Przedstawiciele




TWÓRCY
EPOKI

ALBERT
CAMUS (1913-1960)

 

Prozaik,
dramaturg, filozof i egzystencjalista. Wychował się i
wykształcił w Algierze (studiował filozofię). W 1935 r.
założył grupę teatralną, był reżyserem i aktorem. Ze
względu na radykalne poglądy musiał opuścić Algierię w 1940
r. Okupację przebywał we Francji, gdzie działał w Ruchu
Oporu. Po wyzwoleniu pracował jako redaktor i publicysta. W 1957
r. otrzymał Nagrodę Nobla. Zginął w wypadku samochodowym.

Najważniejsze
utwory literackie to: "Obcy" (1942), "Dżuma"
(1947) i "Upadek" (1956). Dorobek filozoficzny
stanowią książki: "Mit syzyfa" (1942) oraz
"Człowiek zbuntowany" (1952). Pisarz i filozof, który
widział absurdalność ludzkiej egzystencji i bunt traktował
jako próbę przezwyciężenia absurdu.

CZESŁAW
MIŁOSZ (ur. 1911)

 

Poeta,
eseista, powieściopisarz, tłumacz poezji i Biblii. Urodził
się w Szetejniach na Kresach - dziś ziemi litewskiej.
Ukończył studia prawnicze w Wilnie. Współzałożyciel grupy
poetyckiej Żagary. Debiutował w 1930 r. Przed wojną wydał dwa
tomiki: "Poemat o czasie zastygłym" (1933) i
"Trzy zimy" (1936). Dwukrotnie wyjeżdżał na
stypendia do Paryża (1931, 1934-1935). Pracował w Polskim Radio
najpierw w Wilnie, a od 1937 - w Warszawie. Okupację spędził w
Warszawie, wydając konspiracyjnie własne utwory pod pseudonimem
Jan Syruć oraz antologię poetycką "Pieśń
niepodległa".

Po
wojnie pracował w dyplomacji, najpierw w USA, potem w Paryżu. W
1951 r. odmówił powrotu do kraju, uzasadniając swą decyzję w
artykule "Nie" (druk. w "Kulturze" 1951 r. nr
5). Mieszkał najpierw w Paryżu, a od 1961 r. osiadł w
Berkeley, prowadząc wykłady z literatury polskiej na
Uniwersytecie Kalifornijskim. Otrzymywał prestiżowe nagrody
literackie, zwieńczone w 1980 r. Nagrodą Nobla i doktoratem
honoris causa na KUL-u w Lublinie.

Polska
publiczność znała tylko jeden tom poezji Miłosza -
"Ocalenie" (1945). Na następne krajowe wydanie
czytelnicy czekali aż do 1980 r., kiedy pojawiły się szare i
skromne tomiki drugiego obiegu i "Wiersze wybrane" (PIW
1980).

Wydał
na obczyźnie wiele książek poetyckich, dwie powieści
("Dolina Issy" i "Zdobycie władzy"), tomy
esejów, z których najważniejsze to "Zniewolony
umysł" (1953), "Rodzinna Europa" (1959),
"Ziemia Ulro" (1977) oraz przekłady biblijne.

Klasyk
poezji polskiej i poeta klasycyzujący, poeta tradycji i prawdy,
ciągle odgrywa najistotniejszą rolę jako punkt odniesienia dla
młodszej generacji poetów.

JERZY
ANDRZEJEWSKI (1909-1983)

 

Prozaik
i publicysta. Studiował filologię polską na Uniwersytecie
Warszawskim. Podczas okupacji brał udział w konspiracyjnym
życiu kulturalnym. Od 1976 r. członek KOR-u i współredaktor
wydawanego poza cenzurą pisma literackiego "Zapis".

Jego
powieści przetłumaczono na ok. 30 języków. Najciekawsze to:
"Ład serca" (1938), "Popiół i diament"
(1948), "Ciemności kryją ziemię" (1957), "Bramy
raju" (1960), "Idzie skacząc po górach" (1963),
"Apelacja" (Paryż 1968), "Miazga" (wydana
poza cenzurą w 1979 r., druk 1981).

Twórczość
Andrzejewskiego porusza ważne problemy moralne i polityczne,
zwraca uwagę skomplikowanym kształtem artystycznym.

 

 

 

 

 

 

 

KONSTANTY
ILDEFONS GAŁCZYŃSKI (1905-1953)

 

Poeta,
dramatopisarz. Studiował filologię angielską i klasyczną w
Warszawie. Członek grupy poetyckiej "Kwadryga",
należał do cyganerii artystycznej i znany był z różnych
kawałów. W 1930 r. ożenił się z Natalią Awałow -
adresatką swoich wierszy. W 1939 r. zmobilizowany, dostał się
do niewoli niemieckiej. W 1946 r. wrócił do kraju. Groteski
liryczne i dramatyczne Gałczyńskiego ukazywały się w
czasopismach, ale po ataku A. Ważyka w 1950 r. przestano je
drukować. W latach 1946-1953 powstaje "Zielona Gęś",
poematy "Niobe", "Wit Stwosz" oraz wiele
wierszy lirycznych i okolicznościowych. Galczyński to jedyny
kpiarz i "bluźnierca" w czasach socrealizmu.

KRZYSZTOF
KAMIL BACZYŃSKI (1921-1944)

 

Urodzony
w Warszawie, poległ w pierwszych dniach powstania warszawskiego,
4 sierpnia na placu Teatralnym. Najwybitniejszy poeta pokolenia
wojennego, debiutował już jako uczeń gimnazjum im. Stefana
Batorego, gdzie w 1939 r. zdał maturę.

W
czasie okupacji ogłosił podziemnie dwa zbiory poezji:
"Wiersze wybrane" (1942) i "Arkusz poetycki"
(1944), wysoko ocenione przez Kazimierza Wykę w konspiracyjnym
"Miesięczniku Literackim" w Krakowie (maj 1943). W
rękopisach przetrwała szczęśliwie cała spuścizna poetycka
Baczynskiego (ok. 500 wierszy), pierwszy powojenny wybór jego
poezji ukazał się pt. "Śpiew z pożogi", w 1947 r.
Poeta wyraził postawę typową dla swej generacji (zrozumienie
historycznej chwili, patriotyczny nakaz walki z okupantem,
katastroficzne poczucie zagrożenia sensu historii i przeżycia
religijne).

Na
uwagę zasługują subtelne liryki miłosne do żony Barbary.

MAREK
HŁASKO (1934-1969)

 

Prozaik.
Pochodził z rodziny inteligenckiej. Pracował jako kierowca. Po
debiucie w 1954 r. zrobił błyskawiczną karierę literacką. W
latach 1955-1957 redagował dział prozy w głośnym tygodniku
"Po prostu". Współpracował z filmem i był bohaterem
licznych skandali.

W
1958 r. wyjechał na stypendium do Paryża i podróżował po
Europie. Jego zagraniczne wywiady, a przede wszystkim
opublikowanie w Paryżu "Cmentarzy" i "Następnego
do raju" (1958) spowodowały nagonkę i zakaz powrotu do
Polski. Hłasko przebywał w Izraelu (1959-1961), w Europie
(1961-1966), w USA (1966-1969), gdzie imał się różnych
zajęć. Publikował za granicą. Zmarł prawdopodobnie wskutek
przedawkowania środków nasennych.

Jego
najważniejsze utwory to: "Pierwszy krok w chmurach"
(1956), "Następny do raju" (1958), "Wszyscy byli
odwróceni" (1964) i przewrotny tom wspomnień "Piękni
dwudziestoletni" (1966).

Burzliwa
i nietypowa biografia zapewniła mu pozycję outsidera w świecie
literackim.

MIRON
BIAŁOSZEWSKI (1922-1983)

 

Poeta,
prozaik, dramatopisarz. Studia polonistyczne rozpoczął na
tajnym UW, kontynuował je po wojnie. Przeżył powstanie
warszawskie i opisał je po upływie ćwierć wieku w
"Pamiętniku z powstania warszawskiego" (1970). Po
upadku powstania został wywieziony na roboty przymusowe do
Niemiec. Pracował dorywczo (na poczcie, jako reporter, jako
autor tekstów i piosenek dla dzieci), debiutował jako poeta
dopiero w 1956 r. tomikiem "Obroty rzeczy", który od
razu przyniósł mu rozgłos. Kolejne tomiki to "Rachunek
zachciankowy" (1959), "Mylne wzruszenia" (1961),
"Było i było" (1965), "Odczepić się"
(1978), "Oho" (1979) oraz tomy prozy: "Donosy
rzeczywistości" (1973), "Szumy, zlepy, ciągi"
(1976), "Zawał" (1977).

Był
współtwórcą eksperymentalnego Teatru na Tarczyńskiej
(1955-1963), a swoje utwory dramatyczne opublikował w 1973 r.
pt. "Teatr Osobny". Tym epitetem nazwać by można
całą twórczość Białoszewskiego, jest ona
"osobna", nie mieści się w żadnym nurcie literatury
współczesnej: jest lingwistyczna, metafizyczna i realistyczna.

 

 

STANISŁAW
GROCHOWIAK (1934-1976)

 

Poeta,
dramaturg, prozaik, publicysta. Urodził się w Lesznie Wlkp.
Studiował polonistykę w Poznaniu i Wrocławiu. Debiutował jako
poeta w prasie literackiej w 1955 r. Pracował w redakcjach
róznych pism i wydawnictw, otrzymał kilka nagród literackich -
państwowych i społecznych.

Pierwszy
tomik poetycki, "Ballada rycerska" (1956), skupił
uwagę krytyki upodobaniem do brzydoty, co nasiliło się w
kolejnych tomach: "Manuet z pogrzebaczem" (1958),
"Rozbieranie do snu" (1959), "Agresty"
(1963). Motywy choroby, kalectwa, starzenia się, śmierci
przyciągały uwagę poety, który tak wypowiadał swoją
niezgodę na rzeczywistość. Chętnie sięgał do tradycji
baroku.

Przyboś
nazwał antyestetyczną postawę Grochowiaka
"turpizmem" i odtąd nazwa ta objęła także innych
poetów (np. Bursę). W późniejszych tomikach, od
"Kanonu" (1965), poeta, jak sam powiedział,
"ustatecznił się".

Pisał
także opowiadania i powieści ("Trismus",
"Karabiny"), często nawiązując do doświadczeń
polskich czasu wojny; jest również autorem licznych dramatów,
np. słynnej sztuki "Chłopcy".

Poeta
zbuntowany wobec konwencji poetyckich, ale zarazem silnie
osadzony w tradycji, którą twórczo rozwijał.

STANISŁAW
LEM (ur. 1921)

 

Prozaik
i eseista. Dzieciństwo spędził we Lwowie i tam rozpoczął
studia medyczne, które ukonczył w Krakowie w 1948 r. Zajmował
się publicystyką, eseistyką i nauką. W latach 70. jego utwory
fantastyczno-naukowe zyskały światowy rozgłos. W latach 80.
przebywał jako stypendysta w Berlinie i w Wiedniu (1982-1988). W
1985 r. otrzymał Austriacką Nagrodę Państwową, traktowaną
jako "wkład w umocnienie wspólnej europejskiej
świadomości kulturalnej". Jest doradcą różnych gremiów
naukowych.

Wydał
m.in.: "Dialogi" (1957), "Dzienniki
gwiazdowe" (1957,1966), "Śledztwo" (1959),
"Powrót z gwiazd" (1961), "Solaris" (1961),
"Bajki robotów" (1964), "Cyberiadę" (1965),
"Katar" (1976), "Wizję lokalną" (1982).

Twórca
oryginalnych wizji futurystycznych i filozof, który ukazując
różne światy kwestionuje antropocentryczny punkt widzenia.

SŁAWOMIR
MROŻEK (ur. 1930)

 

Dramaturg,
prozaik, satyryk i rysownik. Studiował architekturę i sztuki
piękne w Krakowie. Pracował jako dziennikarz i satyryk,
współpracował z "Przekrojem", teatrem Bim-Bom w
Gdańsku i krakowską Piwnicą pod Baranami. W latach 1959-1963
mieszkał w Warszawie, a od 1963 r. przebywa za granicą we
Włoszech, Francji, a obecnie w Meksyku). Protestował publicznie
przeciwko interwencji w Czechosłowacji w 1968 r. i przeciwko
wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981 r.

Najważniejsze
utwory to opowiadania "Słoń" (1956), "Wesele w
Atomicach" (1959), "Moniza Clavier" (1967) oraz
dramaty "Śmierć porucznika" (1963), "Tango"
(1964), "Emigranci" (1974). Mrozek jest mistrzem
jednoaktówek, autorem cyklów rysunkowych "Polska w
obrazach" (1957) i "Przez okulary Sławomira
Mrożka" (1968).

Jeden
z największych "szyderców" w polskiej literaturze.

TADEUSZ
BOROWSKI (1922-1951)

 

Prozaik,
poeta, publicysta. Dzieciństwo spędził na Ukrainie. Jego
rodzicom, represjonowanym przez władzę radziecką (matka
zesłana na Syberię, ojciec w łagrze), udało się w 1932 r.
wrócić do Warszawy.

Podczas
okupacji pracował jako stróż nocny i uczył się na tajnych
kompletach. W 1943 r. został aresztowany z narzeczoną, Marią
Rundo, i oboje znaleźli się w Oświęcimiu. W obozie
korespondował z Marią i opiekował się nią, a nawet
zrezygnował z lżejszej pracy w szpitalu (gdzie zatrzymano go po
przebytej chorobie), ażeby ją widywać. Później znalazł się
w Dachau, gdzie ciężko chorował i gdzie doczekał wyzwolenia.

Wrócił
do kraju, ożenił się z Marią i brał czynny udział w życiu
literackim. Wstąpił do partii i chociaż jego proza została na
zjeździe szczecińskim Związku Literatów Polskich publicznie
potępiona, w latach 1949-1950 pełnił funkcję referenta
kulturalnego w Berlinie Wschodnim. W 1951 r. umarł śmiercią
samobójczą.

Twórczość
jego stanowią wiersze "Gdziekolwiek ziemia..." (1942)
oraz opowiadania, wydane w tomach: "Pożegnanie z
Marią" (1948) i "Kamienny świat" (1948) -
wstrząsający obraz człowieka zlagrowanego.

TADEUSZ
GAJCY (1922-1944)

 

Poeta,
tłumacz, prozaik, dramatopisarz, krytyk literacki. Od 1941 r.
studiował polonistykę na tajnych kompletach UW. Żołnież AK,
zginął w powstaniu na Starym Mieście. Otrzymał nagrody
literackie na podziemnie organizowanych konkursach - za wiersz
"Wczorajszemu" oraz za utwór "Rapsod o
Warszawie".

Pod
pseudonimem Karol Topornicki ogłosił w 1943 r. tom poezji
"Widma", w 1944 - "Grom powszedni".
Pośmiertnie wydano poezje i dramat "Homer i Orchidea"
dopiero w 1952 r. Jako wyraziciel programu "Sztuki i
Narodu", polemizował z literackimi poprzednikami,
zarzucając poetom Skamandra bezideowość i koniunkturalizm,
Awangardzie Krakowskiej - "ekwilibrystykę
intelektualną". Poetów swojej generacji uważał za
kontynuatorów katastrofizmu i żądał od nich postawy czynnej -
heroicznej zgody na tragizm losu.

TADEUSZ
RÓŻEWICZ (ur. 1921)

 

Poeta,
dramatopisarz, prozaik. W czasie okupacji pracował fizycznie,
ukończył tajny kurs podchorążych, walczył w oddziałach
partyzanckich AK (1943-1944), ogłosił powielony zbiór poezji
"Echa leśne" (pod pseudonimem Satyr).

Po
wojnie studiował historię sztuki na UJ. Od 1968 r. mieszka we
Wrocławiu. Otrzymał kilka nagród państwowych. Pierwszy zbiór
poetycki - "Niepokój" (1947) - zwrócił uwagę
krytyki odmiennoscią od poezji okupacyjnej: złożyło się na
to nie tylko "porażenie" wojną i śmiercią, próby
wydobycia się z obsesyjnych wspomnień i lęków, poczucie
obcości wśród żywych, ale i nowy sposób artykulacji
poetyckiej: powściągliwej, wyzbytej metafory, wypowiedzianej
poetyką "ściśniętego gardła" i nową
wersyfikacją.

Wierny
tej poetyce pozostał Różewicz we wszystkich kolejnych
tomikach. Warto zwrócić uwagę na obecność wielu motywów
sakralnych w tej poezji programowo ateizującej; jest to sposób
podejmowania problematyki moralnej, zawsze obecnej w twórczości
Różewicza.

WŁADYSŁAW
BRONIEWSKI (1897-1962)

 

Poeta
i tłumacz. Pochodził z rodziny inteligenckiej o dużych
tradycjach patriotycznych. Legionista, brał udział w kampanii
1920 r. W dwudziestoleciu międzywojennym zbliżył się do kół
lewicy i choć nie wstąpił do partii, brał udział w wielu
akcjach prowadzonych przez KPP, a nawet przebywał dwa miesiące
w więzieniu, aresztowany z całym zespołem "Miesięcznika
Literackiego" (1929-1931).

W
1939 r. znalazł się jako ochotnik poszukujący swej jednostki
wojskowej we Lwowie. Aresztowany przez NKWD, przebywał w
więzieniach we Lwowie, w Moskwie i Saratowie. Zwolniony we
wrzesniu 1941, zatrzymał się w Kujbyszewie, gdzie
współredagował pismo "Polska", następnie wstąpił
do armii Andersa i wraz z nią ewakuowany przebywał na Bliskim
Wschodzie.

W
1943 r. pracował w Jerozolimie jako redaktor techniczny pisma
"W drodze".

W
1945 r. wrócił do kraju. W tych latach powstały - ze
wspomnień wojennych i tułaczki - najpiękniejsze zbiory
wierszy: "Bagnet na broń" i "Drzewo
rozpaczające", cenzurą objęte były jednak aż dotąd
jego wiersze więzienne, tzw. lwowskie.

Zmarł
10 lutego 1962 roku.