Efektywność energetyczna w prawodawstwie wspólnotowym
Autor: Jacek Biedrzycki, Piotr Seklecki - Departament Integracji Europejskiej i
Studiów Porównawczych URE
(Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki  nr 1/2007)
Zało\
enia wspólnej polityki efektywnego wykorzystania energii znalazły odzwierciedlenie w
aktach prawnych przyjętych przez organa ustawodawcze Unii Europejskiej. Zapisy dyrektyw
regulują zagadnienia efektywnościowe w wielu aspektach funkcjonowania tak
przedsiębiorstw, jak i gospodarstw domowych. Stąd krótka prezentacja najistotniejszych
regulacji prawnych dotyczących tego tematu.
1. Dyrektywa 2006/32/WE z 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego
wykorzystania energii i usług energetycznych oraz uchylająca Dyrektywę Rady
93/76/EWG
Głównym celem Dyrektywy 2006/32/WE[1] jest osiągnięcie uzasadnionej ekonomicznie
poprawy efektywności końcowego u\
ytkowania paliw i energii w państwach Unii
Europejskiej przez:
ustalenie celów, mechanizmów i zachęt,
-
ustalenie instytucjonalnych, finansowych i prawnych ram dla usunięcia istniejących barier
-
rynkowych mających wpływ na efektywność końcowego u\
ytkowania energii,
promowanie programów słu\
ących poprawie efektywności energetycznej,
-
rozwijanie rynku wysokiej jakości usług energetycznych dla u\
ytkowników końcowych,
-
zharmonizowanie metodologii obliczania i weryfikowania oszczędności energii.
-
Dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do przyjęcia krajowego celu
indykatywnego w zakresie oszczędności energii w wysokości 9% w dziewiątym roku jej
stosowania. Czas na jej wdro\
enie kraje członkowskie mają do 17 maja 2008 r.
2. Dyrektywa 2004/8/WE z 11 lutego 2004 r. w sprawie wspierania kogeneracji w
oparciu o zapotrzebowanie na ciepło u\
ytkowe na rynku wewnętrznym energii oraz
zmieniająca dyrektywę 92/42/EWG[2]
Dyrektywa 2004/8/WE, której dostosowanie do prawa krajowego miało nastąpić do 21 lutego
2006 r., zobowiązała Komisję Europejską do określenia ujednoliconych wartości
referencyjnych sprawności rozdzielonej produkcji energii elektrycznej i ciepła wg których
będzie obliczana sprawność kogeneracji. Po określeniu przez Komisję ujednoliconych
wartości referencyjnych, państwa członkowskie są zobowiązane w okresie 6 miesięcy od dnia
opublikowania ww. wartości do wydania gwarancji pochodzenia energii elektrycznej
wytwarzanej w wysokosprawnej kogeneracji, czyli w takiej, w której wytwarzana ilość
energii przynosi oszczędności energii pierwotnej (obliczonej wg wzoru zawartego w
załączniku nr III do dyrektywy) w wysokości co najmniej 10% w porównaniu z wartościami
odpowiednimi dla rozdzielnej produkcji ciepła i energii elektrycznej. Ponadto państwa
członkowskie są obowiązane do podjęcia niezbędnych środków do zagwarantowania przesyłu
i dystrybucji energii elektrycznej produkowanej w kogeneracji. Państwa członkowskie mogą
zapewnić tak produkowanej energii priorytetowy dostęp do systemu sieciowego. Kolejnym
wsparciem dla kogeneracji jest nało\
enie na państwa członkowskie obowiązku przeglądu
dotychczasowego ustawodawstwa krajowego m.in. pod względem środków i mechanizmów
zachęcających do projektowania jednostek kogeneracyjncych dostosowanych do gospodarczo
uzasadnionego zapotrzebowania na produkcję ciepła u\
ytkowego.
3. Dyrektywa 2005/32/WE z 6 lipca 2005 r. ustanawiająca ogólne zasady ustalania
wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów wykorzystujących energię
Dyrektywa 2005/32/WE, obowiązująca od 11 sierpnia 2005 r., określa ramy uwzględniania
aspektów środowiskowych w procesie projektowania i opracowywania produktów. Podaje
ona definicję wymagań, jakie produkty wykorzystujące energię muszą spełniać, aby mogły
zostać wprowadzone na rynek. Dyrektywa zmieniła równie\
zapisy: Dyrektywy Rady
92/42/EWG z 21 maja 1992 r. w sprawie wymogów sprawności dla nowych kotłów wody
gorącej opalanych paliwem płynnym lub gazowy, Dyrektywy 96/57/WE z 3 września 1996
r. w sprawie wymagań efektywności energetycznej chłodziarek, chłodziarek-zamra\
arek i
zamra\
arek typu domowego oraz Dyrektywy 2000/55/WE z 18 września 2000 r. w sprawie
wymogów efektywności energetycznej stateczników do oświetlenia fluorescencyjnego.
4. Dyrektywa 2002/91/WE z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki
energetycznej budynków
Dyrektywa 2002/91/WE, która zaczęła obowiązywać od 4 stycznia 2003 r., wymaga
zaostrzenia norm dotyczących zu\
ycia energii w budynkach całej Europy. Zgodnie z
zapisami dyrektywy w całej UE stosowana będzie wspólna metodologia obliczania
charakterystyki energetycznej budynku. Metoda ta powinna uwzględniać wszystkie czynniki
wpływające na zu\
ycie energii i klasyfikować budynki zgodnie z ich rodzajem, wielkością i
przeznaczeniem. Ponadto państwa członkowskie określą minimalne wymagania dotyczące
charakterystyki energetycznej a system certyfikacji oceny charakterystyki energetycznej
budynków spowoduje, \
e poziomy zu\
ycia energii będą bardziej przejrzyste dla właścicieli
budynków, najemców i u\
ytkowników. Obowiązek udostępniania informacji o
charakterystyce energetycznej budynku nabywcy lub u\
ytkownikowi spowoduje, \
e firmy
budowlane lub wynajmujący będą promować energooszczędne technologie, a to z kolei
będzie powodować zmniejszenie kosztów u\
ytkowania, np. kotły grzewcze i systemy
klimatyzacji o mocach większych ni\
ustalone minimum będą podlegać regularnym
kontrolom, mającym na celu sprawdzenie ich sprawności energetycznej i emisji gazów
cieplarnianych.
Pakiet legislacyjny w tej dziedzinie uzupełniają tak\
e następujące akty prawne:
- Dyrektywa Rady 92/42/EWG z 21 maja 1992 r. w sprawie wymogów sprawności dla
nowych kotłów wody gorącej opalanych paliwem płynnym lub gazowym;
- Dyrektywa Rady nr 89/106/EWG z 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbli\
enia przepisów
ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich odnoszących
się do wyrobów budowlanych;
- Dyrektywa Rady 93/68/EWG z 22 lipca 1993 r. zmieniająca m.in. Dyrektywę
89/106/EWG.
5. Etykietowanie efektywności energetycznej: urządzeń AGD oraz biurowych[3]
Zgodnie z regulacjami wspólnotowymi, wszystkie nowe sprzęty gospodarstwa domowego
muszą być opatrzone etykietą energetyczną. Etykiety te są bardzo przydatne, kiedy szukamy
nowych sprzętów gospodarstwa domowego, pomagają bowiem nam w podjęciu właściwej
decyzji. Dla ró\
nego rodzaju urządzeń AGD brane są pod uwagę odmienne kryteria, jednak\
e
standardem na wszystkich etykietach są symbole: wydajność energetyczna (skala od  A -
najbardziej efektywny do  G - najmniej efektywny) oraz zu\
ycie energii. Ponadto etykiety
pralek i zmywarek informują o zu\
yciu wody i pojemności urządzenia, natomiast w
przypadku \
arówek oprócz skali efektywności, etykiety mówią o długości ich działania w
godzinach, a tak\
e informują o ich mocach. Ilość wymienionych poni\
ej dyrektyw ilustruje
unijny dorobek legislacyjny w tej sprawie:
- Dyrektywa Komisji 2003/66/WE z 3 czerwca 2003 r. zmieniająca Dyrektywę 94/2/WE
wykonującą Dyrektywę Rady 92/75/EWG w zakresie etykiet efektywności energetycznej
chłodziarek, chłodziarko-zamra\
arek, zamra\
arek typu domowego;
- Dyrektywa Komisji 2002/40/WE z 8 maja 2002 r. wykonująca Dyrektywę Rady
92/75/EWG w sprawie etykiet efektywności energetycznej piekarników elektrycznych
typu domowego;
- Dyrektywa Komisji 2002/31/WE z 22 marca 2002 r. wykonująca Dyrektywę Rady
92/75/EWG w sprawie etykiet efektywności energetycznej urządzeń klimatyzacyjnych
typu domowego;
- Dyrektywa Komisji 1999/9/WE z 26 lutego 1999 r. zmieniająca dyrektywę 97/17/WE
wykonującą Dyrektywę Rady 92/75/EWG w odniesieniu do etykiet efektywności
energetycznej zmywarek bębnowych typu domowego;
- Dyrektywa Komisji 98/11/WE z 27 stycznia 1998 r. wykonująca Dyrektywę Rady
92/75/EWG w zakresie etykietowania energii lamp gospodarstwa domowego;
- Dyrektywa Komisji 2002/31/WE z 22 marca 2002 r. wykonująca Dyrektywę Rady
92/75/EWG w sprawie etykiet efektywności energetycznej urządzeń klimatyzacyjnych
typu domowego;
- Dyrektywa Komisji 1999/9/WE z 26 lutego 1999 r. zmieniająca Dyrektywę 97/17/WE
wykonującą Dyrektywę Rady 92/75/EWG w odniesieniu do etykiet efektywności
energetycznej zmywarek bębnowych typu domowego;
- Dyrektywa Komisji 98/11/WE z 27 stycznia 1998 r. wykonująca Dyrektywę Rady
92/75/EWG w zakresie etykietowania energii lamp gospodarstwa domowego;
- Dyrektywa Komisji 97/17/WE z 16 kwietnia 1997 r. wykonująca Dyrektywę Rady
92/75/EWG w zakresie etykiet efektywności energetycznej zmywarek bębnowych typu
domowego;
- Dyrektywa Komisji 96/89/WE z 17 grudnia 1996 r. zmieniająca Dyrektywę 95/12/WE
wykonującą Dyrektywę Rady 92/75/EWG w zakresie etykiet efektywności energetycznej
pralek bębnowych typu domowego;
- Dyrektywa Komisji 96/60/WE z 19 września 1996 r. wykonująca Dyrektywę Rady
92/75/EWG w zakresie etykiet efektywności energetycznej pralko-suszarek bębnowych
typu domowego;
- Dyrektywa Komisji 95/13/WE z 23 maja 1995 r. wykonująca Dyrektywę Rady 92/75/EWG
w zakresie etykiet efektywności energetycznej suszarek bębnowych typu domowego;
- Dyrektywa Komisji 95/12/WE z 23 maja 1995 r. wykonująca Dyrektywę Rady 92/75/EWG
w zakresie etykiet efektywności energetycznej pralek bębnowych typu domowego;
- Dyrektywa Komisji 94/2/WE z 21 stycznia 1994 r. wykonująca Dyrektywę Rady
92/75/EWG w zakresie etykiet efektywności energetycznej chłodziarek, chłodziarko-
zamra\
arek i zamra\
arek typu domowego;
- Dyrektywa Rady 92/75/EWG z 22 września 1992 r. w sprawie wskazania poprzez
etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie, zu\
ycia energii oraz innych
zasobów przez urządzenia gospodarstwa domowego.
* * *
W prawodawstwie wspólnotowym są równie\
dyrektywy pośrednio związane z
problematyką efektywności energetycznej, np. Dyrektywa 96/61/WE (IPPC) z 24 września
1996 r. dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli;
Dyrektywa 2001/80/WE (LCP) Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 paz
dziernika
2001 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z du\
ych
obiektów energetycznego spalania; Dyrektywa 2001/81/WE Parlamentu Europejskiego i
Rady z dnia 23 paz
dziernika 2001 r. w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych
rodzajów zanieczyszczenia powietrza; Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i
Rady z dnia 13 paz
dziernika 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziałami emisji
gazów cieplarnianych w UE oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE.
Efektywność energetyczna w krajowym porządku prawnym
Podstawowe zagadnienia odnoszące się do efektywności energetycznej zapisane zostały w
ustawie - Prawo energetyczne z 10 kwietnia 1997 r. z póz
niejszymi zmianami (Dz. U. z 2006
r. Nr 89, poz. 625, Nr 104, poz. 708, Nr 158, poz. 1123 i Nr 170, poz. 1217), w następujących
artykułach:
" Art. 9a
Artykuł ten ustanawia pewne preferencje dla energii elektrycznej i ciepła
wytworzonych w odnawialnych z
ródłach energii oraz dla energii elektrycznej
wytwarzanej w skojarzeniu z ciepłem, promuje on tym samym pro-efektywnościowe
technologie wytwórcze. Preferencje te polegają na nało\
eniu na:
- przedsiębiorstwa zajmujące się wytwarzaniem lub obrotem energią elektryczną i
sprzedające tę energię odbiorcom końcowym obowiązku uzyskania i umorzenia
świadectw pochodzenia,
- sprzedawcę z urzędu obowiązku zakupu energii elektrycznej wytworzonej w
z
ródłach odnawialnych,
- przedsiębiorstwa zajmujące się obrotem ciepłem i sprzedające to ciepło obowiązku
zakupu ciepła wytworzonego w z
ródłach odnawialnych,
- przedsiębiorstwa zajmujące się wytwarzaniem lub obrotem energią elektryczną i
sprzedające tę energię odbiorcom końcowym obowiązku zakupu energii elektrycznej
wytworzonej w skojarzeniu z ciepłem.
" Art. 13 i art. 14
Artykuły te umieszczają efektywność energetyczną pośród innych wa\
nych celów
polityki energetycznej państwa.
" Art. 16 ust. 3 pkt 3
Artykuł wprowadzając przedsięwzięcia racjonalizujące zu\
ycie paliw i energii u
odbiorców do planów rozwoju przedsiębiorstw sieciowych, stwarza podstawy do
uznania przez regulatora nakładów poniesionych na ww. cel za koszty uzasadnione, w
procesie zatwierdzania taryf (tych\
e przedsiębiorstw sieciowych).
" Art. 23 ust. 2
Zapisy tego artykułu umiejscawiają ró\
ne obowiązki związane z szeroko rozumianym
pomiarem, kontrolowaniem i rozpowszechnianiem informacji nt. poprawy
efektywności energetycznej w zakresie działania Prezesa URE.
" Art. 45
Artykuł pozwala na uwzględnienie nakładów inwestycyjnych poniesionych przez
elektroenergetyczne przedsiębiorstwa sieciowe na m.in. poprawę efektywności
wytwarzania energii elektrycznej w latach 1993-1998, w kosztach uzasadnionych
działalności tych\
e przedsiębiorstw. Stwarza on tak\
e mo\
liwość uwzględnienia w
taryfach dla paliw gazowych, energii elektrycznej i ciepła kosztów współfinansowania
przez przedsiębiorstwa energetyczne przedsięwzięć i usług zmierzających do
zmniejszenia zu\
ycia paliw i energii u odbiorców.
" Art. 46
Zapisy artykułu 46 nakładają na ministra właściwego ds. gospodarki obowiązek
wydania rozporządzeń określających szczegółowe zasady kształtowania i kalkulacji
taryf dla paliw gazowych, energii elektrycznej i ciepła wraz ze szczegółowymi
zasadami rozliczeń w obrocie tymi nośnikami energii. W świetle tego artykułu
wymienione wcześniej rozporządzenia uwzględniać muszą m.in. zapisy o poprawie
efektywności dostarczania i wykorzystywania paliw gazowych, energii elektrycznej i
ciepła.
" Art. 52
Artykuł ten nakłada na producentów i importerów wprowadzanych do obrotu urządzeń
obowiązek zamieszczania informacji o efektywności energetycznej tych\
e na etykiecie
i w charakterystyce technicznej.
Akty wykonawcze do ustawy - Prawo energetyczne regulujące poszczególne zagadnienia z
obszaru efektywności:
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 20 maja 2005 r. w sprawie wymagań
dotyczących dokumentacji technicznej, stosowania etykiet i charakterystyk
technicznych oraz wzorów etykiet dla urządzeń (Dz. U. z 6 czerwca 2005 r.),
Rozporządzenia taryfowe z 2004 r.,
 Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 9 grudnia 2004 r. w sprawie
szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej wytwarzanej w
skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła (Dz. U. z 17 grudnia 2004 r.),
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 19 grudnia 2005 r. w sprawie szczegółowego
zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw
pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej oraz zakupu energii elektrycznej i ciepła
wytworzonych w odnawialnych z
ródłach energii (Dz. U. z 29 grudnia 2005 r.).
Ustawa o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych z 18 grudnia 1998 r. (Dz. U. z
1998 r. Nr 162, poz. 1121 z 30 grudnia 1998 r.).
Celem ustawy jest:
- wspieranie przedsięwzięć termomodernizacyjnych nakierowanych na:
a) zmniejszenie zu\
ycia energii dostarczanej do budynków mieszkalnych, budynków
zbiorowego zamieszkania i budynków słu\
ących do wykonywania przez jednostki samorządu
terytorialnego zadań publicznych na potrzeby ogrzewania oraz podgrzewania wody
u\
ytkowej;
b) zmniejszenie strat energii w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz zasilających je
lokalnych z
ródłach ciepła, je\
eli budynki wymienione w lit. a), do których dostarczana jest z
tych sieci energia, spełniają wymagania w zakresie oszczędności energii określone
obowiązującymi przepisami lub zostały podjęte działania mające na celu zmniejszenie
zu\
ycia energii dostarczanej do tych budynków;
c) całkowitą lub częściową zamianę konwencjonalnych z
ródeł energii na z
ródła
niekonwencjonalne, w tym z
ródła odnawialne,
- stworzenie Funduszu Termomodernizacji i dysponowanie jego środkami.
Akty wykonawcze do powy\
szej ustawy regulujące zagadnienia przeprowadzania i
weryfikacji audytu energetycznego:
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 15 stycznia 2002 r. w sprawie szczegółowego
zakresu i formy audytu energetycznego. (Dz. U. z 15 lutego 2002 r.),
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 15 stycznia 2002 r. w sprawie weryfikacji audytu
energetycznego. (Dz. U. z 15 lutego 2002 r.).
Ustawa o ratyfikacji Traktatu Karty Energetycznej oraz Protokołu Karty Energetycznej
dotyczącego efektywności energetycznej i odnośnych aspektów ochrony środowiska z 26
maja 2000 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 53, poz. 636 z 7 lipca 2000 r.) jest aktem o charakterze
ideowym oraz wyra\
ającym wolę polityczną wdro\
enia do krajowego porządku prawnego
zapisów dotyczących między innymi efektywności energetycznej.
[1]
Tocząca się od kilku lat dyskusja nad poprawą funkcjonowania wewnętrznego rynku Unii Europejskiej
zaowocowała przygotowaniem przez Komisję Europejską i przedstawieniem w grudniu 2003 r. pakietu
projektów aktów prawnych w skład którego wszedł m.in. projekt ww. dyrektywy (patrz: Biuletyn URE Nr
2/2005).
[2]
Więcej na temat tej dyrektywy w art. Małgorzaty Kozak pt. Kogeneracja w Unii Europejskiej  nowe
regulacje, Biuletyn URE Nr 4/2004.
[3]
Na podstawie porozumienia z grudnia 2000 r. Stany Zjednoczone oraz Unia Europejska wspólnie koordynują
program  Energy Star , który promuje na obu rynkach urządzenia sprzętu biurowego, które charakteryzują się
efektywnym zu\
yciem energii. Producenci sprzętu biurowego mogą dobrowolnie umieszczać na swoich
produktach logo  Energy Star zyskując tym samym uznanie, \
e ich produkt spełnia najwy\
sze kryteria
efektywnościowe. Negocjacje w sprawie kontynuacji programu zakończyły się w czerwcu 2006 r. i spodziewane
jest podpisanie drugiego porozumienia na przełomie 2006/2007 r.