Przypisy nie kompletne
PRZEDMOWA
W czterowierszu X.66 Nostradamus nazywa Amerykę L'Americh. W połowie XVI
wieku kontynent amerykański przeważnie był określany mianem Indii Zachodnich.
Jeszcze w 1555 roku Anglik Rycharde Eden używa w swojej pracy Decades of the
new world or west India na określenie tego kontynentu nazwy Armenica.
2 Apollinaire, Letrre a Lou, 1915.
WPROWADZENIE
20 Wizja powrotu Burbonów na tron znalazła swoje odzwierciedlenie głównie w pis-
mach H. Torne-Chavigny'ego, L'Histoire predite et jugee par Nostradamus, 1860
ROZDZIAŁ I
Piramida w pobliżu Saint-Remy (ou est debout encor la piramide) w czterowierszu
IV.27 nie jest żadną piramidą, jednak do dzisiaj znana jest pod tą nazwą. Kozie
jaskinie (caverne caprine) w czterowierszu IX.29 z pewnością odnieść można do
wielkich jaskiń, częściowo wykopanych, a częściowo pochodzenia naturalnego,
w murach w pobliżu piramidy.
22 Zgodnie z tradycją te trzy wyspy miały wyłonić się z morza w ciągu jednej nocy,
jednak relacje naocznych świadków dowodzą, iż proces ten miał znacznie wolniejszy
przebieg. 10 lipca 1831 roku kapitan sycylijskiego okrętu, płynąc między Sycylią
a Tunezją, zaobserwował ogromną trąbę wodną, wysokości 18 metrów i obwodzie
około 700 metrów, po której nastąpił wybuch na wysokość ponad 500 metrów.
Osiemnaście dni później, w drodze powrotnej kapitan zauważył w tym samym
miejscu niewielką wysepkę, wysoką na ponad trzy metry, z kraterem pośrodku,
z którego wydobywała się lawa. Pod koniec miesiąca wyspa miała już 24 metry
wysokości i ponad kilometr w obwodzie. Trzy miesiące później wyspa zniknęła
w morzu. Jeszcze 20 lat później na miejscu wyspy znajdowały się podwodne skały.
Jest mało prawdopodobne, że Nostradamus przepowiedział wyłonienie się tej góry
w basenie Morza Śródziemnego; jednak niektóre zjawiska wulkaniczne, jak dowodzi
czterowiersz X.49, przykuwały jego uwagę.
27 Zachowało się wiele wersji "pośmiertnych" proroctw Nostradamusa. Jeden z angiel-
skich przekładów takiego proroctwa jest przechowywany w British Library, Sloane.
Te fałszywe proroctwa dotyczą lat 1713-1720.
Wśród "pośmiertnych" przepowiedni na uwagę zasługuje także Nouvelle et curieu-
ses. Predictions de Michel Nostradamus pour Sept Ans ... Augmentee de 1'ouverture
du Tombeau de Nostradamus. Miały dotyczyć lat 1818-1824, w rzeczywistości
jednak przejęte zostały z Propheties.
Rice, z którego pracy pochodzą cytowane słowa Lutra, podkreśla, że przed 1560
rokiem zwolenników teorii Kopernika można było policzyć na palcach jednej ręki.
Wielu badaczy teorii politycznych Bodina, z którymi rozmawialiśmy, nie mogło
uwierzyć w jego udział w prześladowaniu czarownic. Jest to kolejny dowód na
niebezpieczeństwa, jakie wiążą się ze współczesną wąską specjalizacją naukową.
Czytelnik współczesnych biografii Bodina (powiedzmy autorstwa Nicholasa Cam-
piona czy Rossell Hope Robbins) odnosi wrażenie, że dotyczą one dwóch różnych
osób.
ROZDZIAŁ II
3 To typowe dla Nostradamusa, że mogąc określić instrument po prostu jako astrola-
bium, wolał go opisać od strony technicznej. Również w tym przypadku mamy do
czynienia z celowym zaciemnieniem. Nie ulega wątpliwości, iż miał na myśli
astrolabium. Planisfera stanowiła dosłowny rzut sfery niebieskiej (schematycznej
mapy niebios). Kiedy połowa takiego rzutu połączona została ze skomplikowanymi
instrumentami arabskiego pochodzenia tworzyła astrolabium. Był on używany do
mierzenia ascendantów, niektórych pozycji planetarnych, określania wysokości,
kierunków itp. Dlaczego Nostradamus wspomina o nim w tym liście i dlaczego
wskazuje na jego pochodzenie nie jest jasne. Być może był to wyraz jego skłonności
do tajemniczości.
20 Oprócz skojarzeń między znakiem Barana a wojną i grabieżą (rapine) mamy tu
raczej do czynienia z oczywistą metatezą Zielonego Języka. Po synkopie P, RAPINE
staje się anagramem znaku Barana (ARIEN).
22 3września 1939 roku znane Nostradamusowi planety miały o północy następujące
pozycje, zgodnie z Die Deutsche Ephemeride:
Słońce 9 Panna35 Księżyc 24 Baran30 Merkury 23 Lew01 Wenus 8 Panna49
Mars 24 Koziorożec35 Jowisz 6BaranSOR Saturn 00 Byk SSR
23 23 września 1939 roku Saturn znajdował się w retrogresji ze znaku Byka do znaku
Barana i o północy był na 29.57 w znaku Barana.
24 7 maja 1945 planety znane Nostradamusowi miały o północy następujące pozycje
zgodnie z Die Deutsche Ephemeride:
Słońce 16 Byk03 Księżyc 08 Ryby36 Merkury 20 Baran34 Wenus 17 Baran 12D
Mars 03 Baran 11 Jowisz 17 Panna37R Saturn 07 Koziorożec07
ROZDZIAŁ IV
9 Zob. Ronald Story, The Space Gods Revealed, 1976. Poprzedzający Adama herma-
frodyta wspomniany jest w Księdze Rodzaju I:27. O stworzeniu Adama mowa
dopiero w Księdze Rodzaju II:7, a o stworzeniu Ewy, II:22. Mówi się, że zarówno
Adam, jak i Ewa mieli ciało.
ROZDZIAŁ V
Ten grobowiec, pochodzący z I wieku n. e., mógł zostać wzniesiony ku czci synów
Agryppy i Julii, Gajusza i Lucjusza Cezara.
4 Żaden pisarz zainteresowany dziejami świata, jak Nostradamus, nie mógł pominąć
dzieła Hipolita De Antichristo. Jak się przekonany, pewne idee przejęte z tej pracy
odnaleźć można w czterowierszach Nostradamusa.
5 Owidiusz, Heroidy, 9.92. Przeważnie Nostradamus sięgał jednak do Metamorfoz..
6 Zob. R.F. Goud, The History of Freemasonry, b.d.w., ok. 1885. Wiele wydarzeń
z życia Napoleona wskazuje na jego wtajemniczenie, ze zdziwieniem więc odnoto-
waliśmy, że tak znany autor jak H.L. Haywood, w: Famous Masons and Masonic
Presidents, zaprzecza masońskim powiązaniom Napoleona.
ROZDZIAŁ VI
4 Inkwizytorem tym był Matthieu Ory, znany obecnie przede wszystkim właśnie
z faktu aresztowania Miguela Servetusa. Niedługo potem, jeszcze w tym samym
roku, Servetus za zgodą Kalwina zginął w Genewie na stosie.
ROZDZIAŁ VII
5 Z pomysłem, iż Nostradamus odwołuje się do pogańskiego ośrodka kultu na miejscu
przyszłej katedry św. Pawła pierwszy wystąpił - na ile nam wiadomo - Garencieres.
6 Brewer w swoim Dictionary of Phrase & Fables, 1963, s. 894 odwołuje się do
karykatury Old Lady autorstwa Gillraya. Rysunek pochodzi z 1797 roku, nazwa ta
była jednak powszechnie stosowana znacznie wcześniej. Nazwa Threadneedle, którą
prawdopodobnie wywieść można od nazwy Thrre Needles (Trzy Igły - być może
od herbu cechu iglarzy), jest poświadczona już w 1598 roku.
8 Na związek przymiotnika juste z osobą Karola I zdaje się wskazywać również mowa,
jaką król wygłosił stojąc już na szafocie, w rozpiętych dwóch koszulach - drugą
założył ze względu na pogodę - w mroźny styczniowy dzień 1649 roku. Karol, po
przyznaniu się do niektórych swoich błędów i wyrażeniu przekonania, iż wolność
ludu opiera się na świętości praw, zauważył: "Boże wyroki są sprawiedliwe". Takie
były jego ostatnie publicznie wyrażone słowa.
10 Pomimo pożaru St Mary Overies przetrwała i wyglądała podobnie pod koniec XVIII
wieku. Nazwę Overies Besant (zob. wyżej) wyprowadza ze starego słowa Ofers, "na
brzegu", co związane było z faktem wzniesienia kościoła na brzegu Tamizy. Pier-
wsza budowla została zniszczona w pożarze w 1212 roku. Kościół został następnie
przebudowany w wieku XV Odpust 1500 dni przysługuje nadal wszystkim, którzy
pomodlą się za duszę poety Johna Gowera, wielkiego dobrodzieja kościoła, który
został też w nim pochowany.
13 Nostradamus używał zazwyczaj innych słów i wyrażeń na oznaczenie Anglików czy
Brytyjczyków. Brytyjczyków opisywał niekiedy np. jako "gent Britanique".
4 Nie chcemy dowodzić, że Nostradamus posłużył się tym słowem jeszcze przed
wprowadzeniem go do użytku w takim znaczeniu w Anglii. Pragniemy jedynie
wskazać na wizjonerskie zdolności mędrca z Salon: Nostradamus, jak zawsze, pisał
po francusku, lecz myślał po łacinie. Słowo Anglicus, chociaż w łacińskim kontekście,
często pojawia się - pozbawione jakichkolwiek pejoratywnych konotacji - w przed-
protestanckiej literaturze. W Magna Carta, na przykład, znaleźć można wyrażenie
Anglicana Ecclesia.
23 Inkwizycja miała większą swobodę działania na prowincji. Edykt Ludwika XIV
z 1682 roku położył we Francji kres procesom o czary. Prawdopodobnie po raz
ostatni wyrok śmierci za czary przez spalenie na stosie wykonano w Bordeaux
w 1718 roku.
26 W południe 4 grudnia Jowisz znajdował się w 9 stopniu i 50 minutach w znaku Ryb.
Saturn natomiast znajdował się w 18 stopniu i 24 minutach w tym samym znaku.
Obie planety właśnie weszły na orbitę, dozwoloną dla tej koniunkcji.
ROZDZIAŁ VIII
2 Nie jest do końca jasne, dlaczego Prusacy i Austriacy wycofali się spod Valmy.
Wydaje się jednak, że książę Brunszwiku nie był w istocie przekonany do ataku na
Francję. Możliwe jest, że głębokie błoto uniemożliwiło pruskim żołnierzom ukrycie
się przed ogniem. Prusacy jednak nie wycofywali się w popłochu. Goethe powiedział
o bitwie pod Valmy: "To pole i ten dzień wyznaczają początek nowej epoki w dzie-
jach świata". W rzeczywistości nie doszło wówczas do żadnej wielkiej bitwy, lecz
jedynie niewielkiej potyczki. Można się więc zastanawiać, czy Goethe - zawsze
czuły na tego typu zjawiska - nie wyczuwał wpływu jakichś ponadnaturalnych mocy,
które zadecydowały o odwrocie.
5 Związek tego czterowiersza z Katarzyną Wielką jest tak oczywisty, iż trudno zrozu-
mieć, dlaczego Cheetham widziała w tej męskiej kobiecie symbol Germanii.
9 Na ile nam wiadomo, tytuł ten został odkryty na kolumnie w 1909 roku. Semirami-
da - jak wszystko za tym przemawia - była postacią historyczną. Niemniej w od-
różnieniu od Katarzyny nigdy nie była oskarżana o seksualną rozwiązłość.
o Nie ulega wątpliwości, iż Nostradamus rezerwował wyobrażenia zaćmienia do wojen
rosyjsko-tureckich, w których miały one pewne kosmiczno-symboliczne znaczenie.
Warto jednak zauważyć, że drugi rozbiór Polski został podpisany 23 września 1793
roku o trzeciej nad ranem. W tym czasie zaś miała miejsce okultacja Saturna przez
Księżyc.
2 Reforma kalendarza, przeprowadzona w 1582 roku z inicjatywy papieża Grzego-
rza XIII, została przyjęta w protestanckiej Anglii dopiero w 1751 roku.
3 Chodzi tu oczywiście o rok 1789, rok wybuchu rewolucji francuskiej.
ROZDZIAŁ IX
ROZDZIAŁ X
3 Zapewne pod wpływem poświęconej Nostradamusowi literatury popularnej - a być
może również pod wpływem niedawnego filmu Nostradamus, odwołującego się do
tej literatury - ukształtowało się powszechne przekonanie, iż Nostradamus przepo-
wiedział koniec świata, jak również przewidział rolę Hitlera w drugiej wojnie świa-
towej. Oba twierdzenia oparte są jednak na nieporozumieniu.
James Wilson, A Complete Dictionary of Astrology, 1880: "Znak Wodnika jest
gorący, wilgotny, powietrzny, sangwiniczny, męski, dzienny, zachodni, stały, ludzki,
racjonalny, mówiący, cały, szczęśliwy, słodki, mocny, południowy, posłuszny zna-
kom, ... jest bardziej owocny niż jałowy".
Ilustracje
Nie jest możliwe, aby duszę Nostradamusa
można było odczuć poprzez podobne wyobrażenia.
Ryc. 4 Popiersie Nostradamusa nad fontanną znajdującą się u zbiegu rue Carnot i rue de Nostrada-
mus w jego rodzinnym mieście St Remy. Niedaleko od tego miejsca, przy rue Hoche, znajduje się
dom, w którym prorok miał się podobno urodzić. Podczas naszej ostatniej wizyty w 1996 roku nie był
on jednak udostępniany zwiedzającym. Wydaje się, że wynika to ze złego stanu technicznego budynkiu.