Wyrok z dnia 28 kwietnia 1997 r.
I PKN 119/97
Ocena czy likwidacja stanowiska pracy jest rzeczywista czy pozorna jest
elementem ustalenia stanu faktycznego sprawy i nie może być w kasacji sku-
tecznie zakwestionowana przez zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. art. 45 ż
1 KP.
Przewodniczący SSN: Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Teresa
Flemming-Kulesza, Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 kwietnia 1997 r. sprawy z powództwa
Hieronima S. przeciwko Cukrowni "K." S.A. w S.N. przy udziale Federacji Związków
Zawodowych Pracowników Przemysłu Cukrowniczego w Polsce z siedzibą w T. o
przywrócenie do pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 22 paz
dziernika
1996 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Chełmie, wyrokiem z dnia 23 kwietnia 1996 r. [...]
przywrócił powoda Hieronima S. do pracy w Cukrowni "K." SA. Sąd Rejonowy ustalił, że
powód był zatrudniony od 10 czerwca 1975 r. na podstawie umowy o pracę na czas nie
określony, ostatnio na stanowisku mistrza w dziale gospodarki wodno-ściekowej. W
dniu 28 marca 1995 r. został odwołany z funkcji członka Rady Nadzorczej Spółki. W
dniu 7 paz
dziernika 1995 r. powód otrzymał wypowiedzenie umowy o pracę, przy czym
strona pozwana uzyskała wcześniej na rozwiązanie umowy o pracę z powodem zgodę
Rady Nadzorczej Spółki. Pozwana Cukrownia jest jednym z największych zakładów
uciążliwych w zlewni rzeki W. w związku z odprowadzaniem niedostatecznie
oczyszczonych ścieków. Do obowiązków powoda należała gospodarka wodno-
ściekowa, którą zajmował się od dziesięciu lat i mimo, że nie posiada w tym kierunku
przygotowania zawodowego, oprócz jednomiesięcznego kursu, do jego pracy nie były
zgłaszane zastrzeżenia. W maju lub czerwcu 1995 r. zarząd Spółki zadecydował o
utworzeniu jednego stanowiska pracy zajmującego się ochroną środowiska. W dniu 3
lipca 1995 r. został zatrudniony Krzysztof C., absolwent Akademii Rolniczej w L., który
przejął tylko obowiązki powoda. Obowiązki innych pracowników z zakresu ochrony
środowiska pozostały bez zmian i Krzysztof C. miał je przejąć do końca 1996 r. Zmiany
w organizacji strony pozwanej znalazły odzwierciedlenie w regulaminie i schemacie
organizacyjnym z dniem 1 kwietnia 1996 r. Zdaniem Sądu Rejonowego przy
wypowiedzeniu umowy o pracę powodowi doszło do naruszenia art. 370 ż 1 Kodeksu
handlowego w związku z ż 15 statutu Spółki, gdyż oświadczenie pracodawcy w tym
przedmiocie podpisał jednoosobowo prezes zarządu. Sąd Rejonowy ustalił również, że
w rzeczywistości likwidacja stanowiska powoda była pozorna, gdyż w momencie
dokonania wypowiedzenia umowy o pracę nie nastąpiły jeszcze zmiany organizacyjne,
na które powołuje się strona pozwana.
Wyrokiem z dnia 22 paz
dziernika 1996 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie oddalił rewizję strony pozwanej. Sąd ten nie
podzielił poglądu Sądu Rejonowego, że wypowiedzenia umowy o pracę dokonał
nieuprawniony organ Spółki. Uznał jednak, że "przyczyna wskazana w wypowiedzeniu
nie stanowiła rzeczywistego powodu wypowiedzenia umowy o pracę". Zdaniem tego
Sądu okoliczności uzasadniające wypowiedzenie powinny istnieć przed zawiado-
mieniem właściwego związku zawodowego o zamiarze wypowiedzenia. Tymczasem
zmiana organizacyjna związana z utworzeniem nowego stanowiska pracy została
wprowadzona do regulaminu organizacyjnego strony pozwanej dopiero po zażądaniu
tego dokumentu przez Sąd Rejonowy.
Od tego wyroku kasację złożyła strona pozwana, która zarzuciła naruszenie
przepisów postępowania, a w szczególności art. 388 ż 1 KPC przez nieuchylenie przez
Sąd drugiej instancji wyroku Sądu Rejonowego mimo, że "rewizja w istocie swej została
uwzględniona". Kasacja zarzuca także naruszenie prawa materialnego, tj. art. 45 ż 1 KP
przez "jego zastosowanie w sytuacji, gdy wypowiedzenie umowy o pracę z powodem
było uzasadnione zmianami organizacyjnymi w przedsiębiorstwie pozwanej
polegającymi m.in. na likwidacji stanowiska pracy powoda". Strona pozwana w kasacji
wnosi o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania.
Powód wniósł o odrzucenie względnie oddalenie kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z przepisem art. 39311 KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach kasacji. Jest więc związany wskazanymi w niej podstawami, poza które
(oprócz brania pod rozwagę z urzędu nieważności postępowania) nie może wykraczać.
Strona pozwana zarzuciła w kasacji naruszenie przepisu art. 388 ż 1 KPC (w brzmieniu
sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu
postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo
upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania admi-
nistracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych
innych ustaw). Przepis ten nie został naruszony, gdyż wskazywał on sposób rozstrzyg-
nięcia sądu rewizyjnego w przypadku uwzględnienia rewizji. Tymczasem rewizja strony
pozwanej została oddalona, gdyż Sąd rewizyjny podzielił poglądy Sądu pierwszej
instancji, iż wypowiedzenie powodowi umowy o pracę było nieuzasadnione wobec
pozorności (fikcyjności) likwidacji stanowiska powoda, wskazanej jako przyczyna
wypowiedzenia.
Istota sporu sprowadzała się właśnie do tej oceny. Jest bowiem powszechnie
przyjęte w orzecznictwie, że likwidacja stanowiska pracy jest przyczyną uzasadniającą
wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi zatrudnionemu na nim, ale sądy pracy są
uprawnione do badania czy taka likwidacja stanowiska pracy jest rzeczywista. W
przypadku fikcyjności likwidacji stanowiska pracy wypowiedzenie umowy o prace z tej
przyczyny może być uznane za nieuzasadnione w rozumieniu art. 45 KP (por. tezę IX
uchwały pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 czerwca 1985
r., III PZP 10/85, wytyczne w przedmiocie stosowania art. 45 KP, OSNCP 1985 z. 11
poz. 164, Palestra 1986 nr 5-6 s. 101 z glosą A. Świątkowskiego, OSPiKA 1986 z. 5
poz. 102 z glosą T. Zielińskiego; patrz też: wyrok z dnia 15 grudnia 1982 r., I PRN
130/82, OSNCP 1983 z. 8 poz. 121 czy wyrok z dnia 16 paz
dziernika 1992 r., I PRN
40/92, PiZS 1993 nr 3 s. 73, według którego sądy pracy mogą dla oceny czy likwidacja
stanowiska pracy była autentyczna badać celowość i zasadność jej dokonania; jeżeli
stanowisko pracy jest elementem struktury organizacyjnej zakładu pracy to jego
rzeczywista likwidacja musi oznaczać prawnie skuteczną zmianę tej struktury).
Ocena czy likwidacja stanowiska pracy jest rzeczywista czy pozorna, jest ele-
mentem ustalenia stanu faktycznego sprawy. Sąd pierwszej instancji poczynił ustalenie,
że w sprawie likwidacja stanowiska pracy powoda (a raczej przejęcie jego obowiązków
przez pracownika zatrudnionego na innym stanowisku) była pozorna (fikcyjna). To
ustalenie stanu faktycznego nie zostało w kasacji zakwestionowane przez powołanie się
na odpowiednią podstawę kasacyjną, dotyczącą naruszenia konkretnego przepisu
regulującego sposób przeprowadzenia postępowania dowodowego i dokonywania
ustaleń faktycznych. Sąd Najwyższy jest w tej sytuacji związany ustaleniem faktycznym
będącym podstawą zaskarżonego wyroku (art. 39311 w związku z art. 39315 KPC). Takie
ustalenie faktyczne nie może być skutecznie zakwestionowane przez zarzut naruszenia
prawa materialnego (art. 45 ż 1 KPC), gdyż przepis ten nie został naruszony. Jak
bowiem wyżej wskazano, jeżeli likwidacja stanowiska pracy miała charakter pozorny, to
słuszne jest uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za nieuzasadnione w rozumieniu
art. 45 KP.
Wobec powyższego kasacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 39312 KPC.
========================================