Odpady; wykład
uchylona USTAWA o odpadach z dnia 27 czerwca 1997 r. (Dz.U.97.96.592) definiowała pojęcie opisowo:
ODPADY - są to wszystkie przedmioty oraz substancje stałe, a tak\
e nie będące ściekami substancje ciekłe
powstałe w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej lub bytowania człowieka i nieprzydatne w miejscu
lub czasie, w którym powstały; za odpady uwa\
a się równie\
osady ściekowe.
ODPADY NIEBEZPIECZNE  są to te odpady, które ze względu na swoje pochodzenie, skład chemiczny,
biologiczny, inne właściwości i okoliczności stanowią zagro\
enie dla \
ycia lub zdrowia ludzi albo dla
środowiska.
ODPADY KOMUNALNE  są to stałe i ciekłe odpady powstające w gospodarstwach domowych, w obiektach
u\
yteczności publicznej i obsługi ludności, w tym nieczystości gromadzone w zbiornikach bezodpływowych,
porzucone wraki pojazdów mechanicznych oraz odpady uliczne, z wyjątkiem odpadów niebezpiecznych
z zakładów opieki zdrowotnej i weterynaryjnych.
obowiÄ…zujÄ…ca USTAWA o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.01.62.628  tekst pierwotny)
z póz
niejszymi zmianami określa zasady postępowania z odpadami w sposób zapewniający ochronę \
ycia
i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównowa\
onego rozwoju, a w szczególności zasady
zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na
środowisko, a tak\
e odzysku lub unieszkodliwiania odpadów.
ODPADY oznaczajÄ… ka\
dÄ… substancjÄ™ lub przedmiot nale\
ący do jednej z kategorii, określonych w załączniku
nr 1 do ustawy, których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest obowiązany.
Przykładowe kategorie odpadów (załącznik nr 1 do ustawy):
Q1 Pozostałości z produkcji lub konsumpcji, niewymienione w pozostałych kategoriach.
Q2 Produkty nieodpowiadające wymaganiom jakościowym.
Q3 Produkty, których termin przydatności do właściwego u\
ycia upłynął.
Q4 Substancje lub przedmioty, które zostały rozlane, rozsypane, zgubione lub takie, które uległy innemu
zdarzeniu losowemu, w tym zanieczyszczone wskutek wypadku lub powstałe wskutek prowadzenia akcji
ratowniczej,
(& )
Q15 Zanieczyszczone substancje powstajÄ…ce podczas rekultywacji gleby i ziemi,
Q16 Wszelkie substancje lub przedmioty, które nie zostały uwzględnione w powy\
szych kategoriach (np. z
działalności usługowej, remontowej).
Kto podejmuje działania powodujące lub mogące powodować powstawanie odpadów, powinien takie
działania planować, projektować i prowadzić, tak aby:
1) zapobiegać powstawaniu odpadów lub ograniczać ilość odpadów i ich negatywne oddziaływanie na
środowisko przy wytwarzaniu produktów, podczas i po zakończeniu ich u\
ytkowania,
2) zapewniać zgodny z zasadami ochrony środowiska odzysk, je\
eli nie udało się zapobiec powstawaniu
odpadów,
3) zapewniać zgodne z zasadami ochrony środowiska unieszkodliwianie odpadów, których powstaniu nie
udało się zapobiec lub których nie udało się poddać odzyskowi.
Zatem ustawa nakazuje nam odpadów:
1. Unikać, a jeśli się nie da, to je
2. Utylizować, a jeśli się nie da, to je
3. Unieszkodliwiać.
GOSPODAROWANIE ODPADAMI - to zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów, w tym
równie\
nadzór nad takimi działaniami oraz nad miejscami unieszkodliwiania odpadów.
Ustawa wyró\
nia odpady: niebezpieczne, obojętne i inne od niebezpiecznych i obojętnych (i zarazem
odpowiadające im typy składowisk odpadów).
ODPADY NIEBEZPIECZNE sÄ… to odpady:
1. nale\
ące do określonej kategorii lub rodzajów odpadów (lista A załącznik nr 2) oraz posiadające co najmniej
jedną z określonych właściwości niebezpiecznych  (dopisek RW) (załącznik nr 4) lub
2. składające się z określonych substancji (lista B załącznik nr 2) i zawierające którykolwiek z określonych
składników niebezpiecznych  (dopisek RW) (załącznik nr 3) oraz posiadające co najmniej jedną
1
Odpady; wykład
z określonych właściwości (załącznik nr 4).
ODPADY OBOJ
TNE - to odpady które nie ulegają istotnym przemianom fizycznym, chemicznym lub
biologicznym; sÄ… nierozpuszczalne, nie wchodzÄ… w reakcje fizyczne ani chemiczne, nie powodujÄ…
zanieczyszczenia środowiska lub zagro\
enia dla zdrowia ludzi, nie ulegają biodegradacji i nie wpływają
niekorzystnie na materię, z którą się kontaktują; ogólna zawartość zanieczyszczeń w tych odpadach oraz
zdolność do ich wymywania, a tak\
e negatywne oddziaływanie na środowisko odcieku muszą być nieznaczne,
a w szczególności nie powinny stanowić zagro\
enia dla jakości wód powierzchniowych, wód podziemnych,
gleby i ziemi.
ODPADY KOMUNALNE - to odpady powstajÄ…ce w gospodarstwach domowych, a tak\
e odpady
niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na
swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych,
ODZYSK - to wszelkie działania, niestwarzające zagro\
enia dla \
ycia, zdrowia ludzi lub dla środowiska,
polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części, lub prowadzące do odzyskania z odpadów
substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania, określone w załączniku nr 5 do ustawy,
Przykładowe procesy odzysku odpadów (załącznik nr 5 do ustawy):
R1 Wykorzystanie jako paliwa lub innego środka wytwarzania energii,
R2 Regeneracja lub odzyskiwanie rozpuszczalników,
R3 Recykling lub regeneracja substancji organicznych, które nie są stosowane jako rozpuszczalniki (włączając
kompostowanie i inne biologiczne procesy przekształcania),
R4 Recykling lub regeneracja metali i związków metali,
(& )
R13 Magazynowanie odpadów, które mają być poddane któremukolwiek z działań wymienionych w punktach
od R1 do R12 (z wyjątkiem tymczasowego magazynowania w czasie zbiórki w miejscu, gdzie odpady są
wytwarzane),
R14 Inne działania prowadzące do wykorzystania odpadów w całości lub części lub do odzyskania z odpadów
substancji lub materiałów, łącznie z ich wykorzystaniem, niewymienione w punktach od R1 do R13.
TERMICZNE PRZEKSZTAA
CANIE ODPADÓW - to procesy utleniania odpadów, w tym spalania,
zgazowywania, lub rozkładu odpadów, w tym rozkładu pirolitycznego, prowadzone w przeznaczonych do
tego instalacjach lub urządzeniach na zasadach określonych w przepisach szczegółowych; recykling
organiczny nie jest traktowany jako termiczne przekształcanie odpadów,
UNIESZKODLIWIANIE ODPADÓW - to poddanie odpadów procesom przekształceń biologicznych,
fizycznych lub chemicznych określonym w załączniku nr 6 do ustawy w celu doprowadzenia ich do stanu,
który nie stwarza zagro\
enia dla \
ycia, zdrowia ludzi lub dla środowiska (składowanie to tak\
e
unieszkodliwianie).
Przykładowe procesy unieszkodliwiania odpadów (załącznik nr 6 do ustawy):
D1 Składowanie na składowiskach odpadów obojętnych,
D2 Obróbka w glebie i ziemi (np. biodegradacja odpadów płynnych lub szlamów w glebie i ziemi),
D3 Składowanie poprzez głębokie wtryskiwanie (np. wtryskiwanie odpadów, które mo\
na pompować),
D4 Retencja powierzchniowa (np. umieszczanie odpadów na poletkach osadowych lub lagunach),
(& )
D14 Przepakowywanie przed poddaniem któremukolwiek z procesów wymienionych w punktach od D1 do
D13
D15 Magazynowanie w czasie któregokolwiek z procesów wymienionych w punktach od D1 do D14
(z wyjątkiem tymczasowego magazynowania w czasie zbiórki w miejscu, gdzie odpady są wytwarzane)
W zale\
ności od celu spotykamy ró\
ne KRYTERIA KLASYFIKOWANIA ODPADÓW (przykłady):
" z
ródło pochodzenia - sfera powstawania, " toksyczność,
" kryterium surowcowe, " stopień zagro\
enia dla środowiska,
" stan skupienia, " stopień przydatności do dalszego
wykorzystania.
" skład chemiczny,
2
Odpady; wykład
Inne wybrane wa\
ne akty prawne dotyczÄ…ce gospodarowania odpadami to:
Rozporządzenie ministra środowiska z dnia 27.09.2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.01.112.1206)
zawierające: 1) katalog odpadów wraz z listą odpadów niebezpiecznych (kod takiego odpadu jest oznaczony
gwiazdką), 2) sposób klasyfikowania odpadów.
Dzieli ono odpady na 20 grup dzieli odpady w zale\
ności od z
ródła ich powstawania.
Przykładowe grupy:
1) odpady powstające przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych
kopalin - 01,
2) odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa oraz
przetwórstwa \
ywności - 02,
3) odpady z przetwórstwa drewna oraz z produkcji płyt i mebli, masy celulozowej, papieru i tektury - 03,
(& )
18) odpady medyczne i weterynaryjne - 18,
19) odpady z instalacji i urządzeń słu\
ących zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni ścieków oraz
z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych - 19,
20) odpady komunalne Å‚Ä…cznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie - 20.
Odpadom w katalogu przypisano 6 cio cyfrowy kod. Dwie pierwsze jego cyfry oznaczają grupę odpadów
wskazujÄ…cÄ… z
ródło powstawania odpadów. Oznaczenie grupy odpadów łącznie z dwiema następnymi
cyframi identyfikuje podgrupę odpadów, a kod składający się z sześciu cyfr identyfikuje rodzaj odpadów.
Przykład 1. odpady z flotacyjnego wzbogacania rud metali nie\
elaznych, zawierajÄ…ce substancje niebezpieczne
posiadają kod 01 03 80*, pozostałe posiadają kod 01 03 81.
Gdzie: - 2 wie pierwsze cyfry  01  patrz wy\
ej, grupa 01,
- 3 cia i 4 ta cyfra  03 oznaczają podgrupę  Odpady z fizycznej i chemicznej przeróbki rud metali
w ramach grupy 01,
- 5 ta i 6 ta cyfra identyfikuje odpad:
 80   Odpady z flotacyjnego wzbogacania rud metali nie\
elaznych zawierajÄ…ce substancje
niebezpieczne jest to odpad niebezpieczny, więc dodatkowo jego kod jest oznaczony gwiazdką:
01 03 80*;
 81   Odpady z flotacyjnego wzbogacania rud metali nie\
elaznych inne ni\
wymienione w 01 03 80 :
stÄ…d kod: 01 03 81.
Przykład 2. jaki posiadają kod odpady komunalne niesegregowane?
grupa:
20 - Odpady komunalne Å‚Ä…cznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie
zawiera podgrupy:
20 01 - Odpady komunalne segregowane i gromadzone selektywnie (z wyłączeniem 15 01)
20 02 - Odpady z ogrodów i parków (w tym z cmentarzy)
20 03 - Inne odpady komunalne
podgrupa 20 03 zawiera następujące rodzaje odpadów:
20 03 01 - Nie segregowane (zmieszane) odpady komunalne
20 03 02 - Odpady z targowisk
20 03 03 - Odpady z czyszczenia ulic i placów
20 03 04 - Szlamy ze zbiorników bezodpływowych słu\
ących do gromadzenia nieczystości
20 03 06 - Odpady ze studzienek kanalizacyjnych
20 03 07 - Odpady wielkogabarytowe
20 03 99 - Odpady komunalne nie wymienione w innych podgrupach
Więc odpady komunalne niesegregowane posiadają kod: 20 03 01
USTAWA z dnia 11.05.2001r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych. (Dz.U.01.63.638)
Rozporządzenie ministra środowiska z dnia 9.04.2003r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami.
(Dz.U.03.66.620)
Rozporządzenie ministra środowiska z dnia 16.06.2005r. w sprawie podziemnych składowisk odpadów.
(Dz.U.05.110.935)
3
Odpady; wykład
Rozporządzenie ministra środowiska z dnia 21.03.2006r. w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów
poza instalacjami i urzÄ…dzeniami. (Dz.U.06.49.356)
Rozporządzenie ministra środowiska z dnia 21.04.2006r. w sprawie listy rodzajów odpadów, które posiadacz
odpadów mo\
e przekazywać osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym niebędącym
przedsiębiorcami, oraz dopuszczalnych metod ich odzysku. (Dz.U.06.75.527)
Rozporządzenie ministra środowiska z dnia 13.05.2004r. w sprawie warunków, w których uznaje się, \
e
odpady nie sÄ… niebezpieczne (Dz.U.04.128.1347).
Rozporządzenie ministra środowiska z dnia 24.03.2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących
lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk
odpadów. (Dz.U.03.61.549)
Stanowi ono m.in., \
e składowiska odpadów niebezpiecznych oraz składowiska odpadów innych ni\

niebezpieczne i obojętne nie mogą być lokalizowane:
1) w strefach zasilania głównych i u\
ytkowych zbiorników wód podziemnych (GZWP, UZWP);
2) na obszarach otulin parków narodowych i rezerwatów przyrody;
3) na obszarach lasów ochronnych;
4) w dolinach rzek, w pobli\
u zbiorników wód śródlądowych, na terenach z
ródliskowych, bagiennych i
podmokłych, w obszarach mis jeziornych i ich strefach krawędziowych, na obszarach bezpośredniego bądz

potencjalnego zagro\
enia powodziÄ…;
5) w strefach osuwisk i zapadlisk terenu, w tym powstałych w wyniku zjawisk krasowych, oraz zagro\
onych
lawinami;
6) na terenach o nachyleniu powy\
ej 10°;
7) na terenach zaanga\
owanych glacitektonicznie lub tektonicznie, poprzecinanych uskokami, spękanych lub
uszczelinowaconych;
8) na terenach wychodni skał zwięzłych porowatych, skrasowiałych i skawernowanych;
9) na glebach klas bonitacji I-II;
10) na terenach, na których mogą wystąpić deformacje ich powierzchni na skutek szkód górniczych;
11) na obszarach ochrony uzdrowiskowej;
12) na obszarach górniczych utworzonych dla kopalin leczniczych;
13) na obszarach określonych w przepisach odrębnych.
A składowiska odpadów obojętnych nie mogą być lokalizowane na obszarach, o których mowa w pkt 1-6 i 13.
Ponadto składowisko odpadów lokalizuje się tak, aby miało naturalną barierę geologiczną, uszczelniającą
podło\
e i ściany boczne.
Minimalna miÄ…\
szość i wartość współczynnika filtracji k naturalnej bariery geologicznej wynosi:
1) dla składowiska odpadów niebezpiecznych - mią\
szość nie mniejsza ni\
5 m, współczynnik filtracji
k d" 1x10-9 m/s;
2) dla składowiska odpadów innych ni\
niebezpieczne i obojętne - mią\
szość nie mniejsza ni\
1 m,
współczynnik filtracji k d" 1x10-9 m/s.
W miejscach, gdzie naturalna bariera geologiczna nie spełnia określonych warunków stosuje się sztucznie
wykonanÄ… barierÄ™ geologicznÄ… o minimalnej miÄ…\
szości 0,5 m, zapewniającą przepuszczalność nie większą
ni\
określona, a wykonuje się ją w taki sposób, by procesy osiadania na składowisku odpadów nie mogły
spowodować jej zniszczenia.
Uzupełnieniem naturalnej lub sztucznej bariery geologicznej jest izolacja syntetyczna, zaprojektowana
w sposób uwzględniający skład chemiczny odpadów i warunki geotechniczne składowania; izolacja
syntetyczna nie mo\
e stanowić elementu stabilizacji zboczy składowiska.
Rozporządzenie ministra środowiska z dnia 9.12.2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków
prowadzenia monitoringu składowisk odpadów. (Dz.U.02.220.1858)
Przepisów rozporządzenia nie stosuje się do: 1) określonych składowisk odpadów niebezpiecznych tj.:
17 06 01* Materiały izolacyjne zawierające azbest; 17 06 05* Materiały konstrukcyjne zawierające azbest;
2) składowisk odpadów obojętnych.
Monitoring ten obejmuje: 1) fazÄ™ przedeksploatacyjnÄ…, 2) fazÄ™ eksploatacji i 3) fazÄ™ poeksploatacyjnÄ… 
przez okres 30 lat.
4
Odpady; wykład
Ilość odpadów komunalnych stałych wywiezionych w 2006 roku (y
ródło: GUS)
Na mieszkańca Ogółem Na mieszkańca Ogółem
L.p. Województwo L.p. Województwo
[kg ] [tys. ton] [kg ] [tys. ton]
1. Świętokrzyskie 156 200 10. Pomorskie 281 619
2. Lubelskie 168 365 11. Lubuskie 287 289
3. Podkarpackie 171 359 12. ÅšlÄ…skie 295 1 380
4. Małopolskie 209 684 13. Zachodniopomorskie 299 507
5. Podlaskie 232 278 14. A
ódzkie 299 769
6. Kujawsko-pomorskie 233 482 15. Mazowieckie 299 1 543
7. Warmińsko-mazurskie 235 335 16. Dolnośląskie 318 918
8. Opolskie 240 251 POLSKA 259 9 877
9. Wielkopolskie 266 897
Według danych Eurostatu w Polsce w 2008 r. wytworzono ponad 12 mln ton odpadów komunalnych  320 kg
na 1 mieszkańca, z czego zebrano ok. 10 mln. ton  263 kg na 1 mieszkańca. Około 78% ludności w Polsce
została objęta zbiórką odpadów komunalnych.
Zagospodarowanie ogólnej masy zebranych
Odpady komunalne zebrane w latach 2000-2007
2000-2008
odpadów komunalnych [%]:
15
2006r. 2007r. 2008r.
Ogólem
Wyselekcjonowano 5,5 6,6 10,1
10
Unieszkodliwiono (Å‚Ä…cznie) 94,5 93,4 89,9
termicznie (w spalarniach) 0,5 0,4 0,6
Z miast (bez wysel.)
5
biologicznie (w kompostowniach) 3,0 2,8 2,6
Z terenów wiejskich (bez wysel.)
zdeponowano na składowiskach 91,0 90,2 86,6
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Odpady komunalne w 2000r.: Zawartość frakcji w 1000 Mg, ilość wybranych frakcji (w kg) na 1mieszkańca.
5
mln Mg
Odpady; wykład
Głównymi wytwórcami odpadów z sektora
gospodarczego są: górnictwo węgla, wydobycie
surowców mineralnych, przemysł energetyczny
i hutnictwo.
Prawie 68% odpadów powstaje w trzech
województwach Polski południowej: śląskim (ok.
31%), dolnośląskim (ok. 29%) i małopolskim (ok. 7%).
Najmniej odpadów w porównaniu do powierzchni
wytwarza się w północno-wschodniej części kraju,
w województwie warmińsko-mazurskim i podlaskim
(ka\
de < 1%)
Zmiany w gospodarce odpadami przemysłowymi w latach
Odpady wytworzone w latach 2000-2008
1990-2001 (GUS).
140
130
120
110
ogółem przemysłowe
100
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
odpady gospodarcze wytworzone w ciÄ…gu roku
unieszkodliwione
magazyn-
poddane
rok owane
odzyskowi
ogółem składo-
czasowo
razem
[mln t] wane
w % ogółem
2000 125,5 76,9 20,0 17,8 3,1
2004 124,0 78,5 18,2 13,8 3,3
2005 124,6 79,2 17,6 13,4 3,2
2006 123,5 76,8 19,3 15,2 3,9
2007 124,4 76,4 20,1 15,6 3,5
2008 114,9 74,9 21,7 17,7 3,4
6
mln Mg
Odpady; wykład
wytworzone w ciÄ…gu roku 2006
unieszkodliwione
odpady dotychczas
poddane składowaneb
odzys- w tym
(na koniec
ogółem
kowi razem składo- roku)
[mln t]
wanec [mln t]
w % ogółem
płukanie i
oczyszczanie 33,4 88,9 7,0 6,9 558,3
kopalin
flotacyjne
wzbogacanie
31,8 72,7 25,7 25,7 577,8
rud metali
nie\
el.
mieszanki
popiołowo-
\
u\
lowe z
mokrego 7,6 49,8 45,7 45,6 244,0
odprow.
odp.
paleniskowych
pozostałe 50,7 365,9
ODDZIAA
YWANIE SKA
ADOWISK ODPADÓW NA ŚRODOWISKO to
Oddziaływanie bierne:
" zajmowanie terenu,
" dewastacja krajobrazu,
Oddziaływanie czynne:
" deformacje terenu,
" zanieczyszczanie otoczenia przez pylenie,
" zanieczyszczanie otoczenia przez produkty przemian chemicznych,
" wzrost poziomu hałasu w bezpośrednim sąsiedztwie składowiska.
7
Odpady; wykład
ZASI
G I SKALA ODDZIAA
YWANIA SKA
ADOWISK ODPADÓW NA ŚRODOWISKO zale\
y od:
" rodzaju odpadów a tak\
e postaci w jakiej " charakterystyki skał podło\
a składowiska,
występują,
" konfiguracji przestrzennej składowiska w tym
" składu chemicznego odpadów, postaci i sposobu wykonania obwałowań,
" ilości odpadów na składowisku, " ilości i intensywności opadów atmosferycznych,
" uziarnienia zgromadzonych odpadów, " dostępności składowiska dla wiatrów.
Składowiska odpadów nale\
ą do NAJTRUDNIEJSZYCH BUDOWLI INśYNIERSKICH ze względu na:
" powierzchnię - kilka do kilkuset tysięcy metrów kwadratowych,
" pojemność - kilka tysięcy do ponad tysiąca milionów metrów sześciennych odpadów,
" miÄ…\
szość składowanych odpadów - kilka do kilkudziesięciu, a nawet ponad 200 metrów,
" okres eksploatacji - do kilkudziesięciu lat,
często przy zachowaniu maksymalnej szczelności i minimalnego oddziaływania na otoczenie.
Przykład: Składowisko odpadów flotacyjnych przemysłu Cu  śelazny Most
8
Odpady; wykład
Przekrój przez składowisko odpadów komunalnych:
Przykład uszczelnienia dna (A) i pokrycia (B) składowiska odpadów komunalnych
A B
9