,
" wpłaty na rzecz organizacji pożytku
publicznego działającej na podstawie
ustawy o działalności pożytku publicznego
do wysokości 1% kwoty obliczonej,
Od 1 stycznia 2007 r. podatnicy wychowujący dzieci
własne lub przysposobione, rozliczający się na
zasadach ogólnych przy zastosowaniu skali
podatkowej, mogą odliczyć od podatku kwotę
stanowiącą iloczyn liczby wychowywanych dzieci i
kwoty 1 112,04 zł (stan na rok 2010).
Skala podatkowa
Stawki podatkowe określają wysokość podatku w stosunku do
podstawy opodatkowania i mają w tym podatku charakter stawek
progresywnych.
Obecnie (od 1 stycznia 2009) wynoszą one odpowiednio: 18% i 32%.
Kwota wolna od opodatkowania wynosi: 3091,00 zł.
Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych w latach 1992-2009
Stawki
Lata
podatku (%)
1992 - 1993 20, 30, 40
1994 - 1996 21,33,45
1997 20, 32, 44
1998  2008 19, 30, 40
2009 18, 32
10
Dane liczbowe
Struktura podatników według wartości dochodów w latach 2001-2008 (w %)
Wyszczególnienie 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
I przedział 95,18 95,09 94,73 94,8 94,46 93,34 94,66 92,15
II przedział 3,83 3,78 4,11 4,35 4,66 5,54 4,48 6,45
III przedział 0,99 1,13 1,16 0,85 0,88 1,12 0,86 1,40
Struktura należnego podatku dochodowego od osób fizycznych w latach
2001-2008 (w %)
Wyszczególnienie 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
I przedział 51,21 49,58 51,62 59,5 57,48 56,17 59,54 52,30
II przedział 15,77 15,95 18,64 20,3 20,94 21,50 20,56 23,19
III przedział 33,02 34,47 29,74 20,2 21,58 22,33 19,90 24,51
Przykład
Przykład:
podatek osobisty od dochodu 50.000 zł osiągniętego w roku 2008
przez podatnika rozliczającego swoje dochody indywidualnie, oblicza
się następująco:
(44.490 x 0,19 - 586,85) + ((50.000 - 44.490) * 0,30) = 9.519,25 zł,
lub korzystając ze skali podatkowej:
(7.866 zł 25 gr + 30% od nadwyżki ponad 44.490 zł) = 9.519,25 zł.
11
Algorytm obliczania wysokości PIT od jednego
podatnika za rok podatkowy
1. Obliczamy łączną wysokość przychodów podlegających opodatkowaniu
 wykaz wyłączeń (rodzajów przychodów wolnych od podatku) określa art.
21 ustawy o PIT
2. Obliczamy wysokość kosztów uzyskania przychodów i po ich odjęciu
od przychodów obliczonych w punkcie 1 otrzymujemy wielkość dochodu
brutto przed odliczeniami.
3. Od dochodu brutto przed odliczeniami odejmujemy:
a) składki na ubezpieczenie społeczne opłacone przez podatnika,
b) należne podatnikowi ulgi podatkowe,
c) straty z poprzednich lat,
d) inne dochody zwolnione z opodatkowania na mocy art. 26 ust. 1 ustawy
o PIT,
otrzymując w ten sposób dochód do opodatkowania.
4. Obliczamy po raz pierwszy wysokość podatku.
Algorytm obliczania wysokości PIT od jednego
podatnika za rok podatkowy  c.d.
W 2006 r. obliczenie to następowało zgodnie z następującą tabelą:
Podstawa obliczenia Podatek wynosi
podatku w złotych
Ponad Do
37024 19% minus kwota zmniejszająca podatek 530 zł 08 gr
37024 74048 6504 zł 48 gr + 30% nadwyżki ponad 37024 zł
74048 17611 zł 68 gr + 40% nadwyżki ponad 74048 zł
Odliczenie od podatku kwoty 530,08 zł oznacza w praktyce, że
dochody mniejsze (w skali roku) niż 2 790 zł (530,08 zł : 19%) są
zwolnione od podatku.
12
Algorytm obliczania wysokości PIT od jednego
podatnika za rok podatkowy  c.d.
Skala podatku dochodowego na 2007 rok
Podstawa podatku w
zł
Progi Podatek wynosi
ponad do
19% podstawy obliczenia minus kwota
I. - 43405
572 zł 54 gr
7674 zł 41 gr + 30% nadwyżki ponad
II. 43405 85528
43405 zł
20311 zł 31 gr + 40% nadwyżki ponad
III. 85528 -
85528 zł
Podstawa prawna: art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o
zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o
zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 217, poz. 1588).
Roczny dochód nie powodujący obowiązku zapłaty podatku 3013 zł.
Algorytm obliczania wysokości PIT od jednego
podatnika za rok podatkowy  c.d.
Skala podatku dochodowego na 2008 rok
Podstawa podatku w
zł
Progi Podatek wynosi
ponad do
19% podstawy obliczenia minus kwota
I. - 44490
586 zł 85 gr
7866 zł 25 gr + 30% nadwyżki ponad
II. 44490 85528
44490 zł
20177 zł 65 gr + 40% nadwyżki ponad
III. 85528 -
85528 zł
Roczny dochód nie powodujący obowiązku zapłaty podatku tzw. kwota wolna
od podatku w 2008r. to 3.089 zł
13
Algorytm obliczania wysokości PIT od jednego
podatnika za rok podatkowy  c.d.
Skala podatku dochodowego na 2009 rok
Podstawa podatku w
zł
Progi Podatek wynosi
ponad do
18% podstawy obliczenia minus kwota
I. - 85528
556 zł 02 gr
14839 zł 02 gr + 32% nadwyżki ponad
II. 85528
85528 zł
Algorytm obliczania wysokości PIT od jednego
podatnika za rok podatkowy  c.d.
5. Od podatku obliczonego w punkcie 4 odejmuje się:
a) opłacone przez podatnika składki na
ubezpieczenie zdrowotne, z tym że odliczenie to nie
może być większe niż 7,75% podstawy wymiaru tej
składki  w praktyce oznacza to, że część składki nie
podlega odliczeniu,
b) należne podatnikowi ulgi podatkowe, otrzymując
ostatecznie kwotę podatku należnego.
14
Pobór podatku dochodowego od osób fizycznych
Podatnicy mają obowiązek
w terminie do dnia
30 kwietnia następnego
roku złożyć w urzędzie
skarbowym zeznanie
na odpowiednim druku
o wysokości
osiągniętego dochodu
(straty) w roku podatkowym.
Podsumowanie
"Dwie rzeczy są w życiu
pewne - śmierć i podatki.
(Benjamin Franklin) "Tylko dwie grupy ludzi
narzekają na podatki -
kobiety i mężczyz
ni."
(Nieznany autor)
"Ze wszystkich rzeczy na świecie
najtrudniej jest obliczyć podatek
dochodowy."
"Ludzie porównują podatki do
(Albert Einstein; człowiek, który na
śmierci, ale to głupie porównanie.
obliczaniu się znał)
Śmierć podlega opodatkowaniu,
za to podatki nie podlegają
śmierci."
(Nieznany autor).
15