Autor: Stanisław Kawula (red.)

Tytuł: Szkoła alternatywna. Z teorii i praktyki szkół Waldorfskich.

Wydawnictwo Wyższa Szkoła Pedagogiczna Olsztyn 1994 r.







Edukacja alternatywna zrodziła się z odwagi wyobrażenia sobie świata innego od tego, jaki jest chęci działania na rzecz urzeczywistnienia jego odmiennej wizji oraz przejawiania oportunizmu wobec istniejącego „doskonałego” obrazu świata. Zakłada ona zawsze wyzwolenie lub przejście od istniejącego stanu oświaty, szkolnictwa, wychowania do wzbogacania go o inne wizje i projekty, a nawet o nowe paradygmaty pedagogiczne. Edukacja ta ma charakter antyinstytucjonalny i nie jest tylko środkiem do osiągnięcia celów instrumentalnych i utylitarnych. Opiera się przede wszystkim na bezinteresowności, dialogu, humanizmu, samorealizacji, prawie do zachowań odmiennych, wolności i wyobraźni. Przy takim rozumieniu zadań edukacji dziecko ma prawo np. do indywidualnej drogi rozwoju. Postulat ten ma umożliwić właśnie szkoła alternatywna, gdzie zastępuje się tradycyjne pojmowanie programu kształcenia i metod nauczania na rzecz pedagogicznego impulsu oraz wspierania aktywności edukacyjnej uczniów. Ww. książka przybliża wszystkim zainteresowanym model pracy szkoły, który nazwać można „dynamicznym”, a nie „pasywnym”, akcentującym pedagogikę wyzwalania sił tkwiących w dziecku.

Autor: Ryszard Pachociński

Tytuł: Oświata XX wieku. Kierunki przeobrażeń.

Warszawa 1999

Stron 205




Ryszard Pachociński ww. książce pisze, że w wielu krajach świata obserwuje się objawy wzrastającego niezadowolenia z małej skuteczności dydaktyczno-wychowawczej szkoły. Poprawy sytuacji upatruje się w transformacjach i reformach szkolnych, które głównie dotyczą:

1. formy i zawartości programów nauczania,

2. odchodzenia od strategii przekazywania wiedzy opartej na faktach na rzecz kształcenia wyższych umiejętności poznawczych wspomagających myślenie krytyczne, twórcze i niezależne,

3. decentralizacji odpowiedzialności za oświatę,

4. wzrostu poziomu biurokracji i kontroli.

Wyniki reformowania szkoły w wielu krajach świata są niskie weźmy pod uwagę rezultaty reformowania szkoły amerykańskiej. Od czasu opublikowania Raportu o stanie oświaty (A nation at risk, 1983), na temat niskich osiągnięć państwowej szkoły amerykańskiej, do 1992 r. wydatkowano z kasy państwowej ponad 2 bln $ na reformy oświaty publicznej. Całość wydatków na państwową szkołę podstawową i średnią wzrosła o 396 %, podczas gdy w tym samym czasie liczba uczniów zmniejszyła się o 7 %. Mimo przeznaczenia w tej dekadzie tak astronomicznych sum na edukację wyniki nauczania okazały się niskie zarówno w mieście, jak i na wsi. Rezultaty ogółnokrajowych wystandaryzowanych testów mierzących osiągnięcia szkolne były niższe o 80 % punktów (tj. 05 %) w 1992 r. w porównaniu z wynikami z 1972 r.

Można zakładać, że reformy oświatowe w XXI w. będą przebiegać dwutorowo. Z jednej strony nastąpią próby doskonalenia tradycyjnej szkoły w wyniku odchodzenia od współzawodnictwa jako motoru procesów nauczania i uczenia się na rzecz współpracy i współdziałania grup rówieśników w klasie szkolnej, którzy będą interpretować i tworzyć własną wiedzę. Bierne asymilowanie wiedzy zacznie schodzić na drugi plan. Uczniowie staną się prawdziwymi podmiotami procesów uczenia się. Rola nauczyciela będzie się coraz bardziej ograniczać do ułatwiania uczniom uczenia się w wyniku dynamicznych procesów gromadzenia, przetwarzania i stosowania wiedzy.

Natomiast z drugiej strony można liczyć się z powstaniem alternatywy wobec tradycyjnego modelu oświaty w postaci szkoły wirtualnej, która może okazać się bardzo przydatna tym, którzy będą mogli i chcieli uczyć się w domu. Książka ta składa się z ośmiu rozdziałów. W pierwszym rozdziale przedstawiono zmiany cywilizacyjne u progu XXI w. i w drugim – nowoczesną technologię informacyjną; w trzecim – procesy tworzenia i stosowania wiedzy; w czwartym – wizję oświaty w społeczeństwie informacyjnym; w piątym – technologię w klasie szkolnej, w szóstym – rzeczywistość wirtualną; w siódmym – szkołę wirtualną; w ósmym – scenariusze działania szkoły wirtualnej. W zakończeniu zaprezentowano różne tradycje nauczania i uczenia się w ujęciu retrospektywnym.

Autor: Red. T. Lewowicki, S. Mieszalski, M. Szymański

Tytuł: Szkoła i pedagogika w dobie przełomu

Wydawnictwo „Żak”, Warszawa 1995

Stron 292
Kontakty naukowe polskich i zachodnioniemieckich pedagogów są od lat ożywione i owocne. Ważnym momentem w ich rozwoju był rok 1983, kiedy to z inicjatywy Oskara Anweilera podjętej przez Friedricha W. Buscha, dzięki wysiłkom Komisji Porównawczej Nauki o Wychowaniu Niemieckiego Towarzystwa Nauki o wychowaniu oraz Komitet Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk kontakty te zostały zinstytucjonalizowane w formie polsko-zachodnioniemieckich seminariów organizowanych co kilka lat na przemian w Polsce i w Republice Federalnej Niemiec. Szczególne zasługi dla rozwoju dalszych polsko-niemieckich kontaktów naukowych wnieśli Detlef Glowka i Heliodor Muszyński. Dotychczas odbyły się seminaria o następującej tematyce:

1. Metodologiczne problemy porównawczej nauki o wychowaniu.

2. Szkoła, a perspektywy naszej kultury.

3. Dorastanie pod wpływem szkoły, rodziny i społeczeństwa.

4. Problemy orientacji młodzieży przy przechodzeniu ze szkoły do pracy zawodowej.

5. Szkoła i pedagogika w dobie przełomu.

Piąte seminarium odbyło się w Białowieży w 1994 r. Zostało zorganizowane przez Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego przy współudziale Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk.

Materiały z tej sesji ukazały się zarówno w polskim jak i niemieckim wydaniu. Książka pt. „Szkoła i pedagogika w dobie przełomu” stanowi polskie wydanie.

Autor: Ryszard Pachociński

Tytuł: Pedagogika Porównawcza

Białystok 1995

Stron 228





Autor w swej książce pisze, że pedagogika porównawcza stała się zwłaszcza po II wojnie światowej dziedziną nauki, z którą wiązano wielkie nadzieje na przyszłość. Miała ona, z jednej strony, przyczynić się do doskonalenia systemów oświatowych oraz wspomagać politykę oświatową. Uważano bowiem, że studiując systemy i praktyki oświatowe za granicą można będzie odkryć coś, co będzie warte zapożyczenia lub nauczyć się czegoś co pozwoli uniknąć pewnych niekorzystnych zjawisk. Książka Ryszarda Pachocińskiego składa się z czterech rozdziałów:

1. przedstawia koncepcje teoretyczno-metodologiczne uprawiania pedagogiki porównawczej oraz przegląd dorobku polskiej komparatystyki pedagogicznej

2. omawia badania realizowane w pedagogice porównawczej

3. omawia problemy teoretyczno-metodologiczne badań porównawczych, by w rezultacie zarysować przedmiot pedagogiki porównawczej

4. wskazuje ośrodki informacji, dokumentacji i danych statystycznych oraz niektóre placówki badawcze z dziedziny pedagogiki porównawczej.

Autor: Czesław Kupisiewicz

Tytuł: Koncepcje reform szkolnych w wybranych krajach świata na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych.

Wydawnictwo „Żak”, Warszawa 1995

Stron 205



Bezprecedensowy rozwój szkolnictwa różnych typów i poziomów po II –wojnie światowej jest faktem bezspornym. Zapoczątkował go okres rekonstrukcji, który przyniósł – przede wszystkim Europie – odbudowę oświaty ze zniszczeń wojennych i stworzył warunki do jej dalszego rozwoju.

W latach 1956-1973 znacznie wzrosła w wielu krajach liczba przedszkoli oraz uczęszczających do nich dzieci. Wówczas upowszechniono i zarazem zobligatoryzowano kształcenie dzieci i młodzieży do 15-16 roku życia, czyli kształcenie średnie I stopnia. Na te lata przypada też rozbudowa maturalnego kształcenia średniego (II stopnia), udostępnienie studiów wyższych większej niż kiedykolwiek liczbie studentów, rozwój szkolnictwa dla pracujących, wzbogacenie kształcąco-selekcyjnej funkcji szkoły o zabiegi diagnostyczne, kompensacyjne i opiekuńcze, utworzenie różnych form kształcenia na odległość, szkół otwartych i alternatywnych, edukacji równoległej itp.

Lata osiemdziesiąte i pierwsza połowa lat dziewięćdziesiątych silniej niż dekady poprzednie ujawniły rozliczne niedostatki obecnego systemu zinstytucjonalizowanej edukacji.

Czesław Kupisiewicz w swojej książce próbuje udzielić odpowiedzi na następujące pytania:

1. Jak zapowiada się przyszłość szkoły?

2. Jakie koncepcje jej odnowy lansuje się dzisiaj?

3. Na co zwraca się w tych koncepcjach szczególną uwagę?

4. Jak ujmuje się rolę edukacji w całokształcie życia społeczno-gospodarczego i kulturalnego?

Odpowiedzi na te pytania autor udziela na podstawie koncepcji reform szkolnych opracowanych w latach osiemdziesiątych i pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych w USA, Anglii, Japonii, Francji, Rosji, Chinach, Polsce i RFN.



Autor: Zbyszko Melosik

Tytuł: Postmodernistyczne kontrowersje wokół edukacji

Wydawnictwo Edytor Toruń-Poznań 1995





Książka ta składa się z dziewięciu rozdziałów i zakończenia

I rozdział – Autor przedstawia walkę dyskursu postmodernistycznego o miejsce w Akademii oraz najistotniejsze cechy postmodernistycznej teorii społecznej

II rozdział – zawiera, poparta przykładami z praktyki kulturowej w Stanach Zjednoczonych, prezentację poststrukturalnej interpretacji życia społecznego oraz edukacji.

III rozdział – dotyczy postmodernistycznych kontrowersji wokół edukacji globalnej, a jego celem jest ukazane konsekwencji „odwrócenia” perspektywy epistemologicznej przy analizie tej propozycji pedagogicznej oraz przedstawienie natury procesów globalizacji we współczesnym świecie.

IV rozdział – autor przedstawia koncepcję „głębokiej ekologii”, jako postmodernistycznej alternatywy wobec tradycyjna podejść do edukacji ekologicznej.

V rozdział – zawiera próbę pokazania Ameryki wielokulturowej.

VI rozdział – zawiera próbę weryfikacji Boudrillardowskiej koncepcji hiperrzewistości i upozorowania z rzeczywistością społeczno-kulturową w Stanach Zjednoczonych.

VII rozdział – stanowi kontynuację narracji rozdziału szóstego, niemniej jednak analizy dotyczą głównie istoty i kontrowersji związanych ze zjawiskiem konsumpcji we współczesnych stanach Zjednoczonych.

VIII rozdział – dotyczy kultury popularnej przestrzeganej i interpretowanej z perspektywy poststrukturalnej. W rozdziale tym autor przedstawia koncepcję J. Fiske, znanego badacza kultury amerykańskiej, brytyjskiej i australijskiej.

IX rozdział – zawiera próbę wykorzystania dyskursu poststrukturalnego do analizy trzech fenomenów w amerykańskiej muzyce młodzieżowej i piosenkarki pop Madonny, rapu oraz rocka.



Głównym przekazem pedagogicznych tych rozdziałów jest przekonanie o konieczności włączenia kultury młodzieżowej do działań edukacyjnych i postrzegania jej jako płaszczyzny walki o znaczenie pedagogiczne.

Z. Melosik pisze, że celem tej książki jest „wpisanie się” w trwającą w Polsce dyskusję nad postmodernizmem w pedagogice, której wyrazem są konferencje, sesje, seminaria oraz liczne publikacje naukowe. Autor wspomina o działalności Zbigniewa Kwiecińskiego i Lecha Witkowskiego, którzy wprowadzili do Polski wiele dotąd nieznanych dyskursów, nadając polskiej debacie edukacyjnej nowe wymiary.