Kopalnia Złota w Złotym Stoku
Kamieniec Ząbkowicki
Lokalizacja:
województwo dolnoS
ląskie
powiat ząbkowicki
gmina Złoty Stok
miejscowoS
ć Złoty Stok
5592
Rejon geograficzny:
Sudety z Przedgórzem Sudeckim
Sudety Wschodnie
Góry Złote
Jednostka geologiczna:
Sudety
metamorfik Lądka-R
nieżnika,
strefa tektoniczna Złoty Stok- Skrzynka
3634
Lądek Zdrój
Kopalnia złota w Złotym Stoku znajduje się na skupienia i właS
nie tam koncentrowała się eksploatacja.
południowym skraju miasta, u podnóży Gór Złotych, u Prace górnicze w złotostockiej kopalni prowadzone były
wylotu Złotego Jaru. Obiekt geoturystyczny obejmuje na czterech polach eksploatacyjnych. Największe z nich
1
podziemną kopalnię oraz jej najbliższe otoczenie  Złoty tzw. Pole Zachodnie położone jest na południowy-zachód
Jar wraz z nieczynnym kamieniołomem. od miasta pod górą Haniak. Tutaj prace eksploatacyjne
3
Obszar Złotego Stoku należy do strefy Złoty Stok  Skrzynka, sięgnęły najgłębiej, a wyrobiska rozmieszczone były aż na 21
należącej do jednostki zwanej kopułą orlicko-S
nieżnicką. Strefa poziomach. W XVI wieku kopalnia dostarczała 150 kg złota
ta zbudowana jest ze skał, których różnorodnoS
ć jest efektem rocznie, a w ciągu całego okresu wydobywczego sięgającego
wieloetapowego metamorfizmu i związanych z tym wielu etapów XX wieku (kopalnie zamknięto wysadzając szyby w 1962
deformacji, mylonityzacji i blastezy. Występują tu różnego roku) szacuje się, że uzyskano 16 ton czystego złota.
rodzaju skały metamorficzne (skały przeobrażone na skutek Górnictwo w okolicach Złotego Stoku ma ponad
ciS
nienia i temperatury), takie jak łupki biotytowe, kwarcowe tysiącletnią tradycję. Początkowo okoliczni mieszkańcy wy-
i amfibolitowe oraz gnejsy i amfibolity. Ten złożony inwentarz dobywali złoto z czapy wietrzeniowej złoża złotostockiego
skalny uzupełniają soczewy marmurów dolomitowych, które na lub z aluwiów górskich potoków. Udokumentowana eksplo-
kontakcie z łupkami metamorficznymi tworzą różnej miąższoS
ci atacja złóż arsenu i złota w Złotym Stoku sięga XIII wieku,
strefy skarnów oraz serpentynitów wykształconych w odmia- a pierwszy zachowany zapis o prowadzonych tu robotach
nie zielonej i czarnej. Serpentynizacja skał węglanowych miała górniczych pochodzi z 1273 r. W XV wieku kopalnie miały
charakter metasomatyczny i wywołana była oddziaływaniem rangę najbardziej wydajnych na R
ląsku a na XVI wiek przy-
bogatych w krzemionkę roztworów hydrotermalnych padł największy rozkwit górnictwa złota i samego miasta.
związanych z intruzją kłodzko-złotostocką. W 1565 roku główny szyb wydobywczy głębokoS
ci 72 m
W kamieniołomie kruszywa skalnego w Złotym Jarze zawalił się grzebiąc pod ziemią 59 górników. Katastrofa ta i
(proponowanym jako stanowisko dokumentacyjne) można kolejne (1631 r.) doprowadziły w konsekwencji do upadku
2
obserwować największe odsłonięcie tych skał. górnictwa w Złotym Stoku. Dopiero w drugiej połowie XVII
W obrębie tak skomplikowanej jednostki geologicznej wieku rozpoczęto eksploatację i przerób rudy arsenowej
powstało polimetaliczne siarczkowe złoże kruszców. Ge- oraz odzysk arszeniku. Od 1709 r. przez ponad 100 lat Złoty
netycznie związane jest ono z waryscyjską intruzją kłodzko Stok stał się głównym dostawcą arszeniku na cały S
wiat. Złoto
- złotostocką. Największe znane ciało rudonoS
ne miało stanowiło produkt uboczny działalnoS
ci górniczo-hutniczej.
długoS
ć 140 m i miąższoS
ć około 35 m. Po zamknięciu z niewiadomych przyczyn kopalni w 1962
Występujące tu kruszce to głównie bogate w złoto rudy roku stała ona opuszczona przez ponad 30 lat, do momentu
arsenowe l�llingit (FeAs2) i arsenopiryt (FeAsS), którym kiedy burmistrz Złotego Stoku Wiktor Lubieniecki wpadł
towarzyszą inne siarczki, arsenki i siarkoarsenki (rzadziej na pomysł udostępnienia korytarzy turystom. W roku 1996
tlenki) metali. W okruszcowanych skałach obecne są też nastąpiło otwarcie obiektu jako podziemnego Muzeum
metale rodzime, m.in. złoto, srebro, miedx
, bizmut i platy- Górnictwa i Hutnictwa Złota.
na. W większoS
ci przypadków siarczki metali i związane z Do zwiedzania udostępnione są dwie sztolnie. Pierwsza
nimi złoto są w skale rozproszone i makroskopowo trudno z nich Gertruda ma 500 m długoS
ci. Druga Sztolnia Czarna
zauważalne. Okruszcowanie tylko miejscami tworzy wyrax
ne znajduje się w Złotym Jarze, z którym związana jest legenda
38
Kłodzko
Paczków
Złoty Stok
o odkryciu złota w tym rejonie. WejS
cie do sztolni znajduje At the contact between dolomitic marbles and schists the
się niedaleko nieczynnego kamieniołomu. W sztolni tej skarns and serpentinites were developed with polymetal-
można oglądać unikalny podziemny wodospad o wysokoS
ci lic mineralization. Ore minerals are Au-bearing loellingite
8 m. Schodzi się do niego XVII-wiecznym szybem o głębokoS
ci (FeAs2) and arsenopyrite (FeAsS) accompanied by other
23 m, ręcznie wykutym w skale przez komory po wybranych sulphides. Sulphides are mostly disseminated within the
gniazdach rudy. Trasa w tej częS
ci kopalni ma 200 m długoS
ci i host-rocks and hardly discernible. Exploitation was devel-
prowadzi korytarzami o szerokoS
ci 1 m i wysokoS
ci 2,5-3 m. oped only in distinct accumulations of ore minerals.
Zagospodarowanie turystyczne okolic kopalni umożliwia Documented history of gold mining in Złoty Stok dates
wynajęcie pokoi goS
cinnych w hotelu, bezpłatny parking. W back to the XIIIth century. The most successful was the
bezpoS
rednim otoczeniu obiektu znajdują się : punkt gastro- period from the XVth to XVIth centuries when annual gold
nomiczny (bar i kawiarenka), stoisko z pamiątkami, wystawa production reached 150 kilograms. In the second half of
minerałów. Na zwiedzających, głównie dzieci, czekają dodatko- XVIth century, after a catastrophe in the main shaft, the min-
we atrakcje m.in. S
ciana wspinaczkowa, płukanie złota, wybijanie ing operations have quickly declined. In the XVIIIth century
pamiątkowych monet, odlewanie sztabek złota. Do kopalni exploitation and processing of arsenic ore has commenced
łatwo dojechać  w mieS
cie i na obrzeżach znajdują się tablice and Złoty Stok has become the largest producer of arsenic
informacyjne oraz drogowskazy. trioxide in the world whereas gold was a by-product. The
mine has survived even the World War II and was closed
The Gold Mine in Złoty Stok
in 1962 when shafts were blasted.
The gold mine in Złoty Stok is located at the southern After more than 30 years the efforts of the Mayor of Złoty
periphery of the town, at the foot of the Golden Mts. and Stok led to the reopening of mine as the Museum of Gold
at the mouth of the Golden Gorge. The area belongs to the Mining and Metallurgy. Currently, two adits are accessible for
Eastern Sudety Mts. tourists. The Gertruda Adit is 500 meters long and includes
The Złoty Stok area is located at the crossing of two large an explosives chamber where the unique collection of old
structures: the Sudetic Marginal Fault which separates the mine maps from last 200 years, the gold furnace, the wooden
Sudety Mts from the Fore-sudetic Block and the deep fracture haulage wagons and old equipment are exhibited. The Black
which separates the Eastern and the Western Sudety Mts. Adit is located in the Golden Gorge and its attraction is an 8-
Northwest from Złoty Stok the Kłodzko-Złoty Stok granitoid meters-high underground waterfall to which the visitors walk
intrusion occurs. The mine is located in the Orlice-R
nieżnik down the 23-meters-high shaft sunk in the XVIIth century.
Dome, in the blastomylonite zone of Złoty-Stok-Skrzynka. The museum is open all the year. The access is easy and
The geological structure of the area is complicated and well-marked with road signs. There is a parking lot, hotels
includes various metamorphic rocks: mica schists, gneisses, and restaurants with attractions for children. Groups are
dolomitic marbles, amphibolites and amphibolitic schists. led by professional guides.
2
1
Wybrana literatura: 109, 222, 227, 228,
268, 299, 300, 393, 394, 479
Autorzy karty stanowiska dokumentacyjnego:
A. Muszer, J. Muszer
3
Autorzy fotografii: M. Lorenc, A. Muszer, J. Muszer
39