mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
MODUA
III
LEKCJA 2
Temat: Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka
w środowisku pracy
Czas realizacji:
" 1 godzina lekcyjna
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
Cele operacyjne:
 Kultura bezpieczeństwa
Po zakończeniu zajęć uczeń:
" zna podstawowe zagrożenia pochodzące od urządzeń elektrycznych i przyczyny ich powstawania,
ą
ą
anie pr
anie prą
CZAS " zna działanie prą 10 godzin lekcyjnych
REALIZACJI:ądu elektrycznego na organizm ludzki, wie, jakie są stosowane środki ochrony od porażeń,
" umie właściwie użytkować urządzenia elektryczne,
umie w ą
umie w ą
" umie właściwie zachować się w przypadku wystąpienia porażenia prądem elektrycznym,
umie w ą enia prą
umie w ą enia prą
POZIOM WIEDZY
" propaguje zasady bezpiecznej pracy z urządzeniami elektrycznymi.
ą
ą
POCZ
TKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
oraz doświadczenia życiowe
Treści:
1. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych.
ą
ą
2. Przyczyny porażenia i oparzenia prądem elektrycznym.
enia i oparzenia prą
enia i oparzenia prą
POMOCE
3. Działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki.
ą
ą
DYDAKTYCZNE:  rzutnik pisma,
4. Podstawowe zasady bezpieczeństwa przy użytkowaniu urządzeń elektrycznych.
ą
ą
 foliogramy,
5. Zasady ratowania osób porażonych prądem elektrycznym.
onych prą
onych prą
 karty ćwiczeń.
Pomoce dydaktyczne:
CELE " materiał z
ródłowy,
EDUKACYJNE
" rzutnik pisma,
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
" foliogramy, karta ćwiczeń.
ć
ć
uczeń powinien:
 rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
Spis foliogramów
w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować z
ródła tych
Nr Tytuł
czynników,
7. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych.
ą
ą
 potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu
8. Przyczyny porażenia i oparzenia prądem elektrycznym.
enia i oparzenia prą
enia i oparzenia prą
9. Działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki.
ą
ą tych czynników,
10. Ochrony przed porażeniem prądem.
eniem prą
eniem prą
 wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
11. Ochrony przed porażeniem prądem przy dotyku bezpośrednim.
eniem prą
eniem prą
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
12. - 20. Podstawowe zasady bezpiecznego użytkowania urządzeń elektrycznych.
ą
ą
21., 22., 23. Sposoby uwalniania porażonego spod działania prą
ania prądu elektrycznego.
ania prą
SPIS JEDNOSTEK
TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy
2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie
4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
9. Środki ochrony indywidualnej
88
98
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
MODUA
III
MODUA
III
LITERATURA:
Plan zajęć:
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
Lp. Treść Metoda nauczania Czas realizacji
3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
1. Temat i cele lekcji 1 min.
COSTiW SEP, Warszawa 2000.
ą
ą
4. Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002.
2. Wstęp - nieuchronność zagrożeń elektrycznych Wykład, dyskusja 5 min.
5. Buuehl R., Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym.
3. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych Wykład, pytania 4 min.
Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993.
ą
ą
6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002.
4. Przyczyny porażenia Wykład, 5 min.
ą
ą
i oparzenia prądem elektrycznym pytania, dyskusja
7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
5. Działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki Wykład, pytania 5 min.
ą
ą
9. Drgania mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997.
6. Podstawowe zasady bezpieczeństwa Wykład, pytania, ćwiczenie 10 min.
10. D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
przy użytkowaniu urządzeń elektrycznych
ą
ą
11. Kodeks pracy i inne akty prawne.
8. Zasady ratowania osób Wykład,
15 min.
12. Czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
porażonych prądem elektrycznym pytania, dyskusja
13. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
14. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002.
15. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000.
SCENARIUSZ ZAJ
Ć
16. Środki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002.
Ad. 1.
" Podaj temat lekcji.
" Zapoznaj uczniów z celami lekcji i zachęć do zadawania pytań.
Ad. 2.
" Poinformuj uczniów, jakie zagrożenia mogą wystąpić przy użytkowaniu urządzeń elektrycznych i jakie są
ą
ą
to przykładowe urządzenia.
" Przedstaw foliogram nr 7 oraz wyjaśnij, że zagrożeń tych nie można uniknąć, ale można zmniejszyć
ryzyko z nimi związane, albo prawdopodobieństwo ich występowania.
Ad. 3.
" Podaj przyczyny porażenia i oparzenia prądem elektrycznym.
ą
ą
" Przedstaw foliogram nr 8.
Ad. 4.
" Wyjaśnij uczniom, jakie są skutki bezpośrednie, a jakie pośrednie, działania prądu elektrycznego na
ą
ą
organizm człowieka.
" Przedstaw foliogram nr 9.
" Zwróć uwagę uczniom na objawy działania prądu przemiennego na organizm człowieka.
ą
ą
" Powiedz, że skutki rażenia prądem elektrycznym zależą od rodzaju i wartości prądu oraz czasu jego
ą ą
ą ą
przepływu przez organizm człowieka.
Ad. 5.
" Poinformuj uczniów, że, aby nie dopuścić do powstania niebezpieczeństwa porażenia prądem
ą
ą
yka
elektrycznym, stosuje się ochrony.
" Przedstaw foliogramy nr 10 - 11.
" Podaj podstawowe zasady bezpieczeństwa użytkowania urządzeń elektrycznych i podkreśl możliwość
wystąpienia zagrożenia porażenia prądem w sytuacjach codziennych.
" Przedstaw foliogramy nr 12 - 20.
89
99
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
Ad. 6.
" Podkreśl, że ratując porażonego, należy działać: szybko, sprawnie i spokojnie.
ą
ą
" Uświadom uczniom, że porażonego człowieka można jeszcze uratować, jeżeli udzieli mu się skutecznej
pomocy przed upływem 5 minut, tzn. przed upływem czasu, jaki bez dopływu tlenu może przeżyć kora
mózgowa.
MODUA
III
" Podaj metody uwolnienia porażonego spod działania prądu elektrycznego.
ą
ą
" Przedstaw foliogramy 21, 22, 23.
" Podkreśl, że bezpośrednio po uwolnieniu porażonego spod napięcia, należy ocenić jego stan a następnie
zdecydować, jaki ma być zakres pomocy i sposób jej udzielania.
" Wykonaj z uczniami ćwiczenie.
TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka
w środowisku pracy
ĆWICZENIE (dla nauczyciela z odpowiedziami)
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
Przedstaw rysunek pt.  Przykłady środków ochrony przeciwporażeniowej przy dotyku bezpośrednim - folio-
 Kultura bezpieczeństwa
gram nr 11.
" każdy uczeń w swoim ćwiczeniu powinien opisać, jakie środki ochrony przed prądem przy dotyku bezpo-
ą
ą
CZAS REALIZACJI: 10 godzin lekcyjnych
średnim są przedstawione na rysunku,
" wytypowana osoba powinna przedstawić wyniki ćwiczenia.
Odpowiedzi: a)
POZIOM WIEDZY izolacja
b) osłony
POCZ
TKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
c) bariery
oraz doświadczenia życiowe
d) umieszczanie poza zasięgiem ręki
Trzeba zaznaczyć, iż c) i d) zasadniczo mogą być dopuszczone w przypadku niewykwalifikowanego personelu
POMOCE
(gdyż zapobiegają niezamierzonemu dotknięciu).
DYDAKTYCZNE:  rzutnik pisma,
PYTANIA KONTROLNE Z ODPOWIEDZIAMI
 foliogramy,
 karty ćwiczeń.
1. Co to jest porażenie elektryczne?
Odpowied
CELE Odpowiedz
: Jest punktami pozostającymi pod różnymi człowieka w elektrycznymi w zamyka się obwód
EDUKACYJNEto przepływ prądu elektrycznego przez ciało potencjałami chwili, gdy jednocześnie styka się on z
dwoma
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
elektryczny
uczeń powinien:
2. Jakie są zagrożenia od urządzeń elektrycznych?
 rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
Odpowied w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować z
ródła tych
Odpowiedz
: Zagrożenia od urządzeń elektrycznych to:
ą
ą
" porażenia i oparzenia prądem elektrycznym,
ą
ą
czynników,
" pożary,
 potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu
" wybuchy,
tych czynników,
" szkodliwe działanie pola elektrycznego i elektromagnetycznego na organizm ludzki.
 wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
3. Co może być przyczyną porażenia i oparzenia prądem elektrycznym?
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
Odpowied ą
Odpowiedz
: Porażenia i oparzenia prądem elektrycznym powodowane są:
ą
" wadliwą budową urządzeń,
ą
ą
SPIS JEDNOSTEK
"
TEMATYCZNYCH:nieprzestrzeganiem przepisów bezpieczeństwa,
1. Czynniki występujące w środowisku pracy
" lekkomyślnością,
2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
" błędnym postępowaniem,
" brakiem odpowiedniej wiedzy o zagrożeniach,
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie
" pojawieniem się napięcia na przewodzących częściach urządzenia,
4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
nie będących normalnie pod napięciem (obudowy),
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
" łukiem elektrycznym.
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy
4. Jakie może być działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki?
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
Odpowied ą
Odpowiedz
: Działanie prądu elektrycznego może być:
ą
" bezpo 8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
bezpośrednie, gdy przez ciało człowieka przepływa prąd elektryczny
ą
ą
" po ą
pośrednie, które powstaje bez przepływu prądu przez organizm człowieka.
ą
9. Środki ochrony indywidualnej
88
100
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
MODUA
III
MODUA
III
LITERATURA:
5. Podaj, jakie stosuje się środki ochrony od porażenia prądem elektrycznym.
ej
Odpowied
Odpowiedz
: Środkami ochrony od porażenia prądem elektrycznym są:
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.
a
" izolacje robocze przewodów,
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
" osłony i obudowy
ą
ą
3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
" ogrodzenia state i przenośne,
łą ą
łą ą
" umieszczenie przewodów, w których ptynie prąd, poza zasięgiem ręki (na wysokości),
COSTiW SEP, Warszawa 2000.
" samoczynne wytaczanie zasilania (bezpieczniki, wyłączniki różnicowoprądowe),
e
4. Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002.
" izolacje podwójne (wzmocnione),
5. Buuehl R., Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym.
" napięcia bezpieczne,
Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993.
" ochrona przed napięciami szczątkowymi.
Uwaga: 4 pierwsze odpowiedzi dotyczą środków ochrony przed dotykiem bezpośrednim, dwie następne
6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002.
- to środki ochrony przed dotykiem pośrednim.ą
ą
7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
ą
ą
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
6. Wymień podstawowe zasady bezpieczeństwa stosowane w celu uniknięcia porażenia prądem
o-
elektrycznym.
9. Drgania mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997.
Odpowied
Odpowiedz
:
10. D. Koradecka: a) przed użyciem dowolnego urządzenia elektrycznego należy sprawdzić, czy jego obudowa
Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
o-
lub przewód zasilający nie są uszkodzone (jak stwierdzono uszkodzenie urządzenie-wycofujemy!)
11. Kodeks pracy i b) nigdy nie wolno
inne akty prawne.dotykać nieizolowanych przewodów, które są pod napięciem, a także
zbliżać się do nich,
12. Czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
c) zawsze przed urządzenia do sieci zasilającej trzeba sprawdzić, czy wtyczka
13. Psychofizjologiczne problemy podłączeniem środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
człowieka w
przewodu zasilającego jest dostosowana do gniazda wtykowego (czy jest z bolcem ochronnym
ą
ą
14. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002.
czy bez), jeżeli wtyczka nie pasuje, nie mpróbować jej naprawiać!.
15. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000.
d) należy używać przewodów i urządzeń elektrycznych ze znakiem bezpieczeństwa B,
e) w każdym przypadku uszkodzenia urządzenia elektrycznego, podczas jego użytkowania,
16. Środki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002.
należy odłączyć je spod napięcia,
f) osoby, które nie mają odpowiednich kwalifikacji, nie mogą wykonywać napraw i  udoskonaleń
urządzeń elektrycznych ("udoskonaleń" nie wolno dokonywać nawet osobom z kwalifikacjami).
g) obecność lub brak napięcia sprawdzamy tylko za pomocą odpowiedniego wskaz
nika
z
napięcia,
d
h) nigdy nie wolno zdejmować obudowy sprzętu elektrycznego przed odłączeniem go od
zasilania,
i) nigdy nie wolno używać zawilgoconego sprzętu elektrycznego i urządzeń elektrycznych,
j) nie wolno korzystać z urządzeń elektrycznych, zażywając kąpieli w wannie lub pod
prysznicem,
k) nie dopuszczać, aby dzieci manipulowały przy gniazdach wtyczkowych i bawiły się
urządzeniami elektrycznymi,
I) jeśli chcesz bezpiecznie wymienić żarówkę - wyłącz bezpiecznik,
m) nie zostawiaj bez nadzoru urządzeń grzejnych, gdyż mogą być one z
ródłem pożaru.
7. Podaj metody uwalniania porażonego spod działania prądu elektrycznego.
Odpowied
Odpowiedz
: Uwolnienie porażonego spod działania prądu elektrycznego należy dokonać jedną z metod:
" przez wyłączenie napięcia,
" przez odciągniecie.
e
8. Jakie czynności należy wykonać bezpośrednio po uwolnieniu porażonego spod działania prądu
elektrycznego?
Odpowied Bezpo rednio po uwolnieniu porażonego spod napięcia należy:
Odpowiedz
: Bezpośrednio po uwolnieniu pora onego spod napię y:
1) wykonać szybkie badanie wstępne, żeby ocenić stan porażonego:
" czy ma świadomość,
yka
" czy oddycha i jak oddycha,
" czy pracuje serce i zachowana jest wydolność krążenia,
2) zdecydować, jaki ma być zakres doraz
nej pomocy i sposób jej udzielania.
89
101
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
MATERIAA
y
RÓDA
OWY DLA UCZNIA
Temat: Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
MODUA
III
Człowiek użytkuje zarówno proste narzędzia, jak i coraz bardziej złożone maszyny i urządzenia technicz-
ą
ą
ne. Ułatwiają mu one pracę, zastępują mięśnie, a nawet umysł, uprzyjemniają życie, dają inne, dawniej niewy-
TEMAT: Zagrożenia żą
i profilaktyka
obrażalne możliwości. Zarazem te pożyteczne i tak pożądane urzą
żą ą
ądzenia techniczne stwarzają zagrożenia dla
człowieka i jego środowiska. Powszechność stosowania energii elektrycznej sprawia, że wypadki związane z
ą
ą
w środowisku pracy
elektrycznością mają również powszechny charakter, tzn., że występują nie tylko w pracy, ale również poza
nią.
Człowiek nie ma receptorów ostrzegających go zawczasu przed zagrożeniami elektrycznymi. Nie można
ą
ą
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
tych zagrożeń dostrzec wzrokiem, wyczuć węchem lub usłyszeć.
 Kultura bezpieczeństwa
Porażenie prądem elektrycznym jest to przepływ prądu elektrycznego
CZAS REALIZACJI: 10 godzin lekcyjnych
przez ciało człowieka lub jego części oraz skutki tego przepływu.
POZIOM WIEDZY
ZAGROŻENIA PRZY UŻYTKOWANIU URZ
DZEC
ELEKTRYCZNYCH TO:
POCZ
TKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
" porażenia i oparzenia prądem elektrycznym,
ą
ą
oraz doświadczenia życiowe
" pożary
" wybuchy
POMOCE
" szkodliwe oddziaływanie pola elektrycznego i elektromagnetycznego na organizm ludzki.
DYDAKTYCZNE:  rzutnik pisma,
Największa liczba wypadków, pochodzących od urzą
ą ą
ądzeń elektrycznych, powstaje z powodu porażenia
 foliogramyą
,
prądem elektrycznym, tj. wtedy, gdy prąd przepływa przez ciało człowieka.
ą ą
ą ą
 karty ćwiczeń.
PORAŻENIA I OPARZENIA PR
DEM ELEKTRYCZNYM POWODOWANE S
:
" wadliwą budową urządzeń,
ą
ą
CELE EDUKACYJNE
" pojawieniem się napięcia na metalowych częściach urządzeń, nie będących normalnie pod napięciem
ą ą
ą ą
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
(obudowy),
uczeń powinien:
" nieprzestrzeganiem przepisów bezpieczeństwa pracy,
 rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
" lekkomyślnością,
w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować z
ródła tych
" błędnym postępowaniem człowieka,
czynników,
" brakiem odpowiedniej wiedzy o zagrożeniach,
" łukiem elektrycznym,
 potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu
" rutyna.
tych czynników,
 wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
Statystyka mówi, że 70...85% wypadków porażenia prądem elektrycznych
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
jest spowodowana błędnym postępowaniem człowieka, wynikającym najczęściej
z braku umiejętności lub lekkomyślności.
SPIS JEDNOSTEK
TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy
W gospodarstwach domowych przyczyną śmiertelnych porażeń są najczęściej uszkodzone przewody,
wtyczki i wyłą 2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
łączniki oraz niedozwolone naprawy tego sprzętu we własnym zakresie.
łą
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie
DZIAA
ANIE PR
DU ELEKTRYCZNEGO NA ORGANIZM CZA
OWIEKA MOŻE BYĆ:
4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
bezpo ą
bezpośrednie: gdy przez ciało człowieka przepływa prąd elektryczny, to powodować może:
ą
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
- zakłócenie działania układu nerwowego, co może objawiać się:
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy
" skurczami mięśni,
" zatrzymaniem oddechu,
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
" migotaniem komór sercowych,
8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
" zaburzeniami krążenia krwi,
9. Środki ochrony indywidualnej
- oparzenia wewnętrzne i zewnętrzne.
88
102
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
MODUA
III
MODUA
III
po ą
pośrednie: które powstaje bez przepływu prądu przez organizm człowieka, np. uszkodzenie wzroku poprzez
ą
działanie łuku elektrycznego.
LITERATURA:
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
Przyjmuje się, że prąd o wartości do 10 mA jest prądem samouwolnienia się człowieka
w przeciętnych warunkach otoczenia.
3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
COSTiW SEP, Warszawa 2000.
4. Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002.
OBJAWY DZIAA
ANIA PR
DU ELEKTRYCZNEGO O CZ
STOTLIWOŚCI 50 - 60 Hz NA CZA
OWIEKA
z-
5. Buuehl R., Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym.
y-
Czas Prawdopodobieństwo
Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993.
a
Wartość
działania Objawy śmiertelnego
z
prądu [mA]
6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002.
prądu porażenia
a
7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
0 - 1 nieokreślony Prąd niewyczuwalny
ą
ą
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
a
W miarę wzrostu prądu coraz silniejsze
ą
ą
9. Drgania mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997.
do 15 nieokreślony skurcze mięśni palców i ramion, aż do
objawów bólu, trudność samouwolnienia się
10. D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
Silny skurcz ramion, utrudniony oddech,
11. Kodeks pracy i inne minuty
akty prawne.
15-30
wzrost ciśnienia krwi, granice wytrzymałości
12. Czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.mało prawdopodobne
ł
ł
Nieregularna praca serca, bardzo silne
13. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
30-50 do 1 minuty skurcze mięśni, utrata przytomności,
14. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002.
przy dłuższym czasie migotanie komór serca
15. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000.
powyżej
jednego cyklu Migotanie komór serca, zaburzenia systemu
16. Środki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002.
50 - kilkaset
pracy serca - nerwowego, utrata przytomności
a ok. 0,75 s
powyżej
ponad Powtarzające się zatrzymania pracy serca, niebezpieczeństwo
ą
ą
jednego cyklu
kilkaset utrata przytomności, oparzenia utraty życia
pracy serca
m
Aby nie dopuścić do powstania niebezpieczeństwa porażenia prądem elektrycznym, stosuje się m.in. następujące
ą ą
ą ą
środki ochrony:
" izolacje robocze przewodów,
" osłony, obudowy,
" ogrodzenia stałe i przenośne,
" umieszczanie przewodów, w których płynie prąd poza zasięgiem ręki (na wysokości),
ą
ą
" samoczynne wyłączanie zasilania (bezpieczniki, urzą ą
łą ądzenia różnicowoprądowe),
łą ą ą
" izolacje podwójne (wzmocnione),
" napięcia bezpieczne,
W CELU UNIKNI
CIA NIEBEZPIECZEC
STWA PORAŻENIA PR
DEM ELEKTRYCZNYM NALEŻY PRZE-
STRZEGAĆ PODSTAWOWYCH ZASAD BEZPIECZEC
STWA:
y,
1. Przed użyciem dowolnego urządzenia elektrycznego zawsze należy sprawdzić, czy jego obudowa lub
ą
ą
przewód zasilający nie są uszkodzone.
ą
ą
2. Nigdy nie wolno dotykać nieizolowanych przewodów, które są pod napięciem, a także zbliżać się do nich.
3. Zawsze przed podłączeniem urzą ą
łą ądzenia do sieci zasilają
łą ą ącej trzeba sprawdzić, czy wtyczka przewodu
zasilającego jest dostosowana do gniazda wtykowego (czy jest z bolcem czy bez).
ą
ą
yka
4. Należy używać przewodów i urządzeń elektrycznych, które mają znak zgodności wyrobu CE.
ą
ą
5. W każdym przypadku uszkodzenia urządzenia elektrycznego, podczas jego użytkowania, należy odłączyć
ą łą
ą łą
je spod napięcia.
6. Osoby, które nie mają odpowiednich kwalifikacji, nie mogą wykonywać napraw i  udoskonaleń urządzeń
ą
ą
elektrycznych ("udoskonaleń" nie wolno dokonywać nawet osobom z kwalifikacjami)..
89
103
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
7. Obecność lub brak napięcia, np. w gniez
dzie wtykowym, sprawdzamy tylko za pomocą odpowiedniego
wskaz
nika napięcia.
8. Nigdy nie wolno zdejmować obudowy sprzętu elektrycznego przed odłączeniem go od zasilania.
łą
łą
9. Nigdy nie wolno używać zawilgoconego sprzętu elektrycznego i urządzeń elektrycznych.
ą
ą
10. W żadnym wypadku nie wolno korzystać z urządzeń elektrycznych, zażywając kąpieli w wannie lub
ą ą
ą ą
MODUA
III
pod prysznicem. Grozi to śmiertelnym porażeniem prądem elektrycznym, gdyż woda przewodzi prąd.
ą ą
ą ą
11. Nie dopuszczać, aby dzieci manipulowały przy gniazdach wtyczkowych i bawiły się urządzeniami
ą
ą
elektrycznymi.
12. Jeśli chcesz bezpiecznie wymienić żarówkę - wyłącz bezpiecznik.
łą
łą
13. Nie zostawiaj bez nadzoru urządzeń grzejnych, takich jak: żelazko, grzałka, piecyk elektryczny, gdyż
ą
ą
TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka
mogą być one z
ródłem pożaru.
w środowisku pracy
ZASADY RATOWANIA OSÓB PORAŻONYCH PR
DEM ELEKTRYCZNYM
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
W przypadku porażenia prądem elektrycznym szansa uratowania życia zależy od szybkości i sprawności
ą
ą
 Kultura bezpieczeństwa
działania i dlatego należy działać:
SZYBKO - nie tracić czasu na przyglądanie się porażonemu lub poszukiwanie osób mogących
pomóc, czy na inne zbędne czynności,
CZAS REALIZACJI: 10 godzin lekcyjnych
SPRAWNIE - wykonywać tylko czynności zamierzone i celowe,
SPOKOJNIE - nie wpadać w panikę.
POZIOM WIEDZY
POCZ
TKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
oraz doświadczenia życiowe
Najważniejszą czynnością przy ratowaniu osoby porażonej
jest uwolnienie jej od działania prądu elektrycznego (spod napięcia).
POMOCE
DYDAKTYCZNE:  rzutnik pisma,
 foliogramy,
Uwolnienie porażonego spod działania prądu i rozpoczęcie akcji ratowniczej powinno nastąpić jak najszybciej,
ą
ą
 karty ćwiczeń.
ponieważ w miarę upływu czasu szanse na uratowanie szybko maleją. I tak:
" w pierwszej minucie po porażeniu istnieje 98% szans uratowania życia,
EDUKACYJNE
CELE " po 3 minutach -72%,
" po 5 minutach -25%,
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
" po 8 minutach - 5%.
uczeń powinien:
 osoby,
rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
Jeżeli w pobliżu nie ma innej należy samemu przystąpić do uwolnienia porażonego spod działania
w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować z
ródła tych
napięcia i jednocześnie wzywać pomocy, a następnie rozpocząć akcję ratowniczą. Jeżeli w pobliżu są inne
czynników,
osoby, to za ich pośrednictwem należy wezwać pomoc lekarską.
 potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu
tych czynników,
UWALNIANIE PORAŻONEGO SPOD DZIAA
ANIA PR
DU ELEKTRYCZNEGO O NAPI
CIU DO 1 kV
 wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
Porażonego należy natychmiast uwolnić spod dziaania prądu elektrycznego
SPIS JEDNOSTEK
Uwolnienia porażonego spod działania prądu elektrycznego należy dokonać jedną z metod:
TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy
" przez wyłączenie napięcia obwodu elektrycznego, na którym doszło do porażenia, np. za pomocą
2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
wyłącznika, wyciągnięcia wtyczki z gniazdka lub wykręcając bezpieczniki (upewniając się, że wyłączamy
właściwy obwód),
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie
" przez odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem.
4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
Ten sposób może mieć miejsce dopiero po stwierdzeniu, że wyłączenie napięcia jest niemożliwe lub że
trwałoby za długo.
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
Podczas odciągania pora onego nie wolno zapomnieć o bezwzględnym zakazie dotykania go ymi rę
ągania porażonego nie wolno zapomnie o bezwzględnym zakazie dotykania gołymi r
ą
ą
ą
ą
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracyękami
ciała porażonego.
a pora onego.
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
Porażonego można odciągnąć, chwytając go, a następnie ciągnąc za luz
ne części jego odzieży lub też
odsuwając go spod napięcia przy użyciu dowolnego przedmiotu wykonanego z materiału izolacyjnego, np.
8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
suchej deski, drewnianej rękojeści łopaty.
9. Środki ochrony indywidualnej
88
104
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
MODUA
III
MODUA
III
o Bezpośrednio po uwolnieniu porażonego spod napięcia należy:
- wykonać szybkie badanie wstępne, żeby ocenić stan porażonego:
LITERATURA:
" czy ma świadomość (przytomny lub nieprzytomny),
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.
" czy oddycha i jak oddycha (zwolniony lub przyspieszony oddech świadczy o ztym stanie porażonego: nor-
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
ma 10...24 oddechy/minutę),
b
" czy pracuje serce i zachowana jest wydolność krążenia (przez bezpośrednie osłuchanie okolicy
3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
serca na klatce piersiowej oraz zbadanie tętna na tętnicy szyjnej),
COSTiW SEP, Warszawa 2000.
mi
- zdecydować, jaki ma być zakres doraz
nej pomocy i sposób jej udzielenia.
4. Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002.
5. Buuehl R., Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym.
ż
PYTANIA KONTROLNE
Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993.
6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002.
1. Co to jest porażenie elektryczne i kiedy ma miejsce?
7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
2. Jakie są zagrożenia od urządzeń elektrycznych?
ą
ą
3. Co może być przyczyną porażenia i oparzenia prądem elektrycznym?
ą
ą
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
4. Jakie może być działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki?
ą
ą
9. Drgania mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997.
5. Podaj, jakie stosuje się ochrony od porażenia prądem elektrycznym.
ą
ą
Wymień podstawowe zasady bezpieczeństwa stosowane w celu uniknięcia niebezpieczeństwa porażenia
10.6. D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
prądem elektrycznym.
ą
ą
11.7. Kodeks pracy i inne akty prawne.
Jak należy działać przy ratowaniu osób porażonych prądem elektrycznym?
ą
ą
8. Podaj metody uwalniania porażonego spod działania prądu elektrycznego.
ą
ą
12. Czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
Jakie czynności należy wykonać bezpośrednio po uwolnieniu porażonego spod działania prą
ania prądu elektrycznego?
ania prą
13.9. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
14. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002.
ĆWICZENIE
15. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000.
16.Przyjrzyj się rysunkowi:
Środki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002.
PRZYKA
ADY ŚRODKÓW OCHRONY PRZECIWPORAŻENIOWEJ PRZY DOTYKU BEZPOŚREDNIM
j,
a
e
yka
89
105
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
wpisz w wykropkowane pola nazwy środków ochrony przeciwporażeniowej przy dotyku bezpośrednim:
a) .................................................................................................................................................................
MODUA
III
b) .................................................................................................................................................................
c) .................................................................................................................................................................
TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka
d) .................................................................................................................................................................
w środowisku pracy
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
 Kultura bezpieczeństwa
CZAS REALIZACJI: 10 godzin lekcyjnych
POZIOM WIEDZY
POCZ
TKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
oraz doświadczenia życiowe
POMOCE
DYDAKTYCZNE:  rzutnik pisma,
 foliogramy,
 karty ćwiczeń.
CELE EDUKACYJNE
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
uczeń powinien:
 rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować z
ródła tych
czynników,
 potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu
tych czynników,
 wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
SPIS JEDNOSTEK
TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy
2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie
4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
9. Środki ochrony indywidualnej
88
106