Europa po II wojnie światowej i przesłanki procesu integracji europejskiej
Europa po zakończeniu II wojny wiatowej została podzielona na dwa bloki sił: wschodni
ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich i zachodni z Zachodnią Europą oraz
ze Stanami Zjednoczonymi, które izolowały się do tej pory od pozostałej czę ci wiata.
Aby mówić o tym jak wyglądała Europa po wojnie trzeba skupić się na postanowieniach
trzech najważniejszych konferencji, które miały miejsce podczas wojny. Są to mianowicie
konferencje w Teheranie (28.11-01.12.1943), Jałcie (4-11.02.1945) i Poczdamie (17.07-
02.08.1945). Konferencje te w głównej mierze ułożyły wiat po wojnie i sprawiły,
że wyglądał on w ten wła nie sposób. Założenia ładu, który miał panować po II wojnie
wynikały stopniowo ze spotkań Wielkiej Trójki (Churchill, Roosevelt i Stalin). Założenia
pomimo swojej wielko ci stały w sprzeczno ci z rozwojem rzeczywisto ci jaki miał miejsce
pod koniec wojny. Sprzeczno ć Stalina składała się głównie na jego chęć kontynuowania
polityki komunizmu w cało ci, a  Roovseveltowskim pomysłom urządzenia świata
powojennego brakowało realizmu, uczciwości i konsekwencji 1. Zachód wzorował się w
swoim dążeniach na podpisanej 12.08.1941r. Karcie Atlantyckiej, która przypominała
w pewnym sensie program, który przedstawił Woodrow T. Wilson pod koniec I wojny
wiatowej. Konferencja w Teheranie jasno okre liła, że Europa Wschodnia będzie pod
kontrolą Związku Radzieckiego, a jednocze nie okre lono granicę wschodnią Polski bez
zgody rządu polskiego, co było wyraz
nym pogwałceniem postanowień Karty Atlantyckiej.
Podczas konferencji w Jałcie  omówiono podstawowe kwestie powojennego urządzenia
świata: środki zmierzające do skrócenia wojny z Niemcami i Japonią, przyszły podział III
Rzeszy, los Europy Wschodniej oraz kształt przyszłej Organizacji Narodów Zjednoczonych 2.
Na konferencji tej sprecyzowano także zasady działania ONZ, a także rozstrzygnęła się
w dużej mierze sprawa Polska. Dzięki postanowieniom konferencji Poczdamskiej, w której
z Wielkiej Trójki pozostał już tylko Stalin (Roosevelta zastąpił Harry Truman, a Churchilla
Clement Atllee) w Niemczech miała zostać przeprowadzona reforma kraju:  denazyfikacja,
decentralizacja gospodarki i administracji, demokratyzacja życia politycznego oraz
wychowania 3. Wynikiem tej konferencji był także podział Niemiec na cztery strefy
okupacyjneŚ amerykańską, brytyjską, francuską i radziecką. Postanowienia te stały się trwałą
1
Wojciech Roszkowski,  Półwiecze Historia Politycz a Świata po 19 roku , Wydaw ictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1998, str. 12
2
Wojciech Roszkowski,  Półwiecze Historia Politycz a Świata po 19 roku , Wydaw ictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1998, str. 14
3
Wojciech Roszkowski,  Półwiecze Historia Politycz a Świata po 19 roku , Wydaw ictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1998, str. 17
podstawą powojennego status quo w Europie. Ważną rolę w procesie kształtowania wyglądu
Europy po II wojnie wiatowej odegrały doktryna Trumana i plan Marshalla. Pierwsza z nich
wygłoszona do amerykańskiego Kongresu przez prezydenta w dniu 12.03.1947r.  udzielenie
gospodarczej i finansowej pomocy wszystkim państwom pozostającym poza strefą
komunizmu 4. Plan Marshalla nawiązywał do doktryny- miała być to pomoc gospodarcza dla
państw, które nie zostały jeszcze opanowane przez komunizm.  Stany Zjednoczone udzieliły
krojom europejskim pomocy kredytowej i bezzwrotnej pomocy doraz
nej 5 co pomogło
Europie w odbudowie swoich struktur. Jedynym warunkiem przystąpienia do tej pomocy była
chęć wyrażona oficjalnie przez dane państwo. Plan Marshalla uważany jest za impuls
do europejskiej integracji, gdyż stworzył on fundamenty gospodarczej współpracy państw
Europy Zachodniej. Państwa wschodnioeuropejskie, które były rządzone przez partie
komunistyczne, będące w swej istocie satelitami Moskwy, pod jej naciskiem odmówiły
udziału wzięcia w konferencji po więconej wyżej wymienionemu planowi. Wszystkie
te działania prowadzone przez USA były mało pozytywnie odbierane przez ZSRR, przez
co stosunki i tak już nienajlepsze pogorszyły się jeszcze bardziej. wiat po II wojnie
wiatowej był podzielony, więc proces integracji nie był czym co było łatwe
do zrealizowania. Rozmiary, jakie zatoczyła II wojna wiatowa unaoczniły politykom
aż nadto wyraz
nie upadek tradycyjnego pojmowania roli państwa jako państwa suwerennego,
które nawet będąc względnie silnym ekonomicznie i militarnie, okazało się nie być w stanie
zagwarantować swoim obywatelom opieki i poczucia bezpieczeństwa. Tragiczne wydarzenia
II wojny wiatowej miały bezpo redni wpływ na stosunki miedzy państwami
zachodnioeuropejskimi oraz na ideę integracji europejskiej. Na Zachodzie Europy, która
silnie współpracowała z USA rozpoczęły się intensywne procesy integracyjne, na Wschodzie
za małe państwa zostały związane sojuszem ze Związkiem Radzieckim. Do głównych
przesłanek integracji europejskiej należy fakt, iż ZSRR skutecznie rozciągał swoje wpływy
na wschód Europy, a tendencje lewicowe zaczynały poważnie zagrażać krajom zachodnim,
więc przeciwstawianie się tendencjom ekspansjonistycznym ZSRR było jednym motywów
silnej motywacji państw zachodnich do integracji. Kolejną przesłankę integracji
zachodnioeuropejskiej stanowiła kwestia niemiecka. Włączenie powstałej we wrze niu
1949 r. Republiki Federalnej Niemiec (RFN) do zjednoczonej Europy miało stanowić
zabezpieczenie przed odrodzeniem się niemieckiego ekspansjonizmu. Ponadto podział
na RFN i Niemiecką Republikę Demokratyczną (NRD), powstałą z radzieckiej strefy
4
Artur Patka,  Naj owsza historia świata to 1 19 - 19  , Wydaw ictwo Literackie, Kraków 2009, str. 106
5
Artur Patka,  Naj owsza historia świata to 1 19 - 19  , Wydaw ictwo Literackie, Kraków 2009, str. 106
okupacyjnej w paz
dzierniku 1949 r., przekre lał szanse na zjednoczenie Niemiec. Podzielone
Niemcy stanowiły mniejsze niebezpieczeństwo dla istnienia pokoju w Europie powojennej.
Integracja europejska miała również przyczynić się do szybszej odbudowy zniszczonych
gospodarek państw europejskich. Zespolenie wysiłków tych krajów pozytywnie wpływałoby
http://notatek.pl/europa-po-ii-wojnie-swiatowej-i-przesla
na rozwój gospodarczy oraz na spłatę kredytów zaciągniętych podczas wojny przez państwa
europejskie w USA. W zintegrowaniu krajów zachodnioeuropejskich widziano szansę
nki-procesu-integracji-europejskiej?notatka
na przywrócenie Europie miana centrum gospodarczego i finansowego wiata oraz skuteczne
konkurowanie z USA, które po wojnie zwiększyły swoją produkcję i dokonały ekspansji
gospodarczej i politycznej. Kolejnym argumentem za zjednoczeniem Europy był fakt,
iż w zjednoczonej, stabilnej i pozbawionej Europie wojen życie było by łatwiejsze
w przyjemniejsze i sprzyjałaby życiu w dobrobycie, dzięki wspólnemu rynkowi. Coraz
czę ciej poszczególni producenci obawiający się o losy swoich towarów domagali się
ułatwień na rynkach wewnętrznych i zewnętrznych. Wiązało się to z konieczno cią
wprowadzenia szeregu udogodnień handlowych w skali międzynarodowej. Te przejawy
integracji, można nazwać integracją oddolną powstającą z inicjatywy samodzielnych
podmiotów gospodarczych, bez jakiegokolwiek przymusu6. Nastąpił rozwój handlu i wzrosły
możliwo ci przepływu towarów, coraz większy udział w dochodzie narodowym miał handel
zagraniczny. Do głównych ekonomicznych przesłanek integracji można zaliczyćŚ konkurencję
ze strony gospodarki wiatowej, wyrównany i wysoki poziom gospodarczy krajów ze sobą
sąsiadujących, a także ograniczalno ć zasobów krajów integrujących7. W ród przesłanek
pozaekonomicznych, głównymi są przesłanki polityczne i społeczne, a także przesłanki
bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego. Przesłanki polityczne to przede wszystkim
jednolity ustrój i podobne cele polityki zagranicznej8. Maksymą wszelkich działań
politycznych , wskutek bolesnych do wiadczeń, stało się hasłoŚ  Nigdy więcej wojny! .
Po dwóch wojnach wiatowych, które rozpoczęły się jako wojny pomiędzy  europejskimi
braćmi , i które sprawiły, że Europa stała się największym polem bitewnym i największym
poszkodowanym, my l o możliwo ci nowych konfliktów zbrojnych była przerażająca.
Przesłanki społeczne wynikają głównie z ogólnego rozwoju cywilizacyjnego okre lającego
podstawowe standardy w zakresie społecznej egzystencji i organizacji życia codziennego.
Pragnienie i potrzeba życia w lepszym, wolniejszym i sprawiedliwym wiecie, w wiecie
o doskonalszym modelu współżycia pomiędzy ludz
mi i państwami. Przesłanki
6
Jerzy Woś, I tegracja Europejska, Wydaw ictwo Wyższej Szkoły Ba kowej, Poz a 1999, s. 1
7
Ibidem, s.17
8
Ibidem