HOROSKOP - na ławie oskarżonych
Każdego dnia miliony czytelników na całym świecie rozpoczynają lekturę prasy od
ostatniej strony zawierającej HOROSKOPY. Całkiem liczna grupa ludzi kwituje ten
zwyczaj wzruszeniem ramion i uśmiechem politowania. Czy jednak ich sceptycyzm jest
uzasadniony ?
Popularność wiedzy astrologicznej nie da się przecież uzasadnić wyłącznie w
kategoriach racjonalnych. Jej specyfika bowiem doskonale wpisuje siÄ™ w ludzkÄ…
potrzebę wiary w zjawiska pozazmysłowe, apelując raczej do emocji niż intelektu.
Wielu z nas przecież zadawało sobie pytanie, jakim cudem setki tysięcy osób
rozsianych po całym świecie mogą jednocześnie doświadczać identycznych zdarzeń,
uczuć i nagłych zwrotów losu ?
Mimo braku sensownej teorii próbującej tłumaczyć rozkwit branży horoskopowej,
wielu naszych bliskich i znajomych nie wyobraża sobie życia bez regularnej lektury
przepowiedni zapisanych w gwiazdach. NiewÄ…tpliwie coÅ› w tym jest, bowiem pewne
fragmenty horoskopów zdają się wiernie odzwierciedlać koleje naszego losu. Na czym
więc polega fenomen lawiny wróżbiarstwa i na ile można to zjawisko traktować
poważnie?
OSKARŻENIE MA GA
OS
Niebieski zwierzyniec
Warunkiem korzystania z przepowiedni drukowanej w gazecie jest oczywiście
znajomość własnego znaku zodiaku. Nie ma z tym większego problemu, bowiem pod
każdym rysunkiem symbolizującym Barana, Byka, Bliz
nięta, Raka, Lwa, Pannę, Wagę,
Skorpiona, Strzelca, Koziorożca, Wodnika i Ryby można zawsze znalez
ć daty, w
których panuje znak władający naszym losem. Większość czytelników orientuje się, że
wystarczy się urodzić dowolnego roku, w przedziale czasu zapisanym pod rysunkiem,
aby ten właśnie symbol uznać za własny znak zodiaku. Zazwyczaj lekturę rozpoczyna
się od prognozy dla siebie. W drugiej kolejności interesują nas sąsiednie rubryki, pod
warunkiem, że znamy dzień i miesiąc urodzin naszych bliskich i znajomych. Pozornie,
wydrukowana informacja wydaje się być unikalna, wiarygodna i skierowana właśnie
dla nas, czytajÄ…cych przepowiedniÄ™.
Przecież urodziliśmy się w opisywanym znaku, a skoro informację opublikowano w
prasie, to znaczy, że redakcja powinna odpowiadać za jej rzetelność. Zależnie od
rodzaju czasopisma prognoza obejmuje zwykle nadchodzący tydzień lub miesiąc.
Tekst sformułowany bardzo ogólnikowo czytamy więc u progu wydarzeń mających
dopiero nadejść, kiedy wszystko jeszcze może się zdarzyć. Za miesiąc będziemy
analizować już nowy horoskop i mało kto sięgać będzie wówczas do starej gazety, by
rozważać wydarzenia upływających tygodni w świetle poprzedniego tekstu
prasowego. Najwięcej przepowiedni pojawia się u progu nowego roku, kiedy
większość ludzi podświadomie oczekuje pozytywnych zmian, patrząc w nowy, nie
zapisany jeszcze kalendarz. Któż będzie wracał do tego horoskopu za rok? Owe
gazety leżą już wtedy dawno na makulaturze. A jeśli nawet przepowiednia zupełnie się
nie sprawdziła, to przecież nie pozwiemy redakcji czasopisma do sądu. Nikt przecież
nie traktuje horoskopu ze śmiertelną powagą!
Problem wiarygodności zasad samej astrologii nie został rozstrzygnięty do dziś.
System jej twierdzeń jest niespójny i wykazuje sporo niekonsekwencji. Dlatego do ich
weryfikacji nie bardzo można stosować metody naukowe. Z kolei przy każdej próbie
głębszego analizowania podstaw astrologii zazwyczaj dochodzi do polaryzacji na jej
1
gorących zwolenników i zaciekłych przeciwników. Kiedy ktoś zafascynowany
astrologią zaczyna zgłębiać jej tajniki, może ją albo przyjąć, z całym bagażem
niekonsekwencji, albo zdecydowanie odrzucić. Niemniej pewna subtelna atmosfera
niezwykłości i tajemniczości zawarta w pojęciach propagowanych przez astrologów
jest na tyle atrakcyjna, że potrafi niekiedy zafrapować nawet sceptyków. Osoba
zakładająca prawdziwość twierdzeń astrologicznych bardzo szybko traci zmysł
krytyczny i obiektywizm na rzecz głębokiej fascynacji możliwościami, ponoć
świadomego, wpływania na swój los i przewidywania wydarzeń w życiu innych ludzi.
Fotografia z "odciskami palców" oskarżonego
Pozostawmy na razie kwestię wiarygodności samej astrologii, ograniczając nasze
rozważania do ustalenia danych niezbędnych przy opracowaniu horoskopu. Zadaniem
astrologa profesjonalisty jest ustalenie obrazu nieba w chwili narodzin konkretnego
człowieka. W starożytności, z punktu widzenia ziemskiego obserwatora, na
nieboskłonie widoczne były nie tylko nieruchome gwiazdy, ale również pięciu
tajemniczych "wędrowców", którzy poruszali się własnymi drogami. Chodziło o
planety znane dziś pod nazwą Merkurego, Wenus, Marsa, Jowisza i Saturna. Można je
było zauważyć na tle zodiakalnych gwiazdozbiorów rozmieszczonych w pobliżu
ekliptyki [1]. W pasie zodiaku wyróżniono aż dwanaście szczególnych skupisk gwiazd,
znanych współcześnie jako Baran, Byk, Bliz
nięta, Rak, Lew, Panna, Waga, Skorpion,
Strzelec, Koziorożec, Wodnik i Ryby. Identyczne nazwy przypisuje się znakom
zodiaku, czyli 12 jednakowym odcinkom, na jakie tradycja astrologiczna podzieliła
ekliptykÄ™.
Początek określa data równonocy wiosennej, a pierwszy znak zodiaku nosi nazwę
Barana. Dalej w kolejności idą Byk, Bliz
nięta itd. aż do Ryb. Znaki zodiaku nie są
tożsame z gwiazdozbiorami, stanowią jednak bardzo stabilny i dogodny układ
odniesienia. Dlatego na tle dwunastu znaków zodiaku wrysowuje się pozycje Słońca,
Księżyca, Merkurego, Wenus, Marsa, Jowisza, Saturna, Urana, Neptuna i Plutona, tak
jak w chwili narodzin mógł je widzieć obserwator stojący na Ziemi. W ten sposób
powstaje "fotografia" nieba w konkretnej godzinie urodzin, podawanej z dokładnością
do minut.
Inteligentne energie
Każdej z planet przypisano astrologiczny symbol nawiązujący do tradycji ezoterycznej
[2] wraz z zestawem charakterystycznych energii, które symbolizują w horoskopie. Na
przykład Merkury miał odpowiadać za zdolność porozumiewania się z innymi, a
Jowisz wskazywał, jak realizowana jest ekspansja życiowa. Owe "energie" podlegają
modyfikacji przez "wpływy" znaku zodiaku, w którym planeta się znajduje.
Jednocześnie "energie" każdej z nich mogą być wzmacniane lub osłabiane przez
oddziaływanie innych planet. Astrologa interesują pewne ściśle określone odległości
kÄ…towe. Np. dwie planety oddalone o 120° na tle znaków zodiaku majÄ… na siebie
oddziaÅ‚ywać harmonijnie, natomiast odlegÅ‚ość 90° Å›wiadczyć bÄ™dzie o dysharmonii
obu "emanacji". Wykres należy jeszcze uzupełnić o ascendent [3] i podzielić na 12
niejednakowych wycinków symbolizujących tzw., domy horoskopowe, które
pozwalają powiązać mające nastąpić wydarzenia z odpowiednimi dziedzinami życia.
Zasadnicze cechy charakteru człowieka określać mają: znak zodiaku na ascendencie,
znak, w którym przebywa Słońce, i znak związany z pozycją Księżyca. Są to bardzo
ogólne ramy, które trzeba rozpatrywać indywidualnie dla każdego horoskopu, wraz z
uwzględnieniem odległości kątowych między wszystkimi planetami. Zgodnie ze sztuką
astrologii, dopiero po zakończeniu serii żmudnych przeliczeń możliwa jest
2
szczegółowa interpretacja informacji zapisanej w horoskopie. Astrolog traktuje
otrzymany wykres na podobieństwo mapy potencjałów energetycznych czy też
możliwości, jakie człowiek może w sobie rozwinąć, choć nie zawsze musi. Horoskop
indywidualny pozwala ponoć astrologowi odczytać najbardziej istotne cechy
charakteru oraz podstawowe skłonności jego klienta.
Oczywiście można dyskutować, czy faktycznie w horoskopie została zapisana jakaś
informacja, którą wtajemniczony astrolog potrafi analizować. Niewątpliwie jednak jest
to system niezwykle skomplikowany i niejednoznaczny.
Zalew informacji
Ze względu bowiem na przeogromną ilość elementów składających się na wykres
horoskopu, precyzyjne odczytanie rzekomo zakodowanej w nim informacji praktycznie
przekracza normalne ludzkie możliwości. W tradycyjnej astrologii ilość kombinacji
wzajemnego ustawienia 12 znaków zodiaku, 12 domów horoskopowych, Słońca,
Księżyca i pozostałych 8 planet przekracza 1440 różnych możliwości. W praktyce jest
ich jeszcze więcej, bowiem astrolog może uwzględniać dodatkowe punkty
charakterystyczne, jak np. "węzły księżycowe, punkt szczęścia, punkt śmierci" i wiele
innych. Warto przypomnieć, że znaków drogowych jest znacznie mniej, a jednak
kierowcy miewają spore kłopoty w zapamiętaniu każdego z nich na drodze. Nadmiar
szczegółów jest często podświadomie eliminowany z przeciążonego umysłu.
Właśnie z owego "szumu informacyjnego" astrolog musi wybrać i wyważyć elementy
najistotniejsze, które jego zdaniem wyraz
nie dominujÄ…. Proces interpretowania danych
zawartych w horoskopie wymaga więc sporej wiedzy i umiejętności, ogromnego
doświadczenia i niemałej dozy intuicji. Jest on jednak zawsze odniesiony do konkretnej
osoby, która przyszła na świat przy niepowtarzalnej konfiguracji planet. Każda taka
mapa potencjałów jest unikalna i charakteryzuje konkretnego człowieka, urodzonego
w danej chwili w ściśle określonym miejscu na kuli ziemskiej. Nie ma dwóch
identycznych horoskopów, tak jak nie ma na świecie dwóch zupełnie identycznych
ludzi.
Astrologia charakteryzuje się określonymi regułami, którym należy się
podporządkować przy wyliczaniu pozycji planet dla bardzo konkretnego człowieka.
Wykreślona "fotografia nieba" z dnia urodzin ma charakter unikalny, pozwalający na
identyfikację człowieka - podobnie jak odciski linii papilarnych dłoni umożliwiają
stwierdzenie tożsamości przestępcy.
Zawodowy astrolog szuka swego miejsca raczej w rzędzie nauk psychologicznych,
badających zachowania człowieka, i twierdzi nawet, że może psychologię znacznie
wzbogacić.
Na podstawie informacji zawartej w horoskopie indywidualnym próbuje więc
analizować predyspozycje, z jakimi dziecko przychodzi na świat, jego charakter oraz
podstawowe modele zachowań. Może też chcieć przewidywać pomyślne i niepomyślne
okresy w życiu człowieka, choć jest to działalność raczej marginalna i drugoplanowa.
Ponieważ planety nadal krążą po swoich orbitach, można wyrysować "fotografię"
nieba z jakiegoś konkretnego dnia w przyszłości i porównać z obrazem planet w chwili
urodzin.
Na tej podstawie astrolog próbuje przewidywać pewne tendencje i kierunki zmian w
przyszłości. Profesjonalista będzie jednak mówił raczej wyłącznie o tendencjach i
możliwościach niż o konkretnych wydarzeniach.
Otóż należałoby się zastanowić, na jakiej podstawie powstają przepowiednie
zamieszczane masowo przez gazety i kto je redaguje?
Z całego bogactwa elementów analizowanych w profesjonalnym horoskopie astrologia
3
gazetowa uwzględnia wyłącznie jeden, a mianowicie pozycję Słońca. To, że ktoś
urodził się pod znakiem Bliz
niąt, oznacza jedynie, iż w chwili narodzin obserwator
umieszczony na Ziemi widział Słońce na tle znaku Bliz
niÄ…t i nic ponadto.
Słońce przebywa w każdym ze znaków około czterech tygodni [4] i w tym okresie
może tworzyć harmonijne bądz
nieharmonijne odległości kątowe z innymi planetami.
Brak znajomości ascendentu oraz usytuowania pozostałych planet w domach
horoskopu uniemożliwia odniesienie "wpływów" planetarnych do losów konkretnego
człowieka i sfery życia, w jakiej te "wpływy" się uwidocznią. Każdy uczciwy astrolog
doskonale zdaje sobie sprawę ze wspomnianej ułomności horoskopów gazetowych.
Kto faktycznie opracowuje horoskopy?
Wyobraz
nia przeciętnego czytelnika każe nam oczekiwać, że każda solidna redakcja
zatrudnia na etacie renomowanego astrologa, który jest osobą rzetelnie znającą tajniki
kosmicznego alfabetu i dzięki swym umiejętnościom potrafi przewidywać nasze
przyszłe losy. I tutaj spotyka nas kolejne rozczarowanie.
Skoro każdy szanujący się astrolog uważa horoskopy gazetowe za rzecz całkowicie
niepoważną, to nie może się podejmować ich redagowania z prostej przyczyny.
Astrologia gazetowa jest przez fachowców zaliczana do tzw., astrologii jarmarcznej i z
tą profesjonalną ma zaiste niewiele wspólnego.
Gazetowy horoskop jest ubogim i bardzo dalekim krewnym elitarnej i jednocześnie
szalenie kontrowersyjnej dziedziny wiedzy, która przez stulecia zaliczana była do nauk
królewskich, przeznaczonych dla wąskich kręgów osób wtajemniczonych.
Opracowanie profesjonalnego horoskopu wymagało wówczas ogromnego nakładu
pracy i pochłaniało mnóstwo czasu.
Na utrzymanie nadwornego astrologa mogli sobie pozwolić jedynie najbogatsi, których
stać było na opłacenie tak niekonwencjonalnych usług. Wykształcenie możnych tego
świata niezwykle rzadko pozwalało kontrolować profesjonalny warsztat twórcy
horoskopu. Władca pochłonięty obowiązkami administrowania swoim państwem nie
posiadał wystarczającego przygotowania, by się wdawać w sensowną polemikę z
wróżbiarzem. Mało kto miał też odwagę na kwestionowanie autorytetu astrologa w
obawie przed jego klÄ…twÄ… czy okrutnÄ… zemstÄ….
Stąd w wielu wypadkach adept wiedzy tajemnej mógł sobie pozwalać na fantazjowanie
bez żadnych ograniczeń. Od przepowiedni wymagano tylko jednego - musiały się
sprawdzać.
Panujący władca oczekiwał bardzo konkretnych porad, gwarantujących pomyślne
rządy i zwiastujących zwycięstwa nad okolicznymi wrogami. Nieudana prognoza
mogła jej autora kosztować życie, więc zwykle nie ograniczał się do jednej metody,
próbując korzystać również z innych technik okultystycznych [5].
Jeszcze w średniowieczu astrologia była dyscypliną niesamodzielną, ściśle uwikłaną w
alchemię i inne nauki tajemne, ze spirytyzmem włącznie. Wspomniane zagadnienie
wymagałoby jednak odrębnego opracowania, przekraczającego ramy niniejszego
artykułu.
Jednakowy los dla każdego
Wiemy już, co może interesować astrologa profesjonalistę. Najczęściej będzie się starał
analizować predyspozycje, z jakimi człowiek przychodzi na świat, jego charakter oraz
podstawowe modele zachowań. Może też chcieć przewidywać pomyślne i niepomyślne
okresy w naszym życiu, łącznie ze szczegółową analizą relacji występujących między
dwiema osobami. Staje się to możliwe dzięki porównywaniu pozycji planet w chwili
narodzin obojga. W ten sposób astrologia próbuje kojarzyć np. małżeństwa!
4
Zainteresowanie przyszłością stanowi jednak zaledwie marginalny fragment jej
działalności. Niemniej wystarczy wziąć do ręki pierwszą z brzegu gazetę z
horoskopami, aby zauważyć, że pełno w nich zapowiedzi bardzo konkretnych
wydarzeń, które z trudnością tylko mógłby odnalez
ć profesjonalista w rozbudowanym
horoskopie indywidualnym. Tak szczegółowe przepowiednie zupełnie nie mogą mieć
sensu w przypadku milionów ludzi na całym świecie. Ich losy nie podlegają przecież
jakiemuÅ› nadnaturalnemu, globalnemu ujednoliceniu.
Życie jest znacznie bogatsze niż najbardziej wydumana fikcja, stąd próba ograniczania
naszych losów jedynie do wydarzeń anonsowanych przez horoskopy zamieszczane w
prasie jest zupełnie nierealna.
Ludzie urodzeni nawet w tym samym miesiącu należą przecież do diametralnie różnych
ras i kręgów kulturowych. Ich losy muszą przecież zdecydowanie różnić się od siebie,
choćby ze względu na lokalne warunki społeczne i geograficzne. Prognoza typu:
"...chroń oczy i skórę przed nadmiarem słońca" nie bardzo ma zastosowanie w sytuacji
osoby mieszkającej za kołem polarnym, gdzie wspomniane słońce przez kilka miesięcy
znajduje się poniżej horyzontu.
Radosna twórczość dyletantów
Z poprzednich odcinków wiadomo, że horoskopy gazetowe powstają w sposób
urÄ…gajÄ…cy zasadom tradycji astrologicznej. Dlatego ktoÅ›, kto je opracowuje w redakcji,
z pewnością nie należy do grona profesjonalistów, lecz raczej do początkujących
amatorów lub wręcz zupełnych dyletantów w sprawach astrologii. Niejednokrotnie
prognozy te piszą dziennikarze, korzystający wyłącznie z własnej fantazji i masowo
kompilowanych tekstów drukowanych przez inne gazety, zwłaszcza obcojęzyczne.
Osoby te najczęściej zupełnie nie potrafią samodzielnie wyliczyć najprostszego
horoskopu indywidualnego i nie dysponują wiedzą pozwalającą nawet na próbę jego
przybliżonej interpretacji.
Katastrofa i sielanka
Wystarczy porównać kilka czasopism drukujących sobotnie horoskopy, aby zauważyć,
że pomyślnym przepowiedniom zapisanym dla nas w jednej gazecie jednocześnie
towarzyszą przestrogi przed nieszczęściem drukowane w innej. Wszystko zależy od
z
ródeł, z jakich korzystał redaktor działu horoskopów, i jak dalece puścił wodze
swojej fantazji.
Piszący powołują się czasem na rzeczywiste konfiguracje planet pozostających ze sobą
w harmonijnych bÄ…dz
nieharmonijnych odległościach kątowych w określonym
przedziale czasu. Niejednokrotnie próbują nawet interpretować te zjawiska zgodnie z
zasadami tradycyjnej astrologii.
Jednak mimo najszczerszych chęci nie są w stanie ich odnieść do losów konkretnego
człowieka żyjącego na Ziemi. Nie dysponując horoskopem indywidualnym po prostu
nie można określić sfery życia, w jakiej mogą się ujawnić tendencje symbolizowane
przez "energie" poszczególnych planet.
Cyganka prawdÄ™ ci powie ?
Jak to się jednak dzieje, że wśród ludzi czytujących horoskopy spotkać można osoby,
w stosunku do których przepowiednia faktycznie się sprawdziła?
Na pewno warto zwrócić uwagę na wysoki poziom uogólnienia prognoz zawartych w
większości horoskopów. Dlatego post factum wiele osób twierdzi, że o mających
nastąpić wydarzeniach przeczytało wcześniej w gazecie.
Jeśli w horoskopie zamieszczono tekst w rodzaju: "...potrzebna ci będzie jednak
trudna sztuka dyplomacji", "...pod koniec miesiąca nadejdą dobre wieści od dawno nie
5
widzianych przyjaciół lub sam udasz się w podróż", "...sukces w pracy, sielanka w
uczuciach, a co najważniejsze - poprawa stosunków z rodziną", "...miły prezent od
przyjaciela poprawi ci na chwilę nastrój", to wśród czytelników zawsze się znajdzie
jakiś procent ludzi, którzy konkretne wydarzenia swego życia w końcu dopasują do
przeczytanych ogólników. Pochwała szefa, podwyżka, premia, udana delegacja bądz

pomyślnie przeprowadzona rozmowa handlowa, a nawet spóz
nienie do pracy, które
uszło na sucho, mogą przecież spokojnie zostać zaklasyfikowane jako "sukces w
pracy".
Horoskop nie precyzuje przecież, o jakie konkretne wydarzenie chodzi. To my sami
decydujemy, co w końcu za taki sukces uznamy. Niejednoznaczność przepowiedni
zostaje więc skutecznie uzupełniona naszą własną inwencją.
Jarosław Olszewski
[1] pozorna droga, jaką Słońce odbywa w ciągu roku wokół Ziemi
[2] ogólna nazwa wszelkich systemów wiedzy tajemnej odwołujących się do magii i
rytuałów inicjacyjnych
[3] znak zodiaku, który akurat wschodził nad horyzontem miejscowości urodzenia w
konkretnej godzinie narodzin
[4] W niektórych latach okres pobytu Słońca w poszczególnych sektorach zodiaku jest
niesymetryczny i może być dłuższy lub też ulega skróceniu o dzień lub dwa. W chwili
przechodzenia Słońca z jednego znaku zodiaku do sąsiedniego niezbędne są dokładne
wyliczenia, pozwalające stwierdzić, czy Słońce w danej chwili znajduje się jeszcze w
np. Bliz
niętach, czy też właśnie weszło w znak Raka. Kierowanie się przedziałem dat
widniejących w prasie pod symbolami dwunastu znaków zodiaku może wprowadzić
czytelnika w błąd.
[5] Słowo "okultyzm" pochodzi od łacińskiego określenia "occultus" i zawiera w sobie
ideę rzeczy ukrytych, zachowywanych w tajemnicy, które zdają się opierać na ludzkiej
mocy, wykraczającej poza pięć zmysłów. Dla zrozumienia idei okultystycznych
konieczne jest jednak specjalne wtajemniczenie w ich arkana. Sam okultyzm zajmuje
się nadprzyrodzonym światem duchowym, w którym mają rywalizować ze sobą siły
przyjazne i demoniczne. Do badania owego tajemniczego świata stosuje się magię,
wróżbiarstwo i spirytyzm.
6