MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Waldemar Kula
Wykonywanie obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej
311[20].Z1.01
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Janusz Jasek
mgr Janusz Salmanowicz
Konsultacja:
dr inż. Zbigniew Kramek
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska
Korekta:
mgr Edyta Kozieł
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[20].Z1.01
Wykonywanie obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik mechanik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Identyfikowanie operacji obróbki cieplnej 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.1.2. Sprawdzian postępów 11
5.2. Wykonywanie zabiegów obróbki cieplnej 12
5.2.1. Ćwiczenia 12
5.2.2. Sprawdzian postępów 13
5.3. Zabieg obróbki cieplno-chemicznej 14
5.3.1. Ćwiczenia 14
5.3.2. Sprawdzian postępów 14
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 15
7. Literatura 23
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela  Wykonywanie obróbki cieplnej
i cieplno-chemicznej , który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole
kształcącej w zawodzie technik mechanik 311[20].
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne,
- wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,
- wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem:
- pokazu z objaśnieniem,
- tekstu przewodniego,
- metody projektów,
- ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel
może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym
różnego rodzaju zadania.
W tym rozdziale podano również:
- plan testu w formie tabelarycznej,
- punktacje zadań i uczenia się,
- propozycje norm wymagań,
- instrukcjÄ™ dla nauczyciela,
- instrukcjÄ™ dla ucznia,
- kartÄ™ odpowiedzi,
- zestaw zadań testowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
311[20].Z1
Technologia wytwarzania
części maszyn
311[20].Z1.01 311[20].Z1.02 311[20].Z1.03 311[20].Z1.04
Wykonywanie Wykonywanie części Wykonywanie części Wykonywanie
obróbki cieplnej maszyn w procesach maszyn w procesach połączeń spajanych
i cieplno-chemicznej obróbki skrawania odlewania obróbki
plastycznej
311[20].Z1.05
Projektowanie procesów
technologicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej uczeń powinien
umieć:
- stosować układy SI,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- posługiwać się pojęciami z zakresu materiałoznawstwa oraz procesów metalurgii,
- czytać instrukcję obsługi stanowiska, a także czytać proces technologiczny obróbki
cieplnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć:
- wyjaśnić cel stosowania obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej,
- sklasyfikować metody obróbki cieplnej,
- posłużyć się wykresem Fe-C przy doborze temperatur różnych rodzajów obróbki cieplnej
dla stali niestopowych,
- przewidzieć zmianę właściwości mechanicznych materiału po obróbce cieplnej,
- ustalić cykl obróbki cieplnej,
- ustalić parametry obróbki cieplnej,
- wyjaśnić przemiany strukturalne zachodzące w stalach w czasie nagrzewania,
wygrzewania i chłodzenia,
- rozróżnić urządzenia do nagrzewania,
- sklasyfikować wady występujące przy obróbce cieplnej,
- dobrać obróbkę cieplną i cieplno-chemiczną przy wykonywaniu prostych części maszyn,
- wykonać wyżarzanie,
- wykonać hartowanie stali niestopowej,
- wykonać ulepszanie cieplne stali konstrukcyjnej niestopowej,
- scharakteryzować nawęglanie, azotowanie, węgloazotowanie i azotonawęglanie,
- wyjaśnić zasady doboru procesu i parametrów obróbki cieplno-chemicznej,
- zaplanować przebieg procesu obróbki cieplno-chemicznej dla typowych narzędzi i części
maszyn,
- przeprowadzić wybrany proces obróbki cieplno-chemicznej,
- sprawdzić jakość wykonanej pracy,
- zastosować przepisy bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska na stanowisku pracy,
- skorzystać z literatury technicznej, norm, poradników.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zawód: Technik mechanik 311[20]
Moduł: Wykonywanie części maszyn 311[20].Z1
Jednostka modułowa: Wykonywanie obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej 311[20].Z1.01
Temat: Identyfikowanie operacji obróbki cieplnej
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności dobierania parametrów do operacji obróbki cieplnej.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- wyjaśnić cel stosowania obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej,
- sklasyfikować metody obróbki cieplnej,
- posłużyć się wykresem Fe-C przy doborze temperatur różnych rodzajów obróbki cieplnej
dla stali niestopowych,
- omówić zmianę właściwości mechanicznych materiału po obróbce cieplnej,
- ustalić cykl obróbki cieplnej,
- ustalić parametry obróbki cieplnej,
- wyjaśnić przemiany strukturalne zachodzące w stalach w czasie nagrzewania,
wygrzewania i chłodzenia.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład,
- pokaz,
- dyskusja w grupie,
- ćwiczenia,
- tekst przewodni.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w małych zespołach.
Åšrodki dydaktyczne:
- karty ćwiczeniowe do wykonania ćwiczenia,
- foliogramy, plansze, filmy dydaktyczne,
- literatura zgodnie z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Czas trwania:
90 min.
Uczestnicy:
Uczniowie technikum.
Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. Realizacja zajęć:
A. Wiadomości ogólne:
 wstęp  należy wyjaśnić uczniom, czym jest obróbka cieplna i jakie zachodzą
zmiany właściwości fizycznych, mechanicznych i chemicznych podczas
prowadzenia obróbki.
B. Zmiany w stali podczas ogrzewania i wygrzewania:
 należy krótko scharakteryzować przemiany, jakie w stalach występują na skutek
różnych zabiegów ogrzewania i wygrzewania,
 należy zdefiniować, co to jest  perlit, ferryt, cementyt itp. ,
 uczniowie otrzymują karty ćwiczeniowe do wykonania ćwiczenia pt.  Wyznaczanie
temperatury dla stali niestopowej o gatunku 45 na podstawie wykresu Fe-C ,
 uczniowie pracują indywidualnie lub w małych grupach wyznaczając temperaturę
hartowania. W trakcie realizacji zajęć nauczyciel może zwrócić uwagę na
dokładność wykonania ćwiczenia.
C. Zmiany zachodzące w stali podczas chłodzenia:
 należy przedstawić zmiany strukturalne zachodzące w stali podczas chłodzenia,
 nauczyciel wprowadza dyskusję w zakresie doboru szybkości chłodzenia oraz metod
stosowanych do chłodzenia.
4. Podsumowanie zajęć:
- uczniowie uzasadniają potrzebę stosowania obróbki cieplnej wskazując na korzyści
wynikające ze stosowania obróbki cieplnej,
- wymieniajÄ… zmiany strukturalne zachodzÄ…ce podczas ogrzewania i wygrzewania stali,
- wymieniają zmiany strukturalne zachodzące podczas chłodzenia,
- charakteryzują zmiany właściwości mechanicznych materiału po obróbce cieplnej.
5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Opracowanie sprawozdania z realizacji ćwiczeń podczas zajęć.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowe ankiety ewaluacyjne dotycząca sposobu prowadzenia zajęć
i zdobytych umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zawód: Technik mechanik 311[20]
Moduł: Wykonywanie części maszyn 311[20].Z1
Jednostka modułowa: Wykonywanie obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej 311[20].Z1.01
Temat: Wykonanie zabiegów obróbki cieplnej
Cel główny: Kształtowanie umiejętności wykonywania zabiegów obróbki cieplnej.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- rozróżnić urządzenia do nagrzewania,
- sklasyfikować wady występujące przy obróbce cieplnej,
- dobrać obróbkę cieplną i cieplno-chemiczną przy wykonywaniu typowych części maszyn,
- wykonać wyżarzanie,
- wykonać hartowanie stali niestopowej,
- wykonać ulepszanie cieplne stali konstrukcyjnej niestopowej.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład instruktaż,
- pokaz,
- ćwiczenia praktyczne,
- dyskusja w grupie,
- tekst przewodni.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca w małych zespołach.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko dydaktyczne do obróbki cieplnej,
- wyposażone w piec hartowniczy,
- instrukcje, foliogramy, plansze,
- narzędzia do wykonania obróbki cieplnej,
- literatura zgodnie z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Czas trwania:
225 min.
Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Realizacja zajęć:
A. Przedstawienie wyżarzania:
 wstęp  należy krótko przedstawić w formie mini wykładu rodzaje wyżarzania
z krótką charakterystyką każdej odmiany,
 należy przedstawić zakres stosowania wyżarzania,
 uczniowie otrzymują karty ćwiczenia dla realizacji ćwiczenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
 uczniowie pracują nad wykonaniem ćwiczenia pt.  Dobór parametrów wyżarzania
dla różnych grup stali ,
 w trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel zwraca uwagę na prawidłowość doboru
parametrów i wyznaczania skutków, jakie mogą przynieść złe dobrane parametry do
wyżarzania.
B. Hartowanie:
 należy krótko przedstawić w formie mini wykładu proces hartownia stali i znaczenie
zmian strukturalnych zachodzÄ…cych podczas hartowania,
 uczniowie przystępują do wykonania ćwiczenia zapoznając się z instrukcją na
stanowisku do zabiegów obróbki cieplnej,
 uczniowie przeprowadzają ćwiczenie pt.  Wykonanie zabiegu hartowania na wskroś
i sprawdzenia jakości wykonania ćwiczenia ,
 w trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel wskazuje na realizacje przepisów bhp
podczas zabiegów obróbki cieplnej.
C. Odpuszczanie:
 należy krótko scharakteryzować przebieg zabiegu odpuszczania przedmiotów, które
uprzednio były poddane hartowaniu,
 nauczyciel przedstawia normy parametrów technologicznych zabiegu odpuszczania,
 należy dążyć, aby w tym momencie wywiązała się dyskusja na temat zalet
i zastosowania odpuszczania.
4. Podsumowanie zajęć:
- uczniowie uzasadniają stosowanie zabiegów obróbki cieplnej,
- wskazują na korzyści wynikające ze stosowania zabiegów obróbki cieplnej,
- wskazują na poprawność zabiegu hartowania oraz oceny jakościowej wykonanego
ćwiczenia.
5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności wg kryteriów oceniania
przyjętych przez szkolny system oceniania.
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Opracowanie sprawozdania z realizacji ćwiczeń podczas zajęć.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowe ankiety ewaluacyjne dotycząca sposobu prowadzenia zajęć
i zdobytych umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Identyfikowanie operacji obróbki cieplnej
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyznaczanie temperatury hartowania dla stali niestopowej o gatunku 45 na podstawie
wykresu Fe-C.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zidentyfikować stal niestopową o gatunku 45,
2) zidentyfikować zachodzące przemiany podczas nagrzewania stali i wygrzewania,
3) wyznaczyć temperaturę hartowania na podstawie wykresu Fe-C,
4) zapisać wyniki przeprowadzonego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczenia-uczenia siÄ™:
- metoda tekstu przewodniego, ćwiczenia, pokaz, dyskusja.
Åšrodki dydaktyczne:
- plansza wykresu Fe-C,
- tabela z danymi o stalach,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
5.1.2. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Uczeń potrafi:
1) wyjaśnić istotę obróbki cieplnej
2) opisać zmiany strukturalne zachodzące podczas nagrzewania
i wygrzewania
3) wyjaśnić, jakie zachodzą zmiany strukturalne podczas chłodzenia
4) scharakteryzować zastosowanie obróbki cieplnej w budowie maszyn
5) określić, jakie materiały można poddawać obróbce cieplnej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5.2. Wykonywanie zabiegów obróbki cieplnej
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobór parametrów wyżarzania dla gatunków stali 45, 40H, 18G2A.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dobrać czas wyżarzania do określonej stali na podstawie dostępnej literatury,
2) ustalić temperaturę wyżarzania do określonej stali na podstawie dostępnej literatury
i wielkości przedmiotu.
Zalecane metody nauczenia-uczenia siÄ™:
- metoda tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- karta ćwiczeń,
- literatura wymieniona w punkcie 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Przeprowadzenie hartowania przedmiotu na wskroś  materiał stal gatunek 45
i sprawdzenie jakości wykonania.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i technikę wykonania, szczególnie powinien zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa
pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dobrać parametry hartowania,
2) przeprowadzić proces hartowania przedmiotu w piecu do obróbki cieplnej,
3) sprawdzić jakość wykonanego hartowania (szczególnie pęknięcia), a następnie sprawdzić
twardość wykonanego hartowania,
4) przeprowadzić proces odpuszczania celem zmniejszenia twardości i kruchości,
5) sprawdzić twardość wykonanego procesu obróbki cieplnej,
6) stosować przepisy bhp podczas procesu obróbki cieplnej.
Zalecane metody nauczenia-uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne, pokaz, dyskusja.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko dydaktyczne z piecem do obróbki cieplnej,
- tablice materiałowe,
- stanowisko do badania twardości,
- filmy dydaktyczne, foliogramy itp.,
- literatura wymieniona w punkcie 7 Poradnika dla nauczyciela.
5.2.2. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Uczeń potrafi:
1) wyjaśnić, na czym polega wyżarzanie
2) wyjaśnić, na czym polega hartowanie
3) wyjaśnić, na czym polega odpuszczania
4) przeprowadzić proces wyżarzania
5) przeprowadzić proces hartowania
6) przeprowadzić proces odpuszczania
7) określić przy pomocy przyrządów pomiarowych twardość
wykonanych elementów w procesie obróbki cieplnej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.3. Zabieg obróbki cieplno-chemicznej
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeprowadzanie procesu nawęglania określonego wałka wykonanego ze stali stopowej
20 H.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania z uwzględnieniem bezpieczeństwa pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją wykonania nawęglania,
2) przygotować stanowisko do przeprowadzenia procesu nawęglania,
3) przeprowadzić proces nawęglania określonego przedmiotu,
4) sprawdzić jakość wykonanego nawęglania.
Zalecane metody nauczenia-uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne, pokaz, dyskusja.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko dydaktyczne do przeprowadzenia procesu nawęglania,
- instrukcje, tablice, foliogramy, filmy o tematyce nawęglania,
- literatura dostępna w punkcie 6 Poradnika dla ucznia.
5.3.2. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Uczeń potrafi:
1) wyjaśnić istotę nawęglania
2) zdefiniować, w jakich środowiskach występuje nawęglanie
3) przeprowadzić proces nawęglania określonego przedmiotu
4) wyjaśnić, na czym polega azotowanie
5) wyjaśnić, na czym polega aluminiowanie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test I
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Wykonanie obróbki cieplnej
i cieplno-chemicznej
Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 4, 5, 6, 7 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadanie 3 jest z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej
brak uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 3 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 4 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 4 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 6 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. a, 4. b, 5. a, 6, a, 7. c.
Plan testu
Poprawna
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom
odpowiedz

zad. (mierzalne osiągnięcia ucznia) celu wymagań
1. Wskazać istotę obróbki cieplnej A P c
2. Wykazać od jakiej zawartości węgla nie
A P a
przeprowadza się procesu obróbki cieplnej
3. Rozpoznać strukturę stali A PP a
4. Na czym polega hartowanie powierzchniowe A P b
5. Wskazać cel odpuszczania A P a
6. Zastosować nawęglanie stali A P a
7. Zdefiniować proces cyjanowania A P c
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 7 pytań. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a
następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 20 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw pytań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Zestaw pytań testowych
1. IstotÄ… ulepszania cieplnego jest:
a) przeprowadzenie procesu nawęglania,
b) przeprowadzenie procesu azotowania,
c) przeprowadzenie procesu hartowania i odpuszczania,
d) przeprowadzenie procesu wygrzewania.
2. Poniżej jakiej zawartości węgla nie przeprowadza się procesu obróbki cieplnej?
a) poniżej 0,25%C,
b) poniżej 0,30%C,
c) poniżej 0,40%C,
d) poniżej 0,10%C.
3. Perlitem nazywamy:
a) drobnoziarnistÄ… mieszaninÄ™ ferrytu i cementytu,
b) cementyty wtórny,
c) ledebaryt memieniowy,
d) cementyt trzeciorzędowy.
4. Hartowanie powierzchniowe polega na:
a) nagrzaniu materiału na wskroś, a następnie szybkim schłodzeniu,
b) nagrzaniu powierzchni materiału do właściwej temperatury i szybkim
schłodzeniu,
c) nagrzaniu materiału na wskroś i powolnemu schłodzeniu,
d) nagrzaniu powierzchni materiału do właściwej temperatury
i powolnemu schłodzeniu.
5. Zasadniczym celem odpuszczania jest:
a) zmniejszenie naprężeń, kruchości i twardości stali,
b) zlikwidowanie naprężeń wewnętrznych stali,
c) ujednolicenie struktury stali,
d) zwiększenie twardości.
6. Jaki jest cel nawęglania stali?
a) wprowadzenie węgla do warstw powierzchniowych stali o małej
zawartości węgla poniżej 0,25%C,
b) wprowadzenie węgla na wskroś przedmiotu o małej zawartości węgla
poniżej 0,25%C,
c) usunięcie węgla z powierzchni stali,
d) podniesienie zawartości węgla w stalach powyżej 0,35%C.
7. Cyjanowanie to proces:
a) nawęglania,
b) azotowania,
c) nawęglania i jednocześnie azotowania,
d) aluminiowania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Wykonywanie obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Test II
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Wykonanie obróbki cieplnej
i cieplno-chemicznej
Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 4, 6 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 3, 5, 7 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej
brak uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 3 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 4 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 5 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 6 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. a, 4. d, 5. b, 6, c, 7. a
Plan testu
Poprawna
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom
odpowiedz

zad. (mierzalne osiągnięcia ucznia) celu wymagań
1. Wskazać istotę hartowania A P a
2. Wskazać istotę nagrzewania przedmiotu A P b
3. Wskazać cel chłodzenia przedmiotu A PP a
4. Rozpoznać temperaturę rekrystalizacji stali B P d
5. Zdefiniować roztwór ferytu A PP b
6. Rozpoznać obróbkę cieplno-chemiczną A P c
7. Zdefiniować proces azotowania A PP a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 7 pytań. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a
następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 20 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw pytań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Zestaw pytań testowych
1. Hartowanie ma na celu:
a) uzyskanie struktury materiału o wyższej twardości,
b) usunięcie naprężeń wewnętrznych w przedmiocie,
c) uzyskanie jednakowej struktury w całym przekroju przedmiotu,
d) zmniejszenie niejednorodności składu chemicznego.
2. Nagrzewanie przedmiotu polega na?
a) podwyższanie temperatury do wartości pośredniej,
b) stopniowym podwyższaniu temperatury,
c) podwyższanie temperatury od wartości pośredniej do wartości żądanej,
d) wygrzewaniu przedmiotu w temperaturze żądanej.
3. Celem chłodzenia przedmiotu jest:
a) obniżanie temperatury do temperatury otoczenia,
b) obniżanie temperatury do wartości wyższej niż zamierzona końcowa
temperatura chłodzenia,
c) utrzymaniu temperatury podchładzania,
d) obniżanie temperatury od wartości pośredniej do docelowej.
4. Wyżarzanie rekrystalizujące stali wykonuje się w zakresie temperatur:
a) 650o÷700oC,
b) 250o÷300oC,
c) 700o÷850oC,
d) 550o÷650oC.
5. Ferrytem nazywa się roztwór:
a) węgla w żelazie gamma,
b) węgla w żelazie alfa,
c) przesycony roztwór węgla w żelazie alfa,
d) przesycony roztwór węgla w żelazie gamma.
6. Obróbka cieplno-chemiczna polega na:
a) wyżarzaniu normalizującym przedmiotu,
b) ulepszaniu cieplnym materiału,
c) wzbogaceniu w węgiel lub azot powierzchniowej warstwy przedmiotu
z miękkiej stali,
d) wyżarzaniu odprężającym przedmiotu.
7. Celem azotowania jest:
a) nasyceniu warstwy powierzchniowej przedmiotu azotem
w temperaturze 500o÷850oC,
b) nasyceniu warstwy powierzchniowej przedmiotu azotem
w temperaturze 300o÷500oC,
c) wzbogaceniu warstwy powierzchniowej przedmiotu węglem
w temperaturze 800o÷950oC,
d) wzbogaceniu warstwy powierzchniowej przedmiotu węglem
i azotem w temperaturze 500o÷950oC.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Wykonywanie obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
7. LITERATURA
1. Okoniewski S.: Technologia Maszyn. WSiP, Warszawa 1999
2. Bartosiewicz J.: Obróbka i montaż części maszyn. WSiP, Warszawa 1995
3. Górecki A.: Technologia ogólna. WSiP, Warszawa 1984
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23