Nr 1/2015 (6)
ISSN 2353-3269
Efektywność
energetyczna
Gospodarka niskoemisyjna w gminach:
 Nowa misja  niska emisja
Rozmowa z Adamem Struzikiem,
marszałkiem województwa mazowieckiego
System Zarządzania Energią w rumuńskim Brasov
Magazyn Międzynarodowego Centrum Rozwoju Lokalnego
CIFAL Płock Sp. z o.o. afiliowanego ośrodka szkoleniowego UNITAR
Nr 1/2015 (6)
Efektywność energetyczna
3 Od redakcji
NA TEMAT
MAGDALENA HYSKA
4 Gospodarka niskoemisyjna w gminach:  Nowa misja  niska emisja
Dr DOMINIKA DZWONKOWSKA
10 Energetyka prosumencka jako pomoc w poprawieniu efektywności
energetycznej
SAMORZ
D W RÓWNOWADZE
Dr KRZYSZTOF BUCZKOWSKI
15 Ekoenergetyczne Mazowsze  rozmowa z Adamem Struzikiem
STUDIUM PRZYPADKU
ANDREEA PIUARU
18 System ZarzÄ…dzania EnergiÄ…  pierwszy krok do stworzenia
Społeczeństwa Energetycznie Inteligentnego w mieście Brasov (Braszów)
WIEM JAK...
Dr KRZYSZTOF BUCZKOWSKI, PIOTR KAWAA
KOWSKI
20 Zanieczyszczenie powietrza w Polsce a rozwój zielonej gospodarki
GA
OS SIECI CIFAL
MAY EAST
28 Złota nić łącząca trzy wymiary zrównoważonego rozwoju
MARZENA WOy
NIAK-TROJANOWSKA
30 Rok 2015  Międzynarodowym Rokiem Światła
WYDARZENIA
Dr KRZYSZTOF BUCZKOWSKI
31 SMART CITY FORUM  relacja z konferencji
REDAKCJA PROJEKT GRAFICZNY  A
ukasz Aleksandrowicz
Dr Krzysztof Buczkowski  redaktor naczelny www.aleksandrowicz.net
[e-mail]
Marzena Woz
niak  Trojanowska  konferencje i szkolenia WYDAWCA
[e-mail]
Międzynarodowe Centrum Rozwoju Lokalnego
Piotr Kawałkowski  marketing i promocja, tłumaczenia CIFAL Płock Sp. z o.o.
[e-mail]
ul. Kościuszki 8/3, 09-400 Płock
Małgorzata Przygodzka  współpraca i sekretariat redakcji tel./fax: [phone]
[e-mail]
www.cifal.pl, e-mail: [e-mail]
www.innowacjairozwoj.eu
Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych oraz
zastrzega sobie prawo do ich skracania i redagowania.
ISSN 2353-3269
Fotografia na okładce : Tomas74  www.pixabay.com
I
C
Åš
E
R
T
S
I
P
S
Efektywność energetyczna
Od redakcji
Dr KRZYSZTOF BUCZKOWSKI
Zapraszam do lektury pierwszego w roku 2015 numeru magazynu  Innowacja i Roz-
wój . Przybliżamy w nim kwestie efektywności energetycznej  priorytetu w kon-
tekście celów energetycznych oraz klimatycznych zarówno Unii Europejskiej, jak
i Organizacji Narodów Zjednoczonych.
W głównym artykule prezentujemy założenia metodologiczne w zakresie prak-
tycznego wdrożenia koncepcji gospodarki niskoemisyjnej i zasobooszczędnej. Go-
spodarka niskoemisyjna przynosi zysk inwestorom i wzrost gospodarczy krajowi przy
jednoczesnej minimalizacji negatywnego oddziaływania na środowisko naturalne.
Unia Europejska określa gospodarkę niskoemisyjną poprzez cel, do którego ma dą-
żyć cała Wspólnota oraz poszczególne kraje członkowskie, a zgodnie z przyjętym
na szczeblu międzynarodowym stanowiskiem jest to utrzymanie ocieplenia atmos-
ferycznego na poziomie poniżej 2°C. W realizacji tego zadania ma pomóc redukcja
emisji gazów cieplarnianych z obszaru UE o 80-95 % do 2050 roku.
Polska jest właśnie w trakcie opracowywania Narodowego Programu Rozwoju
Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN), którego osią jest zapewnienie korzyści eko-
nomicznych, społecznych i środowiskowych zgodnie z powszechnie akceptowaną
zasadą zrównoważonego rozwoju. Środkami prowadzącymi do osiągnięcia wytyczo-
nych celów mają być, m.in. wzrost innowacyjności i wdrożenie nowych technolo-
gii, zmniejszenie energochłonności oraz utworzenie nowych miejsc pracy, czyli takie
działania, które sprzyjają wzrostowi gospodarczemu.
Z kolei wywiad z Adamem Struzikiem, marszałkiem województwa mazowieckiego
przedstawia aktywność i osiągnięcia Mazowsza w tym zakresie. Województwo ma-
zowieckie  polski lider rozwoju dzięki działaniom podjętym w poprzednich latach
i tych planowanych na obecną kadencję, może stanowić wzór nie tylko dla pozosta-
łych regionów naszego kraju, ale także nowych państw członkowskich.
Niewątpliwą rolę w całym procesie odgrywa również edukacja na rzecz wzrostu
świadomości społecznej w tym obszarze. Każdy z nas może rozwijać swoją osobi-
stą efektywność energetyczną, pamiętając chociażby o wyłączaniu domowych lub
biurowych urządzeń (telewizor, ekspres do kawy itp.), zamiast pozostawiania ich
w stanie czuwania, a także poprzez inwestycje w panele słoneczne czy termomoder-
nizacje budynków, kończąc na inteligentnych systemach opomiarowania i sterowa-
nia oświetleniem. Wymienione sposoby wpłyną korzystnie na zmniejszenie rachun-
ków za energię elektryczną, a ponadto wniosą pozytywny wkład w walkę ze zmianą
klimatu. Efektywność energetyczna nie ma minusów  wygrywają wszyscy.
Efektywność energetyczna
3
NA TEMAT
Gospodarka niskoemisyjna w gminach:
 Nowa misja  niska emisja
mgr inż. MAGDALENA HYSKA  Krajowe Stowarzyszenie Inicjatyw
Na progu XXI wieku stoimy w obliczu szeregu wyzwań w skali globalnej, których
oddziaływanie na poziom regionalny i lokalny coraz trudniej będzie ignorować. Za-
gadnienia gospodarki, energii i zasobów oraz środowiska są ze sobą silnie powiązane,
a kontynuowanie funkcjonowania zgodnie z wypracowanym w minionym stuleciu
modelem wykładniczego wzrostu może doprowadzić do niestabilności światowej
gospodarki. OdpowiedziÄ… na te wyzwania jest wypracowana przez UniÄ™ EuropejskÄ…
koncepcja gospodarki niskoemisyjnej i zasobooszczędnej.
Gospodarka niskoemisyjna to taka działalność człowieka, która przynosi zysk in-
westorom i wzrost gospodarczy krajowi przy jednoczesnej minimalizacji negatyw-
nego oddziaływania na środowisko naturalne. Wzrost ten  a raczej zrównoważony
rozwój  powinien być realizowany przy najefektywniejszym wykorzystaniu dostęp-
nych zasobów jednocześnie zapewniając minimalizację zanieczyszczeń. Unia Euro-
pejska określa gospodarkę niskoemisyjną poprzez cel, do którego ma dążyć Wspól-
nota, zgodnie z uzgodnionym na szczeblu międzynarodowym zadaniem utrzymania
ocieplenia atmosferycznego na poziomie poniżej 2°C. Aby to osiÄ…gnąć, emisja gazów
cieplarnianych z obszaru UE musi ulec zmniejszeniu o 80-95 % do 2050 roku, co
oznacza konieczność redukcji obecnej emisji o 40% do 2030 roku.
Narodowy Program Gospodarki Niskoemisyjnej
W Polsce opracowywany jest Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemi-
syjnej (NPRGN), którego istotą jest zapewnienie korzyści ekonomicznych, społecznych
i środowiskowych zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Korzyści te osiągane
mają być przez wzrost innowacyjności i wdrożenie nowych technologii, zmniejsze-
nie energochłonności oraz utworzenie nowych miejsc pracy, czyli działania, które
sprzyjają wzrostowi gospodarczemu. NPRGN będzie spójny i zgodny z istniejącym
systemem zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i wez
mie pod uwagę możli-
wości wykorzystania mechanizmów rynkowych opartych o międzynarodowy handel
emisjami tj. dostępne mechanizmy elastyczne Protokołu z Kioto oraz realizowany
w Polsce mechanizm tzw. Zielonych Inwestycji (GIS).
Zgodnie z założeniami, Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyj-
nej ma mieć charakter realistyczny i praktyczny, tak by polski rząd mógł stworzyć
nowoczesnÄ… i niskoemisyjnÄ… gospodarkÄ™, opartÄ… na innowacyjnych rozwiÄ…zaniach
i technologiach, która skutecznie będzie konkurować na globalnym rynku. Będzie
to realizowane m.in. poprzez: zmianę struktury wytwarzania i użytkowania energii,
przyspieszenie modernizacji sektora energetycznego, poprawę efektywności energe-
tycznej we wszystkich sektorach gospodarki, usprawnienie systemu instrumentów
prawnych oraz finansowych wspomagajÄ…cych zmianÄ™ modelu gospodarki na nisko-
emisyjny, zwiększenie wsparcia działalności innowacyjnej i prac badawczo  rozwo-
jowych oraz zmianę stanu świadomości i zachowań społeczeństwa w zakresie wy-
korzystania zasobów, poprzez zapewnienie wysokiej jakości edukacji ekologicznej.
Konkurencyjna, innowacyjna i energooszczędna gospodarka to spodziewany rezultat,
który będzie przyświecał realizacji NPRGN do 2050 roku
Nr 1/2015
4
NA TEMAT
Starówka w Płocku
Rozwój gospodarki niskoemisyjnej w gminach
W gminach drzemie ogromny potencjał związany z poprawą efektywności ener-
getycznej zasobów samorządowych i wykorzystaniem potencjału lokalnych z
ródeł
energii, a także możliwościami związanymi z zarządzaniem transportem publicznym
i prywatnym, zwłaszcza na terenie miast. Samorządy mogą stać się partnerem rządu
w realizacji celów Polityki Energetycznej Państwa i Pakietu Klimatyczno-Energe-
tycznego, a także celów Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej.
Władztwo planistyczne gmin sprawia, że odgrywają one wiodącą rolę przy pla-
nowaniu rozmieszczenia Odnawialnych y
ródeł Energii na swoim obszarze, a zatem
uświadomienie władzom gmin związanych z tym korzyści zwiększy możliwości reali-
zacji krajowego celu w zakresie udziału OZE w bilansie energetycznym kraju, przy-
czyniając się jednocześnie do rozwoju energetyki rozproszonej. Umożliwi to również
odpowiednie planowanie wykorzystania lokalnych zasobów jako surowca do bioga-
zowni rolniczych, właściwe wykorzystanie odpadów jako surowca energetycznego czy
ułatwi podjęcie decyzji o produkcji biogazu w oczyszczalni ścieków.
Korzyści dla gmin wynikające z planowania energetycznego:
zapewnienie modernizacji i budowy infrastruktury energetycznej gminy pod
:
potrzeby rozwoju społeczno  gospodarczego;
identyfikacja lokalnych priorytetów i budowa programów do realizacji tych prio-
:
rytetów np. w zakresie bezpieczeństwa i jakości zaopatrzenia w energię czy tez
poprawy jakości powietrza;
łatwiejszy dostęp i korzystniejsze warunki dofinansowania programów gminy
:
i lokalnych podmiotów z tytułu większej wiarygodności i udokumentowania po-
trzeb w planie energetycznym gminy;
stymulowanie rozwoju lokalnego rynku pracy i zwiększania zatrudnienia przez
:
wybór opcji zorientowanych na lokalną energetykę i wykorzystanie lokalnych
zasobów energii i racjonalizacja użytkowania energii;
uzyskanie dobrej jakości powietrza przez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń
:
z lokalnych systemów energetycznych i dysponowanie przyjazną dla środowiska
i biznesu infrastrukturą energetyczną, co może przyciągać nowych inwestorów
i mieszkańców;
dobry wizerunek i promocja gminy przez plany energetyczne zorientowane
:
na zrównoważony rozwój i ochronę klimatu ziemi.
Efektywność energetyczna
5
Foto :
Anna Przybyszewska
NA TEMAT
Należy podkreślić, że zarówno duże gminy miejskie jak i małe gminy wiejskie
posiadają możliwości zainicjowania procesu wdrażania gospodarki niskoemisyjnej.
Zwrot ku rozwojowi niskoemisyjnemu opartemu na efektywności energetycznej,
energii odnawialnej i zrównoważonej produkcji i konsumpcji umożliwi gminom nie-
zależnie od ich obszaru i lokalizacji szeroko rozumiany wzrost gospodarczy i spo-
łeczny. Co więcej, bardzo ważne jest by gminy miały świadomość potencjału jakim
dysponują, oraz co istotne  by znały możliwości jak ten potencjał odpowiednio
wykorzystać.
Działania podejmowane w odniesieniu do zasobów gminnych mogą stanowić
wzór dla lokalnych przedsiębiorców i osób prywatnych. Znaczącą rolę w promowa-
niu postaw wspomagających przejście na gospodarkę niskoemisyjną stanowić mogą
projekty pilotażowe, realizowane w ramach zasobów gminy  np. głęboka termo-
modernizacja budynków publicznych i upowszechnienie osiągniętych oszczędności
energii oraz redukcji kosztów eksploatacji, czy zachęcanie inwestorów do lokowania
swoich projektów na obszarze gminy wraz z odpowiednim nagłośnieniem ich działań.
Ponadto samorządy mogą realizować kampanie promocyjne i edukacyjne, dodat-
kowo wzmacniając rozpowszechnianie odpowiednich wzorców konsumpcji energii.
Samorządy mogą również ułatwiać dostęp mieszkańców do programów oferujących
fundusze na działania proefektywnościowe.
Budowa gospodarki niskoemisyjnej ma bezpośrednie przełożenie na wzrost inno-
wacyjności i efektywności energetycznej. Wraz z nią powinna rozwijać się energetyka
prosumencka, oparta na wysokowydajnych z
ródłach rozproszonych, w której konsu-
ment może stać się jednocześnie producentem energii. Energetyka prosumencka po-
zwoli domknąć bilans oraz wzmocni bezpieczeństwo energetyczne. Dla mieszkańców
wsi mikroz
ródła mogą być sposobem na niezależność, mniejsze rachunki za prąd,
nowe miejsca pracy i dodatkowe z
ródła dochodów. Rozwój energetyki prosumenckiej
na obszarach niezurbanizowanych pozwoli na uniknięcie pogłębiania się dysproporcji
w jakości życia pomiędzy miastem a wsią przyczyniając się jednocześnie do ochrony
środowiska naturalnego.
Nr 1/2015
6
NA TEMAT
Plany Gospodarki Niskoemisyjnej
Wychodząc naprzeciw potrzebom polskich samorządów odnośnie do uporządko-
wania zagadnień dotyczących zarządzania energią w kontekście efektywnego go-
spodarowania całością zasobów gminnych Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej opracował koncepcję Planów Gospodarki Niskoemisyjnej, a tak-
że, wraz z Ministerstwem Gospodarki, uruchomił fundusze na realizację tego celu.
Jako Instytucja Wdrażająca postanowienia Priorytetu IX  Infrastruktura energetyczna
przyjazna środowisku i efektywność energetyczna Działanie 9.3 Termomoderniza-
cja obiektów użyteczności publicznej , współfinansowanego ze środków Funduszu
Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013,
działając na podstawie Umowy z Ministrem Gospodarki, NFOŚiGW ogłosił konkurs
projektów. W okresie wrzesień  grudzień 2013 roku samorządy, ich związki, grupy
i stowarzyszenia mogły składać wnioski o dofinansowanie planów gospodarki nisko-
emisyjnej obejmujÄ…ce: opracowanie (bÄ…dz
aktualizacja) planu gospodarki niskoemi-
syjnej dla gminy, stworzenie bazy danych zawierajÄ…cej wyselekcjonowane i usyste-
matyzowane informacje pozwalające na ocenę gospodarki energią w poszczególnych
sektorach i obiektach, inwentaryzację emisji gazów cieplarnianych oraz szkolenia dla
pracowników gmin na temat problematyki związanej z tworzeniem planów gospo-
darki niskoemisyjnej. Konkurs cieszył się tak dużym zainteresowaniem, że alokacja
środków na ten cel była zwiększana trzykrotnie, w efekcie czego 682 gminy otrzy-
mają wsparcie finansowe o łącznej kwocie ponad 40 mln zł.
Plan Gospodarki Niskoemisyjnej (PGN) to dokument
potrzebny gminom, aby w nowej perspektywie
finansowej 2014-2020 Unii Europejskiej ubiegać się
o środki finansowe np. na działania termomoderni-
zacyjne, inwestycje w zakresie odnawialnych z
ródeł
energii czy szersze działania z dziedziny efektywno-
ści energetycznej.
Należy zaznaczyć, że Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wod-
nej nie tylko wdraża Priorytet IX POIS ale także w ramach jednego z Programów
Priorytetowych  Edukacji Ekologicznej dofinansowuje różnego rodzaju działania
i kampanie informacyjno  edukacyjne ukierunkowane na wzrost świadomości
i zwiększenie kompetencji pracowników JST w zakresie lokalnego planowania ener-
getycznego. Przykładem takiego działania jest wsparcie finansowe zadania pn. Go-
spodarka niskoemisyjna w gminach:  Nowa misja  niska emisja realizowanego
przez Krajowe Stowarzyszenie Inicjatyw. Jest to największe ogólnopolskie przedsię-
wzięcie o tej tematyce, w ramach którego zostanie przeszkolonych ponad 2 600
osób. Projekt opiera się na organizacji dwukaskadowych szkoleń dla przedstawicieli
jednostek samorządu terytorialnego oraz ekspertów, metodyków i lokalnych liderów.
W 2014 r. w ramach projektu zrealizowano już ponad 20 szkoleń dla przedstawicieli
ok. 200 gmin i ok. 70 podmiotów zainteresowanych poprawą lokalnej efektywności
Efektywność energetyczna
7
NA TEMAT
energetycznej. W 2015 r. zostanie zrealizowanych kolejnych 80 szkoleń. Rekrutacja
na szkolenia odbywa siÄ™ poprzez stronÄ™ www.nowamisja-niskaemisja.pl. Szkole-
nia są realizowane we współpracy z m.in. z: Fundacją Rozwoju Demokracji Lokalnej
(w tym: Podlaskie Centrum FRDL, Kujawsko  Pomorskie Biuro FRDL, Świętokrzyskie
Centrum FRDL w Kielcach, Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Admini-
stracji oraz Ośrodek Kształcenia Samorządu Terytorialnego im. Waleriana Pańki we
Wrocławiu), Eco-Site, Śląskim Związkiem Gmin i Powiatów oraz Międzynarodowym
Centrum Rozwoju Lokalnego CIFAL Płock, afilowanym ośrodkiem szkoleniowym In-
stytutu Narodów Zjednoczonych ds. Szkoleń i Badań UNITAR.
Opracowanie na podstawie broszury szkoleniowej  Nowa misja  niższa emisja (Szymon Firląg i Woj-
ciech Terlikowski pod redakcją naukową Arkadiusza Węglarza, Warszawa 2014 ISBN 978-83-939655-
0-2) dostępnej na stronie: http://nowamisja-niskaemisja.pl/materialy/broszura-szkoleniowa-do-
pobrania/
Za treść artykułu odpowiada Krajowe Stowarzyszenie Inicjatyw, poglądy w nim wyrażone nie odzwier-
ciedlajÄ… oficjalnego stanowiska Narodowego Funduszu Ochrony Åšrodowiska i Gospodarki Wodnej.
Krajowe Stowarzyszenie Inicjatyw zaprasza na bezpłatne  Szkolenia regional-
ne dot. opracowania PGN i pozyskiwania środków finansowych na inwestycje
gminne dedykowane przedstawicielom jednostek samorzÄ…du terytorialnego,
organizacjom pozarzÄ…dowym, ekspertom, metodykom oraz wszystkim innym
zainteresowanych tematykÄ… gospodarki niskoemisyjnej.
Zakres merytoryczny szkoleń:
Rozwój i wykorzystanie technologii gospodarki niskoemisyjnej w Polsce
:
zgodnie z Narodowym Programem Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej;
Planowanie i poprawa lokalnej efektywności energetycznej, gospodarowanie
:
surowcami i materiałami oraz gospodarowanie odpadami.
Skuteczne zarządzanie energią i środowiskiem w budynkach użyteczności
:
publicznej;
Przygotowywanie lokalnych planów gospodarki niskoemisyjnej. Praktyczne
:
aspekty planowania energetycznego w gminach;
Finansowanie inwestycji efektywnego zarzÄ…dzania energiÄ….
:
Szkolenia są realizowane w okresie styczeń  wrzesień 2015.
Terminy, lokalizacje szkoleń oraz formularz zgłoszeniowy znajdują się na
www.nowamisja-niskaemisja.pl.
Szczegółowych informacji udzielają koordynatorzy projektu:
Dariusz Chmiel  tel. [phone] / e-mail: [e-mail]
Magdalena Hyska  tel. [phone] / e-mail: [e-mail]
Projekt realizowany przez Krajowe Stowarzyszenie Inicjatyw, dzięki dofinansowaniu
ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Nr 1/2015
8
NA TEMAT
9
NA TEMAT
Energetyka prosumencka
jako pomoc w poprawieniu
efektywności energetycznej
Dr DOMINIKA DZWONKOWSKA  Instytut Ekologii i Bioetyki, UKSW w Warszawie
Za dostawy energii elektrycznej w Polsce odpowiada państwo, zresztą zgodnie z ideą
ustaloną w poprzednim systemie, kiedy to rząd realizował leninowską doktrynę:  so-
cjalizm to elektryfikacja i władza rad1. Dlatego zmonopolizowano sektor energe-
tyczny, a za dostawy energii odpowiadają dzisiaj duże elektrownie, które dysponują
starymi i mało efektywnymi blokami energetycznymi, niektóre z nich bardziej nadają
siÄ™ do muzeum dwudziestowiecznej technologii2. Tak prowadzona polityka ener-
getyczna wiąże się z niską efektywnością, ogromnymi stratami energii na sieciach
przesyłowych, brakiem niskoemisyjnych technologii czy nowoczesnych rozwiązań
w polskim sektorze energetycznym. Zagrożeniem jest też tzw. blackout, czyli po-
ważna awaria sieci w wyniku której energia w ogóle nie dociera do odbiorców oraz
brownout polegający na spadku napięcia w sieci przesyłowej (często zdarza się, że
na wsiach napięcie w sieci spada poniżej 180 V, a standardowe napięcie to 230 V)3.
Jedną z propozycji, która mogłaby zrewolucjonizować rynek energetyczny w kraju
jest produkcja energii jak najbliżej miejsca jej wykorzystania przez małe instalacje
prosumentów. Termin prosument oznacza w tym kontekście osobę, która jednocze-
śnie produkuje i zużywa wytwarzaną energię elektryczną. Pojęcie pochodzi od słów
 producent i  konsument , a jego twórcą jest Alvin Toffler, autor  Trzeciej fali ,
słynny futurolog4.
Trend energetyki prosumenckiej budzi coraz większe zainteresowanie, a wstępne
szacunki pokazują, że instalacje OZE mogą pojawić się w około 200.000 polskich go-
spodarstw5. Jednocześnie przyczyniając się do tworzenia nowych miejsc pracy zwią-
zanych z wytwarzaniem instalacji OZE, montażem i serwisowaniem. Jest to trend
przeciwny temu, co postulował poprzedni ustrój, który w ramach monopolizowania
sektora energetycznego, doprowadził do zniszczenia ok. 6000 małych elektrowni
wodnych, znajdujących się na terenie całego kraju po II wojnie światowej6. Nowa for-
muła energetyki opiera się na wytwarzaniu energii przede wszystkim na własne po-
trzeby, a prosumentem mogą być zarówno przedsiębiorstwa jak i gospodarstwa do-
mowe. Taka formuła energetyki opiera się na małych instalacjach, które w zależności
od mocy wytwórczej można podzielić na: mikrogenerację rozproszoną, poniżej 5 kW;
małą generację rozproszoną, 5 kW-5 MW; średnią generację rozproszoną, 5 MW-50
MW; dużą generację rozproszoną, 50 MW-150 MW7.  Co w porównaniu z typowymi
blokami energetycznymi zdaje się być bardzo mało, zważywszy na fakt, że bloki
energetyczne budowane w latach 90. ubiegłego wieku miały moc wytwórczą rzędu
900-1500 MW8. Energetyka prosumencka jest jednym z filarów gospodarki nisko-
emisyjnej państwa i ma istotne znaczenie ze względu na efektywność energetyczną.
Przede wszystkim zwiÄ…zanÄ… z minimalizowaniem strat sieciowych. Ponadto wzmoc-
nienie tego obszaru przyczyni się do zwiększenia produkcji energii z odnawialnych
z
ródeł, co doskonale wpisuje się w cel zaspokajania 20% zapotrzebowania na energię
z OZE do 2030 roku. Niemniej pozyskiwanie energii z niekonwencjonalnych z
ródeł
wiąże się z nieprzewidywalnością ilości wyprodukowanej energii, rozwiązaniem są
tzw. inteligentne sieci energetyczne (ISE).  ISE jest to sieć energetyczna, która:
Nr 1/2015
10
NA TEMAT
integruje zachowania i działania wszystkich przyłączonych do niej użytkowników
:
poczynając od wytwórców po odbiorców,
zapewnia zrównoważone ekonomicznie, niezawodne oraz bezpieczne działanie
:
sieci energetycznej i dostaw energii,
promuje postawy zwiÄ…zane z odpowiedzialnym korzystaniem z energii przez kon-
:
sumentów, aktywizuje odbiorców energii i angażuje ich również w proces wytwa-
rzania energii (prosumpcja)9.
Sieci inteligentne korzystają z najnowszych osiągnięć, aby zapewnić stałość do-
staw energii i optymalizację jej zużycia, mimo niemożności przewidzenia jaka będzie
produkcja energii z OZE. To właśnie energetyka prosumencka spowodowała zmianę
sposobu myślenia o sieciach przesyłowych i powstanie idei inteligentnych sieci, a ISE
stwarzają możliwości koordynowania dostaw energii przez tradycyjne przedsiębior-
stwa energetyczne oraz prosumentów.
Kisielice: kompleks energetyczny, konstrukcje biogazowni, w centrum budynek kotłowni tuż obok wiata na składo-
wanie biomasy w postaci kostek słomy
Można się spodziewać, że w perspektywie 20 lat działalność prosumencka
w obszarze energetyki zdecyduje o efektywności energetycznej polskiej gospodarki.
Np. w Niemczech funkcjonuje już ok. 2 mln prosumentów działających w ramach
rynku energii elektrycznej, którzy zainwestowali we własne instalacje, co znaczą-
co pobudziło koniunkturę gospodarczą. Niemcy bardzo chętnie korzystają z możli-
wości rozwijania energetyki prosumenckiej tworząc tzw. spółdzielnie energetyczne.
Pierwsze spółdzielnie zaczęły powstawać w 2000 roku, a do początku 2014 roku
były zarejestrowane 942 spółdzielnie, w tym 690 produkujących energię odnawialną
(480 produkuje energiÄ™ z ogniw fotowoltaicznych, 150 z biomasy, a 114 z ener-
gii wiatrowej)10. Należy podkreślić, że Niemcy akceptują trochę wyższe ceny energii
z OZE dlatego, że udział rachunków za energię wynosi około 2% budżetu domowego,
Efektywność energetyczna
11
Foto :
www.kisielice.pl
NA TEMAT
a od 1990 roku ceny energii nie wzrosły. Te uwarunkowania sprzyjają rozwojowi OZE
u naszych zachodnich sąsiadów. Ponadto prawo sprzyja prosumentom, stąd wiele
osób prywatnych, firm czy podmiotów prawnych tworzy spółdzielnie w celu zaspo-
kojenia własnych potrzeb energetycznych bądz
w celach zarobkowych. Spółdzielnie
stają się tam bardzo popularną formą produkcji energii, a ich liczba stale rośnie, trzy
lata temu zaspokajały one potrzeby energetyczne już 160.000 gospodarstw domo-
wych.
Wśród spółdzielni przeważają małe i średnie organizacje,  w roku 2010 ponad
60% spółdzielni liczyło od 3 do 100 członków11. W ciągu kolejnych dwóch lat ta liczba
spadła do 50%, a wzrosła liczba spółdzielni z liczbą członków 101-200, większe spół-
dzielnie są mniejszością. Ogółem 76500 mieszkańców kraju należało do spółdzielni
energetycznych. Należy podkreślić, że spółdzielnie mają ogromny potencjał ekono-
miczny, a jednocześnie często same generują zyski, z których korzyści czerpią jej
członkowie. Mimo konieczności zapewnienia wkładu własnego, często uzupełnianego
kredytem np. z banku spółdzielczego to spółdzielnie są inwestycją bardzo dochodo-
wą. Po przejściu pierwszego roku, kiedy to 55% spółdzielni generuje brak zysków,
a niekiedy nawet straty na poziomie 10.000 euro rocznie, aż 73% spółdzielni gene-
ruje zyski w kolejnych latach.  Jedna piÄ…ta z nich generuje do 10 tys. euro rocznego
zysku, 44%  od 10 do 50 tys. euro rocznie w drugim roku działalności. Prawie 60%
spółdzielni generuje od 1% do 10% stopy zwrotu inwestycji w ciągu dwóch pierw-
szych lat. Część z nich, 16% generuje ponad 10% stopę zwrotu inwestycji. Wysoka
stopa zwrotu jest jednak po części zasługą dopłat państwa do produkcji energii12.
Sukces Niemiec skłania do zadania pytania, czy taka forma produkcji energii
sprawdziłaby się w Polsce. Niewątpliwie miałoby to znaczenie gospodarcze w postaci
pobudzenia rynku, poprawiłoby efektywność energetyczną oraz jakość dostarczanej
energii. Mimo wielu korzyści płynących z energetyki konsumenckiej w Polsce, dłu-
go brakowało odpowiedniego prawa, które zabezpieczałoby interesy prosumentów.
Kisielice: farma wiatrowa z siecią dróg dojazdowych do każdej z turbin wybudowanych przez inwestora
Nr 1/2015
12
Foto :
www.kisielice.pl
NA TEMAT
Kisielice: zbiorniki fermentacyjne biogazowni na kiszonkÄ™ kukurydzy, wytwarzajÄ…cy siÄ™ biogaz gro-
madzi siÄ™ pod membranowym dachem
Zmiana nastąpiła 20 lutego 2015, kiedy to posłowie przegłosowali ustawę o OZE. Do
ustawy wprowadzono zapisy o wsparciu finansowym dla energetyki obywatelskiej13,
jednocześnie utrzymano poprawkę zezwalającą obywatelom na korzystną produkcję
energii. Trzeba podkreślić, że wprowadzenie poprawki było możliwe dzięki zinte-
growanym działaniom wielu organizacji pozarządowych, NGOsy zorganizowały in-
tensywną kampanie wysyłania petycji, listów i maili z prośbami o korzystne zmiany.
Dzięki tej kampanii było możliwe odrzucenie niekorzystnych zmian wprowadzonych
w Senacie.  Poprawka sejmowa zapewnia przyszłym prosumentom (& ) możliwość
jej sprzedaży po gwarantowanej cenie w zależności od wielkości i technologii przez
15 lat pracy domowej elektrowni. W pierwszym roku, na przykład instalacje fotowol-
taiczne do 3 kW otrzymajÄ… cenÄ™ gwarantowanÄ… 75 gr za kWh. Wprowadzenie taryfy
gwarantowanej zwiększy opłacalność inwestycji w urządzenia OZE, które zamortyzu-
je się już po 8-10 latach. Dzięki łatwiejszemu dostępowi do kredytu domowe instala-
cje staną się dostępne dla znacznie szerszej grupy obywateli, a ich upowszechnienie
spowoduje, że będą taniały14. Do tej pory właściciele małych instalacji mieli prawo
sprzedawać produkowaną przez siebie energie za 80% ceny netto, więc ta decyzja
jest dla wielu osób chcących stać się prosumentami dobrą informacją.
Niewątpliwie jest to znaczące wsparcie dla prosumentów, ale także sukces w bu-
dowaniu społeczeństwa obywatelskiego, które dojrzało do dbania o zabezpieczenie
własnych potrzeb energetycznych. Urszula Stefanowicz z Koalicji Klimatycznej pod-
kreśla jednak, że wprawdzie zapis o taryfach gwarantowanych jest sukcesem to jed-
nak w samej ustawie jest wiele kwestii budzących zastrzeżenia, jak chociażby system
aukcyjny, który wiąże się z dotowaniem tych inwestycji, które produkują najtańszą
energię, co może zablokować wprowadzenie najbardziej innowacyjnych rozwiązań
i nie sprawdziło się w innych państwach15.
Niewątpliwie duże znaczenie we wspieraniu energetyki prosumenckiej mogą mieć
jednostki samorządu terytorialnego, szczególnie gminy, które zgodnie z prawem są
odpowiedzialne za proces planowania energetycznego oraz za zwiększenie efek-
tywności energetycznej. Może to przyjmować różne formy od promocji energetyki
prosumenckiej do dążenia do niezależności energetycznej gminy, jak to ma miejsce
Efektywność energetyczna
13
Foto :
www.kisielice.pl
NA TEMAT
w przypadku gminy Kisielice. Ta niewielka gmina położona w województwie warmiń-
sko-mazurskim jest liderem w dążeniu do zrównoważonej produkcji energii i zdo-
bywcą licznych nagród za swoją działalność. Celem gminy jest: zredukowanie emisji,
zmniejszenie zależności od węgla, poprawa jakości powietrza, uzyskanie niezależ-
ności energetycznej. Aby osiągnąć te cele gmina wykorzystuje energię wiatru oraz
biomasę.  W roku 2006 oddana została do użytku pierwsza w gminie farma wiatrowa
składająca się z 27 turbin o mocy 1,5 MW każda. Wówczas był to pierwszy park wia-
trowy w województwie i jeden z pierwszych w Polsce16. Od tamtej pory zainstalowa-
no 52 turbiny o Å‚Ä…cznej mocy 94,5 MW. Ponadto w gminie wybudowano nowoczesny
system ciepłowniczy oraz ciepłownie o mocy 6 MW zasilaną biomasą. Dzięki temu
ograniczono niską emisję w gminie, między innymi poprzez zlikwidowanie wielu tra-
dycyjnych kotłowni. Dane pokazują, że emisja zmniejszyła się znacząco: SO2  22,22
Mg/rok; NO2  4,74 Mg/rok; CO2  4909,22 Mg/rok; pyły  24,10 Mg/rok17. Obecnie
gmina buduje trzeciÄ… farmÄ™ wiatrowÄ… o mocy 24 MW, ponadto uzyskano dofinanso-
wanie na instalacje fotowoltaiczne o mocy 99,84 kW. W gminie funkcjonuje również
elektrociepłownia biogazowa o mocy 1 MW, zasilana kiszonką kukurydzy i produku-
jąca ciepło dla miasta. Wiele z tych projektów było współfinansowanych ze środków
funduszy ochrony środowiska, a inwestycje poprawiają jakość życia mieszkańców
Kisielic. Jednocześnie cały czas gmina organizuje spotkania dla mieszkańców, aby
podnosić świadomość ekologiczną, i podkreślać korzyści, jakie płyną z tych zmian,
takie jak: tańsza energia cieplna, mniejsze zanieczyszczenie powietrza, możliwość
wykorzystania nadwyżek rolnych. Gmina Kisielice jest imponującym przykładem po-
kazującym, że niezależność energetyczna od dużych producentów energii jest moż-
liwa również w warunkach polskich, a wprowadzone niedawno zmiany w prawie po-
zwalają na rozwój energetyki prosumenckiej.
1 Jan Popczyk, Energetyka rozproszona. Od dominacji energetyki w gospodarce do zrównoważo-
nego rozwoju, od paliw kopalnych do energii odnawialnej i efektywności energetycznej, Polski Klub
Ekologiczny Okręg Mazowiecki, Warszawa 2011, s. 5
2 Por. http://www.chronmyklimat.pl/wiadomosci/polityka-klimatyczna/spoldzielnie-energe-
tyczne-niewykorzystana-szansa-na-bezpieczenstwo-dostaw-i-dobry-zarobek, dostęp:
27.02.2015.
3 J. Popczyk, dz. cyt., s. 5.
4 http://ise.ews21.pl/index.php?page=ise
5 http://www.chronmyklimat.pl/wiadomosci/energetyka/obywatele-wygrali-bitwe-o-oze
6 Por. Jan Popczyk, dz. cyt., s. 5.
7 Piotr Dziamski, Maria Kamińska, Katarzyna Michałowska-Knap, Grzegorz Wiśniewski, Ener-
getyka rozproszona, Warszawa 2011, http://www.ine-isd.org.pl/theme/UploadFiles/File/publika-
cje/broszury/3_energetyka_rozproszona_screen.pdf.
8 D. Dzwonkowska, Energetyka rozproszona motorem rozwoju lokalnego, Wybraniec  profesjo-
nalny kwartalnik radnego, (2014)3, ss. 30-35.
9 http://ise.ews21.pl/index.php?page=ise; dostęp: 22.02.2015.
10 http://www.chronmyklimat.pl/wiadomosci/polityka-klimatyczna/spoldzielnie-energetyczne-
-niewykorzystana-szansa-na-bezpieczenstwo-dostaw-i-dobry-zarobek, dostęp: 27.02.2015.
11 Tamże.
12 Tamże.
13 http://www.chronmyklimat.pl/wiadomosci/energetyka/obywatele-wygrali-bitwe-o-oze
14 Tamże.
15 Tamże.
16 http://www.globenergia.pl/oze-i-ee/kisielice-dobry-przyklad-dla-polskich-gmin, dostęp:
27.02.2015.
17 Tamże.
Nr 1/2015
14
SAMORZ
D W RÓWNOWADZE
Ekoenergetyczne Mazowsze
Z ADAMEM STRUZIKIEM, marszałkiem województwa mazowieckiego rozmawia
KRZYSZTOF BUCZKOWSKI
KRZYSZTOF BUCZKOWSKI  Jak wojewódz-
two mazowieckie, polski lider rozwoju, rea-
lizuje walkę o czyste środowisko?
ADAM STRUZIK  W Polsce w ciÄ…gu ostatnich
10 lat dokonał się ogromny postęp w zakresie
efektywności energetycznej. Energochłonność
naszego PKB spadła blisko o jedną trzecią, a to
za sprawą m.in. takich działań jak szeroko
prowadzone termomodernizacje budynków
i modernizacje oświetlenia ulicznego czy też
optymalizacja procesów przemysłowych.
Na Mazowszu nasze działania w obszarze
poprawy efektywności energetycznej skupiały
się na inwestycjach w instalację systemów
ciepłowniczych i ich z
ródeł ciepła, a także
przesyłu energii elektrycznej. Dzięki tym sta-
raniom udało się na praktycznie zrównoważyć
bilans produkcji i konsumpcji energii w naszym
Adam Struzik  marszałek województwa mazowieckiego
województwie.
Położyliśmy nacisk na kompleksowe termomo-
dernizacje budynków użyteczności publicznej w budynkach użyteczności publicznej. Smart
i budynków mieszkalnych, a także wspierali- Metering to nic innego jak opomiarowanie
śmy sektor małych i średnich przedsiębiorstw mediów doprowadzonych do budynków (są
w zakresie zmniejszenia strat energii, ciepła to tzw. liczniki  na wejściu ). Dzięki temu
i wody. Dzięki takim działaniom jak wymiana będziemy mogli nie tylko mierzyć, ale też
wyposażenia na energooszczędne, wdraża- optymalizować pobory energii. Wdrażanie
nie nowoczesnych technologii produkcji czy systemów inteligentnych przyczyni się do ra-
korzystanie z energooszczędnych systemów cjonalnego zarządzania energią w budynkach
transportu i konsumpcji mazowieckim firmom i zwiększy łatwość przyłączania odnawialnych
udało się znacznie poprawić swoją efektyw- z
ródeł energii.
ność energetyczną. Na Mazowszu planujemy stworzenie mode-
W ostatnich latach na Mazowszu, podobnie lowej placówki (spełniającej większość norm
jak w całym kraju, nastąpiło ograniczenie efektywności energetycznej), gdzie zainsta-
uciążliwości z
ródeł ciepła dla środowiska. lowany zostanie pełny system monitoringu
Jednakże istnieje ciągła potrzeba przeprowa- mediów, stanowiący podstawę do stworzenia
dzania remontów, instalowania urządzeń systemu BMS (Building Management System)
oczyszczających oraz likwidacji kotłowni lokal- umożliwiającego kompleksowe zarządzanie
nych w miastach na rzecz rozbudowy syste- poborem mediów w budynku. Monitorowanie
mów ciepłowniczych. zużycia mediów będzie możliwe za pomocą
Aby zmniejszyć energochłonność polskiej podłączenia  inteligentnych liczników do
gospodarki samorząd województwa mazo- Mazowieckiego Centrum Zarządzania Energią
wieckiego pracuje nad wdrożeniem założeń  systemu planowanego do utworzenia przez
do innowacyjnego systemu Smart Metering MazowieckÄ… AgencjÄ™ EnergetycznÄ….
Efektywność energetyczna
15
Foto :
www.mazovia.pl
SAMORZ
D W RÓWNOWADZE
Ogniwa fotowoltaiczne
Efektywność energetyczna samorządów zewnętrznych czy zmianę oświetlenia na
lokalnych jest jednym z priorytetów nowej energooszczędne. Chcemy ponadto dotować
perspektywy finansowej na lata 2014-2020. przebudowę systemów grzewczych, wentylacji
Które z zadań zasługują na szczególne pod- i klimatyzacji a także instalację OZE w moder-
kreślenie? nizowanych energetycznie budynkach oraz
instalację systemów chłodzących, w tym rów-
Do 2020 r. 15 proc. wytwarzanej w Polsce nież z OZE.
energii powinno pochodzić z odnawialnych Samorząd chce wspierać także inicjatywy bu-
z
ródeł energii  tak zakłada pakiet energe- dowy lub przebudowy jednostek wytwarzania
tyczno-klimatyczny. Znaczne środki na wy- energii elektrycznej i ciepła w kogeneracji.
konanie tego planu pochodzić będą z RPO WM
2014-2020, w którym alokacja przeznaczona Gdzie mazowieckie samorządy mogą szukać
na tzw. przejście na gospodarkę niskoemisyjną pomocy przy projektowaniu swych działań
to aż 324 mln euro. To, że jest to druga pozy- na rzecz efektywności energetycznej?
cja po rozwoju transportu regionalnego w na-
szym RPO podkreśla jak ważne, potrzebne Wsparciem w tym zakresie służy Mazowiecka
i oczekiwane są to działania. Z tej kwoty 78,6 Agencja Energetyczna (MAE), której działal-
mln zostanie przeznaczonych na inwestycje ność koncentruje na trzech obszarach: plano-
w sektorze publicznym i mieszkaniowym, bo wanie energetyczne, energetyka odnawialna
tu zgodnie z najnowszym RPO są największe (OZE) oraz efektywność energetyczna.
szanse na zmniejszenie w wykorzystaniu W ramach planowania energetycznego MAE
energii. Energię oszczędzać będzie można oferuje pomoc samorządom w opracowaniu
również remontując bądz
modernizując dla nich projektów założeń do planów zaopa-
oświetlenie ulic czy placów. Z drugiej strony trzenia w energię oraz projektów programów
będziemy promować projekty termomoderni- gospodarki niskoemisyjnej. Współpraca z zain-
zacji budynków użyteczności publicznej i bu- teresowanymi gminami rozpoczyna się od
dynków mieszkalnych. W ramach nowego analizy ich potencjału energetycznego.
RPO samorząd województwa mazowieckiego Pracownicy MAE analizują stan bieżący oraz
zamierza udzielać dotacji i pożyczek np. na przyszłe zapotrzebowanie na energię danego
ocieplenia budynku, wymianę okien i drzwi samorządu, weryfikują jego potencjał w zakre-
Nr 1/2015
16
SAMORZ
D W RÓWNOWADZE
sie odnawialnych z
ródeł energii i wskazują oraz samorządowców w tym temacie. Projekt
działania, które mają pomóc w zapewnieniu realizowany jest w ramach ogólnopolskiej
zrównoważonego rozwoju danej gminy. kampanii informacyjno-edukacyjnej współfi-
MAE doradza również instytucjom publicznym, nansowanej ze środków Narodowego Fundu-
samorzÄ…dom oraz podmiotom podlegajÄ…cym szu Ochrony Åšrodowiska i Gospodarki Wodnej
ustawie prawo zamówień publicznych jak ob- w Warszawie.
niżyć koszty związane z zakupem i dystrybucją
energii elektrycznej. Dziękuję za rozmowę.
Samorządy lokalne, jak również jednostki
sektora finansów publicznych poszukujące
nowych rozwiązań w zakresie działań na rzecz
poprawy efektywności energetycznej mogą
korzystać z kompleksowej obsługi jaką w tym
zakresie zapewnia MAE.
Niezmiernie ważna jest również edukacja
młodego pokolenia w obszarze chociażby
odnawialnych z
ródeł energii czy zielonych
zawodów? Jakie działania podejmuje samo-
rząd województwa mazowieckiego w tym
temacie?
Działania edukacyjne, wykształcenie odpo-
wiednich kadr na potrzeby planowania i orga-
nizacji energetyki lokalnej oraz wprowadze-
nie motywacji ekonomicznych dla gmin,
przedsiębiorstw i innych inwestorów  bez
tych działań nie można prowadzić efektywnej
polityki energetycznej. WychodzÄ…c naprzeciw
obecnemu zapotrzebowaniu MAE proponuje
nowy kierunek studiów podyplomowych 
Samorządowy Menedżer Energii (SME). Są to
pierwsze tego typu studia w Polsce skierowane
do urzędników samorządu terytorialnego Ma-
zowsza, którzy chcą poszerzyć swoją wiedzę
m.in. z zakresu prawa, ekonomii, efektywności
energetycznej w jednostkach samorzÄ…du tery-
torialnego czy też dystrybucji i obrotu energią.
Słuchacze dowiedzą się jak planować, zarzą-
dzać i finansować energetykę. Dzięki temu
będą mogli stawić czoło lokalnym projektom
energetycznym. Projekt realizowany jest przez
Wyższą Szkołę Ekologii i Zarządzania w War-
szawie oraz dofinansowany ze środków Woje-
wódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej w Warszawie.
Wiele kontrowersji z zakresu odnawialnych
z
ródeł energii budzą również biogazownie
rolnicze. Dlatego właśnie MAE prowadzi cykl
bezpłatnych warsztatów pt.  Biogazownia
w twojej gminie , które mają rozwiać wątpli-
Linia wysokiego napięcia
wości i zwiększyć świadomość mieszkańców
Efektywność energetyczna
17
STUDIUM PRZYPADKU
System ZarzÄ…dzania EnergiÄ…  pierwszy krok
do stworzenia Społeczeństwa Energetycznie
Inteligentnego w mieście Brasov (spol. Braszów)
ANDREEA PIUARU  Kierownik Projektu w ABMEE
System ZarzÄ…dzania EnergiÄ… jest aplikacjÄ… internetowÄ… stworzonÄ… w 2004 roku przez
lokalnÄ… agencjÄ™ zarzÄ…dzania energiÄ… (ABMEE) w Braszowie. Jego celem jest oce-
na sposobu budowy miejsc użyteczności publicznej i ich analiza pod kątem zużycia
energii i wody.
Posiadając odpowiednie dane dotyczące zużycia energii i wody w budynkach uży-
teczności publicznej, miasto Braszów rozpoczęło pierwszy etap budowy Społeczeń-
stwa Energetycznie Inteligentnego (Eng. Energy Smart Community).
Rozwiązanie problemu/Zaspokajanie potrzeb/Wzrost oczekiwań
Prognozuje się, że do roku 2020 budynki będą zużywać 40% energii i wytwarzać
36% dwutlenku węgla w całej Unii Europejskiej. Poprawa efektywności energetycz-
nej takich obiektów jest dobrym sposobem na walkę z ociepleniem klimatu i szansą
na podniesienie poziomu bezpieczeństwa energetycznego, jak również sposobem na
stworzenie dodatkowych miejsc pracy, zwłaszcza w sektorze budowlanym (Dyrekty-
wa EPBD 2002/91/EC).
W 2004 roku, kiedy System Zarządzania Energią został stworzony, dostęp do baz
danych poprzez aplikacje internetowe, pozwalające sprawdzić ilość zużycia energii
i wody w budynkach użyteczności publicznej, nie był tak szeroko znaną praktyką
w Braszowie. Przedszkola, szkoły, uczelnie jako pierwsze włączyły się w stworzenie
Systemu Zarządzania Energią. Obecnie systemem objęte są także inne miejsca, a na-
leżą do nich: centra sportowe (lodowisko, pływalnia, hala sportowa, stadion), teatr,
opera, budynki socjalne (domy opieki dla bezdomnych, domy seniora), żłobki, urząd
skarbowy, urząd miasta. W sumie dwieście nieruchomości o łącznej powierzchni
240 tys. m² jest monitorowanych przez System ZarzÄ…dzania EnergiÄ….
O każdym budynku w systemie zarządzania energią można pozyskać informacje
dot. całkowitej powierzchni grzewczej, powierzchni drzwi, okien, systemu grzewcze-
go (ilość zużycia gazu, obszaru grzewczego, inne), jak również można uzyskać dane
dotyczące zużycia energii i wody na podstawie rachunków za media, liczników, liczby
studentów i/lub pracowników, itp.
BazujÄ…c na tych danych, system tworzy dokumenty, takie jak:
Roczny Indeks Zużycia Energii kWh/m²,
:
Indeks Rocznego Zużycia Wody kWh/m²,
:
Raport porównawczy wszystkich budynków w systemie,
:
Ranking budynków pod kątem efektywności energetycznej.
:
Nr 1/2015
18
STUDIUM PRZYPADKU
Główne korzyści dla miasta Braszów z posiadania
Systemu ZarzÄ…dzania EnergiÄ…:
Stały internetowy dostęp do kompleksowej bazy danych dotyczącej budynków
:
użyteczności publicznej (powierzchnia, objętość, instalacje wewnętrzne, reali-
zowane działania na rzecz podwyższenia efektywności energetycznej, liczba
użytkowników, godziny otwarcia, itp.) oraz ich miesięcznego i rocznego zużycia
energii i wody,
Możliwość łatwej oceny inwestycji pod kątem efektywności energetycznej,
:
A
atwa prognoza zużycia energii i wody,
:
Prostsze prognozowanie budżetu pod kątem zużycia energii i wody w budynkach
:
użyteczności publicznej,
Wsparcie dla średnio i długoterminowych planów energetycznych.
:
Co czyni System Zarządzania Energią lepszym od podobnych narzędzi oferowa-
nych przez lokalną agencję energetyczną? Produkt, który jest trudny w użyciu lub
słabo rozwinięty, nie może być pozytywnie oceniony przez użytkownika. W związku
z tym lokalne agencje energetyczne wspierają wdrażenie Systemów Zarządzania
Energią poprzez powołanie oficera energetycznego w każdej z instytucji publicznej,
która planuje lub wdrożyła System Zarządzania Energią. Oficer energetyczny jest to
osoba posiadająca dostęp do informacji dotyczącej ilości zużycia energii i wody, ko-
ordynująca również działania sprzyjające ich obniżeniu.
Agencja energetyczna wspiera oficerów energetycznych, prowadząc szkolenia
z użycia aplikacji internetowych oraz udziela odpowiedzi na pytania związane z za-
rządzaniem energią. W Braszowie działa obecnie sześćdziesięciu trzech oficerów
energetycznych pracujących w dwustu budynkach, które posiadają System Zarzą-
dzania Energią. Otrzymują oni co miesiąc uaktualnione informacje o zużyciu energii
i wody poprzez aplikacje internetowe.
System Zarządzania Energią wpływa pozytywnie na podwyższenie świadomości
wśród władz lokalnych. Miasto Braszów w 2007 roku zatwierdziło Lokalną Strategię
Energetyczną, a od 2009 roku jest członkiem Konwentu Burmistrzów (http://www.
eumayors.eu). W 2010 roku miasto oficjalnie zaakceptowało Lokalny Plan Działań
dotyczący efektywności energetycznej (Eng. SEAP), który zawiera wskaz
niki mie-
rzalności służące obniżeniu o 32% emisji dwutlenku węgla w energetyce i sektorze
transportowym.
Obecnie System ZarzÄ…dzania EnergiÄ… poprzez bazÄ™ danych monitoruje Lokalny
Plan Działań dot. efektywności energetycznej i wdrożenia go w budynkach użytecz-
ności publicznej.
System Zarządzania Energią jest dostosowany do specjalnych potrzeb rumuńskich
miast. Aktualnie dziesięć miast w Rumunii używa tego systemu (Aiud, Baia-Mare,
Bystrzyca, Braszów, Deva, Moinesti, Sacele, Sfantu Gheorghe, Temeszwar, Zalau)
ABMEE  Braszowska Agencja ZarzÄ…dzania Åšrodowiskiem i EnergiÄ… (Ang. Agency
of Brasov for the Management of Energy and Environment), której głównym za-
daniem jest promocja zrównoważonego rozwoju, efektywnego zarządzania energią
i ochrona środowiska w mieście Braszów. ABMEE jest również krajowym punktem
kontaktowym programów unijnych i wspiera działania lokalne na rzecz osiągnięcia
wytycznych Unii Europejskiej 20/20/20 dotyczących efektywności energetycznej.
Efektywność energetyczna
19
WIEM JAK...
Zanieczyszczenie powietrza w Polsce
a rozwój zielonej gospodarki
Dr KRZYSZTOF BUCZKOWSKI, PIOTR KAWAA
KOWSKI  CIFAL PÅ‚ock
 Zanieczyszczenia powietrza są szkodliwe dla zdrowia człowieka i ekosystemów. Znacz-
na część ludności nie mieszka w środowisku uznanym za przyjazne dla zdrowia zgodnie
z obowiązującymi normami. Aby wejść na ścieżkę zrównoważonego rozwoju, Europa
będzie musiała podjąć ambitne działania wykraczające poza ramy obowiązującego pra-
wodawstwa .
Hans Bruyninckx, Dyrektor Wykonawczy Europejskiej Agencji Åšrodowiska (EEA)
Szkodliwy wpływ zanieczyszczeń atmosferycznych na stan zdrowia człowieka został
potwierdzony wynikami badań i współcześnie nie powinien budzić żadnych wątpli-
wości. Zawarte w powietrzu substancje szkodliwe stanowią podwójne obciążenie dla
zdrowia ludzkiego, będąc nie tylko przyczyną przedwczesnych zgonów i przewlekłych
schorzeń, ale także postępującej degradacji środowiska, w którym żyjemy. Niestety,
pomimo intensywnych działań zmierzających do ograniczenia emisji do atmosfe-
ry substancji trujących, które doprowadziły w Europie do istotnej poprawy jakości
powietrza, to jednak koncentracja szkodliwych związków w powietrzu, którym od-
dychamy, jest wciąż zbyt wysoka (ok. 90 % mieszkańców europejskich miast jest
narażonych na oddziaływanie jednego z najbardziej szkodliwych zanieczyszczeń po-
wietrza na poziomie uznanym za niebezpieczny dla zdrowia przez ÅšwiatowÄ… Orga-
nizacjÄ™ Zdrowia1).
Eksploatacja różnego typu nośników energii stanowi nieodłączną konsekwencję
cywilizacyjnego postępu. Praktycznie każda działalność gospodarcza odpowiedzialna
jest za emisję zanieczyszczeń do atmosfery. Zasięg negatywnych skutków związa-
Nr 1/2015
20
Foto :
Hans Braxmeier (www.pixabay.com)
WIEM JAK...
nych z produkcją i konsumpcją energii, na czele z ich ujemnym wpływem na śro-
dowisko i ludzkie zdrowie, jest bardzo rozległy. Zwiększający się wraz z rozwojem
społeczno-gospodarczym popyt na energię, przy jednoczesnym wyczerpywaniu się
jej tradycyjnych z
ródeł (zwłaszcza paliw kopalnych takich jak: węgiel, ropa naftowa
czy gaz ziemny) oraz następujący w wyniku ich zużycia wzrost zanieczyszczenia śro-
dowiska naturalnego, sprawiają że coraz więcej krajów w tworzeniu swoich strate-
gii rozwoju w oparciu o czynnik energetyczny zwraca siÄ™ w kierunku wykorzystania
potencjału odnawialnych z
ródeł energii. Nieuchronnym następstwem eksploatacji
zasobów nieodnawialnych jest zupełne ich wyczerpanie, jest więc naturalnym, że
kwestia bezpieczeństwa energetycznego oraz uniezależnienia się od dostaw energii
z importu nabiera szczególnego znaczenia. Nie powinno zatem dziwić, że tworzone
obecnie programy rozwoju gospodarczego wielu krajów, w swoim perspektywicznym
rachunku ekonomicznym uwzględniają ograniczoność zasobów paliw kopalnych. Nie
od dziś wiadomo, że problem zapewnienia ciągłości dostaw surowców jest bardzo
często przyczyną konfliktów politycznych (niejednokrotnie zbrojnych). W kontekście
stale kurczących się złóż konwencjonalnych surowców energetycznych, a co za tym
idzie, wzrostu ich cen, niezwykle istotnym jest inwestowanie w najbliższej przy-
szłości w rozwijanie nowoczesnych technologii. Pozwoli to na zachowanie nie tylko
bezpieczeństwa i stabilnego rozwoju ekonomicznego, ale również wzmocni konku-
rencyjność naszego regionu wobec takich wschodzących potęg gospodarczych jak
Indie czy Chiny. W związku z powyższym tak ważne jest, oprócz względów zdrowot-
nych i przyrodniczych, stawianie na dywersyfikacjÄ™ z
ródeł energii oraz stwarzanie
warunków do rozwoju tzw. energii rozproszonej  bazującej na zasobach lokalnie
dostępnych.
Efektywność energetyczna
21
Foto :
Ralf Kunze (www.pixabay.com)
WIEM JAK...
Próbą znalezienia skutecznych i bezpiecznych rozwiązań dla czekających nas
w niedalekiej przyszłości klimatycznych oraz geopolitycznych wyzwań są działania
Unii Europejskiej zmierzajÄ…ce do stopniowej dekarbonizacji sektora energetyczne-
go. We wspomnianym procesie kluczowym jest pojęcie efektywności energetycznej,
która definiowana jest jako: stosunek uzyskanej wielkości efektu użytkowego da-
nego obiektu, urzÄ…dzenia technicznego lub instalacji, w typowych warunkach ich
użytkowania lub eksploatacji, do ilości zużycia energii przez ten obiekt, urządzenie
techniczne lub instalację, niezbędnej do uzyskania tego efektu2. Koncepcja ener-
getycznej efektywności stanowi obecnie czynnik, bez którego nie sposób myśleć
o zrównoważonym rozwoju w jakiejkolwiek perspektywie. Termin ten uzupełnia idea
tzw.  zeroenergetycznego wzrostu, czyli wzrostu gospodarki następującego bez
wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną (zawartą w pierwotnych nośnikach
energii pozyskiwanych bezpośrednio z naturalnych odnawialnych i nieodnawialnych
zasobów3).
Branża energetyczna odpowiada za większość
emisji gazów cieplarnianych, tym samym przyczy-
nia siÄ™ do przemian klimatycznych spowodowanych
działalnością człowieka. Elektroenergetyka węglowa
jest współcześnie jedną z najpoważniejszych przy-
czyn pogarszającego się stanu jakości powietrza.
Na zły stan powietrza zarówno w skali krajowej jak i całego kontynentu europejskiego
nie bez istotnego wpływu pozostają również zanieczyszczenia pochodzące z sekto-
ra transportowego, przemysłowego, rolniczego, a także ogrzewnictwo indywidualne
i komunalne.
Poniżej przestawiono zestawienie typów zanieczyszczeń powietrza w odniesieniu do
podstawowych z
ródeł ich emisji (z
ródło: http://www.ekoportal.gov.pl):
dwutlenek siarki SO2  spalanie paliw w energetyce zawodowej i sektorze ko-
:
munalno-bytowym;
dwutlenek azotu NO2  energetyczne spalanie paliw i transport;
:
pyły zawieszone PM10, PM2,5 (od ang. particulate matter) - energetyka przemy-
:
słowa, technologie przemysłowe, sektor komunalno bytowy;
dwutlenek węgla CO2  transport i energetyka zawodowa;
:
metan CH4  wydobycie i dystrybucja paliw oraz rolnictwo;
:
niemetanowe lotne zwiÄ…zki organiczne (NMLZO) - z
ródła naturalne (przyroda)
:
i transport;
amoniak NH3  rolnictwo (hodowla zwierząt i zastosowanie nawozów);
:
metale ciężkie i trwałe związków organiczne (POPs)  hutnictwo i przemysł
:
chemiczny.
Nr 1/2015
22
WIEM JAK...
Węgiel w ogrzewnictwie oraz w sektorze elektroenergetycznym stanowi z
ródło
znacznej ilości pyłów zawieszonych (PM), dwutlenku siarki (SO2) oraz tlenków azotu
(NOx)  ostatnia z tych substancji ma wpływ na powstawanie tzw.  złego ozonu .
Z opublikowanego przez Europejską Agencję Środowiska raportu4 jasno wynika, że
elektrownie mają największy udział w negatywnym oddziaływaniu zanieczyszczeń
atmosferycznych pochodzenia przemysłowego na zdrowie publiczne oraz środowisko
w Europie. Obecnie uznaje się, że zanieczyszczenia takie jak pył zawieszony, dwu-
tlenek azotu i ozon troposferyczny (O3) stanowią największe zagrożenie dla zdrowia
ludzkiego5. Szkodliwy wpływ długotrwałego wdychania powietrza zanieczyszczonego
tymi substancjami został udokumentowany wynikami licznych badań6. Wśród naj-
groz
niejszych skutków dla ludzkiego zdrowia należy tu wymienić choćby występowa-
nie przewlekłych chorób układu oddechowego takich jak zapalenie oskrzeli, rozedma
płuc, nowotwory, zaostrzenie napadów astmy oraz choroby układu krążenia  za-
wały mięśnia sercowego, niewydolność serca, choroba niedokrwienna serca, arytmia.
Szczególnie narażone w tym względzie są kobiety w ciąży, dzieci, osoby starsze czy
cierpiące z powodu współistniejących schorzeń. Spalanie węgla jest ponadto z
ródłem
emisji bardzo niebezpiecznych metali ciężkich7 takich jak rtęć, ołów, arsen, kadm,
chrom czy nikiel. Substancje te znacząco zwiększają ryzyko występowania nowo-
tworów, a kakże mogą w nieodwracalny sposób doprowadzić do uszkodzenia płodu.
Zgodnie z RozporzÄ…dzeniem Ministra Åšrodowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r.
w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. poz. 1031), w Pol-
sce corocznie dokonywana jest ocena jakości powietrza pod kątem jego zanieczysz-
Efektywność energetyczna
23
Foto :
Iwona Olczyk (www.pixabay.com)
WIEM JAK...
czenia: dwutlenkiem siarki, dwutlenkiem azotu, tlenkiem węgla, benzenem, ozo-
nem, pyłem zawieszonym PM10 i PM2,5 oraz zanieczyszczeniami oznaczanymi
w pyle PM1056: ołowiem, arsenem, kadmem, niklem i benzo(a)piranem. Z uwagi
na fakt, że polski sektor energetyczny w znacznej mierze opiera się na funkcjono-
waniu elektrowni węglowych o dużej mocy i zaawansowanym wieku instalacji, nasz
kraj zajmuje niechlubne pierwsze miejsce w Unii Europejskiej pod względem emi-
sji szkodliwych zanieczyszczeń do atmosfery8. Informacje te znajdują potwierdzenie
w opublikowanym przez Najwyższą Izbę Kontroli raporcie9, według którego Polska od
lat ma najbardziej zanieczyszczone powietrze w Unii Europejskiej. Szczególnie alarmują-
co brzmiÄ… zawarte w raporcie doniesienia o odnotowanych w wielu polskich miastach
wielokrotnych przekroczeniach dopuszczalnych norm stężenia toksycznych i rako-
twórczych pyłów PM10 oraz benzo(a)pirenu. Jak wynika z raportu, średnia wartość
przekroczeń we wszystkich kontrolowanych w 2013 r. miastach wyniosła aż 500%.
Powołując się na dane Europejskiej Agencji Środowiska NIK stwierdziła, że aż sześć
polskich miast znalazło się w pierwszej dziesiątce miast europejskich z największą
liczbą dni w roku, w których przekroczono dobowe dopuszczalne stężenie pyłu PM10
(pozostałe cztery miasta są w Bułgarii). W wydanej przez NIK ocenie można ponadto
przeczytać, że organy władzy publicznej działają nieskutecznie w sferze ochrony powie-
trza, nie zapewniając dostatecznej ochrony ludzi i środowiska naturalnego przed negatyw-
nymi skutkami jego zanieczyszczenia.
Wskaz
niki średniego narażenia na pył PM2,5 dla poszczególnych miast
powyżej 100 tys. mieszkańców
Nr 1/2015
24
WIEM JAK...
W dyskusji na temat przyszłego kształtu polityki energetycznej Polski często pod-
noszonym argumentem jest cena energii pozyskanej z węgla, która zdaniem niektó-
rych mediów oraz ekspertów, ma być dużo tańsza od kosztów poniesionych podczas
produkcji energii ze z
ródeł odnawialnych. Takie twierdzenie wynika jednak z nie-
odpowiedniego rachunku ekonomicznego, w którym uwzględnia się jedynie koszty
bezpośrednie powstałe przy produkcji energii pomijając jednocześnie wydatki ze-
wnętrzne związane z energetyką węglową. Wydatki te ponoszone są przez zwykłych
obywateli, krajowe systemy opieki zdrowotnej i ogólnie rozumianą gospodarkę 
 głównie ze względu na spadek wydajności siły roboczej. Następstwem dolegliwości
zdrowotnych są zwolnienia chorobowe, które obniżają produktywność i zwiększają
koszty dla całej gospodarki. Potrzeba hospitalizacji czy zażywania lekarstw stanowią
obciążenie nie tylko dla domowych budżetów, ale całego systemu opieki zdrowotnej.
Obliczenia przeprowadzone w oparciu o zaawansowany model oceny skutków
zdrowotnych EcoSense10, który został opracowany w ramach programu badawczego
finansowanego przez Unię Europejską, wskazują że zanieczyszczenia emitowane przez
elektrownie i elektrociepłownie węglowe działające w Polsce tylko w roku 2010 przyczyniły
się do skrócenia życia ludzkiego o około 57 000 lat, co odpowiada około 5 400 przedwcze-
snym zgonom. Oszacowano ponadto, że z powodu chorób i niezdolności do pracy spowodo-
wanych wspomnianymi zanieczyszczeniami, wyemitowanymi w samym 2010 r. przez pol-
skie elektrownie, utracono ok. 1,2 miliona dni pracy11. Naturalnie elektroenergetyka nie
jest jednym sprawcą pogorszenia jakości powietrza, którym oddychamy. Nie należy
zapominać, że równie groz
ne jest skażenie pochodzące z tzw. niskiej emisji (nie my-
lić z gospodarką niskoemisyjną), czyli z emisji szkodliwych pyłów i gazów na niskiej
wysokości, powstałych w wyniku nieefektywnego spalania paliw (węgla kamiennego,
węgla drzewnego, benzyny, oleju napędowego itp.) w domach i samochodach oraz
kotłowniach przemysłowych.
Efektywność energetyczna
25
Foto :
echosystem/Jarosław Bialik (www.pixabay.com)
WIEM JAK...
Globalny kryzys gospodarczy, rosnące ceny surowców i materiałów, degradacja
ekosystemów oraz zmiany klimatyczne sprawiły, że postrzeganie środowiska, w któ-
rym żyjemy  zarówno jego stanu jak i zasobności  uległo zmianie. Świadomość
tych przemian oraz płynących z nich konsekwencji doprowadziła do stworzenie kon-
cepcji zielonej gospodarki. Jej kluczowym założeniem jest podejmowanie takich dzia-
łań na ścieżce rozwoju ekonomicznego, które będą koncentrowały się na poprawie
efektywności korzystania z zasobów środowiska oraz minimalizowaniu wywieranej
na nie presji, przy jednoczesnym uwzględnieniu społecznego dobrobytu (przeciw-
działanie wykluczeniu, uczciwy podział obciążeń). Podczas gdy w UE dominującym
w sektorze energetycznym trendem jest stawianie na odnawialne z
ródła energii,
energetykÄ™ rozproszonÄ… oraz decentralizacjÄ™ rynku energii, w Polsce planuje siÄ™ bu-
dowę ponad dziesięciu nowych elektrowni węglowych12. Według autorów opraco-
wania Alternatywna Polityka Energetyczna (APE) nasz rynek zdominowany jest przez
państwowe skonsolidowane korporacje energetyczne, zaś w sektorze energetycz-
nym, szczególnie w jego części sieciowej, mamy nadal do czynienia z funkcjonującą
kulturą monopolu13. Polska jako członek Unii Europejskiej zobowiązała się do wy-
pełnienia celów Pakietu klimatyczno-energetycznego, nazywanego skrótowo pakie-
tem  3 x 20% . Zakłada on: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych przynajmniej
o 20% w 2020 r. w porównaniu do bazowego 1990 r.; zwiększenie udziału energii ze
z
ródeł odnawialnych w zużyciu energii końcowej do 20% w 2020 r. oraz zwiększenie
efektywności wykorzystania energii o 20% do 2020 r. w porównaniu do prognozy
zapotrzebowania na paliwa i energię). Biorąc pod uwagę kryterium równych wy-
siłków krajów członkowskich w przypadku Polski przyjęto następujące cele, rożne
od średnich dla krajów członkowskich UE: możliwość 14% wzrostu emisji w 2020
roku w porównaniu do 2005 roku w sektorach nieobjętych EU ETS (Europejski Sys-
tem Handlu Emisjami), kierując się wielkością Produktu Krajowego Brutto (PKB) na
mieszkańca, niższą w Polsce od średniej w UE; zwiększenie udziału energii ze z
ródeł
odnawialnych do 15% w 2020 roku, zamiast 20% jak średnio w UE z uwagi na mniej-
sze zasoby i efektywność odnawialnych z
ródeł energii w Polsce.
Zakład rafineryjny i petrochemiczny w Płocku
W opublikowanym w grudniu 2011 r. dokumencie Energetyczna Mapa Drogowa 2050
(ang. Energy Road Map 2050) Komisja Europejska przyjęła, że intensywne oszczę-
dzanie energii i zastępowanie paliw kopalnych lokalnymi zasobami energii ze z
ródeł
odnawialnych da Europie, oprócz znacznego obniżenia emisji gazów cieplarnianych
i substancji toksycznych do atmosfery, szansÄ™ na poprawÄ™ zdrowia publicznego,
przyspieszenie rozwoju technologicznego, zmniejszenie uzależnienia od importu pa-
liw, a także rozwój wysoce specjalistycznego rynku  zielonych miejsc pracy 14. Pol-
ska stoi współcześnie przed ogromnym wyzwaniem modernizacyjnym. Konieczność
Nr 1/2015
26
Foto :
Anna Przybyszewska
WIEM JAK...
zmian wymuszają na naszym kraju nie tylko międzynarodowe zobowiązania, ale tak-
że dynamicznie zmieniająca się rzeczywistość tak na poziomie naszego regionu jak
w kontekście całej naszej planety. W obliczu nieuchronnych zmian klimatu wysiłki
podejmowane na rzecz zmniejszenia podatności społeczeństw na ich skutki wydają
się być nie tylko potrzebne, ale wręcz niezbędne zarówno ze względów społecznych
jak i ekonomicznych. Każdy z nas oddycha powietrzem. Jego jakość nie jest indywidu-
alną sprawą pojedynczego przedsiębiorstwa, koncernu energetycznego, ugrupowania
politycznego czy sprawującego obecnie funkcję rządu. W naszym wspólnym interesie
winno być dążenie do redukcji poziomu zanieczyszczeń w naszym ekosystemie, gdyż
jego kondycja jest nierozerwalnie związana z jakością naszego życia. Tymczasem
niska świadomość polskiego społeczeństwa w odniesieniu do negatywnych skutków
obecnie funkcjonującego modelu w sektorze energetyki i ciepłownictwa sprawia, że
w kształtowaniu gospodarki naszego kraju przeważają nierzadko partykularne inte-
resy grup, które nad racjonalny i zrównoważony rozwój ogółu w długim horyzoncie
czasowym przedkładają doraz
ny bilans zysków i strat w biznesie, z którego czer-
pią korzyści. Należy pamiętać, że decyzje podejmowane dziś będą miały kluczowe
znaczenie w perspektywie kilkudziesięciu następnych lat. Dlatego tak istotne jest
prowadzenie, obok kampanii uświadamiających obywateli, szerokiej i otwartej dla
wszystkich debaty na temat kierunku rozwoju gospodarki naszego kraju, tak aby
kolejne pokolenia nie musiały płacić za nasze błędy w przyszłości.
1 http://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2013
2 (ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej, Dz. U. Nr 94, poz. 551,
z póz
n. zm.)
3 GUS, 2006. Zasady metodyczne sprawozdawczości statystycznej z zakresu gospodarki paliwami
i energią oraz definicje stosowanych pojęć [online]. [dostęp 23 lutego 2015]. Dostępny w interne-
cie: http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/zasady_metodyczne_sprawozdawczosci_stat_
paliw_2006.pdf
4 Europejska Agencja Åšrodowiska, Revealing the costs of air pollution from industrial facilities
in Europe. European Environment Agency, Kopenhaga 2011.
5 http://www.eea.europa.eu/themes/air/intro
6 WHO, Review of evidence on health aspects of air pollution  REVIHAAP Project.Technical
Report, World Health Organization, WHO Regional Office for Europe, Kopenhaga 2013.
7 EEA Europejska Agencja Åšrodowiska, The European Pollutant Release and Transfer Register,
2012, [dostęp 23 lutego 2015] http://prtr.ec.europa.eu/FacilityLevels.aspx.
8 Lauri Myllyvirta, Jiri Jerabek, Iwo A
oś, dr hab. Leszek Pazderski, Węgiel zabija. Analiza kosztów
zdrowotnych emisji zanieczyszczeń z polskiego sektora energetycznego, Fundacja Greenpeace Polska,
Warszawa 2013
9 NIK. 2014. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami. Informacja o wynikach kontroli.
10 Model EcoSense stworzony został w ramach projektów ExternE i NEEDS przez Instytut
Ekonomii Energetyki i Racjonalnego Wykorzystania Energii (IER, ang.  Institute for Energy
Economics and the Rational Use of Energy), jest podstawowym narzędziem wykorzystywanym
do modelowania rozprzestrzeniania zanieczyszczeń gazowych w skali lokalnej i regionalnej
oraz szacunku kosztów zewnętrznych powodowanych przez punktowe z
ródła zanieczyszczeń
gazowych.
11 Lauri Myllyvirta, Jiri Jerabek, Iwo A
oś, dr hab. Leszek Pazderski, Węgiel zabija. Analiza kosztów
zdrowotnych emisji zanieczyszczeń z polskiego sektora energetycznego, Fundacja Greenpeace Polska,
Warszawa 2013
12 http://www.rynek-energii-elektrycznej.cire.pl/st,33,335,tr,145,0,0,0,0,0,budowane-i-plano-
wane-elektrownie.html [dostęp 24 lutego 2015]
13 Instrumenty realizacji alternatywnej polityki energetycznej polski do 2030 roku (wybrane zagadnie-
nia), , Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa, 2012
14 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52011DC0112&from=EN
Efektywność energetyczna
27
GA
OS SIECI CIFAL
Złota nić łącząca trzy wymiary
zrównoważonego rozwoju
MAY EAST  Dyrektor CIFAL Szkocja
Zrównoważona energia  energia cechująca W kręgach ONZ energia postrzegana jest
się dostępnością, czystością oraz wydajnością jako złota nić łącząca ekonomiczny wzrost
zużycia  napędza rozwój. Pobudza gospodarkę, z szansą upowszechnienia społecznej równości
oświetla domy, szkoły oraz szpitale, wspiera oraz dbałością o środowisko naturalne. Jest
równouprawnienie i lokalne społeczności. swego rodzaju środkiem służącym urzeczy-
Wszystkim toruje drogę, prowadząc z biedy do wistnieniu wizji harmonijnego rozwoju świata.
dobrobytu. (ONZ  Zrównoważona energia dla Zasoby energetyczne są współcześnie jednym
wszystkich ) z podstawowych problemów w takich regio-
nach, jak Afryka, Azja czy Ameryka A
acińska,
Bezprecedensowy wzrost zamożności spo- w których wykorzystanie energii ze z
ródeł
łeczeństw na świecie w ostatnich dwóch deka- odnawialnych jest wciąż na bardzo niskim
dach doprowadził do znacznego pomniejsze- poziomie.
nia się bogactw naturalnych na Ziemi. Fakt, Bank Światowy szacuje, że około jedna trze-
że wielkość światowej gospodarki podwaja cia światowej populacji  przeszło 2 miliardy
się z każdym kolejnym pokoleniem, sprawia, ludzi  nie ma dostępu do energii elektrycz-
iż stajemy przed największym społecznym nej. Dla przykładu, zgodnie z prognozą do
wyzwaniem naszych czasów  jak poprawić roku 2050 populacja Afryki ma się podwoić,
jakość życia wszystkich mieszkańców naszej przy czym ocenia się, że jej zapotrzebowanie
planety przy jednoczesnej polityce odcho- energetyczne w tym czasie ma wzrosnąć jesz-
dzenia rozwijającego się świata od zgubnego cze szybciej. W świetle niedawno opublikowa-
w skutkach, praktykowanego przez Zachód, nego raportu Międzynarodowej Agencji Energii
modelu konsumpcji i niekontrolowanego Odnawialnej zapewnienie pełnego dostępu do
przyrostu gospodarczego? elektryczności dla wszystkich mieszkańców
Owo wyzwanie najbardziej uwidacznia się Afryki będzie wymagało podwojenia do 2030 r.
na przykładzie pilnej potrzeby dekarbonizacji całkowitej produkcji energii elektrycznej w tej
(czy, mówiąc prościej, odwęglenia) sektora części świata w stosunku do obecnego pozio-
energetycznego oraz zintensyfikowania tym mu produkcji. Olbrzymi i niewykorzystany
samym działań na rzecz rozwoju zrównowa- potencjał odnawialnych z
ródeł energii na tym
żonego. Dostęp do energii jest wstępnym kontynencie jest w stanie zaspokoić większość
czynnikiem warunkującym rozwój społecz- jego zapotrzebowania na energię w przyszło-
no-gospodarczy, ponieważ praktycznie każda ści, gdyż gwarantuje dostawy prądu zarówno
aktywność wytwórcza potrzebuje energii jako dla skoncentrowanych, wysoce zurbanizowa-
wkładu, aby mogła zaistnieć. Mimo iż zarówno nych terenów miejskich, jak i rozproszonych
w dziedzinie promocji energetycznej wydajno- obszarów wiejskich  oczywiście przy założe-
ści, jak i w kwestii obniżenia kosztów tech- niu, że zostanie on odpowiednio  ujarzmiony .
nologii niskoemisyjnych poczyniono istotne Sekretarz Generalny ONZ Ban Ki-moon
postępy, są one zagrożone przez zyskujące zapoczątkował ogólnoświatową inicjatywę pod
od pewnego czasu na popularności praktyki nazwą Zrównoważona energia dla wszystkich,
wydobywania oraz eksploatacji  niekonwen- która za priorytet stawia sobie wypełnienie
cjonalnych złóż ropy i gazu na świecie, takich trzech powiązanych ze sobą celów: zapewnie-
jak mająca obecnie miejsce gazowa  rewolucja nie powszechnego dostępu do nowoczesnych
łupkowa czy wzmożona ekstrakcja ropy z ro- usług dostawy energii, podwojenie współ-
ponośnych piasków bitumicznych. czynnika podniesienia wydajności energetycz-
Nr 1/2015
28
GA
OS SIECI CIFAL
nej na świecie oraz podwojenie udziału energii
pochodzÄ…cej ze z
ródeł odnawialnych w glo-
balnym zużyciu energii. W celu utrzymania
rozmachu i impetu w rozwijaniu rozwiązań na
rzecz czystszej i wydajniejszej energii, Sekre-
tarz Generalny ogłosił lata 2014-2024  Deka-
dą zrównoważonej energii dla wszystkich .
Jak pokazują doświadczenia, sektor energii
odnawialnej okazuje się być najefektywniej-
szy wtedy, gdy kluczowi na tym polu gracze,
tacy jak: inwestorzy, producenci, użytkownicy,
propagatorzy oraz organy kontroli połączą
swoje siły w celu przezwyciężenia barier.
Szkocja stanowiła w tym przypadku swoiste
pole doświadczalne dla niezliczonych projek-
tów obejmujących programy produkcji zielonej
energii przez społeczności lokalne, dzięki
czemu odegrała kluczową rolę w programie
Zrównoważona energia dla wszystkich. Kraj
ten zasobny jest w rezerwy energii wiatrowej
i wodnej (energia prądów morskich, pływów
i falowania), które stanowią aż 25% wiatro-
wych zasobów energetycznych Europy oraz
25% jej potencjału pochodzącego z morskiej
energii pływowej. Ponadto Szkocja posiada
solidny i prężnie rozwijający się sektor prze-
mysłu bazujący na energii odnawialnej i tech-
nologiach niskoemisyjnych, jak również do-
brze prosperujący model partnerstwa między
rządem, biznesem oraz działalnością badaw- od projektów na małą skalę, na wielkich inwe-
czo-rozwojową. stycjach kończąc.
Inicjując działania w ramach  Dekady zrów- Żyjemy w czasach niestabilnych cen ropy,
noważonej energii dla wszystkich , CIFAL następstwem czego są dysproporcje w dyna-
Szkocja oraz Uniwersytet Strathclyde wspólnie mice wzrostowej krajów rozwijających się.
opracowały internetowy kurs pod nazwą Gospodarki tych państw cierpią wskutek gwał-
 Odnawialne energie dla krajów rozwijają- townie zwyżkujących kosztów energii, co
cych się . Celem kursu jest podniesienie nie pozostaje bez wpływu na ich podatne na
kompetencji osób z sektora publicznego (lo- załamania budżety krajowe. W efekcie środki
kalnych decydentów, urzędników wydziałów otrzymywane z międzynarodowych funduszy
zajmujących się energią lub zrównoważonym rozwojowych na zredukowanie narodowych
rozwojem), by umożliwić im podejmowanie długów muszą być przeznaczane na centralne
świadomych decyzji dotyczących tego, które programy walki z ubóstwem.
z technologii pozyskiwania energii odnawial- Rok 2015 daje nadziejÄ™ na epokowe prze-
nej w sposób optymalny zaspokoją energe- miany, stanowiąc dziejowy moment, w któ-
tyczne zapotrzebowanie danego regionu czy rym udało się w końcu osiągnąć globalny
społeczności lokalnej. Realizowany w ramach konsensus w sprawie ramowego programu
e-learningowej platformy Instytutu ONZ zrównoważonego rozwoju odpowiadającego
ds. Badań i Szkoleń (UNITAR) kurs oferuje na kluczowe dylematy naszych czasów, takie
wgląd w dziedzinę zarządzania przedsięwzię- jak choćby zapewnienie w przyszłości bardziej
ciami dotyczącymi proekologicznych oraz zrównoważonej energii dla wszystkich.
bezpiecznych zrównoważonych technologii
pozyskiwania energii odnawialnej, poczÄ…wszy www.cifalscotland.org
Efektywność energetyczna
29
GA
OS SIECI CIFAL
Rok 2015  Międzynarodowym
Rokiem Światła
MARZENA WOy
NIAK-TROJANOWSKA  koordynator programu, CIFAL PÅ‚ock
Organizacja Narodów Zjednoczonych ogło- Wspomniał on również o swojej inicjatywie
siła rok 2015 Rokiem Światła, chcąc zwrócić Zrównoważona Energia dla Wszystkich, dzięki
uwagę społeczeństw na kwestie związane ze której nastąpiło znaczne przyspieszenie dzia-
światłem i jego zastosowaniami oraz wskazać, łań na rzecz trzech zasadniczych celów, które
w jaki sposób technologie oparte na świetle powinny zostać osiągnięte do 2030 r. Należą
przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju do nich: zapewnienie powszechnego dostępu
i znalezienia rozwiązań dla globalnych wyzwań do energii, istotna poprawa efektywności
w dziedzinie energetyki, edukacji, rolnictwa energetycznej oraz zwiększenie udziału energii
i zdrowia. ze z
ródeł odnawialnych. Dzięki temu mamy
Sekretarz Generalny ONZ, Ban Ki-moon niezakłócony dostęp do energii w domach,
w swoim przemówieniu na rozpoczęcie Mię- szpitalach, firmach, co czyni naszą przyszłość
dzynarodowego Roku Światła 20 stycznia bezpieczniejszą.
2015 r. zaznaczył, iż światło wpływa znaczą- Celem Międzynarodowego Roku Światła jest
co na wdrożenie Milenijnych Celów Rozwoju, również wzmocnienie współpracy środowisk
osiągnięcie przyszłych Celów Zrównoważone- naukowych na rzecz krajów rozwijających się
go Rozwoju oraz przeciwdziałanie zmianom oraz rozwój edukacji i nauki w tych regionach.
klimatycznym.
Więcej informacji na temat Międzynarodowego Roku Światła jest dostępnych na stronie
http://www.light2015.org/Home/About.html
Nr 1/2015
30
y
ródło :
www.light2015.org
WYDARZENIA
SMART CITY FORUM 
 relacja z konferencji
Dr KRZYSZTOF BUCZKOWSKI  CIFAL PÅ‚ock
SMART CITY FORUM  HOTEL WESTIN w Warszawie
W dniach 18-19 lutego 2015 roku w Hotelu Westin w Warszawie odbyło się Smart City
Forum  nowa inicjatywa poświęcona inteligentnym miastom w Polsce. Konferen-
cja zgromadziła ponad 500 uczestników, w tym wybitnych ekspertów, prezydentów
polskich miast, licznych przedstawicieli urzędów marszałkowskich, administracji lo-
kalnej i biznesu, a Magazyn  Innowacja i Rozwój wydawany przez płocki CIFAL objął
wydarzenie patronatem medialnym.
Uroczystego otwarcia konferencji dokonali: Tomasz Misiak (PrzewodniczÄ…cy Rady
Nadzorczej MM Conferences) oraz Mariusz Gaca (PrzewodniczÄ…cy Rady Programo-
wej, Wiceprezes Orange Polska). Gościem Honorowym był Prezydent Wrocławia Rafał
Dutkiewicz. W Forum udział wzięli, m.in. Roman Dmowski (Wiceminister Admini-
stracji i Cyfryzacji), Marcin Krupa (Prezydent Katowic), Wojciech Szczurek (Prezydent
Gdyni), Tadeusz Krzakowski (Prezydent Legnicy), Robert Biedroń (Prezydent Słup-
ska), Michał Olszewski (Wiceprezydent Warszawy).
Pierwszy blok tematyczny poświęcony był idei Smart City oraz Smart Society,
w którym prelegenci, m.in. Mark Day (Microsoft), Michał Olszewski (Wiceprezydent
Warszawy) i Braam Burggraaff (Iconics) przedstawili konkretne przykłady wdrażania
rozwiązań Smart City w Londynie, Barcelonie i Warszawie oraz podali rekomendacje,
w jaki sposób usprawnić funkcjonowanie miast.
Zarządzanie inteligentnym miastem to także coraz większy udział samych miesz-
kańców w podejmowaniu konkretnych decyzji. Standardem są już konsultacje spo-
łeczne czy budżety partycypacyjne, ale przyszłość będzie wymagała od decydentów
zarówno uwzględnienia kolejnych kanałów dystrybucji, jak i pozyskiwania informacji.
31
Foto :
CIFAL PÅ‚ock
WYDARZENIA
Konferencja zgromadziła liczne grono polskich samorządowców,
po prawej Rafał Dutkiewicz  Prezydent Wrocławia.
Paweł Jakubik z Microsoft Polska nie wyobraża sobie budowy smart city bez włą-
czenia użytkowników różnego rodzaju urządzeń mobilnych, takich jak smartfony
czy tablety, których w Polsce jest już 25 milionów. Są już w naszym kraju miasta,
które wychodzą naprzeciw tym oczekiwaniom. Jednym z liderów jest niewątpliwie
Poznań, który od kilku lat zachęca mieszkańców do dzielnia się pomysłami i aktyw-
nego udziału w tworzeniu mobilnych aplikacji w ramach programu Cyfrowy Poznań.
Aktualnie oferuje już ich kilkanaście, a jak obiecuje Wojciech Pelc z Urzędu Miasta
w Poznaniu, będą przybywały nowe.
Pierwszego dnia omówione zostały również kwestie korzyści dla mieszkańców
i przedsiębiorców płynące z zastosowania otwartych rozwiązań technologicznych,
a po wystąpieniu prelegentów odbył się panel dyskusyjny z udziałem, m.in. Leszka
Hołdy (Integrated Solutions), Jana Buczkowskiego (MPECWiK  Środa Wielkopolska)
i dra Krzysztofa Głuca (Sądeckie Wodociągi Sp.z o.o.). Pierwszy dzień konferencji
zakończył blok tematyczny dotyczący aspektów prawnych i organizacyjnych Smart
Cities.
SMART CITY FORUM
Więcej na: www.polskainfrastruktura.pl
Nr 1/2015
32
Foto :
CIFAL PÅ‚ock
Foto :
CIFAL PÅ‚ock
WYDARZENIA
W drugim dniu z kolei zostały poruszone kwestie dotyczące m.in. sposobów płat-
ności w miastach i miasteczkach przyszłości. W dyskusji moderowanej przez Jacka
Uryniuka zabrali głos, m.in. Jakub Kiwior (Visa Europe), Karol Stec (Polska Organiza-
cja Handlu i Dystrybucji) oraz Paweł Bułgaryn, (Ministerstwo Finansów). O z
ródłach
danych i zarządzaniu informacją mówili, m.in. Krzysztof A
ukaszuk (AMG.net/Atos
Polska), Bogusław Prokop (Białostocka Komunikacja Miejska) oraz dr hab. prof. An-
drzej Sobczak (Instytut Informatyki i Gospodarki Cyfrowej, SGH w Warszawie). Rola
ICT w zarządzaniu infrastrukturą Smart Cities to temat, który zakończył drugi dzień
Kongresu. O obecnym, potencjalnym i przyszłym stanie mówili, m.in. przedstawiciele
miasta Wrocławia oraz dyrektorzy i kierownicy spółek technologicznych. Poruszone
zostały kwestie makrokorzyści z mikronawigacji i beaconów, synergii podsystemów
infrastruktury oraz wykorzystania systemu e-usług w zarządzaniu infrastrukturą
spółdzielni mieszkaniowej. Blok zakończył się panelem dyskusyjnym podsumowują-
cym najlepsze dotychczasowe praktyki i rozwiÄ…zania.
Wszyscy prelegenci zgodnie przyznawali, że powstawanie smart city to proces
długotrwały i warunkowany prawidłowo opracowanym planem działania. Podsumo-
wując swoje wystąpienie, dr hab. Andrzej Sobczak dodał, iż miasto, pełniąc rolę swo-
istego architekta, winno przygotować adekwatną do wyzwań przyszłości strategię
swojego rozwoju, tak by dzięki wdrażaniu uzupełniających się projektów korzystać
z efektu synergii. Kluczem do sukcesu będzie oczywiście także dobór odpowiednich
narzędzi, zarówno technicznych, jak i organizacyjnych, czyli uwzględnienie możliwie
najszerszego kręgu interesariuszy.
SMART CITY FORUM  HOTEL WESTIN w Warszawie
Smart City Forum to pierwsze tego typu wydarzenie zorganizowane na takÄ… skalÄ™,
umożliwiające spotkanie z decydentami szczebla krajowego oraz znanymi eksper-
tami z takich branż, jak: IT, telekomunikacja, infrastruktura, transport, energetyka.
Szerokie grono ekspertów nie tylko potwierdziło trafność zaproponowanych nowych
rozwiązań dla mniejszych miast, ale dało szansę na nawiązanie współpracy pomiędzy
uczestnikami forum a podmiotami, które wdrożyły inicjatywę smart city. (oprac. Cifal
PÅ‚ock, MMC Polska)
Efektywność energetyczna
33
WYDARZENIA
WIEM JAK...
WYDARZENIA
Międzynarodowe Centrum Rozwoju Lokalnego CIFAL Płock Sp. z o.o.
CIFAL Płock to afiliowany ośrodek szkoleniowy ONZ Instytutu ds. Szkoleń i Badań
UNITAR, członek światowej sieci CIFAL. Celem działalności jest prowadzenie szkoleń
z zakresu zrównoważonego rozwoju społecznego w kontekście odpowiedzialności
władz lokalnych. Biorą w nich udział wybitni specjaliści oraz władze samorządowe
i centralne, NGO, sektor prywatny i środowiska akademickie z 22 krajów Europy
Åšrodkowo-Wschodniej, w tym Polski.
Jak dotąd CIFAL Płock zorganizował kilkadziesiąt wydarzeń konferencyjnych i szkole-
niowych o tematyce związanej z usługami miejskimi (transport, woda, energia, odpa-
dy), rozwojem biznesu (PPP, ekonomia społeczna) i ekologią (zmiany klimatyczne,
ekorozwój miast), nad którymi patronaty objęli: Prezydent RP, Ministerstwa RP
(Infrastruktury, Gospodarki, Środowiska, Rozwoju Regionalnego), a także przedsta-
wiciele sektora prywatnego (Veolia Environnement, DEXIA, Alcatel, Gesellschaft für
Internationale Zusammen-arbeit GIZ, PKN ORLEN SA), agend ONZ (UNDP, UNEP Grid,
UNHCR) i innych instytucji z Polski i zagranicy (PwC, Deloitte, KAPE).
Dzięki 10-letniemu doświadczeniu CIFAL Płock oferuje bezpośredni kontakt z eks-
pertami z całego świata.
Zapraszamy do współpracy.
Mapa sieci CIFAL
Nr 1/2015
34