Politechnika Wrocławska
Oznaczenia przewodów i zacisków pełniących rolę
Instytut Energoelektryki
w ochronie przeciwporażeniowej
Ozn. zacisków Oznaczenia przewodów
Przewód lub
zacisk
literowe graficzne alfanum. graficzne barwne
U L1 czarna, brązowa, czerwona, żółta,
KLASYFIKACJA fazowy V - L2 zielona, pomarańczowa, szara,
OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA
W L3 fioletowa, biała, różowa, turkusowa
URZ
DZEC
I INSTALACJI
SIECI ROZDZIELCZYCH
neutralny N - N jasnoniebieska
ELEKTRYCZNYCH
zielono-żółta o szerokości pasków
I INSTALACJI
ochronny PE PE
określonej w normie
NISKIEGO NAPI
CIA
NISKIEGO NAPI
CIA tak, jak PE z oznaczeniem końcówek
barwÄ… jasnoniebieskÄ… (obie barwy
ochronno- powinny być widoczne);
- - PEN
neutralny dopuszcza się oznaczać przewód na
całej długości barwą jasnoniebieską,
a końce - dwubarwnie (jak PE)
Na podstawie prezentacji przygotowanej przez dra inż. Janusza Koniecznego
uziemiający E E - zielono-żółta
wyrównawczy CC CC - zielono-żółta
Wrocław 2011
2 3
Rodzaje części przewodzących
1. Część czynna  przewód lub część przewodząca przeznaczona do pracy Tabela. Znaczenie liter używanych w oznaczeniu typu sieci
pod napięciem w warunkach normalnych
Litera Znaczenie
Przykłady: przewody fazowe (L1, L2, L3), przewód neutralny (N)
T - bezpośrednie połączenie punktu neutralnego sieci z ziemią
Część czynna niebezpieczna - część czynna, która w pewnych
I - części czynne sieci izolowane od ziemi; punkt neutralny
warunkach może spowodować porażenie elektryczne (U > UL) Pierwsza
sieci może być uziemiony przez bezpiecznik iskiernikowy
lub przez element o dużej impedancji
N - bezpośrednie połączenie dostępnych części
2. Część przewodząca dostępna  część przewodząca urządzenia, której
przewodzÄ…cych z uziemionym punktem neutralnym
można dotknąć, nie będąca normalnie pod napięciem, i która może
Druga T - bezpośrednie połączenie części przewodzących
znalez
ć się pod napięciem jeśli zawiedzie izolacja podstawowa
dostępnych z uziomem niezależnym od uziomu punktu
neutralnego sieci
C - funkcje przewodu neutralnego N i ochronnego PE pełni
Trzecia/czwarta
3. Część przewodząca obca  część przewodząca nie będąca częścią
jeden przewód PEN
(zwiÄ…zek
instalacji elektrycznej i mogąca przyjmować potencjał elektryczny,
S - funkcje przewodu neutralnego N i przewodu ochronnego
przewodów N i PE)
zwykle potencjał elektryczny lokalnej ziemi
PE pełnią dwa osobne przewody
Przykłady: uziemione metalowe rury wodociągowe, kanalizacyjne i in.,
elementy konstrukcyjne budynku, itp.
4 5 6
L1
Układ TN  układ sieci elektroenergetycznej rozdzielczej i instalacji elektrycznej, w L2
Układ TT  układ sieci elektroenergetycznej rozdzielczej i instalacji elektrycznej, w
którym punkt neutralny lub przewód czynny jest bezpośrednio L3
którym punkt neutralny lub przewód czynny jest bezpośrednio
uziemiony, a części przewodzące dostępne są z nim połączone N
uziemiony, a części przewodzące dostępne są połączone z
przewodami PE lub PEN. PE
TN - S
F F F uziemieniami niezależnymi od uziemienia punktu neutralnego.
Podtypy: TN-C, TN-S, TN-C-S
N
L1
RB L2
RB RB
L3
TN - C
N
F F F
L1
L1
L2
L2
L3 L3
PE PE
PE
N
PEN
PE
F F F TN-C-S
RB
F F F F
RA RA RA
N N N
RB RB RB
RB RB RB
7 8 9
PN-EN 60529:2003 Stopnie ochrony zapewnianej przez obudowy (kod IP)
Układ IT  układ sieci elektrycznej rozdzielczej lub instalacji elektrycznej, w którym
wszystkie części czynne są izolowane od ziemi albo jedna z nich jest
uziemiona przez bezpiecznik iskiernikowy lub przez dużą impedancję, a
Układ kodu IP (Internal Protection):
części przewodzące dostępne są uziemione.
IP 2 3 C H
L1 L1
L2 STOPNIE OCHRONY OBUDÓW
L2
Pierwsza charakterystyczna cyfra
L3 L3 (cyfra 0 do 6 lub litera X)
URZ
DZEC
ELEKTRYCZNYCH
Druga charakterystyczna cyfra
(KOD IP)
(cyfra 0 do 8 lub litera X)
Z
Dodatkowa litera (nieobowiÄ…zujÄ…ca)
(litery A, B, C, D)
R R
R R R A A
A A B
Uzupełniająca litera
(nieobowiÄ…zujÄ…ca) (litery H, M, S, W)
10 11 12
PE
PE
PE
PEN
PE
PEN
PE
PE
PEN
PE
 przed dostępem do części
ELEMENT niebezpiecznych
Dodatko-
IP Znaczenie dla ochrony urzÄ…dzenia Znaczenie dla ochrony ludzi
KODU
wa litera
A - wierzchem dłoni
(nieobo-
Pierwsza przed wnikaniem do wnętrz obcych przed dostępem do części
B - palcem
wiÄ…zujÄ…ca)
cyfra ciał stałych niebezpiecznych
C - narzędziem
0 - bez ochrony - bez ochrony D - drutem
1 - o średnicy e" 50 mm - wierzchem dłoni (A)
e"
e"
e"
2 - o średnicy e" 12,5 mm - palcem (B) uzupełniające inform. dotyczące
3 - o średnicy e" 2,5 mm - narzędziem (C)
Uzupełnia- H - aparatów wysokiego napięcia
4 - o średnicy e" 1,0 mm - drutem (D)
KLASY OCHRONNOÅšCI
jąca litera M - ruch części urządzenia w czasie
5 - ograniczona ochrona przed pyłem - drutem
(nieobo- prób wodą
6 - pyłoszczelne - drutem
wiązująca) S - postoju części ruchomych
URZ
DZEC
ELEKTRYCZNYCH
urządzenia w czasie prób wodą
Druga przed wnikaniem wody i jej skutkami
W - warunków klimatycznych
cyfra 0 - bez ochrony
1 - kapiÄ…cej pionowo
Tabela. Zakres zastosowania obudów oznaczonych podwójnym kodem
2 - kapiÄ…cej (do 150)
3 - natryskiwanej Zakres
Oznaczenie
zastosowania
4 - rozbryzgiwanej
IPX5/IPX7 różnorodny
5 - lanej strugÄ…
IPX6/IPX7 różnorodny
6 - lanej silnÄ… strugÄ…
IPX5/IPX8 różnorodny
7 - przy zanurzeniu krótkotrwałym
IPX6/IPX8 różnorodny
8 - przy zanurzeniu ciągłym
IPX7 ograniczony
IPX8 ograniczony
13 14 15
PN-EN 61140:2005 Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym. Ozn. Symbol
Główne cechy urządzenia istotne dla ochrony przeciwporażeniowej
cyfrowe graficzny
Wspólne aspekty instalacji i urządzeń
- izolacja podstawowa - przewód zasilający bez żyły ochronnej
-
Cel: 0
- brak zacisku ochronnego - wtyczka bez styku ochronnego
Oznaczenie wskazuje środki, które samodzielnie lub ze środkami
CZYNNIKI WPA
YWAJ
CE
zastosowanymi w instalacji zapewniają ochronę przeciwporażeniową. - izolacja podstawowa - przewód zasilający z żyłą ochronną
I
- zacisk ochronny - wtyczka ze stykiem ochronnym1) NA STOPIEC
ZAGROŻENIA
- izolacja podwójna lub
Zastosowanie:
- przewód zasilający bez żyły ochronnej
PORAŻENIOWEGO
wzmocniona
II
" dotyczy urządzeń elektrycznych i elektronicznych o napięciu
- wtyczka bez styku ochronnego2),3)
- brak zacisku ochronnego
międzyfazowym d" 440 V (d" 250 V między fazą a ziemią)
- bardzo niskie napięcie - izolacja podstawowa
" nie dotyczy urządzeń typu otwartego, które nie są wyposażone w
znamionowe (SELV, PELV) - przewód zasilający bez żyły ochronnej
III
środki ochrony przed dotykiem bezpośrednim
SYSTEMY OCHRONY
- brak zacisku ochronnego4) - wtyczka bez styku ochronnego2),3)
1) Jeżeli wtyczka nie ma styku ochronnego to urządzeniu przypisuje się klasę 0
PRZECIWPORAŻENIOWEJ
2) Urządzenie w obudowie metalowej może być wyposażone w środki pozwalające na przyłączenie
przewodu wyrównawczego do tej obudowy jeżeli jest to dopuszczone przez odpowiednią normę
3) Urządzenie może być wyposażone w środki przeznaczone do uziemienia funkcyjnego (roboczego) jeżeli
jest to dopuszczone przez odpowiedniÄ… normÄ™
4) Zacisk taki może mieć urządzenie zasilane z obwodu PELV
16 17 18
Rodzaje rażeń prądem elektrycznym
Dopuszczalne napięcia dotykowe w instalacjach niskiego napięcia
1. Rażenie przy dotyku bezpośrednim -
Tabela. Zestawienie wartości napięć dotykowych dopuszczalnych długotrwale UL dla dotknięcie części czynnej, tj.:
przyjmowanych poziomów zagrożenia przy urządzeniach niskiego napięcia
a) żyły przewodu o uszkodzonej izolacji,
UL [V]
Zagrożenie porażeniowe zależne od warunków środowiskowych
AC DC
b) części czynnej wewnątrz urządzenia
lokale mieszkalne, biura, sale teatralne, widowiskowe,
Normalne 50 120 podczas nieostrożnej pracy pod
klasy szkolne z wyjątkiem niektórych laboratoriów itp.
napięciem lub na skutek uszkodzenia
Å‚azienki, natryski, sauny, pomieszczenia hodowli obudowy urzÄ…dzenia
zwierzÄ…t, bloki operacyjne, hydrofornie, przestrzenie
Zwiększone 25 60
ograniczone pow. przewodzącymi, kanały rewizyjne,
kempingi, tereny budowy i rozbiórki, tereny otwarte
ObowiÄ…zujÄ…ce przepisy:
możliwość zetknięcia się ciała ludzkiego zanurzonego 2. Rażenie przy dotyku pośrednim -
" w pomieszczeniach, w których panują warunki normalne: części 4 i 5 normy
Szczególne 12 30
w wodzie z elementami pod napięciem
dotknięcie części przewodzącej
PN-IEC 60364
dostępnej, na której napięcie pojawiło
" w warunkach, których nie można zaliczyć do normalnych: j/w + uzupełnienia,
siÄ™ w wyniku uszkodzenia izolacji
modyfikacje lub częściowe unieważnienia wg części 7 normy PN-IEC 60364
podstawowej urzÄ…dzenia (c)
19 20 21
SYSTEMY OCHRONY PRZECIWPORAŻENIOWEJ
=
Ochrona podstawowa Ochrona przed dotykiem bezpośrednim
OCHRONA PODSTAWOWA
(OCHRONA PRZED DOTYKIEM BEZPOÅšREDNIM )
OCHRONA PRZY USZKODZENIU
Zadania ochrony podstawowej:
(OCHRONA PRZED DOTYKIEM POÅšREDNIM, OCHRONA
" uniemożliwienie przepływu prądu przez ciało człowieka w normalnych
DODATKOWA) ÅšRODKI OCHRONY
warunkach pracy (uniemożliwienie dotknięcia części czynnych)
RÓWNOCZESNA OCHRONA PRZED DOTYKIEM
PODSTAWOWEJ
BEZPOŚREDNIM I POŚREDNIM (określenie nieaktualne !!!)
lub
" ograniczenie prądu rażeniowego do wartości niestwarzającej zagrożenia
" W obwodach o napięciu znamionowym > 50 V AC lub 120 V DC ochrona
(realizowane przy zastosowaniu równoczesnej ochrony podstawowej i
podstawowa i ochrona dodatkowa realizowane sÄ… przez dwa
ochrony dodatkowej - w obwodach SELV lub PELV)
niezależne środki techniczne
" W obwodach o napięciu znamionowym d" 50 V AC lub 120 V DC zwykle
stosuje się jeden środek techniczny realizujący jednocześnie ochronę
podstawowÄ… i ochronÄ™ dodatkowÄ… (obwody SELV i PELV)
22 23 24
OCHRONA PRZY UŻYCIU OGRODZEC
LUB OBUDÓW
OCHRONA PRZEZ IZOLOWANIE CZ
ÅšCI CZYNNYCH
(IZOLACJA PODSTAWOWA)
" Wymagania:
" stopień ochrony: e" IPXXB (IP2X), łatwo dostępne górne poziome
" przykład: przewody, kable elektroenergetyczne
powierzchnie ogrodzeń i obudów: e" IPXXD (IP4X),
" realizowana przez całkowite pokrycie części czynnych izolacją (zwykle
" dopuszcza się niższy stopień ochrony, gdy jest to konieczne dla
wykonaną fabrycznie), która może być usunięta tylko przez zniszczenie
właściwej pracy urządzenia lub podczas wymiany części (np. z
ródeł
" izolacja musi być odporna na długotrwałe narażenia mechaniczne oraz
światła, bezpieczników topikowych),
wpływy elektryczne, termiczne, chemiczne
" trwałe zamocowanie, stabilność i wytrzymałość zapewniające
" pokrycie farbÄ…, pokostem lub podobnymi produktami zastosowanymi
utrzymanie wymaganego stopnia ochrony w warunkach eksploatacji.
samodzielnie nie jest uznawane za izolacjÄ™ podstawowÄ…
" jeżeli izolacja została wykonana w czasie montażu lub naprawy " Usunięcie ogrodzeń, otwarcie obudów lub usunięcie ich części możliwe
tylko:
instalacji/urządzenia, to jej jakość powinna zostać potwierdzona
" za pomocą klucza lub narzędzia, lub
odpowiednimi próbami
" po wyłączeniu zasilania, przy czym ponowne włączenie zasilania
" praktycznie wyklucza się możliwość samodzielnych napraw izolacji (np.
powinno być możliwe dopiero po ponownym założeniu ogrodzeń lub
napraw uszkodzonej izolacji przewodu przy użyciu taśmy izolacyjnej,
zamknięciu obudów, lub
taśmy samowulkanizującej, koszulki termokurczliwej itp.)
" gdy istnieje osłona wewnętrzna o stopniu ochrony nie mniejszym niż
IPXXB uniemożliwiająca dotknięcie części czynnych, możliwa do
usunięcia tylko za pomocą narzędzia lub klucza.
25 26 27
OCHRONA PRZY UŻYCIU PRZESZKÓD (BARIER) OCHRONA UZUPEA
ANIAJ
CA OCHRON
PODSTAWOW

OCHRONA PRZEZ UMIESZCZENIE POZA ZASI
GIEM R
KI
" Cel: zabezpieczenie przed przypadkowym dotknięciem części czynnych
Zasięg ręki (PN-HD 60364-4-41) - przestrzeń pomiędzy dowolnymi punktami Ochronę podstawową (przed dotykiem bezpośrednim) w pewnych
powierzchni stanowiska, na którym porusza się człowiek, a powierzchnią,
Uwaga: brak ochrony przed dotykiem spowodowanym działaniem warunkach uzupełnia się za pomocą wysokoczułych wyłączników
której może dosięgnąć ręką w dowolnym kierunku bez użycia środków
rozmyślnym! różnicowoprądowych (I"n d"30 mA)
pomocniczych.
" Zastosowanie: wyłącznie w przestrzeniach dostępnych dla osób
" części czynne są niedostępne do Cel: zwiększenie skuteczności ochrony podstawowej:
wykwalifikowanych lub przeszkolonych
dotyku, jeżeli umieszczone są poza
" w przypadku nieskutecznego działania  standardowych środków
w/w przestrzeniÄ…
" Zadania:
ochrony podstawowej,
" zapobiega tylko niezamierzonemu (!)
" utrudnienie niezamierzonego zbliżenia ciała do części czynnych
" w przypadku nieostrożności użytkowników.
dotknięciu części czynnych
" utrudnienie niezamierzonego dotknięcia części czynnych podczas
" w miejscach, w których normalnie
obsługi urządzeń
Uwaga: wysokoczułe RCD nie mogą być jedynym środkiem ochrony i ich
używa się przedmiotów przewodzących
użycie nie zwalnia z obowiązku zastosowania jednego ze środków ochrony
wydłużających zasięg ręki, wymagane
" Wymagania/cechy:
odległości powinny być powiększone o podstawowej.
" możliwość usunięcia bez użycia klucza lub narzędzia (w odróżnieniu
wymiary tych przedmiotów
od obudów i ogrodzeń!)
" rażenie na drodze ręka-ręka zasięg
" zabezpieczenie przed niezamierzonym usunięciem
dwóch rąk = 2,5 m (dawniej 2 m)
" oznaczenie barwami ostrzegawczymi w celu Å‚atwego postrzegania
28 29 30
=
Ochrona przy uszkodzeniu Ochrona przed dotykiem pośrednim
Ochrona przy uszkodzeniu - chroni człowieka, gdy na częściach
przewodzących dostępnych lub przewodzących obcych pojawia się
niebezpieczne napięcie dotykowe, tj. gdy zostanie uszkodzona izolacja
robocza urzÄ…dzenia.
ÅšRODKI OCHRONY
Zadania ochrony przy uszkodzeniu:
PRZY USZKODZENIU
Uwagi:
" spowodowanie samoczynnego wyłączenia zasilania w takim czasie, aby
napięcie dotykowe na częściach przewodzących dostępnych lub obcych " uzupełnienie ochrony przed dotykiem pośrednim stanowią połączenia
nie wywołało zagrożenia wyrównawcze: główne i miejscowe (dodatkowe)
lub
" w ochronie przez samoczynne wyłączenie zasilania muszą być stosowane
" niedopuszczenie do pojawienia się napięcia dotykowego na częściach uziemione przewody ochronne PE (PEN)
przewodzących dostępnych i obcych
" przy pozostałych środkach nie wolno stosować uziemionych przewodów
lub ochronnych PE (PEN). Może być jedynie wymagane zastosowanie
nieuziemionych (rzadziej uziemionych) przewodów wyrównawczych CC
" ograniczenie prądu rażeniowego do wartości niestwarzającej
zagrożenia
31 32 33
SAMOCZYNNE WYA

CZENIE ZASILANIA W SIECI TN SAMOCZYNNE WYA

CZENIE ZASILANIA W SIECI TN
Rys. Ochrona przez samoczynne wyłączenie zasilania w sieci TN-S
Rys. Ochrona przez samoczynne wyłączenie zasilania w sieci TN-C Rys. Ochrona przez samoczynne wyłączenie zasilania w sieci TN-C
34 35 36
Warunki skuteczności ochrony przez SWZ w sieci TN:
Tabela. Maksymalne czasy wyłączenia zasilania w sieci TN dla odbiorników
ręcznych i przenośnych
1. przy metalicznym zwarciu przewodu fazowego L do części przewodzącej
dostępnej (przewodu PE lub obudowy) musi być spełniony warunek:
Wymagany czas wyłączenia zasilania (s)
Napięcie znamionowe
sieci U0 (V)
dla UL= 50V dla UL= 25V
I'' e" Ia
k1
120 0,8 0,35
230, 277 0,4 0,2
U0
ponieważ: I'' = zatem:
k1 U0 e" IaZS
400 0,2 0,05
ZS
480 0,1 0,05
Ia  prąd wyłączający (powodujący działanie urządzenia ochronnego w wymaganym czasie)
580 0,1 0,02*
I k1  prąd metalicznego zwarcia doziemnego do części przewodzącej dostępnej
* przy niemożności spełnienia należy stosować połączenia wyrównawcze
ZS  impedancja pętli zwarcia
dodatkowe
U0  napięcie sieci względem ziemi
Rys. Charakterystyki czasowo-prądowe bezpieczników typu gL
2. główne połączenia wyrównawcze w budynku
Uwaga: Obwody rozdzielcze oraz obwody zasilajÄ…ce tylko (!!!) urzÄ…dzenia
3. uziemienia dodatkowe w sieci zasilającej poprawiające bezpieczeństwo
stacjonarne: 5 s
przy zakłóceniach pracy sieci, a w szczególności przy utracie ciągłości
przewodu PE (PEN)
37 38 39
Rys. Szkic budowy wyłącznika instalacyjnego:
1 - zacisk przyłączeniowy
2, 3 - styki: stały, ruchomy
4 - komora gaszeniowa
5 - wyzwalacz nadprÄ…dowy elektromagnetyczny
6 - wyzwalacz cieplny
8 - zamek
9 - dz
wignia napędu
Rys. Przykładowa charakterystyka czasowo-prądowa wkładki topikowej (BiWts, In=20
Rys. Rzeczywiste charakterystyki czasowo-prądowe bezpieczników typu gG
10 - obudowa
40 41 42
A)
Wyprowadzenie wzoru na spadek napięcia na przewodzie PE
UWAGA: W przypadku zasilania z jednej rozdzielnicy urządzeń ręcznych i
stacjonarnych, wymagany czas wyłączenia we wszystkich obwodach nie
Warunek wyjściowy:
UPE d" UL
może być dłuższy niż w obwodzie z urządzeniem ręcznym.
Przy trudności w realizacji w/w wymagania należy spełnić jeden z U0
UPE = ZPE Å" I'' Podst. k1
I'' =
k1
warunków:
ZS
1. Spadek napięcia na przewodzie PE między rozdzielnicą zasilającą
U0
Rys. Charakterystyki czasowo-prÄ…dowe
odbiorniki a miejscem przyłączenia przewodu PE do głównej szyny
ZPE Å" d" 50V
wyłączników instalacyjnych
uziemiającej nie może przekraczać 50 V przy dowolnym zwarciu
ZS
jednofazowym do przewodu PE:
Przek
Tabela. Prądy i czasy zadziałania wyzwalaczy wyłączników instalacyjnych 50 szt.
ZPE d" Å" ZS
Termobimetal Elektromagnes
U0
Typ
PrÄ…d I1 PrÄ…d I2 Czas PrÄ…d I4 PrÄ…d I5 Czas
50
1,13 In > 1 h 3 In e" 0,1 s
B ZPE d" Å" ZS
2. W rozdzielnicy są wykonane połączenia wyrównawcze dodatkowe
1,45 In d" 1h 5 In < 0,1 s
U0
1,13 In > 1 h 5 In e" 0,1 s przyłączone do tych samych części przewodzących obcych, co
C
gdzie:
1,45 In d" 1h 10 In < 0,1 s
połączenia wyrównawcze główne.
ZS  impedancja pętli zwarcia jednofazowego przy zwarciu w rozdzielnicy zasilającej
1,13 In > 1 h 10 In e" 0,1 s
D
1,45 In d" 1h 20 In < 0,1 s 50  wartość napięcia UL w V (w uzasadnionych przypadkach: 25 V)
43 44 45
ZWARCIE DOZIEMNE Z POMINI
CIEM PRZEWODU PE
W przypadkach, gdy możliwe jest zwarcie przewodu fazowego z ziemią z
pominięciem przewodu PE (PEN) wymaga się, aby napięcie między
przewodem PE (PEN, przyłączonymi do niego częściami przewodzącymi
dostępnymi) a ziemią spełniało warunek:
UPEN = RB Å" I'' d" 50V
k1
Rys. Napięcie dotykowe spodziewane po wykonaniu miejscowego
Rys. Napięcie dotykowe spodziewane bez miejscowego połączenia wyrównawczego
połączenia wyrównawczego
46 47 48
Wyprowadzenie wzoru:
PODA

CZENIE GNIAZDA NIEPRAWIDA
OWE
PODA

CZANIE GNIAZD WTYCZKOWYCH DO SIECI TN
Warunek: UPEN = RB Å" I'' d" 50V
k1
TN-C TN-C TN-S
U0
Podst. 2 2
Ik1 =
nieprawidłowe prawidłowe prawidłowe
RB + RE
U0
UPEN = RB Å" d" 50
RB + RE
Przek
szt.
RB 50
d"
RE U0 - 50
RB - wypadkowa rezystancja wszystkich połączonych równolegle uziomów
RE - minimalna rezystancja styku z ziemią części przewodzących obcych nie połączonych z
przewodem PE, przez które może nastąpić zwarcie przewodu fazowego z ziemią
U0 - wartość skuteczna napięcia znamionowego względem ziemi 49 50 51
PODA

CZENIE GNIAZDA PRAWIDA
OWE
SAMOCZYNNE WYA

CZENIE ZASILANIA W SIECI TT Warunek skuteczności ochrony:
UL
RA d"
Ia
RA - rezystancja uziemienia ochronnego badanego urzÄ…dzenia
Ia - prąd wyłączający
UL - dopuszczalna w danych warunkach środowiskowych wartość napięcia dotykowego
" Problem: zapewnienie prawidłowego działania ochrony w czasie < 5 s
przez zabezpieczenia nadprądowe (zwłaszcza o dużych In)
" Praktycznie:
" ochrona przez SWZ w sieci TT jest stosowana znacznie rzadziej niż w
sieci TN
Rys. Ochrona przez samoczynne wyłączenie zasilania w sieci TT
" ochronÄ™ przez SWZ z zabezpieczeniami nadprÄ…dowymi w sieci TT
zrealizować można tylko dla urządzeń stacjonarnych
52 53 54
SWZ w sieci IT przy pojedynczym zwarciu doziemnym
SAMOCZYNNE WYA

CZENIE ZASILANIA W SIECI IT
" Części czynne: odizolowane od ziemi lub połączone z ziemią za
Ochronę przez samoczynne wyłączenie zasilania przy pojedynczym zwarciu
pośrednictwem impedancji o odpowiednio dużej wartości. doziemnym w sieciach IT stosuje się w następujących przypadkach:
" gdy warunki pracy sieci stwarzają znaczne zagrożenie porażeniowe obsługi
" W/w połączenie może być wykonane w punkcie neutralnym układu albo w
(wysoka temperatura, duża wilgotność, praca na otwartym powietrzu)
sztucznym punkcie neutralnym.
" przy zagrożeniu pożarowym albo wybuchowym (kopalnie metanowe, zakłady
" Sztuczny punkt neutralny może być połączony bezpośrednio z ziemią, jeżeli
chemiczne itp.)
wypadkowa impedancja dla składowej zerowej jest dostatecznie duża.
Warunki skuteczności ochrony:
" Części przewodzące dostępne powinny być uziemione indywidualnie,
" przy uziemieniu indywidualnym lub grupowym, jeżeli nie jest wymagane
grupowo lub zbiorowo.
wyłączanie zasilania przy pojedynczym zwarciu doziemnym:
" Jeśli układ IT jest stosowany w celu kontynuacji zasilania po wystąpieniu
RA Id d" UL
pojedynczego zwarcia, to powinny być zastosowane urządzenia
" przy uziemieniu zbiorowym i przy uziemieniu indywidualnym i grupowym, jeżeli
kontrolujÄ…ce stan izolacji (UKSI) dla wykrycia pierwszego doziemienia.
jest wymagane wyłączanie przy pojedynczym zwarciu doziemnym:
" UKSI powinno uruchomić sygnał dz
więkowy lub optyczny. Przy stosowaniu
RA Ia d" UL
obydwu sygnałów sygnał dz
więkowy może być wyłączany, ale sygnał
w których:
optyczny powinien trwać do momentu usunięcia doziemienia.
Id - prąd pojedynczego zwarcia przy pomijalnej impedancji w miejscu zwarcia między
" Zaleca się, aby pierwsze doziemienie było usuwane możliwie jak
przewodem fazowym i częścią przewodzącą dostępną (Id = I k1) (Wartość Id musi
Rys. Ochrona przez samoczynne wyłączenie zasilania w sieci
najszybciej. uwzględniać prądy upływowe i całkowitą (wypadkową) impedancję uziemienia sieci
o układzie IT przy pojedynczym zwarciu doziemnym
wyznaczonÄ… na drodze obliczeniowej lub przez pomiar)
55 56 57
SWZ w sieci IT przy podwójnym zwarciu doziemnym
Wymagany czas samoczynnego wyłączenia zasilania zależy od rodzaju
" W sieciach IT, w których dopuszcza się pracę przy pojedynczym zwarciu
stosowanego urzÄ…dzenia zabezpieczajÄ…cego:
doziemnym, powinny być stosowane urządzenia UKSI do sygnalizacji zwarcia.
" urządzenie nadprądowe powinno mieć ciągłą charakterystykę czasowo-
" Zgodnie z normą zaleca się, aby pierwsze zwarcie było usunięte w możliwie krótkim
prądową, a czas wyłączenia nie może przekraczać 5 s
czasie, by skrócić czas asymetrii napięć sieci względem ziemi i zmniejszyć
" urządzenie z działaniem natychmiastowym (tylko wyzwalacz
prawdopodobieństwo wystąpienia zwarcia podwójnego.
elektromagnetyczny) - wartość prądu Ia musi być prądem minimalnym
" Przy zwarciu podwójnym może wystąpić znaczne zagrożenie porażeniowe
zapewniającym takie wyłączenie
powodowane dużym prądem uszkodzeniowym. Ochronę przeciwporażeniową przy
dotyku pośrednim zapewni wówczas ograniczenie czasu występowania zwarcia.
" Warunki wyłączenia zasilania przy podwójnym zwarciu doziemnym zależą od
rodzaju uziemienia (indywidualne, grupowe lub zbiorowe).
Jeżeli części przewodzące dostępne uziemione są indywidualnie lub grupowo, to
powinien być spełniony warunek (jak w sieci TT):
RA Å" Ia d" UL
w którym:
RA- dopuszczalna rezystancja uziemienia ochronnego części przewodzących dostępnych
Rys. Ochrona przez samoczynne wyłączenie zasilania w sieci o układzie
odbiornika lub grupy odbiorników
IT przy podwójnym zwarciu doziemnym
Ia - prąd zapewniający samoczynne zadziałanie urządzenia wyłączającego
58 59 60
Maksymalne czasy wyłączenia zasilania przy zwarciach podwójnych
Alternatywnym (i znacznie tańszym) rozwiązaniem jest stosowanie sieci IT z
" dla urządzeń rozdzielczych oraz urządzeń stacjonarnych i ruchomych nie
uziemieniem zbiorowym (sieć ochronna, SUPO) - warunki ochrony przed
przemieszczanych ręcznie podczas użytkowania dopuszcza się czas wyłączenia
dotykiem pośrednim są takie same jak w układzie TN, gdyż prąd zwarciowy
podwójnych zwarć doziemnych nie dłuższy niż 5 s (niezależnie od warunków
nie przepływa przez uziom, lecz zamyka się przez przewód PE.
środowiskowych i napięcia względem ziemi)
" dla urządzeń ręcznych oraz przeznaczonych do ręcznego przemieszczania w
Muszą być wtedy spełnione następujące warunki:
czasie ich użytkowania wymagane czasy wyłączenia przedstawiono w tabeli.
U
0
a) w sieci z przewodem neutralnym: Z 'S d"
WYA

CZNIKI
Tabela. Maksymalne czasy wyłączenia zasilania w sieci o układzie IT z uziemieniem
2Ia
zbiorowym (sieć ochronna) przy metalicznym podwójnym zwarciu doziemnym
RÓŻNICOWOPR
DOWE
Czas wyłączenia [s]
U Napięcie
b) w sieci bez przewodu neutralnego:
0
Z d" 3
S znamionowe w sieci bez przewodu w sieci z przewodem
2Ia
sieci neutralnego neutralnym
U0/U (V)
UL= 50 V UL= 25 V UL= 50 V UL= 25 V
w których:
120-240 0,8 0,4 5,0 1,1,0
Z'S - impedancja pętli zwarcia od z
ródła zasilania do rozpatrywanego odbiornika
obejmująca przewód neutralny i przewód ochronny obwodu 230/400
0,4 0,2 0,8 0,5
Zs - impedancja pętli zwarcia od z
ródła zasilania do rozpatrywanego odbiornika 277/480
obejmująca przewód fazowy i przewód ochronny obwodu
400/690 0,2 0,06 0,4 0,2
Ia - prąd wyłączający zapewniający zadziałanie urządzenia wyłączającego w wymaganym
czasie
580/1000 0,1 0,02 * 0,3 0,08
61 62 63
Parametry znamionowe wyłączników różnicowoprądowych
a) napięcie znamionowe Un
" dla wyłączników 1-fazowych: 230 V
" dla wyłączników 3-fazowych: 400 V
b) prąd znamionowy ciągły (prąd obciążenia) In
c) znamionowy prąd różnicowy I"n
" najczęściej: 6, 10, 30, 100, 300, 500 mA, 1 A lub 3 A
Rys. Budowa przekaz
nika spolaryzowanego stosowanego w wyłącznikach RCD typu AC
" rzadko budowane są RCD o większym prądzie I"n (do 25 A)
1 - uzwojenie różnicowe przekładnika różnicowego
2 - uzwojenie elektromagnesu przekaz
nika spolaryzowanego
3 - magnes trwały
Tabela. Klasyfikacja RCD pod względem czułości
4 - ruchoma zwora przekaz
nika spolaryzowanego
5 - sprężyna zwory
Wyłączniki I"n [mA]
Rys. Schemat blokowy wyłącznika różnicowoprądowego
wysokoczułe d" 30
UWAGA: Osoba instalująca wyłącznik RCD powinna poinformować
A - człon pomiarowy
użytkownika instalacji o obowiązku okresowego sprawdzania wyłącznika
B - człon wzmacniacza-komparatora średnioczułe 30 < I"n d" 500
C - człon wyłączający przez naciśnięcie przycisku "T" ("TEST") - zgodnie z zaleceniami
RCD = Residual Current Device
niskoczułe > 500
D - człon kontrolny
wytwórcy, zwykle nie rzadziej niż raz na miesiąc.
Rt - rezystor kontrolny 64 65 66
Typy wyłączników różnicowoprądowych Tabela. Maksymalne i minimalne czasy wyłączenia wyłączników RCD typu AC
Wyłącznik bezzwłoczny odporny na udarowy prąd
różnicowy o wartoÅ›ci 500 A, 8/20µs
Czas wyłączenia (s) dla
PrÄ…d In PrÄ…d I"n prÄ…du uszkodzeniowego I"
Wyłącznik krótkozwłoczny odporny na udarowy prąd
Typ Oznaczenie Przeznaczenie / zastosowanie Typ
kV,G o wartości: Uwagi
G różnicowy 3 kA, 8/20 µs wyÅ‚Ä…cznika
[A] [A] I"n 2Å"I"n 5Å"I"n
w sieciach z prądem uszkodzeniowym sinusoidalnie Wyłącznik selektywny, działający z opóz
nieniem,
zmiennym doprowadzonym w sposób nagły lub wolno przeznaczony do współpracy przy szeregowym połączeniu
AC S czas
bezzwłoczny dowolny dowolny 0,3 0,15 0,04
narastający z wyłącznikiem bezzwłocznym i odporny na udarowy prąd
maksymalny
różnicowy 3 kA, 8/20µs
w sieciach z prÄ…dem uszkodzeniowym sinusoidalnie czas
0,5 0,2 0,15
maksymalny
zmiennym i stałym pulsującym ze składową stałą do
selektywny 25 0,03
Wyłącznik przeznaczony do pracy poza pomieszczeniami
A
6 mA, ze sterowaniem kÄ…ta fazowego, doprowadzonym w
-25 0,13 0,06 0,05 czas minimalny
w temperaturze do minus 25 °C
sposób nagły lub wolno narastający
w sieciach z prÄ…dem uszkodzeniowym sinusoidalnie
Wyłącznik wymaga zabezpieczenia od strony zasilania
zmiennym i stałym pulsującym ze sterowaniem kąta
bezpiecznikiem typu gG o prÄ…dzie nieprzekraczajÄ…cym
RCCB (residual current operated circuit-breakers without integral overcurrent
B
fazowego oraz z prądem stałym wygładzonym
63 A dla zapewnienia wyłączenia prądu zwarciowego
protection)  wyłączniki bez wbudowanego zabezpieczenia nadprądowego
doprowadzonym w sposób nagły lub wolno narastający
podanego przez wytwórcę. Jeżeli dopuszczalny prąd
znamionowy jest inny niż 63 A, to jego wartość powinna
RCBO (residual current operated circuit-breakers with integral overcurrent
być podana przy symbolu bezpiecznika.
protection)  wyłączniki z wbudowanym zabezpieczeniem nadprądowym.
67 68 69
L1
L2
Warunek sprawności wyłącznika RCD typu AC:
" I L3
(przy badaniu prądem sinusoidalnie zmiennym nieodkształconym):
N
PE
PEN
0,5I"n < I" d" I"n
RB
Ogólny warunek skuteczności ochrony w sieci TN:
Rys. Sposób instalowania wyłącznika RCD w sieci o układzie TN-C-S
Ia ZS d" U0
L1
Dla wyłącznika RCD:
L2
" I L3
Ia = I"n
N N
PE zatem:
I"n ZS d" U0
1  wykres (wg normy) granicznych dopuszczalnych czasów działania wysokoczułych
RA
RCD (I"n = 30 mA)
Uwaga: w praktyce dla spełnienia w/w warunku wystarczające jest
2  przykładowa rzeczywista charakterystyka czasowo-prądowa wysokoczułych RCD
RA
zachowanie ciągłości pętli zwarcia.
(I"n = 30 mA)
Rys. Sposób instalowania wyłącznika RCD w sieci o układzie TT
70 71 72
Tabela. Wymagane miejsca stosowania wyłączników RCD
" W instalacjach elektrycznych budynków mieszkalnych należy dążyć do
ochrony jak największej części instalacji wysokoczułym RCD.
Zasilane obwody I"n [mA]
" W szczególności należy chronić obwody gniazd wtyczkowych Obwody gniazd wtyczkowych w pomieszczeniach z wanną (natryskiem) 30
zainstalowanych w łazience, kuchni, piwnicy, garażu, oraz gniazd na prąd
Obwody gniazd wtyczkowych na placach budowy i rozbiórek 30
do 20 A przeznaczonych do zasilania urządzeń użytkowanych poza
Obwody gniazd wtyczkowych na prÄ…d znamionowy d" 20 A przeznaczonych do
30
budynkiem (np. kosiarek do trawy, lamp przenośnych itp.).
zasilania urządzeń użytkowanych poza budynkiem
Instalacje elektryczne w gospodarstwach rolniczych i ogrodniczych:
" W instalacjach przemysłowych wysokoczułe RCD powinny być stosowane
- obwody gniazd wtyczkowych 30
do zabezpieczenia obwodów, w których wymagane jest uzupełnianie - pozostałe obwody (całość instalacji) 500
ochrony przed dotykiem bezpośrednim (obwodów gniazd wtyczkowych
Instalacje elektryczne w basenach pływackich krytych i na otwartym powietrzu 30
zasilających odbiorniki ręczne i przenośne).
Instalacje elektryczne w pomieszczeniach saun 30
Instalacje elektryczne na kempingach i w pojazdach wypoczynkowych 30
" Wyłączniki średnioczułe (o prądzie zadziałania nie przekraczającym 0,5 A)
Instalacje w pomieszczeniach zagrożonych pożarem 500
należy stosować do zabezpieczania obwodów wymagających ochrony
przed pożarem wywołanym doziemnym prądem upływowym.
Rys. Przykład budowy instalacji elektrycznej z wyłącznikami
RCD w budynku jednorodzinnym
73 74 75
Niewłaściwa  modernizacja instalacji elektrycznych
Rys. Zasada działania wyłącznika RCD typu B (reagującego na prąd uszkodzeniowy
przemienny, stały pulsujący, przemienny lub stały sterowany fazowo oraz na prąd
stały wygładzony)
Instalacja TN-C z wyłącznikiem RCD: uziemienie odbiornika przez
posadowienie może spowodować błędne (zbędne) zadziałanie wyłącznika RCD
A  układ wyzwalania prądem uszkodzeniowym AC
E  układ wyzwalania prądem uszkodzeniowym DC
Z  zamek wyłącznika
Rys. Przykład budowy instalacji elektrycznej z wyłącznikami RCD
P1  przekładnik różnicowoprądowy wykrywający prąd uszkodzeniowy AC
w budynku wielorodzinnym
P2  przekładnik z rdzeniem nasycającym się, wykrywający prąd uszkodzeniowy DC
76 77 78
odbiornik
Prawidłowa modernizacja instalacji elektrycznych
L PEN
Iobc
L PEN L PEN
L PEN L PEN
3 3 (1)
L 3 3 (1)
" "
L
obwody
" "
3 "I obwody
3
zmodernizowane, "I
kWh
I zmodernizowane,
obc ™"n d" 0,03 A
" " kWh
™"n d" 0,03A
z ochronÄ… przed " "
z ochronÄ… przed
PEN
Iobc Iobc np. pralka " dotykiem pośrednim PEN
" dotykiem pośrednim
RA
L obwody bez
Rd
I obwody bez
"
"
modernizacji,
modernizacji,
0,03 A
kWh bez ochrony
PEN 1
bez ochrony
3 (1)
przed dotykiem
IE
przed dotykiem
pośrednim
Iobc IE pośrednim
lub z ochronÄ…
lub z ochronÄ…
IE
1 (3)
przed dotykiem 3 (1)
przed dotykiem
pośrednim
pośrednim
Instalacja TN-C z wyłącznikiem RCD:
uziemienie pralki przez posadowienie może spowodować błędne
Rys. Modernizacja instalacji elektrycznej w budynku jednorodzinnym
Rys. Modernizacja instalacji elektrycznej w budynku jednorodzinnym
zadziałanie wyłącznika, nawet przy nie pracującej pralce, lecz przy
przewodzie zasilającym pralkę włączonym do gniazda wtyczkowego
79 80 81
OCHRONA PRZEZ ZASTOSOWANIE URZ
DZEC

II KLASY OCHRONNOŚCI LUB O IZOLACJI RÓWNOWAŻNEJ
Ochrona polega na zastosowaniu:
a) wykonanych fabrycznie urządzeń mających izolację podwójną lub
wzmocnioną (II klasy ochronności) lub
ŚRODKI OCHRONY PRZY b) zespołu urządzeń elektrycznych fabrycznie w pełni izolowanych lub
c) urządzeń o izolacji podstawowej z wykonaną w czasie montażu
USZKODZENIU - c.d.
instalacji izolacją dodatkową zapewniającą stopień bezpieczeństwa
równoważny urządzeniom elektrycznym II klasy ochronności
Oznaczenie (w widocznym miejscu na zewnÄ…trz i wewnÄ…trz obudowy):
Rys.  Gniazdo bezpieczeństwa z wbudowanym wysokoczułym RCD
82 83 84
OCHRONA PRZEZ ZASTOSOWANIE IZOLOWANEGO STANOWISKA
Warunki skuteczności ochrony przez zastosowanie izolowanego
a) b) c)
stanowiska:
" Cel: zapobieżenie porażeniu człowieka na drodze ręka-stopy
3 2 1 5 6 5 4 1
3 2 1 6
a) rezystancja podłogi i ścian w każdym punkcie musi wynosić co najmniej:
" Ograniczenie zakresu działania: nie zapobiega rażeniu i nie powoduje
wyłączenia uszkodzonego obwodu " 50 k&!  jeżeli U0 d" 500V
" Niemożność stosowania w warunkach, w których właściwości elektryczne i " 100 k&!  jeżeli U0 > 500V
mechaniczne izolacji mogą ulec pogorszeniu (np. stanowiska mokre) b) brak uziemionych przewodów PE
c) wzajemne oddalenie części przewodzących dostępnych i oddalenie tych
Rys. Budowa urządzeń II klasy ochronności części od części przewodzących obcych: co najmniej 2 m (1,25 m poza
1
strefą zasięgu ręki)
a) z izolacją podwójną, przy czym izolacją dodatkową jest obudowa izolacyjna
d) części przewodzące obce: izolowane izolacją wytrzymującą próbę
b) z izolacją podwójną i obudową metalową 3
napięciem 2 kV, prąd upływu d" 1 mA
c) z izolacjÄ… wzmocnionÄ… i obudowa metalowÄ…
1 1 1
e) części przewodzące dostępne znajdujące się w odległości < 2 m:
l e" 2 m
e"
e"
e"
<
<
<
1  część czynna l < 2m
2
oddzielone barierą zwiększającą odległość niezamierzonego
2  izolacja podstawowa
równoczesnego dotyku do co najmniej 2 m
3  izolacja dodatkowa
4  izolacja wzmocniona
Rys. Minimalne odległości między częściami 1 - część przewodząca dostępna
5  część przewodząca dostępna
przewodzącymi dostępnymi (obcymi) na 2  izolowane stanowisko
izolowanym stanowisku 3  bariera (przeszkoda)
85 86 87
OCHRONA PRZEZ ZASTOSOWANIE NIEUZIEMIONYCH
OCHRONA PRZEZ ZASTOSOWANIE SEPARACJI ELEKTRYCZNEJ
POA

CZEC
WYRÓWNAWCZYCH " odseparowanie elektryczne obwodu zasilającego odbiornik od innych
obwodów, z których mogłoby przedostać się napięcie stwarzające zagrożenie
" Cel: zapobieganie porażeniom na drodze ręka-ręka, gdy jednocześnie nie
" odseparowanie części czynnych i części przewodzących dostępnych od ziemi,
występuje zagrożenie na drodze ręka-stopy (stanowisko izolowane)
" ograniczenie napięcia znamionowego i długości obwodu separowanego w celu
" Nieuziemione połączenia wyrównawcze miejscowe powinny łączyć między sobą
zmniejszenia prawdopodobieństwa uszkodzenia izolacji oraz zmniejszenia
wszystkie części przewodzące obce znajdujące się w odległości < 2 m
wartości prądu rażeniowego, gdyby do uszkodzenia doszło
" Na stanowisko nie wolno wprowadzać przewodów ochronnych PE
" z
ródło obwodu separowanego: transformatory separacyjne (PN-EN 61558-2-
" Przewody nieuziemionych połączeń wyrównawczych powinny spełniać
4:2000) lub z
ródła zapewniające równoważny poziom bezpieczeństwa (np.
wymagania stawiane przewodom wyrównawczym miejscowym
przetwornice separacyjne)
" zalecane prowadzenie przewodów obwodu separowanego oddzielnie od innych
1
obwodów
Rys. Ochrona przez zastosowanie
nieuziemionych połączeń
l < 2 m 2 l < 2 m l < 2 m wyrównawczych: U < 500 V
1 - część przewodząca dostępna
l d" 500 m
d"
d"
d"
2 - przewód połączenia Rys. Zasada stosowania separacji elektrycznej:
1 1
3
U x l d" 100 000
d"
d"
wyrównawczego d"
a) pojedynczego odbiornika
3 - część przewodząca obca
b) grupy odbiorników
4 - izolowane stanowisko Rys. Separacja elektryczna pojedynczego
c) odbiornika użytkowanego na metalowym stanowisku przewodzącym
4 88 odbiornika 89 90
l > 2,5 m
l > 2,5 m
m
2
e"
e"
e"
e"
l
" Realizowana przez zastosowanie obwodów SELV lub PELV
" ELV = extra low voltage = bardzo niskie napięcie
" używane potocznie określenie  ochrona przez zastosowanie bardzo
niskiego napięcia jest mylące, gdyż zastosowanie tylko  bardzo niskiego
napięcia nie jest warunkiem wystarczającym
RÓWNOCZESNA OCHRONA
W obwodach SELV i PELV muszą być spełnione równocześnie następujące
PRZED DOTYKIEM
warunki:
1. napięcie znamionowe musi mieścić się w I zakresie napięciowym
BEZPOÅšREDNIM I POÅšREDNIM
określonym w normie PN-91/E-05010 jako d" 50 V a.c. lub d" 120 V d.c.,
a jego wartość powinna być dobrana do występującego stopnia
zagrożenia porażeniowego
2. sposób wykonania obwodów powinien zapewniać odpowiednią
separację obwodów SELV i PELV od obwodów wyższych napięć (w
warunkach normalnych i zakłóceniowych)
3. w określonych przez normę PN-IEC 60364-4-41 warunkach powinny być
Rys. Porównanie niektórych cech obwodów SELV, PELV i FELV
zastosowane odpowiednie środki ochrony przed dotykiem bezpośrednim
91 92 93
Wymagania stawiane elementom obwodów
Elementy
Przewody powinny być prowadzone oddzielnie od obwodów wyższego
obwodu
napięcia. Dopuszcza się prowadzenie ww. obwodów obok siebie jeżeli:
SELV PELV
a) przewody obwodu SELV lub PELV umieszczone zostanÄ… w dodatkowej
1. Należy stosować transformatory bezpieczeństwa lub inne z
ródła
Przewody osłonie izolacyjnej, lub
zapewniające nie mniejszy stopień oddzielenia obwodu ELV od obwodu
b) oddzielone zostaną metalowym ekranem lub osłoną, lub
wyższego napięcia.
y
ródło c) będą miały izolację o napięciu wymaganym dla obwodów o wyższym
OCHRONA
napięcia
2. Wartości napięć znamionowych obwodów SELV lub PELV nie mogą napięciu
przekraczać 50 V AC lub 120 V DC i napięcia dopuszczalnego UL dla
Wtyczki
PRZECIWPORAŻENIOWA
rozpatrywanych warunków użytkowania obwodów Wtyczki i gniazda wtyczkowe nie powinny pasować do wtyczek i gniazd
i gniazda
obwodów o innym napięciu i nie mogą mieć styku ochronnego.
Części czynne powinny być oddzielone
wtyczkowe
Określone części czynne mogą być
W NORMIE
od obwodów wyższego napięcia.
Części połączone z uziomem i przewodami
Należy stosować izolację
Nie powinny być one połączone z
przy Un< 25 V AC lub 60 V DC
czynne ochronnymi obwodów wyższego
podstawowÄ…, ogrodzenia lub
PN-HD 60364-4-41:2009
uziomami i z przewodami ochronnymi
nie wymaga siÄ™ ochrony
napięcia.
Ochrona przed obudowy co najmniej o IP 2X.
innych obwodów.
przy Un> 25 V AC lub 60 V DC
dotykiem Ochrona ta nie jest konieczna w
należy stosować izolację
Części przewodzące dostępne nie
bezpośrednim obwodach o napięciu nie
podstawowÄ…, ogrodzenie lub
powinny być uziemione i połączone z
przekraczajÄ…cym 25 V AC lub 60 V
Części przewodzące dostępne mogą
obudowÄ™ co najmniej o IP 2X
Części przewodami ochronnymi ani z
DC, jeżeli zagrożenie jest małe
być połączone z uziomem lub
przewodzące częściami przewodzącymi dostępnymi
uziemionymi przewodami ochronnymi
Ochrona przed
dostępne innych obwodów lub z częściami
obwodów wyższego napięcia.
dotykiem Nie wymaga się stosowania środków ochrony przed dotykiem pośrednim
przewodzÄ…cymi obcymi (z wyjÄ…tkami
pośrednim
podanymi w normie)
94 95 96
Wymagania podstawowe stawiane środkom ochrony
Przeszkody i umieszczenie poza zasięgiem ręki mogą być stosowane jedynie Tabela. Maksymalne czasy samoczynnego wyłączenia zasilania w obwodach
odbiorczych typu TN i TT, w których płynąć może prąd nie przekraczający 32 A
w instalacjach dostępnych dla:
Środek ochrony powinien składać się z:
" osób wykwalifikowanych lub poinstruowanych, lub
Maksymalne czasy (w sekundach) przy napięciu
" odpowiedniej kombinacji niezależnych środków do ochrony " osób będących pod nadzorem osób wykwalifikowanych lub
podstawowej oraz ochrony przy uszkodzeniu, lub poinstruowanych.
Układ
50 V d"U0 d"120 V 120 V 400 V
" Wzmocnionego środka ochrony zapewniającego zarówno ochronę
a.c. d.c. a.c. d.c. a.c. d.c. a.c. d.c.
podstawowÄ…, jak i ochronÄ™ przy uszkodzeniu.
Środki ochrony, które mogą być stosowane w instalacjach nadzorowanych
przez osoby wykwalifikowane lub poinstruowane, w których nie mogą być TN 0,8 Uwaga 1 0,4 5,0 0,2 0,4 0,1 0,1
Norma PN-HD 60364-4-41 dopuszcza do powszechnego stosowania
wykonywane nieautoryzowane zmiany:
następujące środki ochrony:
" izolowanie stanowiska
TT 0,4 Uwaga 2 0,2 0,4 0,07 0,2 0,04 0,1
1. samoczynne wyłączanie zasilania " nieuziemione połączenia wyrównawcze miejscowe
W układzie TT, w którym zastosowano dla ochrony przy uszkodzeniu samoczynne
" separacja elektryczna dla zasilania więcej niż jednego odbiornika
2. izolację podwójną lub wzmocnioną
wyłączanie zasilania i połączenia wyrównawcze ochronne łączące wszystkie części
3. separacjÄ™ elektrycznÄ… dla zasilania jednego odbiornika
przewodzące dostępne może być stosowany czas wyłączania podany dla układu TN
4. bardzo niskie napięcie SELV lub PELV Uwaga 1: Samoczynne wyłączenie zasilania może być wymagane z innych powodów niż
ochrona przeciwporażeniowa.
Jeżeli środki ochrony przeciwporażeniowej nie mogą być skuteczne, powinny
Uwaga 2: Przy stosowaniu urządzenia ochronnego w postaci wyłącznika RCD należy
być zastosowane odpowiednio dobrane środki (dodatkowe) uzupełniające
uwzględnić uwagę do 411.4.4, uwagę 4 do 411.5.3 i uwagę do 411.6.4
zapewniające wraz ze środkami podstawowymi wymagany stopień
bezpieczeństwa.
97 98 99
" W układach TN dopuszcza się samoczynne wyłączanie zasilania w czasie Jeżeli nie można zrealizować samoczynnego wyłączania zasilania w
nie przekraczającym 5 s w obwodach rozdzielczych i obwodach wymaganych czasach, powinny być zastosowane dodatkowe połączenia
odbiorczych o prądzie przekraczającym 32 A. wyrównawcze spełniające wymagania rozdziału 415.2 projektu normy
(uzupełniająca ochrona przez zastosowanie wysokoczułego wyłącznika
różnicowoprądowego lub dodatkowego połączenia wyrównawczego).
" W układach TT dopuszcza się samoczynne wyłączanie zasilania w czasie
nie przekraczajÄ…cym 1 s w obwodach rozdzielczych i obwodach
odbiorczych o prądzie przekraczającym 32 A. W układach a.c. uzupełniająca ochrona w postaci wysokoczułego
wyłącznika RCD powinna być zastosowana dla zasilania:
- gniazd wtyczkowych o prÄ…dzie znamionowym nieprzekraczajÄ…cym 20 A
" W układach o napięciu znamionowym wyższym od 50 V a.c. lub 120 V
przeznaczonych dla użytkowania przez osoby postronne i które są
d.c. samoczynne wyłączenie zasilania w wyżej podanych czasach nie jest
przewidziane do powszechnego użytku,
wymagane, jeżeli przy wystąpieniu uszkodzenia do przewodu ochronnego
lub ziemi, napięcie zasilające jest redukowane w czasie nie większym od - urządzeń ruchomych o prądzie znamionowym nieprzekraczającym 32 A
5 s do 50 V a.c. lub 120 V d.c. lub niższego. użytkowanych na zewnątrz pomieszczeń.
W takich przypadkach należy sprawdzić czy odłączenie zasilania nie jest
wymagane z innych powodów niż ochrona przeciwporażeniowa.
100 101