PRZYPISY
KSIĘGA I
Próbowano określić język lub języki pisma linearnego A przenosząc
fonetyczne
wartości znaków z pisma linearnego B na pismo linearne A posiadające
znaki po-
dobne; nie znamy jednak wartości wszystkich znaków w piśmie B, a
podobieństwa
są zbyt niepewne, by można było wysnuć pozytywne wnioski. Patrz "AJA"
69 (1965),
295 n.
2 DMG, 146-147 i nr 18-23.
Podobne wędrówki miały miejsce w latach 400-350; patrz s. 669.
4 Hes. Fr. 5 i 7.
6 Il. V 370.
s Opublikowane w albańskim czasopiśmie "Buletin per shkencat
shoqerore" (Tirane)
1956, I 180 nn., 1957, II 76 nn., itd.
% Il. XXIII 255 nn.
e Nie przekonała mnie póŚniejsza data proponowana przez L. R. Palmera
w On the
Knossos Tablets, 1963.
9 Il. XV 646.
?ł F. Sommer Die Ahhijava-Urkunden, 1932, 283 n., 9 n., 243 n. (po
niemiecku);
BCH 70 (1946), 58 n. (po francusku).
_






" Hdt. VII 91.
12 Breasted Anc. Rec. oj Eg pt, 1906, III, __ 306, 309, 312, 349,
574; 579, 588, 601.
t3 Breasted III _ 580.
1 Breasted IV _ 77; _ 64.
tg DMG nr 6-16; Il. VI 168. Podobne grajjiti w mykeńskim linearnym
piśmie zna-
leziono w Lipari.
t" Hdt. VII 1?6,4; Th. VII 57,5; IV 42,2; III 102,5; Str. 465.
Ił Il. XIII 685.
'g Hdt. I 145; V 58; VIII 73. Umieszcza on Iones w Beocji, gdy
przybywa tam Kad-
mos (około r. 1350; por. Aneks 1). Dzisiejszy pogląd, że joński
dialekt rozwinął się po
r. 1100, jest sprzeczny z tradycją grecką.
' Th. I 20,1.
ł Th. I 3,2.
2t Th. IV 109,4.
= Th. I 8,1.
=' Hdt. I 171 n.
=' Hdt. I 1; VII 89,1.
2 Hdt. II 44; IV 147. Patrz Aneks 1.
26 Hdt. I 56; IX 26.
- Hes. Fr. 7.
= Il. XX 215.
Qł Hes. Op. 161 n.
5ł Od. I 325 n.; VIII 62 n.
5 Il. X 261.
52 Il. VI 320.
53 , XIX 226; Il. XI 20; Od. XI 610; It. I 39; Od. VI 10.
5 Od. XI 14; X 82; Il. III 3; Hes. Fr. 43a, 45.
5b Od. IV 83; Il. IX 382; Od. IV 354; XIV 258; XVII 427:
5s Od. VIII 163.
5' Il. XXIII 744; Od. XIV 295 n.; I 184.
5R Il. VI 150 n.
5e Il. II 558.
4ł Il. II 853-855.
4' Il. II 684; Od. XIX 175.
42 Tl. II 101 n.
4 It. IV 376.
44 Il. XI 782 n.; IV 376.
45 Il. IX 648; Od. XVII 383 n.
46 ll. IX 63.
4' Il. IX 144 n.; 480 n.; Od. IV 174 n.
4R Il XXII 119; XVIII 497; I 238; XVI 385 n.
4a Od. II 6 n.
so Il. II 198; XII 212; Od. III 137 n.; XXIV 420 n.
e' It. II 546 n.; XIII 685.
sg Th. II 15.
s5 Arist. Ath. 41,2; jr. 5.
s4 Archil. Fr. ap. Heraclid. Pont. 3. (2); Arist. Pol. 1271 b.
ss Th. I 4; Hdt. I 171; VII 170.
so Od. X1X 175.
5 Hes. Fr. 191.
sR Tt. II 668.
S9 Il. XXII 365.
"ł Od. XII 127 n.; Il. III 103.
ł' Il. XVI 233.
02 Il. XXIII I75.
e3 Il. III 184 n.
s4 Hjt. VII 73.
łs Th. I 12,2.
o" Th. I 2,1.
e Hdt. I 94,3; VII 171, 2.
eR Hdt. I 94.
s`' FGrH 4 (Hellanikos) F 31 i F 84; por. Hammond, Epirus, s. 412 n.
ł Th. VI 2,3.
% Hdt. VII 90; Str. 683.
2 Il. XI 20; Hesych. s.v. Tamiradae; Isoc. 3,28.
'3 Hdt. VII 91; FGrH 115 F 59, 103 (Teopomp); Str. 667 (Kallinos),
672 n., 676 (Hezjod);
Hdt. III 91.
'4 Str. 671.
s Th. II 68,3; Paus. V 22,4; Str. 263 n.
ł 1l. XV 679.
_






7 Wczesne przykłady w północnym Epirze, patrz Hammond. F, irus, s.
359.
'R Hdt. V 87,3.
'ł plut. Mor. 478a.
Rł Hdt. IX 26; Th. I 12, 3; Od. XIX 177; Il. II 653 n.; 676 n.
R' Th. I 12,3; Htd. VII 176,4; I 56,3; Tyrt. 2; Pi. P. 1,66; Paus.
VIII 5,6 n.
R2 Hdt. I 56,3.
Ra Arist. Me e. 1,14 (352a); Tl. II 683; Od. I 344 (atetowany); Hes.
ap. Str. 370.
a9 Pi P. 10,1 n.
es plut. Ctm. 1; Str. 411; Th. III 61,2.
Rł Str. 357; Pi. O. 3,12.
R Paus. II 26,2; 30,10; Hdt. VIII 46,1; Pi. I. Fr. 1; Str. 389.
BR Str. 393; Hdt. V 76; Scymn. 502.
eł FGrH 4 F 116 (Hellanikos); Pi. 1. 7,15; Th. I 18,1.
łł Pi. P. 5,70; E. Fr., s. 497, CrespT ontes.
o' Th. VII 57,6; V 112,2; Hdt. IV 147.
ł2 Str. 481; Th. VII 57,6; Pi. O. 7,18 n.
ea Hdt. VII 99,3; I 144; I 117,5; I 174,2; Plb. XVI 12; Str. 653; D.
S. V 53.
ł4 Hdt. VI 60.
as plut. 295b (QG 17); Th. I 6,1.
ło Hdt. I 149 n.; Str. 582, 622; Tz. Ad L7lc. 1374.
s' Paus. III 2; IV 3.
sR X. HG. VII 1,26; Hdt. IV 148; Str. 343; 345.
ło Hdt. IV 145.
Ioo Hdt. I 145; Paus. VII 1; FGrH 4 F 125 (Hellanikos); Hdt. V 65.
'o' paus. VII 4,2; VII 3,9; Str. 633.
'o FGrFi 4 F 125 (Hellanikos); 3 F 155 (Ferekydes); Hdt. V 76.
'n3 Th. I 12,4; I 2, 6.
'ł4 Hdt. I 171; I 146; Th. I I2,4; FGrH 3 F 155 (Ferekydes).
łł Mimn. Fr. 9.
ios paus. VII 3; Str. 633-634; Hdt. I 150._
'e' Hdt. I 146, 2.
soR Str. 633.
'łł Hdt. I 19,3; I 157,3.
"o Hdt. II 143,4.
"' Hdt. I 143,3; I 147,2.
s'2 Hdt. VIII 46 n.; Th. VII 57; h. Ap. 146 n.; Th. III 104,3 n.;
FGrH 328 F 75 (F'iloł
choros).
" pi. N. 2,1; Hdt. II 53,2.
"4 Longin. 9,13.
KSIFGA II
' Hes. Op. 212-249.
p Hes. Th. 116 n.
5 Hes. Op. lOP n.; Th. 176.
4 Hdt. VI 57,'N'.
s Hes. Op. 650 n.; Paus. IV 4,1.
ł Arist. Pol. 1271b 20.
ł Str. 480 n.
s Arist. Pol. 1264a21; 1272a17; i'32961.
R5V r a a y Zraa y
ł Ath. 695f.
le Arist. Pol. 12721; 1273a; 1269a39.
m Arist. Pol. 1252628.
1= Hdt. I 65, 4; Arist. Pol. 1271623; Plut. Lyc. 16 n.
13 Ath. 141f; Arist. Pol. 1270a20.
14 Hdt. I 65,2; Th. I 18,1; Hdt. IV 145,5; Arist. Pol. 1270a35.
is Th. I 18,1; Hdt. I 65,4; Plut. Lyc. 1; Arist. Pol. 1271625. Dla
wcześniejszej daty
reform Likurga por. "JHS" 70,42, a dla daty póŚniejszej, "CQ" 37,62
oraz 38,1 i 115.
'c plut. L c. 5.
1 Hdt. I 65,5.
ia Arist. Fr. 539.
1ł plut. L c. 6.
ył IG V 1564,4; 480,9; Hsch. s. v. Pitanates Stratos; St. Byz. s. v.
Messoa; Arist. Fr. 541.
41 Arist. Pol. 1252b28.
p Th. I 18,1.
Q3 Str. 362; 364.
z4 Tyrt. 4 i 5; Paus. IV 4,3 n.; E. Fr. 1083.
zs Plut. L c. 6; Arist. Pol. 1272a12; 1273a6 n.
pł Arist. Pol. 1270b; 1313a25; Plut. Lyc. 7; X. Lac. 15,7.
=7 Plut. QG. 17; najwcześniejsza wzmianka o Megarze - Hes. Fr. 96,8,
a ethnikon
Megares pojawi.a się po raz pierwszy w epigramie upamiętniającym
zwycięstwo Orsip-
_






posa w r. 720 p.n.e. (IG VII 52).
zs Suid. s. v. Panta Okto; Arist. Pol. 1265b12; 1274a32; Pi. O. 13,6.
ł Scholia do Pl. Euthgd. 292 e i do Pi. N. 7,105; patrz wyżej notka
27. Por. także
"BSA" 49,93.
sł Th. I 13,2-3; Archil. 51, 10 i 117.
8' Hdt. I 166; III 122,2.
aQ D. S. VII 11.
a Hdt. II 152,4.
84 Callin. 1; Archil. 2 i 3.
ss Th. I 12,4; I 15,2.
ss Hdt. I 168.
57 Th. I 38,3; 56,2; Scholia ibid.; X. An. V 5,7-10.
3s GHI 33.
3ł Arist. Pol. 12666; Plut. 293a (QG 11); Th. I 26, 2 i 27.
4ł Str. 380; Hdt. IV 153; SEG IX 3 (uchwała dotycząca Cyreny).
4' St. Byz. s. v. Apollonia; Hdt. IV 153 i 156,2; Scyl. 24.
42 Hdt. IV 144.
43 Brak jeszcze ciągle archeologicznych świadectw dla poparcia tak
wczesnej d ty
(por. "Arch. Reports" 1%2-63, 34). Ostatnie wykopaliska w pobliżu
Kyzikos dowodzą,
że zostało ono założone w VIII wieku.
44 Hdt. V 23; VI 46; VII 112.
4s Scholia A. R. IV 1175; Th. III 85, 2; co do ceramiki por. Ergon.
1955, 64 i 1956, 69.
4ł Hdt. I V 152.
4' Hdt. IV 150.
4s Str. 801; Hdt. II 178.
4ł Hdt. IV 151; Str. 257.
se Th, I 15,1; Hdt. IV 159, 2-4.
s' Str. 257; 278; Arist. Pol. 1306630.
s Hdt. VII 155,2; IV 159,4; Str. 542; 257.
Księga II
s3 Hdt. III 115; IV 23-24.
s4 Hdt. II 154; 163.
ss GHI 4.
56 ,Str. 801; Hdt. II 159.
s' Hdt. II 177-82.
sR Th. I 13,6; I6.
5ł D. S. V 9; Paus. X 11,3.
łł Arist. Pol. 1257a35; GC 24 n.; większość uczonych datuje początki
systemu mo-
netarnego póŚniej.
łi GC 38; Perachora I 258.
ł= GC 71 n.
63 Th. I 15,2.
ł4 HH. GHI 1; data utraty terytorium przez Megarę jest sporna, por.
"BSA" 49, 93.
ss paus. I 40,5; Plut. Sol. 8; Arist. Ath. 17,2; 14,1.
łł idt. I 150-1.
ł' Th. I 13,4; GHI 2.
6R Str. 448; Th. I 15,3; I 13,3; Hdt. V 99; Arist. Fr. 98.
łł Paus. VI 19,9; FGrH 115 F 383 (Teopomp); Paus. II 24,7.
'ł Paus. IV 14-24; Str. 362; Hdt. III 47.
'1 Hdt. I 82. .
= Marm. Par. 37; Aeschin. 3,107; Schol. vet. Pi. P. Hypothesis.
m Plut. Canz. 19; Hdt. VIII 27.
'4 Tyrt. 6; Sol. 2; Paus. IV 14,4; Schol. Pi. N. 7,155.
s Plut. 244 ; 2956 (QG 17); Aeschin. 2,115.
'ł Str. 448; Polyaen. VII 2,2; Hdt. I 79.
Tj. ludzie z Chalkis; AP XIV 73.
'8 Arist. Fol. 1284635.
ił Str. 358; Paus. VI 22,2; Hdt. VI 127.
eo Th. V 24.
sl Arist. Fr. 497--498; X. HG VI 1,8.
s Inscr. Olymp. nr 2; Arist. Pol. 1306a17.
83 Hdt. V 92b; Str. 378; D. S. VII 9.
84 Arist. Pol. 1311627; 1305619; FGrH 268 F 3 (Baton).
as plb. XII 5,7.
as Arist. Pol. 1289b34.
a Arist. Pol. 1265b12; 1274a31.
R8 Arist. Pol. 1266b18; 127466 i 23.
Rł Hes. Op. 221, 264; Thgn, 51.
łł Arist. Pol. 1305b5.
el FHG II 219 (Heraclid. Pont. 25).
_






ł= FHG II 217 (Heraclid. Pont. 11,6); Ath. 525a i 526 .
ł3 Th. III 62,3; Hdt. V 79,2 (gdzie Zgromadzenie było prawdopodobnie
kontrolowane
przez oligarchię); Th. IV 78,3.
ł4 Th. I 13,1.
łs Alc. 49; Thgn. 190.
łs Arist. Pol. 1306a10.
ł' Hdt. III 82; Sol. 9; Thgn. 51.
sR Hdt. V 92; FC rH 90 F 57 (Nic. Dam.); Polyaen. V 31.
9ł FHG II 213 (Heraclid. Pont. 5).
1łł Szczegóły diolkos przedstawione w Ergon. 1960, 117; D. L. I 99;
FGrH 90 F 58.
782
Przypisy
loI Hdt. III 48.
loz FGrH 90 F 60.
loa Arist. Pol. 1304a31.
loa FGrH 90 F 60, którego tekst jest zepsuty.
los Ibid. 59.
los D. H. A.R. III 46; Hdt. I 24.
lo pi. O. 13.
1łs FGrH 105 F 2; co do chronologii, która jest sporna, patrz "CQ"
6,45 n.
1łł Arist. Pol. 1315613; FGrH 90 F 61; Paus. VI 19,3.
llo poll. VII 68; FGrH 115 F 176 (Teopomp).
111 Str. 382; Plin. XXXVI 4-5; Paus. II 9,6.
118 Hdt. VI 126; V 67; Schol. Pi. N. 9,20.
ma plut. 291e = QG 1.
114 Arist. Rhet. 1357632; Pol. 1305a25; Paus. I 40,1; Th. I 126,3.
lis Thgn. 41 n. oraz Plut. 295 = QG 18; Plut. 304e = QG 59.
lis Thgn. 185; 53; 1200; 1137; 133.
117 Th. I 7.
tis Thgn. 91 n.; Hdt. V 71; Sol. 3,22.
11ł Arist. Pol. 1310b29; 1316a36; Polyaen. V 47; V 1,1-2; Pi. P.
1,95.
12o Arist. Pol. 1305a17; Plut. 303e = QG 57; Arist. Pol. 1305619.
iQ FGrH 268 F 3 (Baton); Ael. VH III 26.
1 Arist. Pel. 1285a31; Plut. Sol. 14,4; Str. 617; Alc. 87; 39.
IY3 Hdt. I 23; Plut. 298 = QG 32; Phoc. 4.
124 Arist. Pol. 130665; GHI 1.
185 "BSA" 35,165.
12s Arist. Ath. 13,4-5.
lŹ Arist. Ath. Fr. 5.
ize plut. Them. 1; Plut. Per. 3.
iqł Arist. Ath. Fr. 5; Plu . Sol. 21, 2.
isł Th. I 2,6; FGrH 328 F 35a (Filochoros).
lal Is. 2,14; 7,13; D. 57,67.
isf Th. II 16,2; Arist. Ath. Fr. 5.
isa Arist. Ath. 3; 56-57.
is4 Arist. Ath. 3; 4,4; 8,2; 8,4; FGrH 324 F 4 (Androtion).
135 Th. I 126; Hdt. V 71; Arist. Ath. 1; Plut. Sol. 12.
las Arist. Pol. 1274b15; Arist. Ath. 4,1-3 jest anachroniczne.
13v poll. VIII 125; Arist. Ath. 57 jin.; FGrH 324 F 3 Plut. Sol. 18
(szyk greckich
słów dowodzi, że Areopag sądził sprawy o zdradę).
13s GHI 87.
13s Sol. 4,5-10; Plut. Sol. 12,2; 13; Arist. Ath. 2.
14o plut. Sol. 13,2. Wytłumaczenie w Arist. Ath. 2 jest niejasne i
anachroniczne;
zakłada się tu, że w VI wieku można było przenosić własność ziemi,
podczas gdy
ostatnie badania wykazały, że stało się to możliwe dopiero pod koniec
V lub na po-
czątku IV wieku. Plut. Sol. 21,2 przedstavroia poprawnie stan rzeczy,
jeżeli chodzi
o prawo dziedziczenia. Por. mój artykuł w "JHS" 81, 76 n.
141 plut. Sol. 13,2-3; Sol. 3,5 n. i 18-25.
142 Plut. Sol. 14; Sol. 23, 13-21.
t4S Sol. 24, 3-15; Poll. III 85 (horoi).
144 Plut. Sol. 15, 3,5 i 7; Arist. Ath. 13, 3 i 5.
Księga II
las Arist. Ath. 6,1; Sol. 24, 18-20.
las Plut. Sol. 14,4; 19,3.
1 ' Plut. Sol. 24,1; Harp. s. v. sitos; Poll. VIII 125.
198 Arist. Ath. 10; Plut. Sol. 15,4; FGrH 328 F 200 (Filochoros).
14ł Plut. Sol. 24,2.
iso plut. Sol. 16; Arist. Ath. 10; 14,1. Data jest sporna, por. "JHS"
60,71; 68;93.
151 Arist. Ath. 7,3-4; Plut. Sol. 18, 1-2.
is2 Arist. Pol. 1274a 16 (lepiej niż Arist. Ath. 8, 1); Arist. Ath.
8,3.
_






153 Arist. Ath. 8,4; Plut. Sol. 19,1-2.
is4 Arist. Pol. 1274z2 i 18; Arist. Ath. 7,3; 9,1; Plut. Sol. 18,2; L
s. 10, 16; D. 24,10;
155 Arist. Ath. 29,3; 41,2; Arist. Pol. 1273b36.
15B Sol. 5,1-6.
is np. plut. Sol. 20-21.
158 Arist. Ath. 8,5; Plut. Sol. 20,1; 25.
159 Sol. 1, 16-32.
isł Sol. 3,26 n.
isl Sol. 1,67; 4,9-12.
IB2 Arist. Ath. 13,2-5; Plut. Sol. 29,1.
is3 Hdt. I 59-61; Arist. Ath. 13,4; 15,3; Plut. Sol. 29-30.
Chronologia kariery Pizy
strata jest sporna: dla przyjętej tutaj por. "C(a" 6 (1956), 51.
is4 plut. Sol. 8-11; Hdt. V 95.
iss FGrH 3 F 2 (Ferekydes); IG I 817.
iss FGrH 287 F 2 Chrysermos).
is7 Hdt. II 178.
lA8 Plut. 298a = QG 30; Hdt. V 95,2; Plut. Sol. 10; Hdt. IV 161; GHI
5.
is9 Hdt. I 65-68; Plut. 292b = QG 5.
17o paus. IV 35,2.
171 F'GrH 105 F 1 (por. "CQ" 6, 49).
l s Th. I 18,1 i 19.
iva FGrH 239 A 41 (Marm. Par.); Hdt. I 69.
1:4 Hdt. I 82; FGrH 287 F 2 (Chrysermos).
17s Sol. 3,1-4; Tyrt. 2.
1's Plut. I,yc. 6,1; Sol. 16,3.
1" Poll. VIII 107; 111; Arist. Ath. 55,3.
ivs GHI 5; 8.
1 ł Hdt. IV 35; Th. III 104; Paus. X 5,4.
ieo h, Cer. 480.
sal Hdt. II 48-49; Vorsoicr. 22 Fj 15.
iss Paus. IX 30, 3-6.
isa h. Ap. 131; h. Merc. 47.
isa Il. XVIII 491; 590; Od. VIII 260; Alcm. 67.
les pi, O. 13,19; Hdt. I 23; 2,48.
iss Archil. 79.
187 Sapph. 27a.
18B g,ichter AGA, rys. 19-23, 27, 32, 39, 47, 51, 52, 53, 56; 10-11;
62, 6'7, fi9.
las Ibid. 92, 93, lą.l, 145, 149.
19o Hdt. I 74.
191 vorsokr. 12 A 9, B 1.
192 vorsokr. 13 B 1; 2.
Księga
III
7 84 Przypisy
43 Paus.
I 40,4; GHI 11; SEG 10,1; Schol. Pi. N. 2,19; Arist. Atla.
54,8.
KSIFtGA III 44 Hdt.
VI 140; Nep. Milt. 2.
45 Hdt.
III 46-48; 54-56; 148; Plut. 859d.
! Hdt. I 76-81; 84-85; 141; 151-3; 161--4; 168-76; III 1; 13; 19.
4s Hdt. V 42.
2 Hdt. III 89-96; IV 44; V 52-54; GC 62. 4' Hdt.
V 74-75.
3 Hdt. I 161; IV 165-167; 200-204; III 139-149. 4s Hdt.
V 91-93.
4 Hdt. III 135-138; Ctes. 16. - 49 Hdt.
V 68.
Hdt. IV 1; 83-144; Ctes. 17; Str. 305; 591; IG XIV 1297 (data).
5ł Hdt. VI 76-83; 92; VII 148; Arist.
Pol. 130347; Paus. III 4,1.
ł Hdt. V 1; 12-32; VI 84; Str. 591; dla dat w tym podrozdziale patrz
"CQ" 6, 119 n. - 5' Hdt. VIII 27; GC 159.
? Hdt. VI 34-38; V 23. 52 Hdt.
IX 15; GC 54.
8 Arist. Ath. 15; 17, 1 i 4; Hdt. I 61-64. 53 Hell.
O y. 11,3; Hdt. IX 15,2.
o Hdt. V 94,1; I 64; Th. III 104,1; Polyaen. I 23. 54
Arist. Ath. 15,2; Hdt V il i 23.
lo Th. I 13,6; III 104,2; Hdt. V 28; "JHS" 60,66; monety patrz GC 48
n. 55 Hdt. VI 34-41; por. "CQ" 6, 113
n. co do rodziny i dat Miltiadesów.
11 Hdt. III 44; 125. ss
Arist. Pol. 1305a41; Fr. 558; Ath. 15; Oec. 1346 7; Hdt. I 61 i 64.
12 Hdt. VI 39-40; 137-140; Nep. Milt. 1-2; daty itd. patrz "CQ" 6,
118 n. 5' Polyaen. I 23; Hdt. III 39-44;
Th. I 13,6; 14,1.
13 Hdt. VI 108; Th. III 55; 68,5; daty por. "Historia" 4, 393 n.
ł 5R Hdt. III 60;`Arist. Pol. 1313b24.
14 Hdt. I 63-64. ` 5o Hdt.
III 120-125.
15 Arist. Pol. 1315622. ,, . . sł E-
Idt. III 45-46; 54-59.
ls Arist. Ath. 16; Polyaen. V 14. sl Hdt.
III 142-149; Str. 638; Arist. Fr. 574-575; Hdt. V 27; co do
Lykaretosa, patr:
1 FGrH 239 A 43 (Marm. Par.) "CQ"
6,124.
c
I8 Th. VI 54,5-6; Arist. Ath. 18. 2 Hdt. V
29.
_






lo [Pl.] Hżpparch. 228b; Hdt. VII 6. i s3 Hdt.
V 28-35.
2o Hdt. VI 108,4; Th. VI 54; "Hesp." 8 (1939) 59; GHI 8.
s4 D. H. VII 3; Plb. III 22.
21 Isoc. 15, 232; FGrH 328 F 115 (Filochoros); Hdt. VI 103,2; co do
daty por. "CQ" s5 Hdt. V 42-48.
6, 117. , I ss Hdt.
VII 154-155.
22 Poll. VII 68; FGrH 115 F 311 (Teopomp). s Th.
VI 4,6.
23 Hdt. VI 103,3. ss D. H.
VII 4-11; Liv. II 34,4.
24 Hdt. V 62-63; Arist. Ath. 19 i 20,5; Ar. L s. 665 cum Schol.
sł Hdt. VI 78; VIII 27.
25 Hdt. VI 55; Th. VI 54; Ath. 695a. I ł Hńt.
VI 36,2; III 39; 54; Polyaen. VII 11,5; VIII 33; Hdt. V 34,3.
2s Hdt. V 63; Th. VI 59,3; Arist. Ath. 19; daty zob. "Historia" 4,
389. r ." '1 Hdt III 39; 44; VI 39; Ael.
VH VIII 2; Hdt. V 32; Th. I 14.
2 Th. I 6,3 oraz Ath. 553e. ",
'2 Hdt. V 97,2; IX 10.
28 P g P j j j y ę
.
Hdt. V 66; 69-74,1; Arist. Ath. 13, 5; 20. Areo a rze mu e inic at
w w chwi- x 3 Co do chronologii powstania, która jest
sporna, patrz "Historia" 4,385.
lach krytycznych, patrz niżej s. 294 i 663. 4 Hdt.
V 35-36.
29 Arist. Pol. 1275b36. _ '5 Hdt.
V 37-38.
so Hdt. V 69; Arist. Ath. 21; EM s. v. Eleeis; Str. 396. r'
's Hdt V 49-51.
Trzeba było czasem dodać jeszcze "syn B", by odróżnić ludzi tego
samego imienia, ' Hdt V 97.
a w póŚniejszych czasach zwyczaj ten przyjął się powszechnie.
's Hdt. V 98-104 (raczej niż Plut. Mor. 861).
32 Hdt. V 69; Arist. Ath. 21; EM s. v. Eponymoi; Poll. VIII 110.
'ł Hdt. V 105-107; VI 1.
33 Arist. Ath. 21; 22,2; 55, 59,4; FGrH 323 F 8 (Klejdemos). W IV
wieku, gdy przy- - sł Hdt. V 116.
należność do demu była równoznaczna z pochodzeniem od pierwotnych
jego mieszkań- al Hdt. V 108-115.
ców, Acharnaj miały aż 22 członków Rady, podczas gdy niektóre inne
demy tylko 82 Hdt. V 117-123.
83 Hdt. V
124-126.
jednego.
34 Hdt. III 80,6 por. 142, 3; V 78; V 92a; Ath. 59561.
w4 Hdt. VI 2-5.
35 Arisń. Ath. 43-44; 54,3. e Hdt.
VI 40,2; co do daty por. "CQ'' 6,119.
3s plut. Cam. 15,2; Arist. Ath. 29,3; Hdt. VI 131; Isoc. 7,16.
' ss Hdt. VI 6-17.
3 Plut. Per. 3; Arist. Pol. 1319 22; Ath. 21,1. a
Hdt. VI 18; 25,2.
ss Hdt. VI 108; Th. III 55; Paus. I 38,8. '. :
8 Hdt. VI 26-30.
3ł Paus. I 35, 2; Th. I 23,3. ey Hdt.
V 38,2; 109,1 i 3; VI 7.
4o Hdt. V 74-78; GHI 12. eł GC
87.
41 Hdt. V 79-81; 89-90; 96. sl Hdt.
VI 19--20; 32.
42 Hdt. V 77; VI IOG.
5n Hammond.
ss
Przy pisy
02 Hdt. VI 22- .
83 Hdt. VI 42-43.
P4 Hdt. VI 33; 41; GC 8?.
05 Hdt. VI 43-45.
os Hdt. VI 46- 19.
o' D. H. VI 1,1; VI 34,1; Hdt. VI 21; 104; Th. I 93,3; Paus. I 1,2.
98 Hdt. VI 49-50; 73; co do chronologii wojny z Eginą patrz
"Historia" 4,4i0.
oe Hdt. VI 51; 61-66.
loł Hdt. VI 74-75.
ios Hdt. VI 85-86.
'ł2 Hdt. VI 67-70.
l03 Hdt. VI 87-93.
loa Hdt. VI 94-95; Nep. lliżlt. 4; Just. II 9.
los Hdt. VI 96-101; AP VIT 256 (epitafium Eretrejczyków).
ios Hdt. VI 102-103; 105-106.
K$ięga lIi
ważnie za niehistoryczne, zdaje się jednak, że Herodot zawdzięc,za Js
Spartanom
a trudno by przypuszczać, żeby oni je zmyślili.
"s Hdt. VII 20-23.
"' Hdt. VI 132-135; Nep. Milt. 7-8.
"e Arist. Ath. 28.
ms Hdt. VI 109,5; co do kariery Miłtiadesa, która jest ciągle
dyskusyjna por. "Ci.,,l'
6,113.
'2o Hdt. V 136; Arist. Ath. 28,2; Nep. Mżlt. 8-9; Pl. Grg. 516 d.
'2' FGrH 324 F 6 (Androtion); Arist. Ath. 22; Pi. P. 7 (Megakies);
And. 1, 'T7; 1 07
"Hesp." Suppl. 8 (1949), 394; "Hesp." 19 (1950), 376; 21 (1952), L Co
do ostracyz i
patrz s. 321-322.
i22 Arist. Ath. 22,5; póŚniejsza procedura przedstawiona w 55,1 raie
pozwala wysnu
wać wniosków dla r. 487.
'23 Hdt. ViI 144; VIII 79; 136,i; Th. i 14,3; Arist.. Ath. 22, 7;
Plut. Thea a.. 4.
'24 Th. I 102, 4; I 18,2; Hdt. ViI 133.
ir^':. '2 Hdt. VII 220; 148; 140.
' Paus. iII 12,5; Hdt. VIi i32,2; i39,5; 145,1; 148,1; 157,1; 161,2;
VIIi 2,2.
_






'=7 Hdt. VII 145.
128 H jt. VII i4S-171.
129 Hdt. VII 157,1; VIIi 142,4.
I 13o Hdt. VII 172,1; D. S. XI 1; Hdt. VIII 2-3.
r 131 Hdt. VII 173,1 i gdzie indziej; Th. i 132,2; Plut. Arist. 21,1;
Them. 23 jin.
132 Paus. lII 12,5; Hd't. VII 173; Plut. Arist. 24,1.
'3:' Hdt. VII 132; IX 86; Płut. Them. 23 fi .; .4rest. 21.
'B' Th. I 132, 2-3; Hdt. IX 81; Paus. X 13,5; Plut. Them. 2( ;, Gf i1
19.
13a Tenos została dodana póŚniej (Hdt. VIII 82); Potidaja mogła się
przyłączy jesz-
cze, zanim zbuntowała się przeciw perskiemu panowaniu (Hdt. VIiI
126).
'3s Hdt. ViIi 2; 74-95; 79-8i; IX 21; 46; 51.
137 Hdt. VII 172-1 i4.
'3s Hdt. VII 132; D. S. XI 3.
'3s Hdt. VII 184-186; VII 25; najniższe liczby podawane dla sił
biorących udział
w walce wynosiły 500 000 pod Termopilami (Ctes. 23 jin.; Just. II
11), a dla całej armii
800 000 pod Doriskos (Ctes. 23 ir et.; D. S. XI 3,7); załogi 1200
okrętów wojennych liczy-
ły około 240 000 ludzi.
"ł Hdt. VII 56; A. Pers. 790-794.
'9' Hdt. VII 40-41; 60-87.
'42 Hdt. VII 40; 196; IX 20-23.
'4:; Hdt. VII 89-96; D. S. XI 3,7-9.
, '4 Hdt. VIII 10,1; 60a; Plut. Therr . 14.
'4 Hdt. VII 81-83; 88; 97-99.
'łs Hdt. VII 128-132.
lo paus. X 20,2; Nep. Milt. 5; Just. II 9; Arist. Rhet. 1411a10; S-
hol. D. 19,893;
Hdt. VI 112,2.
loe Hdt. VI 109-110; Plut. Arist. 5; Hdt. VI 108,1.
loo Hdt. VI 108,1;, Nep. hQelt. 5; Suid. s. v. Khoras Hippeis.
"o Hdt. VI 111-115; Just. II 9.
"' plut. Arist. 5. Idąc drogą prostą przez Pentelikon szedłem
szybłCim krokiem
z Aten do kopca maratońskiego przez 6 godzin, a wracałem tego samego
dnia dfl Aten
przez 7 godzin. Minimum czasu na forsowny marsz armii i rozbicie
obozu w Kynos-
arges musiało wynosić 8 do 9 godzin. Skoro przybyli przed zachadem
słońca, ok oło
183o w dzień wrześniowy, musieli opuścić Maraton między 9ło a 1Ooł
godziną rano.
Słońce znajdowało się wtedy na południowo-wschodniej stronie nieba i
tyłiso w tych
warunkach znak dany tarczą mógł być widzialny dia floty perskiej
stojącej po
wschodniej stronie lądu. Ponieważ bitwa była długotrwała i walczono
przy wsiadaniu
na okręty, można przypitszczać, że zacz ęła się ona w porze świ'tu,
tj. około 5'ł 'we
wrześniu. Również Jonowie musieli przejść przez równinę po ciemku,
a'by ujś uwagi
Persów, a to, co mieli do powiedzenia, byłoby oczyviste przy dziennym
świetle.
112 Hdt. Vl li5-i20; pl. Lg. 698 c; Mx. 240 c.
i13 Suid. lac. cit.; Ctes. 18. W różny sposób starano się wytłumaczyć
nieot ecność
jazdy. Wysuwano na przykład przypuszczenie, że jazda została
zaokrętowana na trans-
portowce; gdyby jednak Persowie zamierzali się wycofać, osłanialiby
równinę przy
pomocy konnicy w czasie, gdy piechota wsiadałaby na okręty, następnie
zaś mngliby
bez przeszkód skierować lotny oddział jazdy gdzie indziej. Nie mniej
r #eprawdopo-
dobne jest przypuszczenie, że konnica ruszyła już przodem, gdyż mała
perska armia
miała właśnie odejść na południe: jazda broniłaby wówczas
niewątpliwie r6wniny,
a także osłaniałaby flanki i tyły wojsk pieszych. Wydaje się
na3bardziej prawńopo-
dobne, że konni paśli i poili swoje wierzchowce przy Śródłach na
półno cnej równinie
podczas godzin mroku, między zachodem księżyca a wschodem słońca, i
że jaki po-
wód, nam nie znany, opóŚnił ich powrót. W tym wypadku jazda powróciła
w 'tatniej
fazie bitwy, gdy walczono w zamieszaniu, a perska piechota i yła już
rozlaita; dowódca,
jazdy został istotnie przedstawiony w Stoa Pojkile w scenie bitwy, a
wśród jei wś imó-
wych ech miano słyszeć prócz szczęku oręża także rżenie koni.
"4 paus. I 15,4; epigramy por. The Aegean and the Neur East (Siudies
arese ted to
H. Goldma c), s. 268.
"5 Hdt. VI 119; VII l; być może w tym właśnie czasie wysłał Dariusz
heroldńw,
których zabito w Aienach i w Sparcie (Hdt. VII 133). Opowiadanic to
uważa się prze-
'"' Fśdi. VII 175-177; 202-206; 228,1; D. S. XI 4,5-6; isoc. 4,90;
6,99.
''�s Hdt. VII 178-183.
'Q" Hdt. VII 183,2; 188-195.
' ł Kolejność wydarzeń podaje Hero łot. W ciągu tych samych trzech
dni toczyły
się walki w Termopilach i pod Artemizjon (Hdt. VIII 15). Przed
atakiem na Termo-
pile Kserkses ezekax przez cztery dni na równinie (Hdt. VII 210).
Wkroczył na rilw-
ninę na dwa dni wcześniej, nim flota opłynęła przyłądek Sepias (Hdt.
VII i96). Mi-
nęło zatem dwa dni, w czasie których flota przeprowadzaśa konieczne
naprawy w Za-
toce Pagazów; te właśnie dni pozwalają nam zrozumieć, kiedy nurek
Skyllias mógł
788 Przypisy
dokonać swego wyczynu, gdyż był on w stanie pracować tylko przy
spokojn ym morzu
_






(Hdt. VIII 8,1).
1 ' Hdt. VIII 6-7.
1 Fldt. VIII 4-5; 8-9.
1 ; Hdt. VII 176, 2-5.
1 Hdt. VII 175,2; 217,2; 208-215; D. S. XI 7,2-3.
1 ; Hdt. VIII 10-14; D. S. XI 12, 4-13,2.
l o Hdt. VII 216-222.
le% Hdt. VII 223-228.
l s Hdt. VIII 15-22.
l s Hdt. VIII 24-25; VIII 11,2; Pi. Fr. 77 ap. Plut. Them. 8.
too Hdt. VIII 31-38; 50.
lfrl Hdt. VIII 71-72; 40-42.
1B2 Hdt. VII 141-143; VIII 40-41; D. 19,303; Arist. Ath. 23,1; Plut.
Them. 10; Cim. 5.
l03 Hdt. VIII 51-54.
lo Hdt. VIII 67-69.
1ł Hdt. VIII 56-63. Przebieg bitwy jest dyskusyjny; jeśli chodzi o
przebieg przed-
stawiony w tekście por. "JHS" 76, 32.
1ło Hdt. VIII 70-75; A. Pers. 355-360; D. S. XI 16 fin. - 17, 1;
Plut. Them. 12.
lor Hdt. VIII 76; A. Pers. 361-383; D. S. XI 17,2; Plut. loc. cit.
1łH Hdt. VIII 78-83; Plut. loc. cit.
lse A. pers. 338-343; Hdt. VIII 43-48; 82; 94; GHI 16
l;o Ctes. 26; Str. 395; Hdt. VIII 90,4; A. Pers. 466; D. S. XI 18,3;
Plut. Them. 13;
,Chalkidejczycy" byli to prawdopodobnie ateńscy kleruchowie z
Chalkis.
ml A. pers. 364-367; Hdt. VIII 85, 1; D. S. XI 17, 2-3.
1%2 D. S. XI 18,4.
1 3 A. pers. 384-401.
1 Hdt. VIII 84; por. Th. III 78,3, jeśli chodzi o okręty cofające
się frontem do nie-
przyjaciela.
1 A. Pers. 412-416.
'%ł Plut. Them. 14.
% Plut. Arist. 9; A. Pers. 447-46'i; Hdt. VIII 95.
l s D. S. XI 19,1-3; Hdt. VIII 90, 1; 91; A. Pers. 480-481.
l s Hdt. VIII 97-117; A. Pers 482-512.
lso Hdt. VIII 108-112; 121-123.
la' Hdt. VIII 130-131.
ls Hdt. VIII 126-129; IX 31,5; VIII 136, 140-144.
183 dt. IX 1-5; 12-15.
l04 Hdt. VIII 124; Plut. Them. 17.
ls Hdt. VIII 143-144; IX 6-11; Plut. Arist. 10.
1Rł Hdt. VIII 113; IX 15; 17-18.
le Hdt. IX 19; 28-30; 39; "BSA" 49, 112, jeśli chodzi o drogi.
' ł Hdt. IX 20-25; 36-37; 40-51.
les Hdt. IX 52-70; Plut. Arist. 17-19; D. S. XI 31-32.
19o Hdt. IX 7 2; GHI 204, 23 n.; Lycurg. 1,81; D. S. XI 29,3; FGrH
115 F 153 (Teo-
pomp). Ten ostatni twierdzi, że ateńska wersja przysięgi była
sfałszov,ana, a może -
że błędne było zdanie Ateńczyków, jakoby oni dostarczyli wersji
pierwotnej. Inskryp-
cja zawiera pe ne wyrażenia spartańskie, których Ateńczycy nie
umieściliby raczej
w wersji sfałszowanej. Przyłsięga ta była tak sławna, jak sławna jest
dzisiaj pieśń
Księga III
Rhigasa: "Piękniejszy jest jeden dzień wolności niŚli ezterdzieści
Iat niewoli i oko-
wów."
's' plut. Arist. 11; Hdt. IX 85; Plut. Arist. 19 i 21 (wniosek jest
tu sparafrazowany,
a nieprzytoczony dosłownie); Th. III 58; D. S. XI 29, 1.
's= Zaciąg 10 000 hoplitów por. Hdt. VII 173; IX 86-88.
's3 Hdt. VIII, 132; D. S. XI 34; Hdt. IX 90-97. Do tych wydarzeń por.
mój artykuł
w "JHS" 86.
19ł Hdt. IX 98-106; D. S. XI 34-36.
's' Hdt. I 152; V 49-51; I 170; IX 106; D. S. XI 3 7.
'so Hdt. IX 106 ,fin.; 114-121; Th. I 89,2; GHI 18 oraz Fouitles de
DeLphes II 210 n.
(Le Portique d'Atheniens par P. Amandry).
1s7 Th. I 89, 3-92; D. S. XI 39-40; 43,2; Plut. Th.e7n. 19.
's Hdt. VI 72; Plut. Them. 20.
ss9 Th. I 94-95; D. S. XI 44-46; Plut. Arist. 23.
złł Th. I 102,4; Arist. Ath. 23,5; Th. I 95, 1; III 10,3; Hdt. VIII
143,2; Plut. Arist. 25.
Seśli chodzi o organizację Związku Ateńskiego, która jest bardzo
spo.~na, patrz mój
artykuł w "JHS" 86.
zo' Th. I 96-97; por. 98,4 i III 10,4 o autonomii; Plut. Cżm. 9 0
łupach.
202 Th. I 96,2; 99,1; Plut. Arist. 24; D. S. XI 47 podaje 560
talentów; Eupolis Fr. 232.
zoa Th. I 98; Hdt. VII 107; IX 105; FGrH 70 F 191 (Eforos); Plut.
Cżm. 6-9; Thes. 36;
D. S. XI 60.
_






zo4 Th. I 100,1; Plut. Cim. 12-14; D. S. XI 60-62; Ap VII 258,
zo Hdt. IX 80-82; Th. I 95,7; 130,2.
z9c Hdt. IX 77.
20 D. S. XI 50.
2oe Th. I 18,2-3; 128-135; D. S. XI 55,4; Plut. Them. 23 in.
złs Hdt. IX 77; 35; D. S. XI 54,1; Str. 337.
z'o D. S. XI 63; 65; Str. 377; Isoc. 6,99. Chronologia trzeciej wojny
messeńskiej, zdoby-
cia Myken i bitwy pod Dipają, jest sporna. Por. "Historia'' 4, 371
n., gdzie przedsta-
wiono uzasadnienie poglądów przyjętych w tekście.
2's Arist. Ath. 22,8; 43,5; FGrH 328 F 30 (Filochoros); Plut. Arist.
7. Filochoros i PIu-
tarch opisują różne procedury. Według pierwszego z nich musiało paść
6000 głosów
przeciwko jednej osobie, by ostracyzm był ważny; według drugiego
musiało paść
w sumie 6000 głosów, a jeśli tyle się nie zebrało, nie ezytano w
ogóle ostraków. Okres
wygnania przez ostracyzm określany jest czasem na I0, czasem na 5
lat. Różnice te
są zapewne wyrazem modyfikacji, jakim podlegało prawo ostracyzmu w
ciągu sie-
demdziesięciu lat, gdy je stosowano. Na temat ostracyzmu patrz
również wyżej s. 275.
z'z Arist. Pol. 1304 20; Ath. 23; 25,1; Piut. ArŚst. 22; Them. 20
jin; D. S. XI 43;3.
z'3 Th. I 135-138.
219 Th. I 93; 138,3.
2' Arist. Ath. 28,2; Plut. Cim. 4-16.
z'ł Th. I 18,2.
2' Hdt. VII 153-156; Th. I 14,2; 17; Arist. Pol. 1302 32; D. S. XI
72,3.
z's Hdt. VII 157-164; Arist. Poet. 1459 25; D. S. XI 1.
z's Hdt. VII 165 (300 000 ludzi); D. S. XI 20.
z o Hdt. VII 166-167; D. S. XI 21-22; 26,2-3.
zzl paus. VI 19,7; GHI 17; GC 102.
2z= D. S. XI 48-49; 51; Pi. P. 1,72; GIII 22.
2zs D. S. XI 53; 66-68; Arist. Pol. 131 10.
zz4 Arist. Pot. 1303 3; D. S. XI 52.
79o Przypisy
2=a Plut. Thes. 35,8; Hat. VIII 39; 64; V 75,2,
22s Simon. 13; 5; 11; 4; Anacr. 27; Ibyc. 6; 7; 5; 3.
2a7 Vorg rkr. 21 B 1,g5 n.; 2; 51; l5; 23- 0; 34.
228 A. pers. 93; 181; 827. Co do tych poglądów por. mój artykuł w
"JHS" 85.
22a A. Suppl. 1d47.
A. Th. 72^.
231 A. A. 161-182; Eu 229-346; 1045-1046.
2 ;= A. Pers. 739-752; A. 218-227.
233 A. Th. 702.
z34 Vorsołca . 22 B ' 6; fi7; 3ti; 64; 42; 102; 4I; 72.
2s5 vorsokr. 28 B 1-8; 12-13.
2as FGrH 1 F 1; Th. I 21.
237 Znajdowali się zatem na południe od równika; Hdt. IV 42.
23a GGM II 471 (Agathemeros 1,1-2); Hdt. V 36; 49-50; FGrH 1 F 36 n.
s Varsokr. 24 A 5 i ll; B 1, 2 i 4; Hdt. III 129-I37.
24o CGF 1 91-547; VorsołCr. 23 B 4-5; l2; Suid. s. v. Epikharmos,
Khionides; dG 11
2318, 2325; AriSt. POet. 1448a30; 1449a30.
24y,ichter Sc.. rlac 378-379" 7fi, 374, 3$2.-3$3, 3$8.-389, 406--409,
410-413, 418-4I9.
Richter AGr9 rye. 123-125, 142" 155, 153, 236, 150.
Ftichter Se. syc. 28---3a.
244 dbid. ryC. 100, 565-566, 571-577, 162, 285.
KSI GA IV
l Arist. Ath. 25; Plut.' Ca n. ld-l4; Per. 10.
2 Arist. Pol. 1274a5; Ath. 25,2; 27,1; 35,2; D. S. XI 77,6. Dalsze
reformy Peryklesa
patrz s. 3fi5.
3 Arist. Ath. 25,2; g5,1-2.
4 Arist. Pol. 1274 5; Ath. 9,1 fin.
Plut. d'er. 7 fżn.
s Pl st. 885 d; Arist. Poł. 1274a6; Ath. 25,4; 29,3; Plut. Cim. 15;
Per. 10,6.
7 A. E2 . 526, 699, 977.
s D. S. XI 43,3; Plut. Ctra:. 9 żn.; l3 fin.; Th. I 99,3; Arist.
Ath. 24,1.
q Th. I l0f1 101; IV 102, 2; D. S. XI 70,1 i 5; Plut. Cż rt. 14; Hdt.
VI 45-47; IX 75;
Paus. I 29,4; dG I2 928 oraz "Hesp." 25, 375. Chronologia lat 465-454
jest bardzo
sporna; co do dat Przyjętyeh tutaj patrz "Historia" 4, 371.
lo Th. I 101; Plut. Ci rra. 16,4; D. S. XI fi3.
11 paus. IV 24, 5-6; Ar. Lgs. 1137-1144 ze Scholiami.
12 Plut. Cim. 16; Th. II 27,2; III 54,5; X HG V 2,3.
13 plut. Cim. 17; Th. I 101,3.
1g Th. I 102; Plut. Cżm. 14-16; 17; Paus. IV 24, 6-7.
, 1 Th. I 103. StFaty Sparty par. Hdt. IX 64,2; ich skutki por.
Filochoros (FGrH
_






328 F 117) "klęski poniesione przez Spartę umożliwiły Atenom zdobycie
hege-
monii".
ls Th. I 104; 109; Hdt. III 12; 15; VII 7; D. S. XI ?I; 74; Ctes. Fr.
23 "Klio" 32, 289
Th. I 105-106; IGA 5 słowa "poświęcone bogom przez Ateńezyków z ługów
na
Peloponezyjczykach po zwycięstwie na morzu" mogą odnosić się do
zwycięstwa które
poprzedziło lądowanie na Eginie; D. S. XI 70 2-3; 78; GHd 26. GHI 31
razem z IG I; 20
,
i "TAPA" 75,10.
Księga IV 79
18 Th. I I07-108; D. S. XI 79-80; Paus. I 29, 7-9; GHI 27; 28;
"Hesp." 14, 139
AP VII ? 5;4.
's Th.. I 108; IG I2 18y D. S. XI 78, 4; $1-83; Arist. Pot. I302b29.
Kolonia Opunekic:
Lokrów w Naupaktas (GHI 24) została założana albo na kilka lat przed
tym, nir
Ateńczycy zdobyli Naupaktos od Lokrydy Ozolskiej (Th. I 103,3) albo w
latach 457-
456. Jeżeli druga ewentualność jest prawdziwa,
"Naupaktyjczycy", którzy razer
z Messeńczykami poświęcili wotum w Olimpii (GHf 348), byli osadnikami
z Lakryd;
Op xnckiej.
Th. I 108,5; I S.. XI 84-85; Sehol. Aeschin. 2,75; Paus. I 27,5.
' 'Fh. I 109-550; D. S. XI 74, 5; 75; 77; 12,3; Ctes. 33-34; Isoe.
8,86 (oblicza a
straty greckie na 20 okrętów).
22 Th.. I 111; D. S. XI 83,3-4; 88,1-2; P1ut. Per. 19 (podaje 100
trier, na które zło
żyło się prawdopodobnie 50 w r. 457 i 50 w r. g56).
23 And. 3,5; dG I2 400; jeśli chodzi o liczbę Ateńczyków pod
Salamvą, Platejami
Eurymedonem i Tanagrą patrz wyżej; Hdt. I 97; VIII 65,1.
24 Hdt. VIII l; IX 28.
25 Th. I 115,1.
2B Hdt. VI 8.
2 Ctes. 3,2.
2a Th. V 47,9; FGrH 306 F 3 (Deinias); Arist. Pol. 1302b29; SchoL.
Ar. Eq. 855.
Arist. th. 26,1; Po2. I303a9; Isoc. 8, 87.
3o Th. I 99; 105,2; GHI 27; IGA 5.
31 Ar. Lgs. 801; Ec. 303; Plut. Per. 13; ló; Arist. Ath. 26,2.
32 Plut. Per. 16; 13 (Kratinos); 8; 10; Cim. 17; FGrH 115 F 88
(Teopomp).
33 Plut. Per. 3-8; Schol. A el. Arist. (Dindorf III 473).
34 Arist. Ath. 27,3; Plut. Cim. 10; Per. 9; FGrH 115 F 89
(Teopomp); Nep. Ci rt. 4,
35 Arat. Pol. 1274a8; Ath. 27, 3-4; Plut. loc. cżt., ArĄst. Ath. 24.
3s Arist. Ath. 26,3; Harp. s. v. n.autodżkaż.
37 PL Grg. 515 e; Arist. Ath. 24,3; 27,1; 41,2; Pot. 1275b2I;
1278a34.
3s Th. I 112 1-4; D. S. XII 3-4; Plut. Cżm. 18-19; epigram u D.
S. XI 62,3 od-
nosi się prawdopodobnie do tega zwycięstwa na Cyprze; Ctes. 24-37.
. S. XII 4, 5; Plut. Cżm. 13; I9 (400 stadiów może odnosić
do tego punktu
traktatu, który Diodor parafrazuje jako trzy dni drogi); FGrH 104 F
13 (Aristodemos);
Isoc. 4, 120; Hdt. VII 151; FGrH lI5 F 153-154 (Teopomp, który
twierdzi, że odpis
warunków pokoju został sfałszowany); Paus. I 8,2.
4ł Th. III 10,4.
41 Th. III 10,5; I 99,2.
42 plut. Per. 12; Arist. 25; ATL 2, 51. D 13 (data jest niepewna).
43 Arist. Ath. 24,2.
44 GHI 29; IG I2 11 (Erythraj); IG I2 22 i "TAPA" 66, 177
(Milet); 14-15 (Kolofon).
4 IG I2 12, 13a; GHI 35 i [X.] Ath. :i,ll; GHI 29.
4s IG I2 32 i "Hesp." 5,360; Plut. Per. 11, 19 23; D. S. XI 88,3, a
także Paus. I 27,5
(prawdapodobnie Histiaja). '
4i ATL 2, 61, D 14; "Hesp." Suppt. 8,324.
48 GHI 57, 58 (odnowienia wcześniejszych traktatów); "Hesp." 2, 494
(Hermione);
Th. V 28, 2.
4s Th. I 112,5; GHI 39; FGrH 328 F 34 (Filochoros); plut. Per. 21.
5ł Plut. Per. 17 (w oparciu o oryginał uchwały); n:2którzy
umieszczają tę inicja-
tywę Peryklesa w latach 446-445.
5i Th. I 113; D. S. XII 6; Plut. Per. 18; "CQ" 32,80 (inskrypcja);
Paus. I 27,5; I 29,14.
792
Przypisy
5g Th. I 114; D. S. XII 7; Plut. Per. 22,3; GHI 41 jak również "BSA"
49,113; And. 3,9.
ss Th. I 1i5,1 (Ateny występują same jak w r. 421, por. Th. V 18-19,
a Sparta razem
ze swymi sprzymierzeńcami); I 23,4 ("Peloponezyjczycy"); I 35,2;
44,1; 67,2 i 4; 78,4
Paus. V 23,4; IG I2 18 oraz "BSA" 49,21.
54 Th. I 18,3.
55 Th. I 19.
5s plut. Per. 11-12; 14-15; Arist. At)z. 28,2 i 5; GHI 45.
5% Th. I 114,3; Plut. Per. 23; D. S. XII 22 (1000 osadników); FGrH
115 F 387 (Teopomp
podaje liczbę 2000 osadników uwzględniając, być może, zarówno
kobiety, jak i męż-
_






ezyzn); GHI 42; IG I2 17; Hesych. s. v. Eretrakos Katalogos; Ael. VH
VI 1; And. 3,9;
Ar. Nu. 213.
58 GHI 44; Plut. Per. 11 (wspólną kolonię należy odróżniać od tej,
którą założono
w Brea); FGrH 328 F 119 (Filochoros); Plut. Per. 37.
5o D. S. XII 10-23; Str. 263; Suid. s. v. Thouriomanteis; Plut. 812
d; GHI 49.
sł GHI 57, 58.
sl Th. I 115; D. S. XII 27; Plut. ?er. 24 init.; 25; Ar. V. 281 ze
Schotiaxrr,i.
s2 Th. I 116-117; D. S. XII 27-28; Plut. Per. 25-28; Isoc. 15, 111.
ss Th. II 63; VIII 76, 4; Plut. Per. 26; 12; Th. I 40,5; 41,2; GHI 50
i SEG 10, 221.
s4 Teleclides Fr. 42 u Plut. Per. 16; Arist. Rhet. 1365a31, por.
Plut. Per. 8; IG
IZ 943.
ss IG I2 65 i DAT 35; IG I2 50 i AFD 54; Plut. Per. 20; Luc. 19,6;
FGrH 115 F 389
(Teopomp); 434 F 12 (Memnon).
aa Th. IV 102,3; 106,1; 108,1; D. S. XII 32,3; Th. I 57,2.
a7 Th. II 68,6-8.
ss Th. I 24-30; D. S. XII 30-31.
sa Th. I 31-44; D. S. XII 32-33, 2.
7o Th. I 45; Plut. Per. 29; GHI 55.
l Th. I 46-54; D. S. XII 33,3-4; co do bitwy por. "JHS" 65,26.
= Th. I 33,3; 36; 44,2; Plut. Per. 29; Th. I 42,2; 43,1-2.
s Th. I 67,4; Ar. Ach. 515-539; Pa 6d9; FGrH 328 F 121
(Filochoros); Plut. Per.
30-31; D. S. XII 39,4.
74 Th. I 56-65; V 30,2; D. S. XII 34; 37; co do chronologii, która
jest sporna, por.
Th. II 2, 1 i Aneks 4.
5 Th. I 67-87; 118,3.
a Th. I 23,6; 88; 118,2.
' Th. i 119-125,1.
7a Th. I 126-39.
Księga IV
tość jeńców sprzedanych jako niewolników (por. s. 465); w GHI 53 i IG
I= 365 sum
pieniężne "z wyprawy" mogą odnosić się do pozostałości z łupów itd.;
GHI 54.
ss D. S. XII 38,2, który prawdopodobnie wykorzystuje, a być może Śle
interpretu;
Eforosa.
ss Th. II 13,3 (tekst ten jest lepszy od cytatu w Schol. Ar. Pl.
1193). Na poparc:
liczby 9 700 można przytoczyć inne teksty: Isoc. 15,234 (Isokrates
ur. w r. 436) -
10 000 talentów złożonych w czasie kariery Peryklesa; Isoc. 8,126
"nie licząc ś łiątyć
8000 talentów pod koniec kariery Peryklesa ("świątynie" występują
osobno w 15,234
D. 3, 24, [D.] 13,26 i póŚniejsi autorzy wyxnieniają 10 000 talentów
jako największ
rezerwę, np. D. S. XII 40,2; XII 54,3; XIII 21,3. Liczby te są
argumentami przeciwk
poglądom wyrażonym w ATL 3,118 n., że suma przeniesiona z Delos
wynosiła oko3
5000 talentów i że największa rezerwa nigdy nie osiągnęła sumy 9700
talentów. Je
chodzi o koszt Propylejów itd., patrz Harp. i Suid. s. v., D. S. XII
40,2 i SEG 10,3
(Atena Parthenos kosztowała około 700 talentów). Pożyczki zaciągane z
tych fund
szów przynosiły zapewne odsetki (GHI 54, 64; por. Th. II 13, 5 fin.).
s Th. II 13,3; Ar. V. 656 n.; 706 n.; X. An. VII 1,27 (400
talentów); Arist. Ath. 24 `.
,
Plut. Per. 11-12; [X.J Ath. 1,19; Th. VI 24,3.
ss Ar. V. 707 przesadza podając 1000 jako liczbę państw podległych;
GHI 46; 6(
Arist. Ath. 24,2; GHI 32.
sa Th. II 41,1 i 3; IG h 56; [X.] Ath. 1,14; 16; 17; Ar. V. 659.
ao [X.] Ath. 2,7; 2,11; D. S. XII 26; Th. I 80,3; II 38,2; Il 64,3.
s' Th. II 13,6; 19,2; 20,4 (tekst podający liczbę 3000 może zepsuty,
ale ma ona by
"wielką częścią państwa"); 31, 2; [X.] Ath. 1,4; FGrH 328 F 119
(Filochoros); pltr
Per. 37.
o Th. I 139,3-144.
eo GHI 30 (wstęp); 51 i ATL 2, 46 (pierwsza uchwała Kalliasa); [X.]
Ath. 3,2 i 5;
Teleclides Fr. 42 u Plut. Per. 16; Poll. VIII 97; GHI 30, 38, 46, 56.
sl Th. V 18,5; Arist. Ath. 23,5; Plut. Arżst. 24.
8= W GHI 56, w r. 434/433 kilka małych państw prawdopodobnie
samodzielnie okre-
śla wysokość płaconej przez siebie daniny, a poszczególni ludzie
zgłaszają inne pań-
stwa, które mają płacić daninę, być może za przysługi wyrządzone lub
przyobiecane;
warunki specjalne i procedura niepewne.
ss Isoc. 8,82.
s4 Th. IV 108,1 (Amfipolis); co do łupów itd. patrz Plut. Cim. 9;
13,6; Per. 9; D. S. XI
88, 2; Th. II 13,4 (por. D. S. XII 40,2) podaje wartość poświęconych
bogom łupów
zdobytych na Persach (zapewne jedna dziesiąta całości) razem ze
sprzętem kultowym
używanym podczas procesji i igrzysk, itd. na ókoło 500 talentów; Th.
VI 62,4 war-
9Q Th. II 31,2 podaje stosunek pomiędzy siłami hoplitów i metojków;
Ar. Ach. U
[X.] Ath. 1,12.
93 [X.] Ath. 1,10-12; 18; X. Vect. 4,15; GHI 79; IG I2 44; Th. I
139,2; VII 27,5. Za
_






równo hoplici, jak i żeglarze mieli ze sobą służbę niewolniczą, por.
Paus. I 29,3; 32,
(Maraton); Th. III 17,4; X. Ath. 1,19. Gomme Population oj Athens
oblicza całą lud
ność niewolną na 115 0U0.
s4 Th. II 14-16; 65,2; I 80,3; VIII 66,3; Plut. Per. 11,5.
s5 [X.] Ath. 1, 1-2; 3, 1-6; 3,9.
os plut. Per. 16; D. S. XII 38,2; FGrH 328 F 121 (Filochoros); Plut.
Per. 8; Th. II 34,i
s7 Th. II 65, 8-9.
ss plut. Per. 16; 31-32; Arist. Ath. 27,4; D. S. XII 38-39; FGrH 328
F 121. Niektć
rzy umieszczają procesy Anaksagorasa i Fidiasza w r. 430.
ea Th. II 34-46; por. E. Suppl. 404.
ioo Richter Sc. ryc. 645-649; 655; Vorsokr. 40.
ioi D. Chr. 12,74; Paus. V 11; I 28,2; 24,5; Quint. Inst. XII 10,9.
ioz paus. V 10. Richter Sc. ryc. 390-393; 414; 355, 66, 115, 2, 133-
134, 163, 191, 31
m3 paus. I 24, 5; Plut. Per. 13; Demetr. El. 14. Richter Sc. ryc.
394-396; 69-71, 91, 29
351, 622 (frontony); 415-416, 105, 131, 192 lmetopy); 486, 488-489,
356, 291, 4
(fryłz).
ił' Vitr. III 3,13; III 4,13.
os paus. I 22,4.
ła Paus. I 8,4; I 14,6; S. Aj. 1218.
se7 paus. I 18,1; I 22,6; IX 4,2; X 25-31; Arist. Poet. 1448 ; 1450a.
ios Hdt: I 32; 34,1; III 40,2; VII 46,4; III 108,2.
ies Hdt. V 69; 78.
mo Vorsokr. 59 B 3, 4, 6, 17, 11, 12.
784 Przypisy
1t1 vdrsokr. 59 B ?, !2, 13, 14,4.
112 vorsokr. 59 B 21, 18, 19.
113 V orsokr. 31 B 6; 38-39; 16; 26 w. 2; 30.
214 Vorsokr. 3? B 17; 13; 27; 21; 26; 35; 71; 23.
lls Vorsokr. 31 B 130; 121; 128; 134; 110; 117.
lls Vorsokr. 31 B 1I5; l12.
Is7 Vorsokr. 67 A 15.
118 t7orsokr. 68 A 1,44-45; 156; B 7; 9; 11.
119 j7orsckr. 67 B 2.
12s Vitr. VII praef. 11; S. A. 1348.
Itl Ar. Ra. 82; S. Tr. 1296; OT 883; Ph. 1469.
282 S. OT 1329-1333; OC 521-525; 548; A. 369; 454; 1348.
223 Arist. Poet. 1452a32.
124 ', OC 1225.
12s Th. I 19; 80,3-4; 12?,3; 141; II 9; III 86,4; IV 53,3; Plut. Per.
33,4.
12s Th. I 84-85; VII 18,2; II 8,4.
127 D. S. XII 30,4; Th. I 38,2-4; III 86,2; GC 117 n.
12s Th. IV 91; V 38; III 62,3--5; Hetl. O y. 11-12; GC 156.
12o Th. I 118,2; II 7,2 (liczba 500 jest prawdopodobnie tekstem
zepsutym); II 22,3.
13o Th. I 143,4-5; II 13,2-9; II 7,3; II 9,4-5; X. An VII 1,27; pątrz
wyżej notka 86.
131 Th. I 143,5; 144,1; II 13,2; 65, 5, 7 i !3; Plut. Per. 33 fin.
(Hermippos); jX.] Ath. 2,1
(por. 1, 2; 1,15; 2,2-5; 2,14 i 2,16, gdzie znajdujemy odbicie idei
wyrażonych przez
Peryklesa).
132 Th. II 2-7. Patrz Aneks 4.
283 Th. II 7-23; Ar. Aeh. 65.
139 Th. II 25-32; Plut. Pęr. 34; Ar. Ach. 14?; SEG X 223.
Iss Th. II 24; III 17 (bez względu na to, ezy ten rozdział jest
autentyczny, ezy też
nie, liczby odpowiadają w przybliżeniu prawdzie); I 1; GIII 51.
ias Th. II 17; 47-54; 59-65; III 87; Plut. Per. 34-38; zaraza - był
to prawdopo-
dobnie tyfus lub odra, przy czym więcej przemamia za pierwszym
przypuszczeniem.
Gk. Lit. Pap. 38 (odnosi się zapewne do procesu Peryklesa).
137 Th. II 56; 58; 70; 95-101; D. S. XII 46,7 (Ateny wysłały 1000
kolonistów do T'o-
tidai); SEG X 223.
138 Th. II 66; 68; 80-82.
Iso Th. II 83-92.
24o Th. II 102-103; 93-94; 69, 67,4.
241 Th. II 71-78.
242 Th. III 7; III 1; II 85,5-6; 67; Hdt. VII 137; IG I2 216-219.
143 Th. III 2-6; 8-16; 18; 25-50; GHI 63 i ATL 2,76; Arist. Pol.
1304a4. Niektórzy
sądzą, że liczba 1000 nie odpowiada prawdzie.
144 Th. III 20-24; 52-68.
14s Th. II 103; III 70,1; 69-85; co do zabijania jeńców por. E.
Heract, 962 n.
14o Th. III 13,3; 19; Plut. Arist. 24; Ar. Eq. 3?3; 924.
247 Th. III 51; 91; 86; 90; 94; GHI 62 (dary NIelos dla Sparty).
148 Th. III 94-98.
14o Th. III 100-102; D. S. XII 59,5.
_






Iso Th. III 105-114; Polyaen. III l,2; SIG 81 (por. GHI 65) i IG II2
403,9.
isi Th. IV 2; GHI 74; 66; Plut. Arist. 24; Ar. Eq. 839. Całkowita
suma jest przed-
miotem dyskusji, niektórzy uczeni obliczają sumę wszystkich
nałożonych danin na
około 1460 talentów.
Księga IV 795
ls2 Th. IV 3-6; 8-23; 26-40; Ar. Eq. 54; 724; tareze spartańskie
zostały poświę-
cone bogom w Atenach, por. Paus. F 15,4, "Hesp," 6, 349.
ls3 Th. IV 41-48; 50-51; Ar. Eq. 604.
la4 Th. IV 53-57; 66-74; co do dróg wiodących do Megarydy por.
"BSA" 49, 112.
iss Th. IV 40-41; 55; 42,3; 49; 79,2; 76,2.
iss Ar. Eq. 595; Ach. 225-232; Eq. 912; 924; V. 1303.
is7 Ar. Babilończyc (por. Schol. Ar. Ach. 378); Ar. Ach. 509--556;
32 n.; Eq. 44-79
;
795-809. Sztuki te były wystawione kolejno w latach 426, 425 i 424.
Ise Schol. Ar. Pa 347; Paus. I 23,10; Th. III 98,5; IV 58-65; IV 7;
52; 75._
Iso Th. IV 76-77; 89-101; D. S. XII 70,5 (łupy); SEG 10, 81, 84._
lso Th, IV 78=88; 102-119.
lsi Ar. V. 656-64.
is2 Th. IV 120-132; 135; V 2-3; 6-11; IG I 42-43; GHI 68.
is3 Th. V ?4-22,1; 30,1 fżn. '
Is4 Th. V 22,2-24; 29,2-3; D. S. XII 75,1-5.
lss D, S. XI 72; 76; 78,5; 86-87 (petalismos) 88,4-6; 90-92; P. Ox .
IV 665.
lss D, S. XII 8; 29-30.
is7 GHI 31 razem z IG I2 20 i TAPA 75,10; GHI 59; 58; Th. II 7,2;
FFI 86; 88; 90; 99;
103; 1?5; IV 1-2; 24-25; 58-65.
Iss Th. V 4-5; D. S. XII 76,4.
iss Th. V 27-31; 32,3-7; IV 134; D. S. XII 75,6-7.
27o Th. V 33; 35,2-8.
171 Th. V 36-41.
272 Th. V 32,1; 35,1: 39,1.
173 Co do Nikiasza patrz Th. V 16,1; s,7II 86,5; Plut. Nic. 2 i 9.
Co do Kleona: Th. III
36,6; III 82,2; V 16,1. Co do Alkibiadesa: Th, V 43,2; Plut. Ale. 1
i 10. Co do zmiany
przywódców: Th. II 65,10; Arist. Ath. 28.
174 Th. V 42-46.
17s Th. V 46,5-48.
17s Th. V 34; 49-57.
177 Th. V 57-58; -64,3; 66,3-67,1; 68,2-3; IV 55,2.
Tukidydes podając w V 68,3
Iiczebność armii nie uwzględnił zapewne Brazydejczyków i
neodamodeis; ich siły
można określić na podstawie rozkazów wydanych przez Agisa w bitwie
god Manti-
neją, gdzie dzięki przerzuceniu 1200 ludzi jego lewe skrzydło
dorównałoby liczbą nie-
przyjacielowi, por. także D. S. XII 76,1.
17s Th. V 58-62.
17s Th. V 63-74.
iso Th. V 75-84,1.
lsl Th. I 144,1; II 65,7; V 69,1 jin.
ls2 plut. Nic. 11; Alc. 13; Th. VTII 73,3; FGrH 115 F 96 b
(Teopomp); Ar. Eq. 1304.
1 Th. V 52,2; 53; 56,3; 80,3; 83,4; 84,1; 115,2; por. VI 85,1.
Is4 Th. V 84-114; 115,4; l16,2-4; GHI 76.
is'a Th. VI 6; 8-26; por. VI 90,
las Sytuacja finansowa Ate n w latach 42?-4?5 jest przedmiotem
dyskusji. And. 3,8
twierdzi, że roczne wpływy z danin przekraczały 1200 talentów i że
na Akropolu znaj-
dowała się rezerwa w wysokości 7000 talentów Zachowane
listy danin wskazują, że
suma I2(?0 talentów jest zbyt wysoka, ale może odpowiada ona
całości dochodów
z impermm SiVielu uczonych uważa również sumę 7000 talentów. za
nazbyt wysoką.
Jednakże w r. 415 Ateny przeznaczyły 3000 talentów na wyprawę
sycylijską; posia-
dały też ostateczną rezerwę w wysokości 1000
talentów, a jest możliwe, że miały
ś ,
96 Przypisy
również inne jeszcze rezerwy, tak że ogóina suma sięgała 7000. Jeżeli
chodzi o od-
budowę zasobów finansowych Aten w latach 421-415, por. Th. VI 26,2;
co do 3000
talentów patrz GHI 77 b 29; co do sił użytych na Sycylii - Th. VI 30-
32, 2; 42-43;
VII 16,2; 20,2; 31,5; 35,1; 42,1; 57; 75,5.
ls7 Th. VI 27-29; 15,3-4.
lss Th. VI 1,1; 17,2-5; 12; 15,2-3; II 65,7, 10, 11.
ls9 Th. VI 32,3-41; 44,2-52; VII 42,3.
lso Th. VI 53; 60-62.
191 Th. VI 63-71; 74; 75,3-88,2.
1ł2 Th. VI 88,3--6; 72-73; 88,7-10; 89-94.
193 Th. VI 75,1; 96-103,2.
ls4 Th. VI 103,4; 104; VII 1-2.
_






ls Th. VII 3-8; 10-16.
lec GHI 61; Th. VI 7; 95; 105; VII 9; 18; I 142,2; V 17,2; VII 66,2.
197 Th. VII 19-20; 26.
les Th. VII 21-25.
lss Th. VII 36-42,1.
20o Th. VII 42,2-44.
201 Th. VII 45-50.
zo2 Th. VII 51-72.
pł3 Th. VII 73-87; Plut. Nic. 28-29.
2ł4 Th. VII 27-30; 34; Hell. Oay. 12,4-5.
2us Th. VIII 2-3; 5-20; 23-26.
2ou Th. VIII 1; 4; 10; 13; 15-17; 19-21;
F 138 (Filochoros).
207 Th, VIII 27-44.
23-26; Arist. Pol, 1299b30-38; FGrH 328
2os 1łh. VIII 45-54.
2U9 Th. VIII 56-59; rokowania Ateńczyków Th. VIII 56,4.
21o Th. VIII 55; 61-64.
211 Th. VIII 48,1; Arist. Pol. 1303A9; Ath. 26,1; Isoc. 8,87.
212 Th. VIII 54,4; 65-66.
21;s Th. VIII 67; 69; Arist. Ath. 29,2-5; 32,1; Rhet. 1419128; Lys.
12,65; FGrH 324
F 43 (Androtion); 328 F 136 (Filochoros); Schol. Ar. L7 s. 421; Suid.
s. v. Probouloi.
214 Th. VIII 68; 70-77; Arist. Ath,. 32,2-3; Pol. 1305 27; Lys.
12,62-68.
21 Th. VIII 73-77; 81-82; 86,1-7.
21s Th. VIII 89-92.
z17 Th. VIII 93-95.
218 Th. VIII 96-98; Arist. Ath. 33; [Lys.] 20,13.
21fl Znaczenie uchwał czy dokumentów cytowanych w Arist. Ath. 29,5-31
jest spor-
ne. Zostały one prawdopodobnie włączone w narrację, aby przedstawić
oligarchię
w bardziej korzystnym świetle. Co do interpretacji w tekście por.
Arist. Ath. 31;
Th, VIII 72,1; 92,11, 93,2; GHI 81. [Lys.] 20,1-2 każe wnosić, że
członkowie Rady
Czterystu byli wybierani przez swoje fyle; je.'cli tak było, stało
się to dopiero po
zdobyciu władzy, ale - ponieważ mowa jest tendencyjna - sprawa mogła
zostav
przedstawiona w ten sposób dla wprowadzenia w błąd.
22o Arist. Ath. 29.5; 30; 33,1 fin.; Th. VIII 86,3; 97,1. Pięć
tysięcy w ten sposób spi-
sanych ludzi byli to mniej więcej ci, którzy znajdowali się w Atenach
(por. Th. VIII
72.1; 97,1). a następne cztery tysiące mogących być wybranymi
odbywało służbę woj-
skową za morzem, tak że choć ich imiona były na liście, oni sami nie
brali udziału
w rządach (por. lI-ys.] 20,13) IG II2 12 (por. IG I2 s. 297) odnosi
się prawdopodobnie
rr.;..
Księga IV 7g7
do pięciu przewodniczących i do Rady wykonawczej Pięciu Tysięcy; por,
[Plut.]
833 d-e.
221 Th. VIII 72,1 fin.; 86, 3; 97,2; Arist. Ath, 33,2; co do Związku
Beockiego, patrz
yżej s. 414.
--2 Th. VIII 64,3-5; 78; 80-81; 83-85; 87; 96,5; 99-103; jeśli chodzi
o Tazos, patrz
J. Pouilloux Etudes Thasiennes III, 139-62.
223 Th. VIII 104-7; stan liczebny floty peloponeskiej według
przyjętej poprawki;
por. D. S. XIII 45.
=z Th. VIII 106,5; 108; D. S. XIII 41; 45--47,1; X. HG. I 1,1-23
(opis bitwy pod Ky-
zikos jest lepszy u Ksenofonta niż u D. S. XIII 49-51).
z2s Th. VIII 97,3; D. S. XIII 38; 42; Plut. Alc. 27; 33; D. S. XIII
47,3-49,2; And,
2,1I-12; Th. VIII 89,3-4; GHI 83,35; D. S. XIII 52,1; 64, 1-3.
22G And. 1,96-98; GHI 86; Th. VI 15,3-4; X. HG I 1,9-10; D. S. XIII
52-53; Plut.
Alc. 27-28; FGrH 328 F 139 (Filochoros, w r. 411110); Arist. Ath.
28,4; Lys. 30,7; Arist.
Rhet. 1357v fin.; And. 1,75-76.
227 Ar. Ra. 720 ze Schol.; X. HG I 1,22; I 2,1-13; I 3,2-4; 8; I 4,8;
D. S. XIII 64,2-4;
66,3-4,6.
22s Arist. Ath. 28,3; GHI 83; 92; X. HG I 3,14-22 i D. S. XIII 65,5-
67 (Bizancjum);
X. HG I 2,18 i D. S. XIII 64,5-7 (Pylos); D. S. XIII 65,1-2 i PSI
1304a (Megara);
X. HG I 3,8-9; 12-13; I 4,1-7 (Cyrus).
229 X. HG I 4,8-21; D. S. XIII 68,2-69,3; Plut. Alc. 33. Uwaga u X.
HG I 4, 10, że
Alkibiades był jeszcze "na wygnaniu", jest efektowna retorycznie, ale
Śródła cyto-
wane w notce 225 dowodzą jej niesłuszności. Uchwały powzięte na
wniosek Alki-
biadesa: GHI 88; 89.
230 X. HG I 5,1-17; D. S. XIII 69,4-72,2; 73,3-74; PSI 1304v2 (bitwa
pod Notion);
Plut. Lys. 4.
231 X. HG I 5,18-6,28; D. S. XIII 76-79,7; 97; FGrH 328 F 141
(Filochoros); Ar. Ra.
720. Co do rokowań z Kartaginą patrz niżej s. 553.
2a2 X. HG I 6,29-38; D. S. XIII 98-100,6.
_






233 D. S. XIII 72,3-73,2; X. HG I 7,1-35; D. S. XIII 101-3; Pl. Ap.
32 b; X. Mem.
I 1,18; IV 4,2; Arist. Ath. 34,1; 27,5; FGrH 328 F 142 (Filochoros).
234 Arist. Ath. 34,1; X. HG II 1,1-29; D. S. XIII 104-6,
235 X. HG II 1,30-32; II 2,1-2; 5-9; Plut. Alc. 37.
2"s X. HG II 2,3-4; 10-18; And. 1,73-79; GHI 96.
z3 X. HG II 2,19-23.
23s Th. I 144,1; II 65, 7, 10-12; I 68,1; 84; II 64,6 fin.
239 D. S. XII 53; zachowały się fragmenty mów pochwalnych Gorgiasza.
240 V orsokr. 84 A 19; wyśmiany w Pl. Phdr. 266-7.
2 1 Z7orsokr. 68 A 114; 80 B 1; 4; 82 B 3; 88 B 25 fin.; 87 B 44, Fr.
A 2,26, Fr. B 2,10;
Pl. Prt. 326 c-e; 328 b-c; 337 c: R. 338 c; Grg. 483 c.
242 Vorsohr. 68 B 34; 40; 45; 62; 264 (nauczał prawdopodobnie głównie
w latach 430-
390).
2'3 Pl. Ap. 29 d - 30 b; ri. 50 a; X. Mem. I 1,4.
2 S. A. 791; Tr. 543.
z'' E. Hżpp. 1296-13C9; 1390.
2 o Arist. Poet. 1460b32; E. Hipp. 161.
247 E.' Hec. 547 (Poliksena); Heracl. 591 (Makaria); Longin.
24Ź E. El.\ 7i; 1245; 1302; Hżpp. 120; 359; 1415; El. 1282.
249 E. El. 743.
= n Ar. Nv. 2i5; Av. 209; Ra. 324.
15,3; Arist. Poet. 1453a26.
798 Przy pisV
2s1 Ar. Ra. 38fi; Ach. 509; Eq. 125.
2s2 Ar. Pax 759; Ra. 1053, 1078, 1435, 1501, 1530; Pl. Smp. 221 b;
Ar. Nu. l01, 112,
423, 818, 147?; Ra. 1491; Pl. Ap. 18 b; 19 c.
253 Ar. Eq. 1325-34; Ach. 500; póŚniejsze komedie patrz s. 679.
2sa Longin. 25; Th. III 83,1; IV 62,4; D. H. Comp. 22 (108-110) por.
20 (90 n.); Demetr.
2, 72.
2ss D. H, Th. 24 (= Ep. Amm. 2,2 fin.); Th. VI 32; VII 84,2; VII 87;
III 113; IV 12,3;
VII 55-56.
2ss Th. I 22,2-3 (por. I 1,3; I 20,3-21,1); I 17 jżn; 19 fin.
257 Th. I 22,1; I 32-43; IV 17-20; V 85-113.
258 Th IV 64,1; III 82,2; Liv.: caelestes ita vetle; Tacyt: ira deum;
Th. I 23,6; 76,2-3;
IV 61,5; V 105,2; IV 62,4; V 104-5; I 78,1-2; IV 18,4; II 65,11-13;
III 82,2.
2sł Th. I 22,4; Churchill w przemówieniu radiowym do całego świata,
13 maja 194a r.;
Th. II 65,5-8; I 144,4; I 76,3.
2co Antiph. Fr. 1 (jego obrona); Th. VIII 68,1-2.
zsl Hp. Morb. Sacr. 1,1.
2B2 Heath, MGlV1 i Thomas, GMW I 228.
293 Th. II 16; E. Fr. 19.
2s4 D. L. II B (Anaksagoras); Plut. Per. 6.
zss Ar. Ra. 1114 (książki patrz Ar. Av. 1288; Eupolis Fr. 304; D. L.
IX 52); Plut.
Nic. 29.
2ss Ar. Eq. 61, 109, 997; Plut. Nic. 4; 13,1; P. Ox . IX 1176.(=
Satyros); D. L. IX 54.
2s7 Th. VI 27,3; 29,3; 60,1-2; D. S. XIII 6,? (po.~. Th. VII 60,4
razem z Ar. Av. 1093
na poparcie daty ucieczki Diagorasa u D. S.); D. L. IX 52; X. HG I
4,12; Plut. Alc.
36,1-4; Ar. Ra. 1432.
KSIEGA V
' Th. VI 92,5 fin.; VIII 2,4; IV 64,5.
z Isoc. 4,128. %
3 Th. I 139,3; IV 85,1; X. HG II 2,23.
ł Th. VIII 64,5; X HG I 1,32; I 3,15; II 2,1-2; D. S. XIII 65,3--4.
s D. S. XIII 70,4; X. HG I 6,4; I 1,6-7.
s GHI 94; 95; Paus. X 9,7-10.
7 Plut. Lys. 18; D. S. XIV 10-11; XIV 13,1; Arist. Pol. 1271a38.
s Th. IV 19,2-3; X. HG II 4,30; D. S. XIV 6,3; Just. V 10.
e D. S. XI 50,6; Lys. 33,7.
'ł Th. IV 81,2-3; D. S: XIII 106,8-9; 66,6; Plut. L s. 15; X. Lac.
14; D. S. XIV 13;
Arist. Pol. 12?0b35.
" Arist. Fr. 544; X. HG III 3,5-11; Arist. Pol. 1270ł 23; 1271a29.
'2 Th. II 41,3; Isoc. 4,18.
'3 plut. Lys. 14; 19; GHI 99; X. HG II 2,9; D. S. XIV 34.
" Lys. 12,43; 12,71; Arist. Ath. 34,3; 35,1-2 ("z jednego tysiąca" -
może zepsuty
tekst); X. HG II 3,2 i 11; D. S. XIV 3-4; Plut. Lps. 15. Chronologia
jest sporna; jeśli
chodzi o daty tu podane por. niżej notka 20.
's Arist. Ath. ,34,3; X. HG II 3,32 i 34; Lys. 13,35-37.
's X. HG II 3,13-56; Arist. Ath. 28,4; 32,2; 33,2; 34,3; 36-37; Th.
III 82,8.
'7 X. HG II 4,1-24: Plut. L s. 2? fin.; Hell. Ox . 12,1; Arist. Ath.
37-38,1 (gdzie
Księga V
_






kolejność wydarzeń jest pomylona); D. S. XIV 32-33,5; Sch.ol.
Aeschin. 1,39 (epiia-
fium).
ls X. HG II 4,25-29; Plut. Lps. 19-21; D. S. XIV 33,5.
'9 Arist. Pol. 1271a38; Ath. 38; X. HG II 4,29-39; Plut.
Lps. 21; D. S. XIV 33,6.
2ł Marsz demokratów w dniu 12 Boedromion,
tj. pod koniec września r. 403/402
(plut. 349 d; Arist. Ath. 39,1). Wyprawa Pauzaniasza
we wrześniu, a Libysa, który
jako nauarcha został następcą Lizandra, w sierpniu r. 403 (D.
S. XIV 10 Lizander
nauarchą w r. 4fl4/443). Walki o Munichię w maju/c2erwcu 403
r. (X. HG II 4,25 wspo-
mina "owoce"). Okrucieństwa Trzydziestu w czasie
poprzedzającym te walki ośmiu
miesi cy, tj. mniej więcej od września r. 404, kiedy to można
umieścić śmierć Thera-
menesa (X. HG II 4,21 i II 4,1 por. Arist. Ath. 37,2).
Zajęcie Fyle, "gdy zima r. 404/403
już się zaczęła", koło stycznia/lutego r. 4fl3 (Arist. Ath.
37,1). Ustanowienie Tszydziestu
Tyranów i ich urzędników, wś.ród nich również archonta-
eponyma, zbiegło się za-
pewne z początkiem attyckiego roku 4047403, wypadającym w
lipcu r. 404 (Arist. Ath.
35,1; X. HG II 3,1 może wersja prawdziwa, choć zapewne
miejsce interpołowane,
oraz D. S. XIV 3,1).
21 X. HG II 4, 2, 4, 8, 10, 26-27 i iII 1,4 oraz Arist. Ath.
38,2 (hippeis); X. HG II 4,
2, 10, 23 i Arist. Ath. 36, l; 38,1, a także 39,6 (Trzy
Tysiące); Arist. Ath. 40,3 fi . (po-
nowny podział pasiadłości).
22 Arist. Ath. 39; 40,1-2; X. HG II 4,40-42; And. 1,81; 87;
90; Schol. Aeschin. 1,39;
D. H. Lys. 32.
23 X. HG II 4,43; Arist. Ath. 40,4.
2 Pi. Ap.; Phd. 116 e; Ep. 7,324 e; X. Ap:
25 X, HG III 4,2 i 7.
2s X. HG III 2,21-31; D. S. XIV 17,4-12; 34,1 (pod r. 402/401
i 401/400). W tekście
przyjęto chronologię Ksenofonta; Diodor datuje tu za wcześnie
początek i koniec woj-
ny, a, co za tym idzie, także i śmierć Agisa.
27 D. S. XIV 17,9; 38,4-5.
2s X. HG III 1,1; An. I 4,2.
29 X. An.; "JHS" 83,16, X. HG III 1,6; D. S. XIV 19-31.
3'' X. HG III l,i-2,2fl; D. S. XIV 35-3ń--37,4; 38,2-3 i 6-7:
39; 79,4-5.
31 X, HG III 3,1 ł; Plut. Lys. 22; Hell. Oxy. 2,1.
3z X: HG III 4,1-2; Plut. Lys. 23.
33 X. HG III 4,2; 12; D. S. XIV 79,1-2.
'' X. HG III 4,3--4; III 5,5; Paus. III 9,1-3; X. HG III 4,5
-28; IV 1,1-41; H, ll.
Oxy. 6-8; 16-17; D. S. XIV 79,2-3; 80.
35 Hell. Oxy. 4; 10; 14; 15; D. S. XIV 79,s-8; 81,4-6.
Chrońologia działań wojen-
nych na morzu zależy od kolejności nauarchów spartańskich,
którzy sprawowali do-
wództwo prawdopodobriie mniej więcej od sierpnia
do sierpnia: Faraks r. 398J3ł7
(Hell. Oxp. 2,1; D. S. XIV 79,4; X. HG ITI 2,12-14);
Archelaidas r. 397/96 (Hell. Ox . 4,2;
Polyaen. II 8); Pollis r. 396.i395 (Hell. Oxy. 4,2; 14,1);
Chejrikrates r. 395 (Hell. Oxp.
' 14,1; 17,4); Pejsandros, który za,stąpił Chejrikratesa na
jesieni r. 395 (X. HG III 4,29).
k
Flota Konona prowadziła ziałania już w r. 398/97 (Heil. Oxp.
2,1; X. HG III 2,12--14;
D. S. XIV 39 i 79, który łączy działania z kilku lat w ciągu
dwóch lat 399J398 i 396l39a);
fragmenty Hell. Oxp. 4,2 odnoszą się
prawdopodobnie w przybliżeniu do sierpnia
r. 396, a powstanie na Rodos miało miej e zapewne przed
sierpniem r. 395, kiedy
Chejrikrates wabjął dowództwo po PoHisie, ale w tym samym
roku, co wojna między
Fokidą a Beocją (Hell. Oxy. 10 i 14,1).
3s Hell. Oxy. 11,1; 12,1-2; 13; por. 2,2-3; X. HG III 5.1-5;
D. S. XIV 81,1; Plut.
.
800 Przypisy
Księga V 801
Ages. 15; Paus. III 9, 8 twierdzi, że Ateńczycy Kefalos i Epikrates
wzięli złoto psr- ?p D. S. XIV 7,6; 14-16,1; 18;
44,2-7; 10,2-3.
skie; GHI 101; 102. 'a
D. S. XIV 41,2-6; 42--43; 44,1-2; ,8,2.
3 X. HG III 5,17-25; Plut. Lys. 28-29; D. S. XIV 81.
ł4 D. S. XIV 46,1-5; 47-50; Polyaen. V 2,6.
3R D. S. XIV 82-83,1; X. HG 2,1-2; Plut. Cim. 19.
'5 D. S. i IV 51-53.
39 X. HG IV 2,9-18. '"
D. S XIV 54-63.
40 X, HG IV 2,18-23; IV 3,1; D. S. XIV 83,2; Lys. 16,15; GHI 104-5.
' D. S. XIV 63,4; 64-75.
41 X. HG IV 3,1-19 (zaćmienie pozwala ustalić ściśle jeden punkt w
chronologii); % D. S. XIV 75,1--4; XV 74,3.
F'lut. Ages. 16-19; D. S. XIV 83,3-4; 84,1-2.
o D. S. XIV 76-78; 88; 90,2-4; 95-96.
4= X. HG IV 3,20-21; IV 4,1-18; IV 5-6; IV 7,1; D. S. XIV 86; 91,2.
Chronologia D. S. X1V 87; 90,4-7; 91,1; 100-108;
ili-112; Str. 261.
wojny niepewna w szczegółach. t' D.
S. XV 13-14; FGrH 115 F 128c (Teopomp); Str. 226; 241; SIG 141.
43 X. HG 4,14; IV 5,11-17; D. S. XV 44; Nep. Iph. 1; Arr. Tact. 3; X.
HG IV 6,7-11; = D. S. XV 15-17; 24; 73; Just. XX
5; Ael. VH XII 61.
IV 4,19; IV 7; D. S. XIV 97,5. . 'ł'
D. S. XIII 81,4-84 (bogactwo Akragas); XIV 53,2; 65,2; Ael. VH
I 20; Arist. Pol.
44 X HG IV 4,1-6; IV 5,1; IV 8,34; D. S. XIV 86,1; 91,3; 921; And. 3,
26-27. 1313 26; [Arist.] Oec. 2,20.
_






45 X, HG IV 3,10-12; IV 8,1-2; D. S. XIV 83,4-7; Nep. Con. 4; Plut. L
s. 6 fin. łł GC 188; Isoc. 3,23; D. S. II 5,6; XIV
42,5; Plut. Dio 14.
4s X. HG IV 8,3-10; D. S. XIV 84,3-5; 85, 2-4; GHI 107.
r GC 128; 186.
4% GC 157 ;sporne jest datowanie federalnych monet Rodos itd.); X. HG
IV 8,10-12; '^ D. S. XVi 5,4; Pl. Ep. 7,331 d;
GHI 108; 133; 136; D. S. XV 23,5; XV 6-7; 74; D.
15; GHI 103; 108-110. Chr.
37,21.
X. HG IV 8,12-17; D. S. XIV 85,4; D. 20, 70; GHI 106; Paus. VI 3,16.
s% Plut. Dio 5; Lys. 33; Isoc. Ep. i; Phil.
65; Arch. 44--45.
4s
4s And. 3; FGrH 328 F 149 b (Filochoros). Hr
D. S. XIV 66,5; Polyaen. V 2,20.
5ł Hell. Oxy. 1-2; X. HG III 5,16; And. 3.15; Ar. Ec. 197 (wystawione
w r. 392); L s, A' X. HG V 4,2-18; Plut. Pelop.
7-13; D. S. XV 25-27.
2E 2-5; X. HG IV 8,4 fin. 'ł X. HG
V 4,19-34; P ut. Pelop. 14; D. S. XV 29,5-7; 32,2.
s' X. HG IV 8, 17-24; D. S. XIV 97,1-4; 99, 1-3.
"' D. S. XV 31-34,2; X. HG V 4,35-59; Plut. Ages. 25;
F'olyaen. II 1,2.
5 X. HG IV 8,25-27; V 17; D. S. XIV 94,2; D. 20,59-60; GHI 114.
X. HG V 442-46; Plut. Pel'op. 15-18.
s3 Ar. Ec. 815; 825; X. HG IV 8,28-30; D. S. XIV 94,3- 1; 99,4-5;
Arist. Ath. 41,3. s Patrz wyżej s. 414 i 543; Hell. O y.
il; 12,2; D. S. XV 80,2; IG VII 2408; Paus. IX
54 X. HG IV 6,14; IV 8, 31-39; V 1,24; D. S. XIV 98.
13,6; Isoc. 14,8-9; X. HG V 4,63; VI 1,1; GC 158; Arist. Pol.
1321ł29 dowodzi, że w Te-
s X. HG V 1,25-31; D: S. XIV 110; Polyaen. L,24; GHI i16.
bach niektórzy ludzie oddający się najniższym zajęciom
pozbawieni byli praw oby-
Jł X. HG V 1,32-36.
watelskich.
57 FGnH 115 F 103 (Teopomp); D. S. XIV 110;5; XV
2-4; 8-9; 18; Isoc. 4,134. ' "4 Isoc. 4,104; GHI
118; 121-2; 123 Iw tekście nie przyjęto poprawki, która określa
58 Isoc. 4,120-a: X. HG IV 2,5; Plut. Arta . 22.
pokój królewski jako "pokój powszechny"); D. S. XV 28,2-5;
29,?--8.
ł D. S. XV 19,4; XV 5,1; XV 31,3; FGrH 115 F 32'i (Te pomp); X. HG V
1,33; Plut. o= D. S. XV 28,3-4; GHI 126 w. 19 i 23;
',33 w. 11; 144 w. 33; Accame, La Lega Ate-
Ages. 20. nieaase
230 (inskrypeja).
sł X. HG V 2,20-22; . S. XV 31,2-3; X. HG V 2,9 fin.; D. S. XV 5,?-
3. s D. S. XV 28,4; Aeschin. 2,20; HGI 124 w. 25.
sl X. HG V 2,1-10; V 3,10-17 i 21-25; 1 . S. XV 5,3-5; 12.
X. HG VI 2,9; CIA II 17 w. 45; 65 w. 15; 62; Harp. s.
v. syntaxżs; [D.] 49,49.
s= X. HG V 2,12 i 18-19; GC 198. GHI
123 w. 51; w. 41.
s3 GHI 111; D. S. XIV 92,3; XV 19,2-3; P. O y. I 3G nr 13 (przymierze
Teb z Chai- 9. GHI 127; 144 w. 12; 147 w. 12.
kidejczykami przeciw Amyntasowi, prawdopodobnie w
czasie wojny korynckiej);
X. HG V 2,11-24; 37 13; III 1-9; 18-19; 26; D. S. XV 19,3; 20,3; 21-
23,3. "'' GHI 123 w. 79; 124; 125; 126 i "Hesp." 9,
321; 127; D. S. XV 30; 34,3-36; X. HG
04 X. HG V 2,25-36; D. S. XV 20,1-3; Plut. Pelop. 6; Ages. 24.
V 4,60-66; Plut. Prtoc. 6; Nep. Tżrnoth. 2; Polyaen.
III 10, 4,6,12,13,16,17; III 11, 2,1d.
X. HG V 3,27; D. S. XV 23,3-5; XV 1,3-4.
's' D. S. XV 30; X. HG V 4,64; D. S. XV 29,7; Plb. II 62,6; IG II=
1604, 1611.
s
D. S. XIII 19 4 33; 34 6 Plut. Nic. 28; Th. Vi 20,3-4; VII 55,2;
VIII 9G,5; X. HG "'= Plb. II 62,6-7; FGrH 323 F 8,
328 F 41, 46; D. 50,8-9; Poll. VIII 130; D. 22,44,
ss ,; ,; i
I 1.27. gdz:e
niektórzy są zdania, że jest to 300 talentów wpłacone za archonta
Nausinikosa
D. S. XIII 43-44; 54-63; 75.
(378a3?7), inni - że jlst to suma wszystkfch eisphorai od r. 378 do 355,
podczas gdy
s7
s8 D. S. XIII 79,8; 80-81; 85-91; Harva d Studżes in Classical
Philology, Suppl. ii ni jeszcze poprawiają na 1300
talentów. Druga interpretacja prowadziłaby do przy-
jęoi.a jako
przeciętnego wpływu sumy 13 talentów rocznie tj. podatku 0,2ł/0, a
zatem
vol. I (1940), 247.
s9 D. S. XIII 91-96; Arist. Pot. 1305a27. w
łso1iości zgoła znikomej m porównaniu do ściąganych rzeczywiście i
proponowanych
ł D. S. XIII 108-14; w warunkach dyktowanych przez Kartaginę
klauzula oddająca eispf orccż 200 talentów i 60 talentów (Th.
III 19; D. 3,4), pobierania przez Dionizjosa
Syrakuzy pod panowanie Dionizjosa (D. S. XIII 114,1) jest
prawdopodobnie apokry- 20oił roczni'e-(Arist. Pol. 131362?),
a także w stosunku do wielkości floty ateńskiej
ficzna. w ts-ch
Iatach. X. HG V 4,66; Isoc. 15,109; 120.
?' GHI 108; 133; 136; D. S. XIV 7-9; 10,4; 15,3; 53,4; 65,2-3; G6,5;
Polyaen. V 2,11; e X. HG V 4,56-59; D. S. XV 30;
X. HG VI l,l-19; 2,1. Tagos, patrz wyżej s. 186.
14; Cic. Rep. III 43: nihil populi et unius erat populus.
, 'ł4 X. HG VI 2,1; Isoc. 15,109; GHI 128; Aeschin.
3,243; Nep. Timoth. 2.
51 Hamcnond
11
802 Przypisy
_






les X, HG VI 2,2-38; D. S. XV 45-46,3; 47; X. HG VI 1,19; GHI 123 w.
111; 129;
[D.] 49,9-24; "Hesp." 9, 323.
too [D.] 49,14; "AJA" 40, 461; X. HG VI 3,1; D. S. XV 46,4-6; Isoe.
14; Paus. IX 1,8;
"Hesp." 8, 3 (inskrypcja honoryfikacyjna na eześć Thrasybulosa z
Kollytos) może od-
nosić się do stosunków z Tebami.
'o; X. HG VI 3,2-18; D. S. XV 50,4 (XV 38 odnosi się prawdopodobnie
do pokoju
z r. 371); D. 9, 16; Aeschin. 2,32.
los X, HG VI 3,19-4,3; D. S. XV 50,5; Plut. Ages. 27-28.
'eł patrz Aneks 5.
1'o X. FIG VI 4,4-15; D. S. XV 55-56 (z błędami jeśli chodzi o całość
kampanii, ale
wartościo , y dla bitwy); Plut. Pelop. 20-23; Polyaen. II 3,2,3 i 15;
Paus._ IX 13,3-12;
GHI 130.
"' X. HG VI 4,16-26; Plut. Ages. 29.
" X. HG VI 5,1-3; D. S. XV 30,2; Aeschin. 2,70.
113 X, HG VI 5,3-9; VII 2,2-3; D. S. XV 40 (antydatowane przez D.
S.); 58; Plut.
Ages. 38; Agis 5 odnosi się prawdopodobnie do ezasów póŚniejszych.
"4 X. HG VI 4,20-32 (por. VI 1,19); D. S. XV 57,2; 60; X. HG VI
1,5,12; Isoc. 5,119;
8,118.
"5 D. S. XV 57,1; X. Ages. 2,24; HG VI 5,23. Co do chronologii patrz
Aneks 6.
1'o D. S. XV 57,3-59; 62,1-3; X. HG VI 5,6-22; Ages. 2,23; D. 16,12.
m' X. HG VI 5,23-32; 49-52; VII 2,2; D. S. XV 62,4-65; X. Ages. 2,24;
Plut. Ages.
31-32; Pelop. 24-25; Polyaen. II l, 14, 15,27, i 29.
1' X. HG VII 1,15-22; D. S. XV 68-69.
I'ł D. S. XV 66,1-2; 72,4; Plut. PelOp. 24; AgeS. 34; PauS. IV 26-27;
VIII 27,1-8;
GC 166.
me X. HG VI 3,7-9; Isoc, 4,18; 110-17; 126-8.
'2' X. HG VII 1,23-32; D. 23,141; D. S. XV 70,1-2; 72,3; Plut. Ages.
33; GHI 131
w. 41.
12' D. S. XV 57,1; GHI 137; Lerat Les Locrżens de l'ouest I 133
(inskrypcja); Th. II
81,1; III 105,1; X. HG IV 6,4; Plut. Pelop. 24; X. HG VI 5,6-9; D. S.
XV 59; GHI 132;
GC 165.
12a X, HG VII 1,22; 5,4; 1 39; Plut. Pelop. 26; X. HG VI 4,33-34; VII
3,11; D. S. XV
67,3-4; GHI 147; IG II2 175.
'2' D. S. XV 71; 75,2; Plut. Pelop. 27-29; Aeschin. 2,27-29; Paus. IX
15,1-2.
'25 X. HG VII 1,33-40; Plut. Pelop. 30-31; D. S. XV 76,3; D. 19,137;
23,150; GHI
136.
s2o Isoc. 14,20 i 37 (Oropos); X. HG VII 4,1; D. S. XV 76,1; Plut.
Dem. 5; A.^ist.
Rhet. I, 1364a19; X. HG VII 4,2-12 (Arkadia i Korynt), por. D. S. XIV
92,2.
'2' D. 16,2; X. Vect. 3,7; Isoc. 15, 108-12; D. 2,14; 15,9; Din.
1,14; Polyae, . III 10,9, 14;
Arist. Rhet. II, 1384b32; [Arist.] Oec. 1350a23; 1351 18.
12e X, HG VII 1,41-44; D. S. XV 57; Paus. IX 15,2 i 4.
'2ł X. HG IV 6,1; VII 1,42-43; D. S. XV 49,2-3; 75,2.
lao X, HG VII 1,44-46; 2,11-15; 3,1-12; D. S. XV 70,3.
'a' plut. Pelop. 31-35; D. S. XV 80-81; Nep. Pel. a; "Rev. Arch:'
1939, s. 126;
SIG III 176.
132 D,' S. XV 78,4-79; Isoc. 5,53; GHI 141.
133 D, S. XV 79,2; Paus. IX 15,3.
134 X, HG VII 4,12-5,5; D. S. XV 77-78,3; 82,1-4; Paus. VIII 8,10.
Ia5 X, HG VII 5,6-17; D. S. XV 82,5-84,3; Plb. IX 8 Plut. Ages. 34;
Mor. 346 c;
;
Polyaen. II 3,10.
Księga V 803
'3ł X. HG VII 5,18-27; D. S. XV 84,4-87; Paus. VIII 11;
Polyaen. II 3,14; Arr.
Tact. 1.1,2.
'a' D. S. XV 57,1; 79,3-6; Paus. IX 15,3-6; X. HG VII 1,42; Plut.
Tim. 36; Aeschin.
2,105; Str. 401 (Eforos); Nep. Epam. 10,4.
' ;a D. S. XV 89,1-2; 94; Plut. Ages. 35,3-4; Plb. IV 33,8; GHI 145
(niekiedy datowa-
na weześniej).
";ł GHI 144; 147: D. S. XV 94.
'4o D. S. XVI 7,2; D. 8,74; Aeschin. 3,85; X. HG VII 5,4; D. S. XVI
23-24; Arist.
pol. 1304a10; Paus. X 2,1-3; Il. II 517. Chronologia jest sporna;
dla przyjętej w tekście
por. "JHS" 57, 44.
'4' D. S. XVI 25; 27-30; Aeschin. 3,118; Isoc. 5,54-55.
142 GHI 142; Just. XVI 4.
'"a Hyoerid. 3,1 col. 18; D. 18,102; Sclzol. Aesch.żn.
1,53; 1,64; GHI 146; 144; [D.)
50,15.
'"' GHI 147; D. S. XV 95; Polyaen. VI 2; Aen. Tact. 11,13; D.
23,150; Aeschin. 2,29;
Polyaen. III 10,8; GHI 143; D. S. XVI 2,6; 3,3; 3,5.
i'ł [D.] 50,6; D. 23, 158 n.; [D.] 50,21; D. 23,170 n.
'4s GHI 153; 154; Aeschin. 3,85 i D. S. XVI 7,2 (Eubeja); D. 22,14;
D. S. XVI 8,2-3
_






(Amfipolis); D. 1,8; [D.] 7,27; D. 2,6; FGrH 115 F 30 (Teopomp);
GHI 151; D. 23,173
(Chersonez); D. S. XVI 7,3-4 (wojna sprzymierzeńców trwała "trzy
lata", 358/357-
3561355; por. XVI 22,2 i "Hesp." 8, 14); XVI 21,1; D. 15,3,19,16;
GHI 155; GHI 150 (Amfi-
polis); D. S. XVI 14 (Tessalia).
'4' "Hesp." 8, 12 (Chersonez); D. S. XVI 21-22,2; GHI 152; 156;
IG I12 1611 (lista
floty); IG II2 1612 w. 227 (okręty przed bitwą pod Embatami); D.
4,35 (Potidaja); 6,20;
Schol. D. 3,28,33.
"e D. 18, 234; Aeschin. 2,72.
'Źł D. S. XVI 5; Plut. Dio 1-10; Arist. Pol. 1312 4.
Ise pl, Ep. 316 c; 315 e - 316 a; Plut. Dżo 11-14; D. S. XVI 6,1-4.
151 pl, Ep. 316 d; 317 b.
'5 plut. Dio 22-50; D. S. XVI 6,5; 9-13; 16-20; Nep. Dion 7.
158 plut. Dio 51-q 8; D. S. XVI 31,7; 36,5; 45,9.
's9 pl. E . 353 d; Plut. Tim. 1.
155 D, S. XVI 15; Str. V 1,4; Just. XXIII 1.
' Pl. Ep. 7; brak jasności w szczegółach historycznego tła na
Sycylii, podobnie ak
v końcowej części Ep. 8, daje podstawy do odrzucenia
autentyczności listu, choć wielu
uczonych uważa, że wyszedł on spod pióra Platona.
'5' X. Vect. 5,8; Isoc. 8,16.
' '5o Th. I 9,1-2; 18,2 jin.; 141,5; VII 55,2 (Syrakuzy i Ateny); D.
9,40.
15ł IG VII 2407 (Kartagina); GHI 111 w. 10, 114 w. 18, 141
(handel); 112 (sprawy mo-
netarne); 113 (arbitraż); 115, 163, 167 (Spartokidzi); 139, 155
(Sydon i Karia); Isoc. 8,i17
(Megara); najemnicy patrz niżej s. 771.
,oo, Isoc. 4,50; Aen. Tact. I, 9; 22,4; Arist. Pol. 1331a12; bl-13;
Vitr. II 8,11; Arist. Pol.
1267b23; 1330h24 (Hippodamos); Arist. Pol. 1331a24, 1
(Agora); Aen. Tact. 17,5; D.
18,169.
'c' Ar. pl. 180; D. 21,158; X. Vect. 4,8; Mem. III 11,4; Pl. R. 578
d; X. HG VI 1,:3;
Ath. VI 272 oraz Arist. Pol. 1304a12; D. 23,211.
'c2 Hdt'.: VII 155 (Syrakuzy); Th. III 73 (Korkyra); VIII
40,2 (Chios: por. Polyaen.
III 9,23); Ath. VI 271 c (Bizancjum); Hes. Op. 470, 502,
573, 597, 608; Th. VII 27,5
i Hell. O y. 12,4 (wojna delcelejska); Th. I 55,1 (w stratach
Korkyrejczyków wypadało
, ięcej niż trzech niewolnikćw na jednego ohywatela); Plutr Nic.
28,2; Isoc. 8,48 tAte-
so4 Przypisy
ny); Ath. VI 271 n. (Sparta); X. Vect. 4,14-17; Pl. I,g. 776 c - 778
a; Arist. Pol. 1259a38;
1259h22; 1326a18; 1330 26; X. OeC. 5,16.
Is ; E. IA 1400; Pl. Lg. 776 c - 778 a; Arist. Pol. 1259a38; 622;
Arist. Oec. II 1350 13
wskazuje, że około r. 385 na jednego obywatela wypadało więcej niż
dwóch nie ol-
ników; Poll. VIII 130; Isoc. 17,49; Plut. Nic. 14,6; Hyperid. Fr. 29
(por. X. Vect. 4,g2,
jeśli chodzi o niewolników tego rodzaju).
Isa X. Vect. 5,2; GHI 127; Th. III 82,1; Aen. Tact. 1,6; 10,3.
Is pl, Ap. 32 a; Aeschin. 3,251; Ar. Ec. 206; Vorsokr. 66 B 245; Th.
III 82,8; Pl. Lg.
744 d; Th. IV 21,2; X. Ve, t. l,l (por. Isoc. 8,6-7; Arist. Pol. 1320
33).
Iss AriSt. Pol. 1329a1; 1291625; Pl. Lg. 744 e; Arist. Pol. 1330a6-
32; 1320a30; 1291v8.
Is Arist. Pol. 1337v9; 1278a7; 1321a29 (Teby); Isoc. 8,130.
IsH Isoc. Ep. 9,9; Isoc. 5,96,120; 4,168; 8,24; X. Oec. np. 16,12
(trzykrotna zmiana plo-
nów); Aen. Tact. 10,12.
Iti9 Isoc. 4,42; X. Vect. 1,6; D. S. XIII 90,3; co do stanu
liczebnego armii patrz Aneks
5; Gomme The Population of Athens, podaje dla r. 323 następujące
liczby: obywateli
112 000, metojków 42 000, niewolników 104 000, razem 258 000. Bardzo
ryzykowne są
obliczenia oparte na niekompletnych świadectwach dotyczących importu
zboża i spo-
ży cia zboża.
1:" poll. VIII 130; X. Vect. passim, np. 4,19; IG IIp 1579; Isoc.
VIII 21. Opodatkowa-
nie bogatych w Atenach było, oczywiście, znacznie łagodniejsze niż
nowoczesny sy-
stem podatków wyrównawczych i spadkowych.
1:1 Th. VI 24,3; Ar. Ec. 197; X. Vect. 1,1.
1'2 Hyperid. 3,3; Arist. Ath. 59,2; D. 24,20-27; Arist. Pol. 1292a4.
1;3 Arist. Ath. 45,1 i 3; 59,2; Hyperid. 3,1 i Lycurg. 1,93
(Kallistratos); Polyaen. III
9,15,29.
1' Arist. Ath. 41, 2 jin. (por. Pol. 1299b39; 1317b2); FGrH 115 F
105 (Teopomp o wo-
dzach); Isoc. 8,9 n.; 129; X. Eq, Mag. 1,8.
1 ł Ar. Pl. 181; Isoc. 15,111; 7,9; 8,44; D. 4,21; Polyaen. III 9,32
i X. Eq. Mag. 9,3
(szkolenie najemników); D. 22,14; Arist. Ath. 41,3; 43,4 i 62,2.
la Arist. Ath. 44,2; 54,3; 43,1; 47,2; Poll. VIII 113; Aeschin. 3,24.
1' D. 3, 10.
1's Isoc. 8, 130.
KSIFGA VI
1 Hdt. I 56,3; Th. II 99; Hdt. VIII 137-9; V 22; Isoc. 5,105
(Herakles); Str. 326 (Lyn-
kestaj); Plut. Alex. 51,6; Kalleris Les Anciens Macedonżens I, ma
słowniczek słów
macedońskich; Th. IV 124, 1 fin.; Vorsokr. 85 B 2 (Thrasymachos).
Liczba ludności na
r. l9ai w The Statesman's Year Book.
_






2 Th. II 99; Plut. Ale . 15,3; Arr. An. I 7,5; D. 18,235; Plut. Alex.
42,2 (jako sędzia);
Arr. An. III 26-27 (zdrada); VII 11,6 (krewni); Il. I 179; Arr. An.
II 6,2 (Rada); Plb.
V 27,6.
g Th. II 100,2 i 5 (większe konie macedońskie pochodziły może od koni
nisajskich
zdobytych w czasie wojen perskich, Hdt. VII 40,3; ich ciężką budowę
odnajdujemy
w przedstawieniach na monetach macedońskich); X. HG V 2,12; 38; D. S.
XIV 92;
XV i9,2; GHI ill; 129; Aeschin. 2, 32.
g FGrH 72 F 4 (Anaksimenes) odnoszony przez niektórych do Aleksandra
I; Aeschin.
2,26-33.
Księga VI 8
5 Just. VII 5,2 (Filip w Tebach); GHI 143; 148; IG IVz 1,94-
95 (theo.rodokoi); D, ;
XVI 2; Just. VII 4,5.
s D. S. XVI 3-4,1; Polyaen. IV 2,10, 17.
' D. S. XVI 4,2-7; Front. Strat. II 3,2.
8 Just. VII 6,10; D. S. XVI 8,2; D. 1,8; [D.] 7,27; D. 2,6;
FGrH 115 F 30 (Teopomp
GHI 150; D. 1,5 (Pydna).
ł Polyaen. IV 2,19; D. S. XVI 14,1-2; FGrH 115 F 34-35.
le D, S. XVI 8,3-5; GHI 158; D. 6,20; 4,35; 23,107.
Ix D, S. XVI 8,6-7; Harp. s. v. Datos; St. Byz. s. v.
Philippoi; GC 200; D. S. XVI 22,:
GHI 157; Plut. Ale . 3,8; GHI 159; Polyaen. IV 2,22
(Maroneja); D. S. XVI 31,6 (po
34,4-5); IG II'= 130; FGrH 115 F 52 (Teopomp).
x2 D, 6,20 dowodzi, że jeśli w stosunku do Potidai
zastosowano andrapodismos (D. ;
XVI 8,5, gdzie tekst jest niepewny), to w każdym bądŚ razie
Chalkidejczycy potrali
towali w ten sposób tylko miejscową ludność tego miasta.
1 ' X. HG V 2,38 (Derdas z Elimii niezależny); Arr. An. IV
13,1 (chłopcy królewscy
[Arist.]. Oec iI 1350a16 (Kallistratos); GC 200.
14 D, S. XVI 30,4-31,2; 31,6; D. 1,9; 4,35; FGrH 115 F 78
(Teopomp); Polyaen. IV 2,1'
1 D. S. XVI 31,3-5; 32,1-2; 34,1-2 (Pammenes); D. 23,183.
Is D. S. XVI 32,3-33; 35,1--3; Fouilles de Delphes III 5,79
n. i 3. fasc. Chronologż
delphique 13 ( .aopoioi); co do chronologii patrz "JHS"
57,62; Polyaen. II 38,2.
1' D. S. XVI 34,3--4; D. 16, np. 4 i 16.
xa D. S. XVI 35,3-6 ("przypadkowe" zjawienie się floty
Charesa jest nieprawdopc
dobne; słowo to odzwierciedla zapewne tendencję
uniewinnienia Aten); FGrH 115 :
249 (Teopom ; Polyaen. IV 2,20 (prawdopodobnie w przeddzień
bitwy); Paus. X 2,a
Just. VIII 2,3.
1ł D. S. XVI 37,3; 38,1; D. 1,13; Polyaen. IV 2,18; St. Byz.
s.v. Philippoi; Isoc. 5,27
FGrH 115 F 81,82 (Teopomp).
2o D. S. XVI 37; 38,1-2; D. 4,17; Schol,
Aeschin. 2,86 (Herajon Tejchos); D. 3,9
15,26 (Bizancjum); 23,109 (Związek Chalkidycki);
FGrH 115 F 101, 127 (Teopomp
1 D, S. XVI 38,3-39,7; Paus. VIII 27,9.
2 IG II= 1613 w. 297 (Sestos); IG II2 148 (Lokryda); FGrH
115 F 166 (Teopomp;
D. 18,234; IG IIz 1613 (lista floty); D.
3,28; FGrH 328 F 154 (Filochoros); D. 3,
(eisphora); FGrH 115 F 99; D. 4,35.
= ' D. 14 5,9,11,36; D. 16,4-6; 30-31; D. 15, il, 13, 19.
2` D. 23 , 207-10 (atak na Eubulosa i jego stronników).
2s D. S'; XVI 52,3 (Artabazos); 40,6 (Egipt); 48,2; D. 15,5;
D. S. XVI 42,7; 46,1 (Fo
kion); 4p,2 (Teby); por. GHI 160. Chrnologia u D. S. jest
bardzo nieścisła.
2s D. 1,13; 4,48; Isoc. 5,21; D. 1,12 i Schol. (Tessalia);
2,11; Arr. An. II 14,2 (Persja;
D. 4,34; [D.] 59,3; Aeschin. 2,72.
2' Suid. s. v. Demades; Plut. Mor. 10116; FGrH 328 F 49-51
(Filochoros); D. 3,3 i
[D.] 59,3-5.
=8 D. S. XVI 52,9; Plut. Phoc. 12-14; Aeschin. 3,87; D.
21,132.
= FGrH 328 F 49-51; IG II= 207; D. S. XVI 53;
Suid. s. v. Karanos; D. 9,56,66
19,267; Hyperid. Fr. 76; D. 3,26 przedstawiając przesadnie
zniszczenia na Chalkidyce
- ' Chronologia zależy od FGrH 32 F 49-51; 156; D.
19,266; 21,197; 39,16; Aeschi
2,12; zatarg między Demostenesem a Mejdiasem w czasie
Dionizjów w marcu r. 348
Aeschin. 3;58 i D. 19,10 (misja Ajschinesa).
31 D, 19,290; 5,5; różne liczby podają D. 19,266 i FGrH 328
F 49=51.
'= Aeschin. 2,12-18; D. S. XVI 56-58.
. S. XVI 59,1; Aeschin, 2,132; D. 19,322; miesiąc, w
którym działał Falajkos, by
..
8ofi przypisy
to albo wrzesień, albo luty, a ten ostatni lepiej tłumaczy pośpiech,
z jakim Ateńczycy
,cprawili swych posłów.
j D. 19,40; Aeschin. 2,82.
a O szczegóły tej debaty spierali się Demostenes i Ajschines w
swoich mowach
De jalsa legatione; a w nauce spór ten trwa nadal. Punkty pewne to
Aeschin. 3,69;
2,82; :5,73; [D.] 7,14; 12,2; FGrH 115 F 164-6 (Teopomp).
Isoc. 5,74 (Peloponez); Aeschin. 2,90; 137; D. 19,158 (traktat);
46; 125 (panika);
D. S. XVI 59.
_






Aeschin. 2,142; D. 19,325; D. S. XVI 60 (uchwała Amfiktionów); GHI
172; D. 19,128;
D. De pace, napisana zapewne po debacie, przedstawia jego poglądy.
,` Isoc. 5,29; 106-15; 154 (Filip); 73,129 (Ateny); D. S. XVI 60,3.
as Aeschin. 1,169; D. 6,30; [D.] 6, 19-27; 19,261.
ł D. 6,6; 17; 34-36; Hyperid. 3,29 (F'ilokrates); D. 19,280 i Schol.
do 290 (Proksenos);
D. 18,134 (Delos); 136; [D.] 7,18; 26; 30 (Python).
ł" Did. in. D. 8,8; D. S. XVI 44,1-2 (Persja); Plut. Dem. 15.
a= IG IIZ 223 C 5; 1443 w. 13; Arist. Ath. 43,1; Schol. Aeschin.
1,77; FGrH 324 F 52
(Androtion); IG II 1627, b. 352 (arsenał); 244 w. 13 i 505 w. 14; D.
19,89; Din. 1,62-63
(Areopag); D. 8,6 (Chersonez); GHI 16 7-8; 170-1; IG IIz 1441; Plut.
Mor. 845 n.
' Patrz mój artykuł w "BSA" 61.
4; Just. VIII 6: "e rnultis gentibus nationibusque unum regnum
populumque con-
stżtuit"; Did. in D. 12,64 (Illiria); D. S. XVI 69,7; Arr. An. VII
9,2-4; GC 201.
D. S. XVI 69,8; Arist. Pol. 1306 31; D. 6,22; 9,26; FGrH 115 F
208-9 (Tempomp);
Just. IX 3,2; Isoc. Ep. 2,20.
^s [D.] 7,32; D. S. XVI 69,8; D. 6,22; SIC 222, 223; Ath. XIII 591 b;
Did. in D. 4,1;
D. 19, 294-5; 260; D. S. XVI 63,4.
7 [D.] 7,32; FGrH 115 F 206-7 (Teopomp); Just. VIII 6,4; D. S. XVI
72,1; GHI 173;
FGrl1 69 F 2 (Antypater).,
4" D. 5,15-23. Nadzieje Demostenesa na pozyskanie Teb są nieraz
umieszczane wcze-
śniej w czasie, ale patrz D. 5,18; 6,9-12; 19; 14,33; 16,4-5; 25; 31;
18, 36; 43; 188;
19,81; 20,109. D. 19,326 i 54,3 (garnizony); D, 9,34; 72 (Korynt);
48,24 (Akarnania);
9, 72 (Peloponez); Schol. Aeschin. 3,83; IG II2 224-5.
`' GHI 165 (Hermias); D. S. XVI 52,1-8; Did. in D. 4,60; 6,51; 8,26.
ł D. S. XVI 71,1-2; Str. 320 fin.; FGrH 115 F 110 (Teopomp).
e' D. 8,24 (okup za bezpieczny przejazd); 8, 3, 7, 8, 39, 48, 60, 61;
9,20, 28, 29, 70;
Soitol. Aeschin. 3,83; Arist. Rhet. 1386a13 (Diopejthes); D. 9,71;
[D.] 10,34.
= Plut. Phoc. 15; FGrH 103 F 19 (Charaks); 328 F 159-60
(Filochoros); Schol.
Aeschin. 3,85; 103; D. S. XVI 74,1; Aeschin. 3,95; IG II= 230; D.
18,83; Plut. Dem. 17.
łł FGrH 328 F 33-56 (Filochoros o Perinthos itd); Paus. I 29 7; D. S.
XVI 74,2-76,4;
Arr. An. II 14,5.
[D.] 12 (zawiera istotę rzeczy, choć nie przytacza dosłownie);
FGrH 328 F 55.
, FGrH 328 F 162 z komentarzem co do datowania; D. S. XVI 77,2-3;
GHI 175
i IG II 232-5; Plut. Phoc. 14; Mor. 848 e (Efialtes); Front. Strat.
I 4 13.
es D. S. XVI 77,3 (pokój z Atenami jest fikcją); Just. IX 2-3; Front.
Strat. II 4,20;
II 8,14; FGrH 493 F 6 (Aristokratos); Did. in D. 13,3.
Aeschin. 3,222; FGrH 328 F 56 (Filochoros).
8 Chronologia jest sporna, a niektórzy umieszczają wszystkie
posiedzenia między
kwłietniem a wrześniem r. 339. Aeschin. 3, 113-31; D. 18;143-52; SIG
249 w. 46.
eł FGrH 328 F 56 b (Filochoros); 135 F 20 (Marsyas); 115 F 328
(Teopomp); D. 18,
168 n.; Aeschin. 3,140; D. S. XVI 84-85,4.
Księga VI 807
sł IG IX 1,316 (Termopile); GC 202; Aeschin. 3,148; Plut.
Dem. 18,3 Phoc. 14,E
(por. 16,1).
s' polyaen. IV 2,8,14; Plut. Phoc. 16,1-3 (propozycja Filipa jest na
ogół identyfi-
kowana z wcześniejszą z Aeschin. 3,148 i Plut. Dem. 18,3); FGrH 115 F
235 (Teopomp),
s= Uzbrojenie greckiej jazdy patrz X. Eq. 12. Co do
takiej interpretacji taktyki
Filipa por. "Klio" 31 (1938) 201. Polyaen. IV 2,2,7; D. S. XVI 85,5-
86; Plut. Ale ,
9,2-4; Dem. 19,2; Pelop. 18,7; Paus. VII 6,5; D. 18,264; Plut. Mor.
894 a; Just. IX 3,9;
Arr. Tact. 12,6 (falanga); 16,6 (szyk klinowy jazdy). Lew
spod Cheronei stoi praw-
dopodobnie na grobie 254 Macedończyków, którzy zginęli
waleząc pod osobistym
dowództwem Filipa.
sa D. S. XVI 87-88,2; Plut. Mor. 848 n.; Phoc. 16,4; Plb. V 10; Just.
IX 4;. Arist.
At h. 62,2.
ł4 Paus. I 9,4; Isoc. Ep. 3; "BCH" 73, 259 (Str. 419 i 427 myli się,
jak się zdaje, mówiąc,
że Amfissa została zburzona); Plb. IX 28,6; 18,14; D. S. XVI 89,1-2;
Plut. Phoc. 16,5.
s GHI 177, 179, 183, 192; IG IVs 1,68; [D.] 17, 8, 10, 15, 16, 19;
D. S. XVI 89,3; Plb.
III 6,12ł IX 33,7; Arr. An. II 14,4; III 24,5; VII 9,5; Just. IX 5.
Niektóre szczegóły są
bardzd sporne.
ss D. S, XVI 91,1-2; XVII 5,3-5; Polyaen. V 44,4; Plut. Ale , 10,1;
D. 18,113,248;
GHI 180; Plut. Phoc. 16,6.
s' FHG III I61 (Satyros Fr. 4, ,Filip zawsze żenił się dla wojny",
rozumie lepiej po-
lityczny charakter małżeństw królewskich niż Teopomp, Fr. 27,
dla którego żony
Filipa, podobnie jak sławne kochanki Hyperejdesa, były symptomem
rozpusty). Arist.
Pol. 1311 2; D. S. XVI 91-94; Plut. Ale . 9,5-10.
fiW Isoc. Ep. 3,5; FGrH 115 F 27, 256 (Teopomp).
s9 D. 1,22 (najemnicy); FGrH 115 F 249; Polyaen. IV 2,18; Plb. VIII
9-10 i FGrH
115 F 224-5 (hetajrowie); D. S. XVII 9,3 (szkolenie); Polyaen. IV
2,10.
'ł Polyaen. IV 2,9; Str. 323 fin. (Nestos); Plb. V 10,1 (o stosunku
Filipa. do Aten).
' Filip nie używał tytułu króla w stosunkach z greckimi państwami
ani na swoich
_






monetach. W statucie Związku (GHI 177) ustrój Macedonii został
ekreślony jako "kró-
lestwo Filipa i jego potomków" i przeciwstawiony w ten sposób
republikom Grecji.
Wdzięk Filipa - Hellena czarował greckich posłów; jego najmniej
interesującą grecką
cechą charakteru było upodobanie do picia przy uroczystych okazjach,
co znalazło
też odbicie w wielu zabawnych anegdotach. Jedna z nich, na przykład,
opowiada, jak
wyśpiewywał po pijanemu część wstępną pewnej ateńskiej uchwały,
delektując się
imieniem swego wroga: Demosthenes Demosthenous Paianieus (PIut. Dem.
20; por.
D. 19,308; Aeschin. 2,52; D. S. XVI 87).
Isoc. 5,29 (oświecenie); 5,105, 109, 111, 115, 127 (Herakles);
Isoc. Ep. 3,4 (umiło-
,anie sławy); Plb. XVIII 14,14; Plut. Mor, 178 a; 179 c; Plb. IX 29
i 33 (sprzeczne
poglądy na Filipa).
a Scyl. 17 (Etruria); Appian Ital. 8 (Veii); D. S. XIV 93; Plb. III
24 (Kartagina);
D. S. XVI 69,1; Liv. VII 27,2.
ł4 Arist. Pol. 1306a23; Plut. Tim. 3-13; 16,1; D. S. XVI 65-70,3;
FGrH 2a5,4 (P. O v.
12). Chronologia kariery Timoleona jest niepewna.
' Plut. Tżm. 22,3-29; D. S. XVI 70,4-6; 72,2-73; 77,4-81,2; "Hesp."
21,13.
s Piut. Tim. 30-34; D. S. XVI 81,3-82,4.
Plut. Tim. 23; 35; 39,3 (osadnicy); D. S. XVI 83,2,5; 83,1; Plut.
Tim. 24,3; 38,2;
39,3-4 (ustrój); D. S. XVI 70,5; 82,4,6; Nep. Tżm. 3; GC 191.
.
%s Plut. Tim, 37-39; D. S. XVI 90,1.
łł D. S. XVI 61,4; 88,3; FGrH 115 F 232-3 (Teopomp); Str.
280; Paus. III 1D,5;
8U8 Pl'LyplSy
VI 4,6; FGrH 115 F 382; GHI 1334-5; GC 195; Aeschin. 3,242; Str. 280;
Liv. VIII
17,24; Just. XII 2-3,1.
No Arist. Pol. 1327 '33.
&' X. HG VI 4,3; VII 4,3 (daimonion); Nep. Alcib. 11,1; Plb. VIII 9-
11 (o Teopom-
gie).
Plb. IX 1,4; XII 25 F; XII 28,10; D. S. IV 1,2; V 1,4; XVI 1
(oparte na prooen:ium
Eforosa); XVI 76,5.
Na Ktezjasz, patrz. P. O.zy XXII 2330. Ar. Ec. 557; 1155; Vita 10 i
Platonius Dijf.
Com. I 8, jeśli chodzi o z Cvśązek z nową komedią.
4 Pl. Lg. 967 d.
Ay PPF 10 F 4, 15 (Krates).
ł Richter Sc. ryc. 499, 659-663 (Ejrene); 170, 444, 664-665, 667
(Hermes); 668-6 72
(Afrodyta); 673-675 (Apollo); Plin. HN XXXVI 20; Lulcianos Erotes 13;
Eikon.e:; 6
(Afrodyta).
" Arist. Poet. 1454 9 (malarze portretów); Richter Sc. ryc. 228,
313-314; 69 i- 02;
720-722, 729-730, 735 (Mausoleum); 739, 742-743 (Apoksyomenos); 176,
399, 400. 7-18
(Sarkofag Aleksandra); Plin. HN XXXIV 61-65 (Lizyp); Plut. Ale . 4,2;
Herondas IV
56 nn.
Hł Rozboje itd.: [D.] 12,2-3; 17,19; D. S. XVI 62-63; Plut. Tim.
1,3; 22,6. Viara
i przypadek: X. Eq. :l'Iag. 9,8; Plut. Tim. 16; 21,3-4; 30,5; 8,1
(znaki, wróżbs- :td.l;
12,6; 26.
' D. S. XVII 17,2; Plut. Ale . 10,8; Just. IX 7,12; D. S. XVII 16,2;
St. Byz. s. v.
Alexandreiai.
'ł Ciągłość przymierza wynika z powszechnie przyjętych zwyczajów tej
cpohi,
z określenia w statucie Związku: "królestwo Fiiipa i jego potomków"
(GHI 177 w. 11),
jak również ze wzmianki .o "pokoju i przymierzu" u Arr. An. III 24,5.
D. S. XVII
2-5,2; Polyaen. IV 3,23 (stopnie te nazywano "drabiną Aleksandra");
Plut. Dem. 22;
Phoc. 16,8; Aeschin. 3,160; GHI 183; Arr. An. I 1,1-3; Curt. VI 11,20
(prawo o zdra-
dzie).
s' Arr. An, I 1,4-13; D. S. XVII 8,1; Plut. Ale . 11,3-5.
'= śodzie z wydrążonych pni drzew są jeszcze dziś w użyciu w Albanii.
Arr. An.
I 2-4. Granice cywilizacji nie sięgały dalej niż do Dunaju aż do
czasu wypraw Tra-
jana.
'a Arr. An. I 5-6. Illirowie zabijali na ofiarę przed bitwą chłopców,
dziewczęta
i baranył.
94 Arr. An. I 7-9; D. S. XVII 8-14; Plut. Ale . 11,6-12; Polyaen. IV
3,12; Just. '.I
3,7-11; Plb. XXXVIII 2,13. Liczba jeńców, ta sama u D. S. i Plut.
ALez., odpo siada
siłom wojskowym Teb (patrz Aneks 5).
s Arr. An. IVlO; D. S. XVII 15; Plut. Alea. 13; Dem, 23; Phoc. 17;
Din. 1,10.
'6 Co do liczb patrz Arr. An. I 11,3; D. S. XVII 17,3; Plut. Mor. 327
d; Plb. XII 19;
"AJP" 56, 362 w. 149-154 (monety); GC 204. Arr. An. I 11,3-12; D. S.
XVII 17-18:
Plut. Ale . 15; Just. XI 5. Co do włóczników macedońskich patrz Arr.
An. I 2,5;
II 8,9.
'' Arr. An, I 13-16,3; D. S. XVII 19-21; Plut. Ale.z, 16; Just. XI 6.
a Arr. An. I 16,4-29; D. S. XVII 21,7-28; Plut. Ale, . 17-18,1.
' D. S. XVI 91,2; XVII 24,1; GHI 191 w. 6 (wyzwolenie; o Filipie
wspomina się
zapewne jako o wyzwolicielu; "Aleksander i Grecy"). Arr. An. I 17,10
(Efez); I 18,'?
_






(Alkimachos); GHI 184-186 (Priene); 191 w. 99 (Eresos); OGI 2 w. 2 i
31 (homonoia):
223 w. 23 (Erythraj); "AJP" 56, 361 w. 6 (Kolofon).
1łł Arr. An. II 2,2 (Tenedos; Arr. An. II 1,4 jest mniej dokładny w
sformułowaniu);
Księga VI
GIII 192 (Chios); 185 w. 15 (Priene); Arr. An. I 17,10 (Efez), I 27,4
(Aspendos). Jaho
hegemon Aleksander zwrócił póŚniej Mitylenie jej syntaksis (Curt. IV
8,13).
"" Arr. An. I 17,1,7; 23,4,7; 27,4; GHI 185 w. 11-12 (danina); SIG
3112 (ziemia lcró-
lewska).
"'= Isoc. Ep. 3,5: Arr. An. I 24,6; 26,1: 27,4; Plin. i1'H V 116-118;
Curt. IV 8,13 i.póŚ-
niej ziemia podaro eana Mity-lenie).
"'; Arr. An. II 1-4; D. S. XVII 29-32,2; Plut. Alex, 18-19; Just. YI
7-8; Curt.
II1 a,l.l-1-2-l.
'bx Arr. Arc. II 5-14; D. S. XVII 32-39; Plut. Aleav. 20-21; Just. XI
9; Curt. III
2-13; Plb. XII 17-22. Patrz Aneks 7.
'o'' Arr. An. II 15-24; D. S. XVII 40-47; plut. Aiew. 24-25,3; Just.
XI 10,6-14;
Curt. IV 1,1-15; IV 2-4; Pols-aen. IV 3,3-4.
""' Arr. An. II 25,1-3; Plut. Alea.'. 29,7; Curt. IV 5,1-8 (pomylone
z poprzednią
propozycją Dariusza). Curt. IV 1,34 (Anty,gon); Arr. An. II 13,4
(Agis); D. S. XVII 48;
Curt. IV 1,38. Arr. An. II 15,2 (posłowie greccy. IG II= 1156
(piervesza lista efebii znana
dotychczas, r. 334i333).
'ł; Arr. An. II 25,4-2 7 (Gaza); D. S. XVII 48, 7; Curt. IV 6, 7-31;
Arr. An. III 1-5
(Egipt); D. S. XVII 49-52; Plut. Alez. 26-27; Curt. IV 7-8,9; Just.
XI 11. Wew nętrzny
port przy-pominał jezioro w Pelli i jezioro Kerkenitis.
"` Zachariasz IX 3-4; GC 207.
'ł;, Arr. An. III 2,7; III 5; Plut. Alex. 29; Curt. IV 3,11-16.
"o Arr. An. III 7-15; D. S. XVII 53-61; Plut. Ale.z. 31-34; Curt. IV
9-16; Just.
XI 13-14,a; polyaen. IV 3. 6, 17. Patrz Aneks 7.
"' Arr. An. III 16; D. S. XVII 64-66; Plut. Ale.r. 35-36; Curt. V 1-
2; Just. XI
14,6-8.
" ' D. S. XVII 62-63; 73,5; GHI 193; [D.] 17; Plut. Dem. 24,1; NTor.
81.8 e; Aeschin.
3,165; Din. 1,34; Curt. VI 1.
":j Arr. An. III 17-18; 19,5; D. S. XVII 67-72; Plut. Ale . 37-38;
Curt, V 3-8;
Lycurg. 1,50; GHI 197; 205 B 6.
"' Arr. An. II 14,9: Plut. lle . 34,1 [,Król Azji"); Ch.ron. L ?nd.
38 (w. 103); Arr.
An. III 17,6 (Sisygambis); Curt. V 2,20; Arr. An III 16,4 (Babilon).
" Arr. An. I 27, 4 i III 17,6 (danina); GC 210; Arr. An. III 18,11
(Azjaci przyłjmują
Aleksandra); III 19, 7 (Parmenion).
"'' Co do Cyrusa patrz wyżej s. 227 n. Plut. Alez. 43 (śmierć
Dariusza); Arr. An. III
23,8; 24,4 (najemnicy); IV 7,3 (sąd nad Bessosem); D. S. XVII 83,8.
" Arr. An. IV 18,4 (Skała Sogdiai'rska); 19,5 (Roksana); Plut. Alea.
4?,7; Curt. VIII
4,25. Slub odbył się zapewłne w,edług obyczajów macedor5skich.
W ri D, S. XVII 74,3; Plut. Ale . 47.1; 45 (strój perski); Arr. An.
VII 6,2; Curt. VI
8,25 (Zgromadzeniel.
":' plut. ALe2. 28,1; 45; 47,5 (strój perski); 33,1 (pod Gaugamelą);
Curt. V 1,41
(chłopcy- królew-scy-).
'=o Arr. An. III 26: D. S. XVII 79; Plut. Alex. 48; Curt. VI 7 i VII
3,4 (co do prawła
o zdradzie patrz VI 11,20 i VI 10,30).
'=' Arr. An. IV 8; Plut. Alei. 50: Curt. VIII 1,19.
'== Arr. An. IV 10,5; Plut. .41e2. 47,9 (Hefajstion); 53; Curt. III
5,5.
'=; Arr. An. I 19,6 (greccy najemnicy-); III 24,5; Curt. III 1U,10
(Illirowie itd.); IV
13,31; IV 21,I0 (zimowe kampanie); Curt. VI 6,35 (Lidow,ie); Plut.
Alea. 47,6 (młodzi
Persow,ie); Curt. VIII 5,1; Arr. An. III 16,11; III 24,1; Poll. I
132.
'=' Plut. Ale.z. 42; GIi1 185, 191-192; 201-202; Arr. An. IV 1,3; 4,1
(Aleksandria
Eschate); 22,5; 24,7.
~' e
mn
Przypisy
1= FGrH 115 F 75 2 (Teopomp); Arr. An. III 30,8-9; Hdt. I 203; IV
42-44.
1=' Hdt. I 201 (Massageci); 209 203 (Morze Kaspijskie); IV 40-41
(Indie); Arist.
blete. 350a18 (Parnassos i Indie); 362b21; Arr. An. V 3,3; 26,1; VII
5; D. S. XVIII 5,2;
Curt. VII 3,19. Poglądy Arystotelesa opierają się prawdopodobnie
częściowo na od-
kryciach Aleksandra.
' ł FGrH 115 F 256; Arr. An. I 3,5; 4,4; III 30,7 (Tanais); Plut.
Alex. 4a,6 Arr. An.
IV 1,1; 4,15 (Seytowie i Farasmanes).
'=' Just. XII 2,16; Curt. X 1,44; Hdt. I 202 fin.; Arist. Mete. 350
21; Plut. Alex. 44;
Arist. Mete. 534 3 (dwa odrębne morza, być może Kaspijskie i
Aralskiel; Str. 509 fin.;
Curt. VII 3,19-21; VI 4,19 (który przypuszcza, że Ocean oblew,ający
Indie łączy się
z iVlorzem Kaspijskim przez jakąś północną dolinę czy zapadlinę);
Arr. An. VII 16,2.
1 Plut. Alex. 66,2 i Curt. VIII 5,4 podają dla armii liczbę 120 000
ludzi, na czym
nie można polegać, ponieważ Arrian nie przytacza żadnej liczby dIa
całości. Arr. An.
_






IV 22.3 - V 8,3.
'ł'ł Arr. An. V 8,4 - 19,3; D. S. XVII 87-89; Plut. Alex. 60; Curt.
VIII 13,5 - 14;
Pols-aen. IV 3,9,22; Frontin. Strat. I 4,9. Aleksander pozostawił
część oddziałów falangi
w garnizonach, Arrian zaś dwukrotnie podaje liczbę jego wojsk na
początku bitwy
(V 8,5 jin.; Just. XV 1; 18,3).
' ' Arr. An. V 19,4-28; D. S. XVII 90-94; Plut. Alex. 62; Curt. IX
1-3,19.
1 ;= Arr. An. V 29-VI 13; D. S. XVII 95-99,4; Plut. Alex. 62,8-63;
Curt. IX 3,20-6,2;
Just. XII 9,5.
" Arr. An. VI 14-22; D. S. XVII 100-5,2; Plut. Alex. 66; Curt. IX
6,3-10,7; Just.
XII 10,6.
' Arr. An. VI 23 - VII 5; D. S. XVII 105,3 - 106; Plut. Alex. 67;
Curt. IX 10,8 -
X 1,15.
"łv Arr. An. VI 27-30; VII 4,1; D. S. XVII 106,2-3; 108,4 (Harpalos);
Plut. Alex.
68-69,5; Curt. IX 10,19; X 1,1; 1,36; 2,1 (Harpalos); [D.] 56,7
(Kleomenes).
"sR Arr. An. VII 4,4; 6,1; D. S. XVII 107,6; 108; Plut. Alex. 70,3;
Just. XII 10,9.
" Arr. An. VII 5; 8-11,7; D. S. XVII 109,2; Plut. Alex. 71; Curt. X
2,10; Just. XII
11.1.
" r Arr. An. VII 1I,3-12; 23,1-4; D. S. XVII 110,2 (20 000 Persów
należy dodać do
30 000 "Epigonów" z D. S. XVII 108,1); Plut. Alex. 70.
'B', Curt. X 1,19; 2,8; Arr. An. VII 15,4; 16,1; 19,3; 23,5; Plut.
Alex. 68. Jeżeli niektóre
z mieszanych oddziałów piechoty miały służyć w Azji, liczby podawane
przez Kureju-
sza Icażą przypuszczać, że armia piesza przeznaczona na Azję liczyła
około 50 000 ludzi.
"R D. S. XVII 99,5 (Baktria); Hyperid. 1,18; Din. 1,81; 103; SIG 312
w. 11; Michel
417 w. 9; D. S. XVII 109; XVIII 8; Curt. X 2,4; Just. XIII 5,2; Plut.
Mor. 221 a; GHI
201-202. Ponieważ nie znajdujemy wzmianki o zlekceważeniu praw
Związlcu Helle-
nów, Aleksander zaś traktował poselstwa z taką samą uprzejmością jak
i przedtem
(Arr. An. VII 14,6; 19,1), wydaje się bardzo prawdopodobne, że
uzyskał on aprobatę
Związku.
"' Ael. VH II 19; V 12; Hyperid. 1,31; Din. 1,94; Plb. XII 12 b; Ath.
VI 251 b; Arr.
An. VII 23,2.
'a= FGrH 124 F 14,31 (Kallisthenes); D. S. XVII 102,4.
" Arr. An. VII 1,1; 7,6; 21,6; 13,1; Plut. Alex. 72,4; Arr. An. VII
14 (Hefajstion);
23,6.
'44 Arr. An. VII 16,5 (Chaldejczycy); 23,6 (Hefajstion); 24,4 - 26
(choroba i śmierć).
'n Arr. An. VII 15,3; VII 1,4; 19,6; plany Aleksandra u D. S. XVIII
4 są może fikcją,
ale fikcją opartą na prawdopodobieństwie.
IłR Arr. An, VI 27,5; Plb. XVIII 3,5 (metody prowadzenia wojny; por.
V 10,9);
Księga VI 811
V 10.5 (possaanowanie praktyk religijnych); Plut. Mor. 328 d-329 a
(70 miast założo-
nych; niektórzy są zdania, że jest to liczba wyolbrzymiona).
t' Plb. VIII 10,5 (o hetajrach).
t ` GC 213 (moneta wypuszczona w Babilonie, odwołuje się do różnych
piastowa-
nych przez Aleksandra godności).
' łł Arr. An. VII 14,4 (Achilles); VI 13,4 (słowa żołnierza
beockiego, z którymi zga-
dza się ogólny ton mowy w V 26,4); Plut. Mor. 331 c; 334 d.
' e Amona utożsamiał z Zeusem Pindar (P 4,16) i Herodot II 55; Arr,
An. III 3,1
( Amon i Herakles); VI 19,4; Ind. 18, 11; 35,8; An. VII 14,7; 23,6.
Pothos wspomniany
Arr. An. I, 3,5; II 3,1; III 3,1; IV 28,4; V 2,5; VII 1,1; VII
16,2; Ind. 20,li Jeśli
chodzi o Romuns o Aleksandr e patrz P. Oxy 1798, a co do jego
poglądów porównaj
poglądy Pindara, wyŚej s. 333.
' ' Plut. Alex. 33,1 (por. Arr. An. I 26,2; III 3,4-5); wg P. Oxy
1798 fr. 44 Aleksander
w-zswsał Tetydę także pod Gaugamelą; Plut. Mor. 329 c (słowa
Plutarcha, choć w 329 a
zabar ,ione ideą cyników głoszących braterstwo wszystkich ludzi,
zachowały jednak
istotną treść modlitwy Aleksandra); Od. V 11.
' ł= Curt. X 6-10; D. S. XVII 117,3; XVIII 2-4. Ponieważ
autentyczność planów
Aleksandra u D. S. XVIII 4 budzi poważne wątpliwości,
zostały one pominięte
w tehście.
'eł D. S. XVIII 8; Hyperid. 1,31; 6,3 21; Din. 2,1; Plut. Dem. 25-27;
Phoc. 23; Paus.
I 29,16 (sprawy finansowe); Plut. Mor. 842 n.; GHI 204 (przysięga
efebów).
':,4 GHI 196 w. 4 (brak zboża); Hesperid. 21, 355 (uchwała o tyr
anii); GHI 200 (ko-
lonia); Ath. 697 a (Arystoteles); Euseb. Praep. Evang. XV 2
(zwłaszcza _ 11). Oskar-
żenie o bezbożność prawdopodobnie w r. 306.
'es D. S. XVIII 11-17; Just. XIII 5; 6,9; FGrH 156 F 1 (Arrian); IG
II 398; 493; Plut.
Demetr. 11,3 (Amorgos); FGrH 239 B 9 (Marm. Par,); Plut. Phoc. 23-25.
Hyperid. 6
Epiinphios został wygłoszony na cześć Leosthenesa.
' D. S. XVIII 18; Plut. Phoc. 25-28; Dem. 28-30; FGrH 156 F 9
(Arrian); Plb. IX
29. Liczba 9000 zgadza się z liczbą wojsk wyruszających na wojnę
lamijską, jeżeli
przyjmiemy, że D. S. XVIII 11,3 uwzględnił również hoplitów-metojków.
Ludzi pozba-
wionych praw obywatelskich jest 22 000 wg D. S. XVIII 18,5 a 12 000
wg Plut. Phoc.
28, 7. Z tych dwóch liczb jedna wynikła z błędu tekstowego lub
merytorycznego; do
_






obsadzenia okrętów - zależnie od tego, czy było ich tak, jak
planowano, 240 czy 170
pod Amorgos - trzeba było odpowiednio 40 000 lub 30 0 0 ludzi, co
dowodzi, że liczbą
poprawną jest 22 000; ta ostatnia liczba zgadza się również z faktem,
że w r. 313 było
21 000 obywateli, ponieważ wielu opuściło Ateny między r. 322 a 313
(por. Aneks 5).
' D. S.. XVIII 24-25; Suid. s. v. Deinarchos.
m ` D. 18,231.

Wykaz skrótów 813

Nu. - Nubes (Chmury)

Pa - Pa (Pokój)

Pl. - Plutus (Plutos)

Ra. - Ranae (Zaby)

V. - Vespae (Osy)
Archil.
Archilochus (Archiloch)
"Arch.
Reports" "Archeological Reports"
Arist.
Aristoteles (Arystoteles)

Ath. - Athena.ion Politeia (Zlstrój polityczny Aten)
WYKAZ SKRbTŁW
Mete. - Meteorologica

Oec. - Oeconomica (Ekonomika)
Skróty imion własnych autorów greckich oraz tytuły ich utworów
utworzone zostały Poet. - Poetica
(Poetyka)
z form łacińskich, w związku z ezym rozwiązania skrótów zawierają ich
pełne po- Rhet. - Rheto
icaP(Retor a)
stacie. W nawiasach podano spolszczone formy imion oraz polskie
tytuły ut iłorów, Arr, A. Flavius
Arrianus (Arrian) - historyk
o ile były one tłumaczone na polski. Przy autorach mniej znanych
zaznaczono, czym An. -
Anabasis [Wyprawa Aleksandra Wielkiego)
się zajmowali.
Ind. - Indica

Tact. - Tactica
Ath.
Athenaeus (Atenajos)
Aeschylus (Ajschylos) ATL
B. Dd. Meritt, H. T. Wade Gery, M. F. McGregor, The Athenian
Tri-
A. - Agamemnon (Agamemnon)_
bute Lists, Princeton 1939-1953
Eu. - Eumenides (Eumenidy) "BCH"
"Bulletin de Correspondance Hellenżque"
Pers. - Persae
(Persowże) "BSA" "An.nual of the British
School at Athens"
Suppl. - Supplices (Błagalnic.e) Callin
Callinus (Kallinos) - epik
Th. - Segtem contra Thebas (Sżedmiu przecżwko Tebo n)
, CGF G. Kaibel, Comicorum
Graecorum Fragmenta, Berlin 1899
Ael. Aelianus (Elian) Chron.
Lind. Ch. Blinkenberg, Die Lżndisch.e Tempelchronik, Bonn 1915
VH - Variae Historiae CIA
Cor7 us Inscriptionum Atticarum (= IG III)
Aen. Tact. Aeneas Tacticus (Eneasz Taktyk) Cic.
M. Tullius Cicero (Cyceron)
Aeschin. Aeschines (Ajschines)
Rep. - De repubLica (O państwie)
AFD B. Dd. Meritt, Athenian Financial Documents of the F'ifth
century, .,CQ" "Classical
Quarterly"
Ann. Arbor 1932 Ctes.
Ctesias (Ktezjasz) - historyk
"AJA" "American Journal of Archaeology" Curt.
Curtius Rufus (Kurcjusz Rufus)
"AJP" "American Journal of Philology" D.
Demosthenes (Demostenes) '
AIc. Alcaeus (Alkajos) DAT
B. D. Meritt, Documents on Athenżan Trżbute, 1937
Alcm. Alcman (Alkman) D. Chr.
Dio Chrysostomus (Dion Chryzostom) - sofista
Anacr. Anacreon (Anakreont) Den:etr.
Demetrius Phalereus (Demetriusz z Faleronu)
Anc. Rec. of Egypt Aucient Record of Egypt
El. - De Elocutione (O wyrażaniu sżę)
And. Andocides (Andokides) - mówca D. H.
Dionysius Halicarnassensis (Dionizjusz z Halikarnasu)
Antiph. Antiphanes (Antyfanes)
AR. - Antiquitates Romanae
ap. apud - u
Ep. Amm. - Epistula ad Ammaeum
AP Anthologia Palatżna (Antologia Palatyńska)
Comp. - De composżtione
verborum (O zestawianiu wy-
Appian. Appianus (Appian)
razów)
Ital - Italike (Historia Rzymska, ks. II, okres
italski) Lys. - De Lysia
A. R. Apollonius Rhodius (Apollonios Rodyjski) - łpik
Th. - De Thucidide
Ar. Aristophanes (Arystofanes) Did. in D.
Komentarze Didymosa do Demokratesa
Ach. - Acharnenses
(Acharnejc ycy) Din.

Dinarchus (Dejnarchos) - mówca
Av. - Aves (Ptaki) D. L.
Diogenes Laertius (Diegenes Laertios)
Ec. - Ecclesiazusae (Sejm niewieści) D ' IG
M. Ventris, J. Chadwick, Documents
in Mycenean Greek, Cam-
Eq. - Equżtes (Rycerze)
bridge 1956
Lys. -- Lysistrata
(Lizystrata) D. S.
Diodorus Siculus (Diodnr Sycylijski)
,
814 Wykaz skrótów
_






E, Euripides (Eurypides)
El. - Electra (Elektra)
Hec. - Hecuba (Hekuba)
Heracl. - Heraclidae (Heraklżdzi)
Hipp. - Hippolytus (Hipolit)
I.A. - Iphigenia Aulidensżs (Iphżgenża w Autżdzie)
Suppl. - Supplices
EM Etymologżcum Magnum
Ergon. To ergon tes archeologŚkes hetażreias
Euseb. Eusebius (Euzebiusz) - historyk
Praep. Evang. - Praeparatio Evangelica
FGrH F. Jacoby, Fragmente der grżechischen Historżker, Berlin
1923
FGH C. Muller, Fragmenta Historicorum Graecorum, Paris
1841-18i0
fin. sub fine - pod koniec
Fr. Fragmenta
Front. Frontinus (Frontinos)
Strat. - Strategemata
GC C. Seltman, Greek Coins, 1933
GGM C. Miiller, Geopraphici Graeci Mżnores, Parfs 1855-1861
GHI M. N. Tod, Greek Historical Inscriptions, Oxford 1946-1949
Gk. Lit. Pap.. Greek Lżterary Papyri, 1950
GMW I. Thomas, Greek Mathematical Works, 1941
h._ Hymni Homerici
Ap. - Hymnus ad Apollinem
Cer. - Hymnus ad Cererem
Merc. - Hymnus ad Mercurium
Harp. Harpocratio (Harpokration) - gramatyk
Hdt. Herodotus (Herodot)
Hell. O y. Hellenżca O yrhynchia -
Heraclid. Pont. Heraclides Ponticus (Heraklejdes Pontyjski) ł
Hes. Hesiodus (Hezjod)
Op. - Opera et Dies (Prace i dnie)
Th. - Th.eogonia (Teogonia)
"Hesp." "Hesperia. Journal of the American School of Classical
Studies at
Athens"
Hesych. Hesychius (Hezychiusz) - leksykograf
HH. GHI. E. L. Hicks, G. F. Hill, Greek Historical Inscrżptżons,
Oxford 1901
Hp. Hippocrates (Hippokrates)
Morb. Sacr. - De morbo sacri
Vżct. - De vżctu
Hyperid. Hyperides (Hyperejdes)
Ibyc. Ibycus (Ibikos) - liryk
IG Inscriptżones Graecae, 18i3
IGA ^ H. Roehl, Inscrżptiones Graecae Antiquissimae, Berlin
1882
Il. Iliada
init. ad initżum - na początku
dnscr. Olymp. W. Dittenberger, K. Purgold, Olympża. De Ergebnisse
der... Aus-
grabungen Te tband V. Die Inschriften, Berlin 1896
Is. Isaeus (Isajos) - mówca
Isoc. Isocrates (Isokrates) - mówca
Wykaz skrótów, 81
Arch. - Archidamus
Ep. - Epistulae
Phil. F'hilippus
"JHS" "Journal of Hellenic Studies"
Just. Justinus (Justyn)
Liv. Titus Livius (Liwiusz)
Longin. Longinus (Longinos) - retor
Lycurg. Lycurgus (Likurg) - mówca
Lys. Lysias (Lizjasz)
Marm. Par. F. Jacoby, Das Marrnor Parium, Berlin
1904
MGM T. L. Heath, Manuat oj Greek Mathematics, 1931
Michel. C. Michel, Recueil d'inscrżptions grecques,
Bruxelles 1900
Mimn. Mimnermus (Mimnermos) - liryk
Nep. Cornelius Nepos (Nepos)
De vżris iltustribus ( ywoty slawnych mężów)
Alcib. - Alcibżades
Cim. - Cimon
Con. - Conon
Epam. - Epaminondas
_






Iph. - Iphicrates
Pel. - Pelopidas
Milt. - Miltżades
Tim. - Timoleon
Timoth. - Timotheus
Nic. Dam. Nicolaus Damasćenus (Mikołaj z Damaszku)
- historyk
Od. Odyseja
.
OGI W. Dittenberger, Orientżs Graeci Inscriptiones
Selectae, Leipzi
' 1903-1905
Paus. Pausanias (Pauzaniasz)
' Perachora H. Payne i in., Perachora. The
sanctuaries of Hera Akraia and Li
' menia. Excavations of the Brżtish School oj
Archeology at Athen:
1930-1933, Oxford 1940.
Phoc. Phocilides (Focylides) - liryk
Pił Pindarus (Pindar)
I., N., O., P., - Ody istmijskie, nemejskie,
olŚmpijskie, pyty
skże
_ P1. Plato (Platon)
Ap. - Apologia (Obrona Sokratesa)
Cri. - Crito (Kryton)
Ep. - Epistulae (Listy)
Euthyd. - Euthydemus
(Eutydem)
Grg. - Gorgias (Gorgiasz)
Hipparch - Hipparchus
Lg. - Leges (Prawa)
M . - Mene enus
Phd. - Phaedo (Fedon)
Phdr. - Phaedrus (Fajdros)
Prt. - Protagoras (Protagoras)
R. - Respublica (Państwo)
Smp. - Symposium (Uczta)
816 Wykaz skrótów
Platon. Platonius (Platonios) - gramatyk
Dif f. Com. - De dif ferentia comeodiarum
Plb. Polybius (Polibiusz)
Plin. Caius Plinius Secundus (Pliniusz Starszy)
H. N. - Historża Naturalis (Historia naturalna)
Plut. Plutarchus (Plutarch)
Mor. - Moralia (Moralia, wybór)
QG - Questiones Graecae
Vżtae Parallelae (Ąywoty slawnych mężów)
Ages. - Agesżlaus
Alc. - Alcibiades
Ale . - Ale ander (Aleksander Wżelki)
Arist. - Aristides
Arta . - Artaa^er es
Cam. - Camillius
Cim. - Cimon
Dem. - Demosthenes (Demostenes)
Demetr. - De metrius
Luc. - Lucullus
' Lyc. - Lycurgus
Lys. - Lysander (Lizander)
Nic. - Nicżae
Pelop. - Pelopidas
Per. - Pericles (Perykles)
Phoc. - Phocion
Sol. - Solon
Them. - Themistocles (Temistokles)
Thes. - Theseus (Tezeusz)
Tim. - Timoleon
Poll. Julius Pollux (Poluks) - gramatyk
Polyaen. Polyaeneus (Poliajnos)
p. O y. B. P. Grenfell, A. S. Hunt, Oxyrhynchus Papyri, London
1898 i nn.
pPF H. Diels, Poetarum Philosophorum Fragmenta, Berlin 1901
praef. praefatio - wstęp
PSI Papiri grecż e latini. Pubblicazioni della Societa
Italiana per la
ricerca deż papiri greci e latini in Egitto, Firenze 1912 i
nn.
Quint. M. Fabius Quintilianus (Kwintylian)
_






Inst. - Institutio Oratoria (Ksztalcenie mówcy)
"Rev. Arch." "Revue Archeologique"
Richter AGA G. M. A. Richter Archaic Greek Art against its
Hżstoricat Back-
ground, New York 1949.
Richter Sc. G. M. A. Richter The Sculpture and sculptors of the
GTeeks, Lon-
don 1950
S. Sophocles (Sofokles)
A. - Antigona (Antygona)
Aj. - Aja (Ajas)
OC - Oedipus Coloneus (Edgp z Kolonos)
OT - Oedipus Tyrannus (Król Edyp)
ph. - Philoctetes (Filoktet)
1'r. - Trachinae (Trachinki)
V4' łkaz skrótów 817
Sapph. Sappho (Safona)
Schol. Scholia - Komentarze na marginesach rękopisów
Scyl. Scylax (Skylaks) - geograf
Scymn. Scymnus (Skymnos) - geograf
SEG Su.pplementum Epigraphicum Graecum, Leyden 1923 i nn.
SIG W. Dittenberger, Sylloge Irvscriptionum Graecarum, Leipzig
1915-
1924
Simon. Simonides (Symonides)
Sol. Solon - liryk
St. Byz. Stephanus Byzantius (Stefan Bizantyjski)
Str. Strabo (Strabon)
Suid. Suidas (Księga Suda)
s. v. sub voce - pod hasłem
"TAPA" "Transactions of the American Philotogical Assocżatżon"
Th. Thucydides (Tukidydes)
Thgn. Theognis (Teognis) - elegik
Tyrt. Tyrtaeus (Tyrtajo )
Tz. Joannes Tzetzes
Ad Lyc. - Ad Lycophronem '
vet. vetera - dawne
Vitr. Vitruvius (Witruwiusz)
Vorsokr. H. Diels Fragmenta der Vorsokratżker, Berlin 1922
wiersz
Xł Xenophon (Ksenofont)
Ages. - Agesilaus
An. - Anabasis (Wyprawa Cyrusaj
Ap. - Apologia Socratis (Apologia Sokratesa)
Ath. - Respublica Atheniensżum
Eq. - De equitandi ratione
Eq. Mag. - De equitum magistro
(Hippika i hipparch, ezyli jazda konna i na-
czelnik jazdy)
HG - Historża Graeca (Historia grecka)
Lac. - Respublica Lacedaemoniorum
147e n. - Memorabilia (Wspomnienia o Sokratesie)
Oec. - Oeconomicus (Ekonomika, czyli Księga o gospo-
dnrstwie)
Vect. - De vectigalibus
f ] dzieła przypisy wane danemu autorowi