Spis treści
Wstęp ............................................................................................................ 11
Rozdział 1. Pojęcie i znaczenie handlu międzynarodowego ...................... 13
1.1. Elementy handlu zagranicznego .............................................................. 13
1.1.1. Pojęcie i funkcje handlu zagranicznego ........................................ 13
1.1.2. Formy handlu zagranicznego ........................................................ 16
1.1.3. Handel zagraniczny a proces globalizacji gospodarki .................. 20
1.2. Instytucje i organizacje regulujące i wspierające handel
międzynarodowy ...................................................................................... 23
1.2.1. Światowa Organizacja Handlu ...................................................... 23
1.2.2. Instytucje wspierające handel zagraniczny w Polsce .................... 25
1.3. Strategie wejścia MŚP na rynki międzynarodowe .................................. 31
1.3.1. Pojęcia terminu  strategia ........................................................... 31
1.3.2. Rodzaje strategii ............................................................................ 32
1.3.3. Formy wchodzenia MŚP na rynki międzynarodowe .................... 33
Rozdział 2. Instrumenty wspierania eksportu wykorzystywane
w handlu międzynarodowym ................................................... 46
2.1. Instrumenty wspierania eksportu ............................................................ 47
2.1.1. Ulgi o charakterze fiskalnym i kredytowym ................................ 48
2.1.1.1. Kredytowanie eksportu przez eksporterów ...................... 49
2.1.1.2. Kredytowanie eksportu przez banki ................................. 51
2.1.1.3. Kredytowanie eksportu z udziałem państwowych
środków finansowych ....................................................... 54
2.1.2. Ubezpieczenie kredytów eksportowych ....................................... 56
2.2. Pozostałe formy finansowania handlu zagranicznego ............................ 59
2.2.1. Faktoring ........................................................................................ 59
2.2.2. Forfaiting ....................................................................................... 62
2.3. Instrumenty wspierania eksportu w wybranych krajach ........................ 64
2.3.1. System niemiecki .......................................................................... 64
2.3.2. System francuski ........................................................................... 70
2.3.3. System amerykański ..................................................................... 73
2.3.4 Włoski przykład wspierania eksportu przez rozwój konsorcjum
MŚP ............................................................................................... 76
2.3.5. Wybrane przykłady wspierania eksportu wykorzystywane
w innych krajach ........................................................................... 82
8 % Spis treści
Rozdział 3. Wspieranie handlu międzynarodowego małych i średnich
przedsiębiorstw w Polsce .......................................................... 85
3.1. Formy wspierania handlu międzynarodowego w Polsce ........................ 85
3.1.1. Instrumenty finansowe ................................................................. 86
3.1.2. Wsparcie informacyjno-promocyjne ............................................. 98
3.1.3. Działania traktatowe ..................................................................... 111
3.2. Programy i dotacje udzielane na wsparcie eksportu ze środków Unii
Europejskiej małym i średnim przedsiębiorstwom w pierwszym
okresie programowania & & & & & ... ...................................................... 112
3.2.1. Exprom .......................................................................................... 113
3.2.2. Program Rozwoju Przedsiębiorstw Eksportowych ....................... 115
3.2.3. Drugi okres programowania ze środków Unii Europejskiej
 Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006 ......................................... 124
3.3. Narodowa Strategia Spójności 2007-2013 ............................................... 131
Rozdział 4. Wpływ instrumentów polityki państwa na handel
międzynarodowy sektora MŚP w Polsce ................................. 138
4.1. Stan małych i średnich przedsiębiorstw w handlu zagranicznym .......... 138
4.2. Kierunki rozwoju handlu zagranicznego MŚP ....................................... 141
4.3. Struktura geograficzna handlu zagranicznego MŚP ............................... 146
4.3.1. Eksport .......................................................................................... 147
4.3.2. Import ............................................................................................ 153
4.4. Struktura towarowa handlu zagranicznego małych i średnich
przedsiębiorstw ........................................................................................ 157
4.4.1. Eksport .......................................................................................... 157
4.4.2. Import ............................................................................................ 160
4.5. Struktura handlu zagranicznego małych i średnich przedsiębiorstw
według województw ................................................................................ 164
4.5.1. Eksport MŚP w województwach ................................................... 164
4.5.2. Import MŚP w województwach .................................................... 169
4.6. Badania ankietowe .................................................................................. 174
4.6.1. Metodyka badawcza ...................................................................... 174
4.6.2. Skuteczność polskiej polityki wspierania handlu międzynarodo-
wego w świetle wyników badań ankietowych sektora MŚP ........ 175
4.7. Przyczyny zmian w handlu międzynarodowym MŚP ............................ 181
4.7.1. Wpływ polityki kursowej na pobudzenie eksportu ...................... 181
4.7.2 Wpływ kryzysu finansowego w latach 2008-2009 na handel
zagraniczny Polski i jego skutki .................................................... 187
4.7.3. Wpływ akcesji Polski do Unii Europejskiej na handel międzyna-
rodowy małych i średnich przedsiębiorstw ................................... 191
4.7.4. Wpływ instrumentów wsparcia handlu międzynarodowego na
eksport małych i średnich przedsiębiorstw ................................... 193
Spis treści % 9
Rozdział 5. Ekonomiczne i organizacyjne zmiany
warunkujące wzrost udziału małych i średnich
przedsiębiorstw w handlu międzynarodowym Polski ........... 196
5.1. System wspierania eksporterów z sektora MŚP ...................................... 197
5.2. Kooperacja jako forma grupowej współpracy MŚP ............................... 201
5.3. Konsorcja eksportowe szansą sektora MŚP w Polsce ............................. 206
5.4. Klaster jako forma regionalnego rozwoju eksportu ................................ 210
5.5. Studia przypadków  polskie klastry ...................................................... 214
Zakończenie .................................................................................................... 219
Literatura ....................................................................................................... 221
Spis rysunków ................................................................................................. 226
Spis tabel ......................................................................................................... 227
Wykaz użytych skrótów ................................................................................ 229
Wstęp
Handel międzynarodowy jest istotnym elementem systemu ekonomicznego każdego
kraju. W obecnych czasach żadna gospodarka nie mogłaby rozwijać się w dłuższym
okresie w izolacji, nie uczestnicząc w handlu międzynarodowym. Przyczyną, dla któ-
rej kraje włączają się w wymianę handlową, jest nie tylko naturalna konieczność, ale
znaczne korzyści, jakie wynikają z handlu międzynarodowego. Dzięki niej państwa
mogą uczestniczyć w międzynarodowym podziale pracy, racjonalnie wykorzystując
własne zasoby i możliwości produkcyjne. Handel międzynarodowy pobudza postęp
technologiczny, zwiększa wydajność pracy i konkurencyjność przedsiębiorstw.
Książka, którą trzymają Państwo w rękach, dotyczy polityki państwa w zakresie
wspierania aktywności małych i średnich przedsiębiorstw w handlu międzynarodo-
wym Polski.
Celem autora jest przedstawienie i określenie wpływu polskiej polityki na roz-
wój eksportu w sektorze MŚP. Na podstawie tak nakreślonego celu badawczego
zbudowano tezę stwierdzającą, że pomoc ze strony rządu przyczynia się do wzrostu
aktywności sektora MŚP w handlu międzynarodowym.
Przyjęto również następujące tezy pomocnicze:
 w Polsce istnieje słaba i mało efektywna polityka wspierająca małych i średnich
eksporterów,
 brak jest sprawnego systemu pomocy i informacji o programach wsparcia MŚP,
 środki przeznaczone na rozwój MŚP i eksportu ze strony państwa są niewystar-
czające.
Badania zostały przeprowadzone na podstawie danych pierwotnych (metoda an-
kietowa) oraz wtórnych, które zostały uzyskane z Głównego Urzędu Statystycznego,
i danych opublikowanych przez Ministerstwo Gospodarki, Departament Przedsię-
biorczości. Na podstawie zebranych materiałów dokonano syntezy opracowanych
wniosków, a następnie przez rozumowanie indukcyjne starano się doprowadzić do
udowodnienia postawionych tez.
Uwzględniając charakter badań empirycznych, metodykę badawczą podzielono
na 7 faz badawczych. W pierwszej fazie badawczej opisano pole badań, tzn. doko-
nano identyfikacji przedmiotu i podmiotu badań. Przedmiotem badań w niniejszej
książce jest problematyka handlu międzynarodowego, a podmiot badań stanowią
polskie małe i średnie przedsiębiorstwa działające na rynku międzynarodowym.
W fazie drugiej przeprowadzono dobór próby badawczej na podmiocie badań. Trze-
cia faza, tj. budowa instrumentu pomiarowego, wymagała od autora stworzenia na-
rzędzia badawczego, kwestionariusza. W fazie czwartej przeprowadzono badania
pierwotne na próbie badawczej. Faza piąta obejmuje korektę zebranych danych, na
których w dalszej części (w fazie szóstej) przeprowadzono analizę danych za pomo-
12 % Wstęp
cą wskaz
ników struktury. Faza siódma obejmuje ocenę wyników badań zawartych w
rozdziałach czwartym i piątym.
Książka wypełnia lukę, jaka istnieje w badaniach empirycznych, w zakresie ana-
lizy funkcjonującego systemu wspierania eksportu sektora MŚP w obecnej rzeczy-
wistości gospodarczej w Polsce. Celem było przedstawienie wpływu polskiej poli-
tyki na rozwój eksportu w sektorze MŚP. Na podstawie przeprowadzonych badań
i analiz handlu zagranicznego w książce zostały przedstawione propozycje efektyw-
niej działającego systemu wsparcia ze strony państwa oraz instytucji pozarządowych
w rozwijaniu eksportu wśród małych i średnich przedsiębiorstw.
Książka skierowana jest do przedstawicieli instytucji i organizacji rządowych,
związków oraz stowarzyszeń pozarządowych zajmujących się wspieraniem MŚP
w działaniach eksportowych.