śydzi w polsce - Wydruk strony Page 1 of 3
Tablica 4
Autonomia śydów w Rzeczypospolitej (XVI - XVIII w.)
Artykuły dotyczące śydów z
Dzieci \
ydowskie w drodze do
konstytucji sejmowej z 1565 r.
Karta tytułowa kodeksu Józefa
chederu (szkoły \
ydowskiej). Obraz
Istotne wpływ na sytuację
Karo Szulchan Aruch (Nakryty
Jana Piotra Norblina. Tylko chłopcy
śydów w Polsce miał sejm,
stół) z uzupełnieniami
mogli uczyć się w szkołach
który wydał szereg ustaw
Moj\
esza Isserlesa, Kraków
\
ydowskich. Nauka trwała cały dzień,
określających ramy ich
1594. Józef Karo (1488-1575),
a nauczyciel (melamed) surowo
działalności gospodarczej.
śyd hiszpański, póz
niej rabin
egzekwował wiedzę od swoich
safedzki w Galilei napisał
wychowanków, pomagając sobie
kodeks prawa i przepisów
czasem cienkim rzemykiem.
rytualnych śydów
Dziewczęta uczyły się w domu.
sefardyjskich,
zamieszkujących południowo-
Wzrost liczby ludności \
ydowskiej
zachodnią część Europy. Do
zmusił władców polskich do regulacji
zwyczajów śydów
jej statusu prawnego. Stało się to za
aszkenazyjskich przystosował
sprawą kolejnych przywilejów
ten kodeks uczony i zało\
yciel
królewskich oraz ograniczeń prawno -
jesziwy w Krakowie, Moj\
esz
religijnych, uchwalanych przez sejmy
Isserles (ok. 1520-1572).
Rzeczypospolitej i synody kościelne.
Na ich mocy powstały w ramach miast
Sąd rabinów w Wilnie. Spory
dzielnice \
ydowskie, posiadające
między śydami były według
własną organizację wewnętrzną,
prawa Rzeczypospolitej
samorząd i władze (kahały). Dzielnice
rozpatrywane przez sądy
te pozostawały pod opieką
rabinów. Obowiązywało w
wojewodów lub właścicieli miast. W
nich prawo \
ydowskie, łącznie
celu usprawnienia zbierania podatków
z przysięgą na Torę. Instancją
od śydów król Stefan Batory utworzył
odwoławczą były sądy
w roku 1580 tzw. Sejm Czterech Ziem
wojewody lub panów danych
(Waad arba aracot). Instytucja ta była
włości.
unikalna w ówczesnej Europie. Sejm
ten, jako naczelny organ samorządu
\
ydowskiego, spełniał nie tylko
funkcje fiskalne, ale tak\
e sądownicze,
ustawodawcze i opiniotwórcze.
Względnie dobre warunki \
ycia
spowodowały wzrost liczby ludności
\
ydowskiej. W połowie XVII w.
http://www.zydziwpolsce.edu.pl/panel04.html 2008-04-19
śydzi w polsce - Wydruk strony Page 2 of 3
36 strona statutu mieszkało w Rzeczypospolitej około
organizacyjnego kahału w 300 tys. wyznawców judaizmu.
Krakowie z 1595 r. Statut
kahału krakowskiego składał
się z 93 paragrafów i
regulował działalność gminy,
począwszy od jej organizacji,
a skończywszy na \
yciu
prywatnym jej członków.
Wzorowały się na nim prawie
wszystkie póz
niejsze statuty
kahalne w Koronie i na Litwie.
Fragment polichromii z
synagogi drewnianej w
Chodorowie, XVII w. Na
ziemiach polskich istniało
wiele bó\
nic drewnianych,
budowanych przewa\
nie w
mniej zamo\
nych gminach,
Przywilej dla śydów w
które nie mogły sobie
śółkwi nadany przez króla
pozwolić na wzniesienie
Jana III Sobieskiego z 1687 r.
budynku murowanego. Wiele
W miastach prywatnych status
śyd litewski z \
oną i córką z XVIII w.
z nich zostało jednak
prawny śydów określały
Ka\
da gmina posiadała szkołę,
kunsztownie ozdobionych.
przywileje panów włości. Z
poniewa\
u śydów nauka czytania i
reguły prawa te były
pisania była obowiązkowa. Chłopcy
korzystniejsze dla śydów ni\

\
ydowscy rozpoczynali naukę
w miastach królewskich, gdzie
czytania i pisania ju\
od czwartego
władze miejskie usiłowały
roku \
ycia w szkołach zwanych
ograniczyć ich działalność
chederami. W niektórych miastach,
gospodarczą.
jak Kraków, Lublin czy Lwów,
powstały uczelnie talmudyczne
(jesziwy), gdzie młodzieńcy
studiowali Torę (Pięcioksiąg
Synagoga obronna w śółkwi,
Moj\
esza) i jej komentarze.
XVII w. W dawnej Polsce
wzniesiono kilkadziesiąt
bó\
nic obronnych. Nale\
ały do
nich m.in. synagogi w
Brodach, Czortkowie,
Lublinie, A
ucku, Szydłowie,
Tarnopolu i śółkwi. Były one
wa\
nym elementem obronnym
w czasie najazdów Tatarów i
Kozaków. Fortyfikowano je
tak\
e z myślą o ochronie
ludności \
ydowskiej przed
po\
arami i tumultami na
południowo-wschodnich
kresach Rzeczypospolitej.
http://www.zydziwpolsce.edu.pl/panel04.html 2008-04-19
śydzi w polsce - Wydruk strony Page 3 of 3
http://www.zydziwpolsce.edu.pl/panel04.html 2008-04-19