barok075aangelsa

Temat: Pamiętnikarstwo i epistolografia.

Pamiętnikarstwo - Rozkwita w XVII w. wielka moda na pamiętniki. W większości te
domorosłe dzieła nie są zbyt wartościowe literacko. Pisano diariusze, zapisy
gawędziarskie, raptularze, czyli kroniki rodzinne. Odnotowywano urodziny dzieci,
śmierć, plony, czasem rodowód. Oprócz tego odnotowywano wszelkie wydarzenia -
śmierć króla, nową wojnę. Potem znów sprawy prywatne: zaloty zaręczyny, czy też
stratę po nocnym włamaniu złodziejaszka! Skarbnica historyków, badaczy obyczajów
i języka.
Pamiętniki Jana Chryzostama Paska
Mogą poszczycić się żywą, barwną narracją. Zawierają "autoportret sarmaty" -
dzięki nim poznajemy mentalność i typ charakterologiczny tego osobnika. Pasek
oczywiście zdrowo sobie pochlebia, ale dzięki temu zdradza też cechy negatywne:
chełpliwość, zarozumiałość, sobiepaństwo, pychę i chciwość. Dzieło dzieli się na
dwie części. I (lata 1656-1666) - to część wojennej tułaczki i żołnierskiego
życia Paska. II (lata 1667-1668) to życie ziemianina, Paska, który osoadł we
własnej siedzibie i realizuje wizje znaną nam z Rejowskiego "Żywota człowieka
Poczciwego" Taki do końca poczciwy to Pasek nie był, bowiem podobno był
kłótnikiem, skąpcem wciąż się procesował, a nawet został skazany na banicję. Za
to wielbiciele pana Zagłoby winni wiedzieć, że zacny Onufry wiele cech
zawdzięcza właśnie Paskowi.

Epistolografia - czyli sztuka pisania listów. Także rozpowszechniona w Baroku.
Jak wiemy, do historii przeszły listy króla Jana III Sobieskiego do ukochanej
Marysieńki. Oczywiście, zupełnie innych bogactw dostarczają historyką czy
biografią króla, zupełnie innych badaczom literatury. Naszą uwagę winna zwrócić
kunsztowna forma listów króla, wymyślne epitety, jakimi obdarza adresatkę,
przenośnie, jakie znajduje dla wyrażenia swoich uczuć. Jest wiec Marysieńka
jedyną pociechą duszy i jutrzenką, i żoneczką najśliczniejszą, serca królewną
itd., itp. Od lat jednak bardziej frapowały ludzi kulisy królewskiego romansu
niźli niuanse epistograficznej poetyki.
Listy do Marysieńki (uzupełnienie)
Pisał je J3S prawie 20 lat (1665-1683). Podobnie jak na polu bitwy, tak i w
dziedzinie staropolskiej sztuki pisania listów, zwycięzca spod Wiednia nie ma
sobie równych. Aż strach pomyśleć, ile straciła by nasza literatura, gdyby nie
częste rozłąki z żoną, gdyby nie tęsknota, gdyby nie miłość i małżeńska
wierność...
Pobrali się w atmosferze skandalu, zaledwie kilka tygodni po śmierci pierwszego
męża Marysieńki. Ona liczyła sobie 24 lata, on był jedenaście lat starszy. Z
całą pewnością romansowali już przed ślubem.
Listy pisał marszałek, hetman, a później król - człowiek nieprawdopodobnie
zajęty, ratujący rozpadające się państwo. Zapracowanych też dosięga miłość.
Sobieski nie spał po nocach, nie jadł, pisał listy - nieraz po trzy dziennie.
Marysieńka, rodowita Fancuzka, nie miała łatwego charakteru. Sobieski skarżył
się, czynił wyrzuty, a potem wybaczał i siadał do pisania. Swój list zaczynał
zwykle tak:
Duszy i serca pociecho albo, Moja śliczna panno (choć była przecież mężatką)
albo jeszcze ładniej Pierwsze moje i ostatnie na tym świecie kochanie.