Bazylika starochrześcijaoska
-po przyznaniu przez Konstantyna Wielkiego 313r. swobody kultury chrześcijańskiej
potrzebne było miejcie zgromadzeń sporej liczby osób
-podłużna sala zakończona absydą o podwyższonej posadzce  naśladownictwo bazyliki
rzymskiej
-trzeba było więcej miejsca więc dobudowano nawy boczne (jak w bazylice) (2 lub 4) węższe
od głównej, przedzielone kolumnami z łukami (czasem belkowanie , ale to słabsze
rozwiązanie, wymagało gęstszych i bardziej przysadzistych kolumn), nawę główną
podwyższono i umieszczona okna pod jej dachem dla oświetlenia wnętrza,
- narteks  przedsionek, początkowo wytworzony z ściany podcienia, z czasem staje się
zamkniętym pomieszczeniem
-pojawienie się transeptu  o wysokości i szerokości nawy głównej (transept + absyda 
prezbiterium dzielone łukiem tęczowym od korpusu kościoła), jeśli transept dłuższy od
szerokości wszystkich naw to plan krzyżowy
-skromna elewacja, okna zakładane jaśniejszym materiałem (alabastrem), przed wejściem 
dziedziniec (atrium) otoczony krużgankiem, na środku studnia,
-we Włoszech: wprowadzenie empor  dwupoziomowość kościoła  balkony nad nawami
bocznymi, częściej belkowanie zamiast łuków, brak transeptu
Z czasem transept-plan krzyża łacińskiego
Pierwszą bazyliką chrześcijaoską była tzw. bazylika
konstantyoska- dzisiaj na tym miejscu wznosi się
renesansowo-barokowa bazylika św.Piotra na Watykanie
PIERWOTNA BAZYLIKA KONSTANTYC
SKA
1) Podstawowe informacje:
a) Fundator:
- Konstantyn Wielki
b) Czas powstania
- ok. 324r -360r
c) Miejsce gdzie się znajduje:
- Watykan
- miejsce dawnego cyrku Nerona gdzie został pochowany św. Piotr
d) materiał- marmur
2) Epoka: architektura wczesnochrześcijańska.
3) Ułożenie:
- na planie krzyża łacińskiego z 5 nawami z pojedynczym transeptem i jedna absyda
-sam portyk poprzedzający świątynie mierzył 64m szerokości
-długość świątyni wynosiła 120m
4) Budowa
-czterodzielny portyk bazyliki poprzedzały schody o trzydziestu pięciu stopniach, a u ich
szczytu, znajdował się mały podest, wykładany rzadkimi marmurami
-za portykiem znajdowała się przestrzeń zamknięta, podzielona galeriami - zwana Paradiso
- za 10 kolumnami korynckimi otwierało się pięcioro drzwi watykańskich. Drzwi centralne,
zwane Królewskimi i pierwsza para boczna: Romana i Raveniana wprowadzały do naw
środkowych. Porta Guidonea i Drzwi Prawa (którymi to wprowadzano i wyprowadzano szczątki
zmarłych), były wejściem do naw bocznych.
-Nawa centralna, szersza od pozostałych, oddzielona była od bocznych rzędem kolumn
5) Dekoracja:
- mozaika ufundowana przez Grzegorza IX i przedstawiająca ofiarowanie korony Zbawicielowi
-wmurowane były płyty kamienne ze zapisem darów i przywilejów przyznanych bazylice.
-pozłacane ikony, kolorowe witraże
-zwieńczenie nawy głównej przedstawiało sceny ze Starego i Nowego Testamentu
-skrzyżowanie naw z podwójnym transeptem zdobiły złote i srebrne żyrandole, krzyże oraz
korony zwisające z sufitu
-w absydzie znajdowała się mozaika ufundowana przez Konstantyna, przedstawiająca
ofiarowanie bazyliki Zbawicielowi i Świętemu Piotrowi
Geneza-adaptacja bazyliki rzymskiej o przeznaczeniu świeckim[sądy i handel]-najlepsze
pomieszczenia w arch. St. Rzymu ,które się nadawały na liturgie chrześcijańską.