Nr 51/52 (511/512) 18  30 XII 2009 r.
ZBAWICIELE S
WŚRÓD NAS
22
2
2
lub unicestwiony. Gigantyczny pożar do 100 tys. lat. Kalkin zapowiada-
sprawi, że stopione metale spłyną ny jest jako wojownik, który na bia-
z gór, a ów potok ognia przez trzy łym koniu i z gorejącym mieczem
dni będzie oczyszczał ziemię i ciała. prawdy przemierzy całą ziemię.
Na skutek tego żaru góry znikną, do- Z kolei tradycja buddyjska okre-
Powroty mesjaszy
P
o
w
r
o
t
y
m
e
s
j
a
s
z
y
liny się wypełnią, a na zrównanej śla tę postać mianem Buddhy Ma-
i odnowionej ziemi ludzie cieszyć się itreja. Obecnie przebywa on jako
a władzę w państwie przejęli arcyka- będą wiecznym szczęściem i sprawie- bodhisattwa w niebiosach Tuszita
Idea powracającego zbawiciela, który zakończy ten świat
płani boga Amona, co jeszcze pogłę- dliwością. Ciekawe, że spalone ma w Wewnętrznej Świątyni Pałacu
i zapoczÄ…tkuje nowÄ… erÄ™, znana jest w wielu religiach.
biło kryzys państwa. być również piekło  taka właśnie Siedmiu Klejnotów. Określany jest
Oczekiwany mesjasz nosi różne imiona: Wizje mesjasza paruzyjnego, wizja mogła zainspirować koncep- jako uosobienie życzliwości, przy-
końca świata i szczęśliwego nowego cję apokatastazy w niektórych nur- jaz
ni, miłości, łaski i przychylności.
Saoszjant, Kalkin, Budda Maitreja, Chrystus, Mahdi...
początku roztaczano szeroko w Ira- tach judaizmu i chrześcijaństwa. Buddyjscy  widzący opisują go ja-
Żyjemy w czasach piętrzącego znajdą się w tym samym wzajem- nie. Zaratusztrianizm, religia irań- Nauka o bliskim końcu świata ko wzorzec doskonałego człowieka
się lęku. Specyficzny rodzaj obawy nym stosunku, w jakim były na po- ska, uchodzi za najstarszą z tzw. re- odegrała istotną rolę w zwiastowa- przyszłości; istotę o barwie złocistej
wywołują zagrożenia totalne dla czątku. Wtedy rozpocznie się nowy ligii objawionych. Był religią trzech niu reformatora perskiego, Zaratu- z miękkim, przenikliwym głosem.
ludzkiej cywilizacji, a przy tym nie- cykl. Twierdzono, że skoro ruch nie- antycznych imperiów perskich, rzą- stry (ok. X w. p.n.e.), który sam sie- Kult Maitrei nadał impet mesjani-
mające aspektu religijnego: kryzys bios jest ruchem periodycznym, ta- dzonych przez dynastie Achemeni- bie nazywał Saoszjantem, czyli zba- stycznym ruchom nie tylko w In-
ekonomiczny, pędzące z kosmosu kie też muszą być jego skutki. Od- dów, Partów i Sasanidów, a jego wicielem (Jasna 48, 8; 46, 3; 53, 2ns.). diach, ale i w Chinach (sekty z nim
asteroidy, globalne kataklizmy, zmia- nosi się to zarówno do ludzkich, jak idee wywarły, jak się przypuszcza, Wszystko wskazuje na to, że spodzie- związane często stawały na czele
ny klimatyczne, pandemie, hiperak- i kosmicznych dziejów; nawet opi- ogromny wpływ na judaizm, chrze- wał się on urzeczywistnienia bożego buntów i powstań).
tywność Słońca czy inne zwiastuny nie filozofów będą powracały w tej ścijaństwo i islam. W zaratusztriani- królestwa jeszcze za swojego życia, Te i tym podobne wizje pokrywa-
bliskiego  końca świata . Wpatry- samej postaci i w tym samym po- zmie czas nie był czasem kołowym, a choć nadzieja ta okazała się płon- ły się w swej istocie z póz
nojuda-
wanie się w apokaliptyczne hory- rządku  nie raz ani dwa, ani kilka ale linearnym: ma początek i będzie na (zgodnie z przekazem tradycyj- istyczną eschatologią o końcu świa-
zonty potęgują ze swej strony ugru- razy, lecz w nieskończoność (Ary- miał koniec. Dobry bóg Ahura Maz- nym, Zaratustra został zamordowa- ta i jego odtworzeniu w lepszym
powania religijne dopatrujące się stoteles). Sposób wyrażania tej świa- da (st.ir.  Pan Mądry ) po to stwo- ny w świątyni ognia w wieku 77 lat), kształcie. Przepowiadano schyłek świa-
 znaków czasu i głoszące bliskie domości przez stoickich i neopla- rzył świat, by zwyciężyć i unicestwić zwolennicy Zaratustry nie porzuci- ta pogrążonego w odrażającej bez-
powtórne przyjście Chrystusa (lub tońskich myślicieli, takich jak na zło. Tworząc jako interwał, w któ- li jej, co odpowiada zachowaniu bożności i zastąpienie go nowym
kogoś innego), Sąd Ostateczny przykład Epiktet, Seneka czy Pro- rym rozegra się ostateczna walka uczniów Jezusa. Póz
niejsi wyznawcy eonem; miało się to stać w sposób
i urzeczywistnienie Królestwa Bo- klos, czasem przypominał chrześci- gwałtowny, za sprawą mesjasza paru-
żego. Wszyscy oni od lat wyznacza- jańskie odczucie  czekania na Bo- zyjnego, zstępującego od Boga. Czas
ją czas końca świata, a ponieważ ich ga . Najbardziej popularną jej przed- w ujęciu Starego Testamentu, podob-
zapowiedzi okazują się nietrafne, stawicielką była stoicka teoria  ko- nie jak w zaratusztrianizmie, wyraża
najzwyczajniej przystępują do no- smicznej pożogi (ekpyrosis), według linia prosta. Czas zaczyna Księga Ro-
wych obliczeń i wyznaczania nowej której na końcu każdego kosmicz- dzaju, dając początek historii, a koń-
daty. Po niespełnionej przepowied- nego cyklu świat będzie pochłonię- czy moment, w którym przeznacze-
ni roku 2000 wielu ludzi ulega obec- ty przez ogień w wielkim pożarze. nie ludzkości zostaje wypełnione
nie magii roku 2012. Potem porządek kosmiczny zostanie w królestwie pokoju i sprawiedliwo-
Oczekiwanie końca świata (nie- przywrócony, nastanie złoty wiek, na- ści. W miarę krystalizowania się kon-
jednokrotnie w najbliższej przyszło- stępnie srebrny, miedziany i w koń- cepcji mesjasza-wyzwoliciela, który
ści) nie jest ani czymś nowym, ani cu żelazny  wiek upadku, w któ- miał ugruntować  Królestwo Boże ,
specyficznie chrześcijańskim. Prze- rym znajdujemy się teraz. początek jego panowania uznano za
ciwnie, ma tradycję sięgającą czasów Rozmaite egzemplifikacje ocze- zbieżny z końcem historii.
starożytnych, co może prowadzić do kiwania końca mówiły często o na- Perspektywę starotestamento-
wniosku o pogańskim rodowodzie staniu nowej ery z nowym władcą. wego czasu zmodyfikowało chrze-
przewidywania końca świata przez W starożytności nie brakowało po- ścijaństwo. Jednak jeszcze pierw-
pierwszych chrześcijan. Pod określe- staci, które odgrywały rolę bogów sze pokolenie chrześcijan żyło w drę-
niem  koniec świata rozumiano lub synów bożych i uchodziły za czącym oczekiwaniu bliskości koń-
gwałtowną zagładę widzialnej rze- zbawców. Egipcjanie już w III i II ca świata. Pierwotna społeczność
czywistości, łączącą się najczęściej tysiącleciu p.n.e. pocieszali się wizją chrześcijańska patrzyła na wciele-
z przeistoczeniem  szczególnie ro- mającego nadejść mesjasza i władcy nie, śmierć i zmartwychwstanie
dzaju ludzkiego. Nierzadko, tak jak oraz nowego Eonu. Zostało to przed- Chrystusa jako na ten koniec, któ-
choćby w apokaliptyce żydowskiej, stawione na przykład w pieśni po- ry już nastąpił. Tymczasem przez
 koniec łączono z przyjściem me- wstałej z okazji intronizacji Ram- fakt  opóz
niania siÄ™ paruzji , chwa-
sjasza paruzyjnego, który zainicjuje zesa IV (egip.  zrodzony z Re ): lebnego powrotu Chrystusa, stało
nową erę. Dramatyczny koniec wiesz-  Jakiż to piękny dzień! Radują się nie- się jasne, że historia będzie się to-
Budda Maitreja
czyły zwłaszcza te kultury, które poj- bo i ziemia, boś ty jest wielkim pa- czyła dalej. We wczesnym Kościele
mowały czas linearnie, a nie cyklicz- nem Egiptu. Ci, co uciekli, wrócili ze złem, czas linearny i ograniczo- zaratusztrianizmu utożsamili Zaratu- narastała świadomość uwzględnie-
nie. W przypadku czasu cyklicznego do swych miast, a ci, co się ukrywa- ny, Ahura Mazda nadał mu sens strę z Saoszjantem, który miał powró- nia innego schematu czasu. Doko-
były to wieczne powroty świata i trans- li, wyszli z kryjówek. Ci, którzy gło- (eschatologiczny i soteriologiczny) cić jako zbawiciel. Sądzi się, że Sa- nano więc przesunięcia w tym sche-
migracja dusz. Ponieważ zakładano, dowali, są syci i radośni, ci, których i dramatyczną strukturę. Innymi sło- oszjantem ma być przybyły z ukrycia macie końca do środka, dzięki cze-
że doskonały ruch ciał niebieskich dręczyło pragnienie, napoili się. Ci, wy, stworzył czas jako historię świę- Zaratustra lub sam Ahura Mazda. mu linia została przełamana. Odtąd
jest kolisty, sądzono, że będące jego którzy byli nadzy, są pięknie przyodzia- tą. Irański wyzwoliciel i zbawca świa- Za dynastii Achemenidów roz- czas w ujęciu chrześcijańskim poj-
odbiciem procesy zachodzące w cza- ni, ci, co byli brudni, mają na sobie ta to Saoszjant (st.ir.  Ten, który winęła się koncepcja trzech me- mowany jest jako ruch po dwóch
sie także przebiegają ruchem koli- białe szaty. Ci, którzy byli w więzie- przyniesie dobro ), określany jako sjaszy. Będą oni stopniowo nisz- liniach (czy przełamanej linii), jak
stym (Platon, Timajos, 37c 38c). niu, odzyskali wolność, a kto był znie-  wysłannik par exellence ; mówio- czyć zło, a mesjaszem paruzyjnym się to wyraża w liczeniu czasu
Taki pogląd na czas i historię wolony, teraz odczuwa wielką radość. no o jego  przyjściu . Według jed- ma być Astwatereta.  przed Chrystusem i po Chrystusie.
był wspólny dla większości filozo- Ci, co w tym kraju wojowali ze sobą, nej z możliwych dat, ma się pojawić Także dwie inne wielkie trady- Tak więc żydzi spodziewają się
fów antycznych. Odnosił się do przemienili się w ludzi usposobionych w 2401 r., choć między wiernymi cje duchowe, hinduizm i buddyzm, Mesjasza, chrześcijanie Chrystusa,
stworzonego wszechÅ›wiata zarówno pokojowo . To swoiste exposé zupeÅ‚- toczÄ… siÄ™ spory w tej kwestii. Osta- oczekujÄ… przyjÅ›cia z niebios posÅ‚aÅ„- a pobożni muzuÅ‚manie oczekujÄ…
w jego częściach, jak i całości. Mnie- nie nie znalazło odzwierciedlenia teczna odnowa świata ma nastąpić ca  wybawiciela ludzkości przy imama Mahdiego al-Muntazara
mano, że wszystko obraca się we- w faktach. Czasy rządów Ramzesa po eschatologicznej ofierze byka  końcu czasów . W hinduizmie wisz- (ostatni imam). Ten ostatni ma od-
dług odpowiedniej liczby i czas sam IV były okresem słabości Egiptu Hatayosa, złożonej przez Saoszjan- nuickie tradycje związane zarówno nowić islam, podbić świat i zapo-
obraca się jako pierwsza z porusza- i wszechobecnej korupcji. On i jego ta. Napój z jego tłuszczu lub szpi- z kultem Ramy, jak i Kriszny zgod- czątkować erę poprzedzającą koniec
jących się rzeczy. Cykle powtarzają następcy (aż do Ramzesa XI; łącz- ku, zmieszany z haomą, ma uczy- ne są, że nastąpi to w czasie, kiedy wszystkiego. Znany jako Muham-
się aż do tej chwili, kiedy cały ko- nie dynastia ta panowała w latach nić przywróconych życiu ludzi nie- świat znajdzie się na krawędzi upad- mad al-Muntazar zniknął około
smiczny cykl wypełni się w Wielkim 1166 1085 p.n.e.) nie mieli nawet tej śmiertelnymi. Aryman (st.ir.  zły ku. Przybyły zbawiciel i sędzia świa- 878 r. w grocie przy wielkim mecze-
Roku, to znaczy do czasu, kiedy siły, by utrzymać egipskie posiadło- duch ) zostanie pozbawiony mocy ta o imieniu Kalkin zapoczątkuje cie w Samarze, by żyć w ukryciu
wszystkie ciała niebieskie, a z nimi ści w Palestynie i południowej Syrii. albo też wepchnięty w tę samą dziu- nową epokę, zwaną Złotym Wie- i powrócić jako Mahdi.
reszta składowych części kosmosu, Przy Egipcie pozostała tylko Nubia, rę, z której dostał się na ten świat, kiem, w której ludzie zaczną żyć ARTUR CECUA
A