Podejście
psychoanalityczne:
zmiana
Zygmunt Freud
(1856  1939)
Teorie relacji z obiektem
Teorie relacji z obiektem

Otto Kernberg
Główne założenia:
Główne założenia:

szczególne znaczenie dla rozwoju psychicznego mają zjawiska zachodzące
w okresie do 3 rż (preededypalnym wg psychoanalizy)

zachodzące w tym okresie interakcje z opiekunami są uwewnętrzniane i
stajÄ… siÄ™ z
ródłem struktur psychicznych (wczesnodziecięcej matrycy)

matryca ta ma znaczący wpływ na rozwój wzorca póz
niejszych relacji
społecznych
 Podstawowe pojęcia:
Podstawowe pojęcia:

JA (self)  struktura intrapsychiczna zorganizowana
na bazie zbioru reprezentacji siebie (tj. umysłowych
obrazów siebie)
zinternalizowana percepcja własnej osoby

OBIEKT struktura intrapsychiczna zorganizowana
na bazie zbioru reprezentacji osoby znaczÄ…cej
zinternalizowana percepcja ważnej osoby z otoczenia

Psychiczny świat jednostki stanowi serię wewnętrznych interakcji ja ze
znaczącymi obiektami (reprezentacją matki, ojca, rodzeństwa,
partnera lub ważnego opiekuna)
 Psychoterapia

Terapeuta przyjmuje rolÄ™ matczynego obiektu (emocjonalnego
kontenera), umożliwiając rozwój prawidłowej relacji pacjenta z drugą
osobÄ…

Skupia się na zrozumieniu wewnętrznego świata reprezentacji
pacjenta poprzez diagnozę powtarzających się wzorców
interakcji z innymi ludz
mi

Podstawowym punktem odniesienia w pracy terapeutycznej jest
korekcyjne doświadczenie interpersonalne oraz wgląd w
psychiczne mechanizmy, tkwiÄ…ce u z
ródeł relacji z innymi ludz
mi
Proces psychoterapii
opiera siÄ™ na&

Odtworzeniu dobrego matczynego środowiska,
tak aby wypełnić istniejący deficyt w tym zakresie

Wywołaniu kontrolowanej regresji, w której pacjent powraca do okresu
niespełnionych wcześniej potrzeb i błędów otoczenia i odpowiednie na nią
zareagowanie (przede wszystkim poprzez holding)

Terapeuta jest empatyczny, w bliskim kontakcie z pacjentem, podąża za
jego przeżyciami i wspomnieniami

Szuka subtelnych emocji, wzorów wypowiadania się, które sygnalizują
istniejÄ…ce konflikty

Zachęca, aby głębsze kwestie dotyczące relacji z ważnymi osobami stały
się świadome i zostały poddane refleksji
Otto Kernberg
Rys biograficzny:
" Studiował biologię, a potem medycynę
" Skręcił na psychiatrię i na psychoanalizę
" Dyrektor szpitala, projektu badawczo-
terapeutycznego Fundacji Meninngera
" Profesor psychiatrii klinicznej, dyrektor
(1928  &
Instytutu Zaburzeń Osobowości w
szpitalu nowojorskim
" 1997-2001: prezydent
Międzynarodowego Towarzystwa
Psychoanalitycznego
terapia zaburzenia osobowości border-line / koncepcja narcyzmu
Pojęcia

ja (self)  struktura intrapsychiczna
zorganizowana na bazie zbioru reprezentacji
(tj. umysłowych obrazów) siebie

obiekt  struktura intrapsychiczna
zorganizowana na bazie zbioru reprezentacji
innych, znaczących osób
Mechanizmy internalizacji

INTROJEKCJA (w jej wyniku powstajÄ… introjekty:
niezróżnicowane ja-obiekt, afekty silne i proste,
rozdzielone wg. zasady: dobre  złe)

IDENTYFIKACJA (w jej wyniku powstajÄ…
identyfikacje: ja i obiekt zróżnicowane, rozdzielone
wg. ról)

TOŻSAMOŚĆ EGO (w jej wyniku powstaje struktura
najbardziej złożona: synteza introjektów i
identyfikacji)
1 centralny mechanizm obronny ego:
ROZSZCZEPIENIE

Aktywny we wczesnych fazach rozwoju

Polega na rozdzielaniu lub aktywnym utrzymywaniu osobno
introjektów oraz identyfikacji

Chroni ego przed agresją (wynikającą z wczesnych konfliktów
intrapsychicznych)

TowarzyszÄ… mu: prymitywna idealizacja, dewaluacja, projekcja,
identyfikacja projekcyjna

We wczesnych etapach rozwojowych niezbędny; gdy utrzymuje
się na póz
niejszych  jest podłożem poważnych patologii
2 centralny mechanizm obronny ego:
WYPARCIE

Charakterystyczny dla póz
niejszych faz rozwojowych

Polega na odrzuceniu impulsów (ich wyobrażeniowej reprezentacji)
od świadomego ego

Chroni ego przed agresją (poprzez eliminowanie konfliktów ze
świadomości  co konsoliduje ego i wzmacnia jego granice)

TowarzyszÄ… mu: intelektualizacja, racjonalizacja, izolacja,, reakcja
pozorowana, wyższe formy projekcji

Skuteczniej chroni ego ale wymaga większych nakładów energii
Na czym polega mechanizm
identyfikacji projekcyjnej?

Fazy:
qð
I: projekcja części self na obiekt zewnętrzny (reprezentacja self i
obiektu sÄ… zatarte)
qð
II: interakcja interpersonalna, w której osoba projektująca
aktywnie wywiera nacisk na biorcę projekcji by myślał, czuł i
działał zgodnie z projekcją
qð
III: reinternalizacja projekcji po tym, jak została ona przetworzona
psychicznie przez biorcÄ™.

Funkcje:
qð
obrona (tworzenie poczucia dystansu wobec niepożądanych,
budzących lęk aspektów ja)
qð
sposób komunikacji (tworzenie poczucia bycia rozumianym lub
 bycia jednością z obiektem poprzez odczuwanie tego samego)
qð
prymitywna forma zwiÄ…zku z obiektem
Goldstein (1991)
Faza normalnego autyzmu (1 miesiÄ…c
Budowa introjektów (self-obiekt) pod wpływem
życia)
doświadczeń gratyfikujących i frustrujących
JA
OBIEKT
+
JA OBIEKT
_
obsadzone energiÄ… agresywnÄ…
obsadzone energiÄ… libidinalnÄ…
Faza normalnej symbiozy (2  6/8 m. życia)
Integracja pozytywnych i negatywnych introjektów
JA
OBIEK
T
JA
OBIEKT
ego pierwotne (póz
niej przejmie funkcje integracyjne)
Faza różnicowania (do końca 3 roku życia)
Różnicowanie siÄ™ reprezentacji self i obiektu Ä…ð dziecko
doÅ›wiadcza wrogoÅ›ci do i od matki Ä…ð lÄ™k przed utratÄ… obiektu
JA
JA
OBIEKT
OBIEKT
rozszczepienie na tym etapie OK! (pozwala utrzymać dobrą relację z obiektem)
Faza integracji reprezentacji self i obiektu (3-6
r.ż.)
1. Integracja wyodrębnionych reprezentacji self i obiektu
2. Rozwój struktur intrapsychicznych wyższego poziomu
1 2
SUPE
JA
R
EGO
OBIEKT
EGO
ID
wyparcie jest OK! (pozwala łączyć dobre i złe reprezentacje self i obiektu)
Faza konsolidacji
superego i integracji ego (w. szkolny)
Weryfikacja ego, depersonalizacja i abstrakcja superego
realistyczne
EGO
SUPER
EGO
ID
Zaburzenia i terapia wg.
Kernberga
Faza autyzmu: PSYCHOZA
AUTYSTYCZNA
MaÅ‚o introjektów self-obiekt Ä…ð problem z ustaleniem
normalnej symbiotycznej relacji z matkÄ…
Faza symbiozy: PSYCHOZY
SCHIZOFRENICZNE I AFEKTYWNE
MaÅ‚o pozytywnych reprezentacji self-obiekt Ä…ð sÅ‚abe ego
pierwotne Ä…ð sÅ‚abe zróżnicowania granic ego
Faza różnicowania:
GA

BOKIE ZABURZENIA
Dużo negatywnych doÅ›w. relacji Ä…ð utrzymywanie siÄ™
OSOBOWOÅšCI
rozszczepienia Ä…ð brak caÅ‚oÅ›ciowej koncepcji self i obiektu
JA
JA
OBIEK
T
OBIEKT
Osobowość borderline

Pograniczny poziom organizacji osobowości:
qð
dyfuzja osobowości
qð
silne wybuchy pierwotnych emocji
qð
problemy z kontrolÄ… impulsu

Prymitywne mechanizmy obronne (rozszczepienie,
projekcja)
qð
rozszczepienie: rozszczepione są dobre i złe obrazy  ja i
obiektów
qð
projekcja: każdy z tych obrazów może być rzutowany na
siebie bÄ…dz
na otoczenie zewnętrzne
Faza integracji:
PA
YTKIE ZABURZENIA OSOBOWOÅšCI
Nadmiar idealizacji Ä…ð sÅ‚abe SUPEREGO,
sÅ‚aba integracja EGO Ä…ð sÅ‚abe mech. wyparcia Ä…ð sÅ‚abe ID
EGO ID
SUP-
EGO
Faza konsolidacji:
ZABURZENIA NEUROTYCZNE
Wadliwa integracja SUPEREGO (wokół skrajnie negatyw.
obrazów relacji) przy względnie dobrej integracji EGO
sadystyczne
SUPER
EGO
ID
-EGO
Psychoterapia skoncentrowanej na przeniesieniu
(pacjenci borderline)

Cele terapii:
w FAZIE WCZESNEJ
qð
ustabilizowanie relacji w ramach rozwijajÄ…cego siÄ™ przeniesienia
qð
ustalenie z pacjentem takich ram terapii (na podstawie kontraktu
terapeutycznego), które określą warunki konieczne do
bezpiecznego odtwarzania w relacji z analitykiem
rozszczepionych reprezentacji dobrych self-obiektów i złych self-
obiektów
w FAZIE PÓy
NIEJSZEJ
qð
integrowanie, ujawniajÄ…cych siÄ™ w procesie przeniesienia,
zintrojektowanych pozytywnych i negatywnych reprezentacji
części self i części obiektu

Podstawowe techniki:
qð
klaryfikacja, konfrontacja, interpretacja
Fazy rozwoju osobowości:

Osobowość człowieka kształtuje się w pięciu fazach (między 1mż a 7 rż)

Różne zaburzenia psychiczne stanowią rezultat zatrzymania rozwoju
psychicznego na określonej fazie
1) Faza autyzmu (1mż):
niezróżnicowanie self i obiektu, pod wpływem doświadczeń gratyfikujących i
frustrujących budowa introjektów (self-obiekt): dobre vs złe
Zaburzenia autystyczne (mało introjektów self-obiekt)
2) Faza symbiozy (2  6 mż):
niezróżnicowanie self i obiektu, integracja pozytywnych i negat. introjektów
tzw. OSOBOWOŚĆ PSYCHOTYCZNA
(zaburzenia afektywne i schizofrenia)
3) Faza różnicowania (6mż- 3rż):
wyodrÄ™bnienie siÄ™ self i obiektu (caÅ‚oÅ›ciowa koncepcja siebie i matki) Ä…ð
dziecko doświadcza wrogości do i od matki, lęku przed utratą obiektu
(mech. rozszczepienia sÄ… jeszcze na tym
etapie prawidłowe)
Głębokie zaburzenia osobowości - OSOBOWOŚĆ BORDERLINE)
4) Faza integracji (3 - 6 r.ż.)
integracja wyodrębnionych self i obiektu (łączenie dobrych oraz złych
reprezentacji self i obiektu); powstajÄ… podstawowe struktury psychiczne:
id, ego i superego
Płytkie zaburzenia osobowości
5) Faza konsolidacji ego i superego (w. szkolny)
powstajÄ… zintegrowane, realistyczne i stabilne obrazy siebie i
rzeczywistości (obiektów)
OSOBOWOSĆ NEUROTYCZNA
(zaburzenia lękowe)
OSOBOWOŚĆ BORDERLINE

Pograniczny poziom organizacji osobowości:
qð
Zatrzymanie na 3-ciej fazie (między psychozą a neurozą) 
dziecko nie pamięta pozyt. uczuć, kiedy jest frustrowane i
zapomina o negat., kiedy jest zaspokojone
qð
Silny podział na  dobre i  złe
qð
Intensywne wybuchy pierwotnych emocji
qð
Problemy z kontrolÄ… impulsu

Prymitywne mechanizmy obronne
qð
rozszczepienie: rozszczepione są dobre i złe obrazy  ja i
obiektów
qð
projekcja: każdy z tych obrazów może być rzutowany na siebie
bÄ…dz
na otoczenie zewnętrzne
Psychoterapia skoncentrowana
na przeniesieniu
(pacjenci borderline):
W FAZIE WCZESNEJ:
qð
ustalenie z pacjentem takich ram terapii (kontrakt terapeutyczny),
które zapewnią optymalne warunki do bezpiecznego odtwarzania
trudnych doświadczeń
qð
przekształcenie chaotycznych doświadczeń pacjenta w dominującą
prymitywnÄ… relacjÄ™ z obiektem
qð
interpretowanie przeniesienia dot. dominujÄ…cej relacji z obiektem,
pokazywanie, w jaki sposób relacja ta aktywizuje się w innych
sytuacjach
 W FAZIE PÓy
NIEJSZEJ:
qð
uczenie się tolerowania ambiwalentnych uczuć wobec
self i obiektu
qð
nowym wymiar spostrzegania siebie i innych - przekształcanie
częściowych relacji z obiektem w relacje całościowe
(zmniejsza siÄ™ potrzeba stosowania mech. rozszczepienia,
projekcji, wyparcia)
qð
zwiększanie zdolności do radzenia sobie poprzez
autorefleksyjność i werbalizacje
Podstawowe techniki:
qð
Objaśnianie i interpretowanie mechanizmów obronnych w celu
lepszego dostosowania do rzeczywistości
(klaryfikacja, konfrontacja, interpretacja)
Dzisiejszy status psychologii
relacji z obiektem

Pozwalają opisać przede wszystkim psychopatologię

Dobrze opisujÄ… zaburzenia w relacjach intymnych
obejmujących miłość i seks (głównie Kernberg)

jednocześnie zapraszają do nadinterpretacji, tzn. nie
proponują możliwego najprostrzego wyjaśnienia zjawisk

zawiłe wyjaśnienia, a bywają prostrze (np. teoria stylów
przywiÄ…zania)

W porównaniu z psychoanalizą mocniej zajmują się sferą
świadomą, wolnością i wyborami jednostki

Struktura i funkcje Ja wywodzÄ… siÄ™ z wczesnych relacji
jednostki, a nie z popędów

Ja jako centralny mechanizm osobowości  dziś szeroko
rozwijane w nurtach poznawczym i narracyjnym
Psychologia self
Psychologia self
Heinz Kohut
Daniel Stern
Heinz Kohut
Rys biograficzny:
" jedynak
" Ojciec pianista  po służbie na froncie
wschodnim (I wojna św.) zrezygnował z kariery
muzycznej i został urzędnikiem; matka  silny
charakter, poświęciła się wychowaniu syna
(1913  1981)
" Z wykształcenia neurolog
" W 1937r. odczuł potrzebę terapii i tak
rozpoczęła się jego przygoda z psychoanalizą
oraz psychiatriÄ…
" 1964-1965: prezes Amerykańskiego
Towarzystwa Psychoanalitycznego
" Ostatnie 10 lat życia chorował i dużo pisał
teoria narcyzmu / psychologia self
Koncepcja self

SELF jest rdzeniem osobowości / nadrzędną strukturą psychiczną,
rozwijajÄ…cÄ… siÄ™ wskutek empatycznej interakcji dziecka z  self-
obiektami (poczÄ…tkowo z matkÄ…)

Normalny rozwój SELF odbywa się dzięki potwierdzaniu przez
pierwszych opiekunów dwóch kluczowych potrzeb narcystycznych
dziecka
qð
potrzeby wielkości i doskonałości => ambicje
qð
potrzeby fuzji z idealnym obrazem rodzica (self-obiektem) => ideały

Między ambicjami a ideałami powstaje łuk napięcia, który jest
motorem aktywności psychicznej

Prawidłowo ukształtowane SELF jest:
qð
dwuwymiarowe:
1. poczucie własnej wartości i zaufanie do siebie
2. zdolność do tworzenia bliskich związków na bazie wzajemnego
poszanowania
qð
spójne (oba ww. bieguny wzajemnie się pobudzają i równoważą)
Patologia self

Gdy poziom frustracji z self-obiektem jest zbyt wysoki = > nie
zachodzi proces wzajemnego pobudzania i równoważenia obu
biegunów self, ale zachodzi proces kompensacyjnego rozwoju
jednego bieguna

W konsekwencji osoba:
qð
albo nieustannie poszukuje u innych potwierdzenia swojej
wielkości i doskonałości (uzależniając się od nich)
qð
albo nieustannie traktuje innych jako uzupełnienie swojego  ja ,
czyli self-obiekty (porzucajÄ…c je, gdy stanÄ… siÄ™ niepotrzebni)

Stopień patologii self zależy od etapu rozwoju self, na którym
nastąpiła frustracja empatycznego odzwierciedlania
qð
przed okresem pełnego różnicowania self od obiektu =>
zniszczenie self (psychozy)
qð
po okresie różnicowania self od obiektu => fragmentacja /
osłabienie spójności self (zaburzenia osobowości, afektywne)
Pojęcia kluczowe w terapii

Internalizacja przekształcająca (proces zarówno rozwojowy jak
i terapeutyczny:
qð
powolna, stopniowa dekateksja bardziej archaicznych self-
obiektów
qð
budowa struktur psychicznych regulujących, integrujących życie
popędowe
qð
kateksja prawdziwych obiektów (oddzielonych od archaicznych,
posiadających autonomiczne struktury i zdolność do zmieniania
siÄ™)

 Przeniesienie :
qð
To nie kateksja analityka, ale włączenie go (jego reprezentacji) w
stan regresywny, na którym pacjent się zatrzymał
qð
Dwa rodzaje:

lustrzane (ożywienie potrzeby z
ródła akceptująco-potwierdzającego)

idealizujące (ożywienie potrzeby fuzji ze z
ródłem wyidealizowanej
siły i łagodności
Psychoterapia:

Podstawowe znaczenie ma stworzenie terapeutycznego zwiÄ…zku opartego
na empatii

Terapeuta pełni rolę obiektu self

Rolą terapeuty jest doprowadzenie do przekształcającej internalizacji
(proces zarówno rozwojowy, jak i terapeutyczny): skuteczne
uwewnętrznianie zapoczątkowane przez optymalne, nie urazowe
frustrowanie pacjenta przez terapeutÄ™
qð
prowadzi do wyrównania deficytów wynikających z wczesnodzięcięcych relacji i
wzmacnia self  przekształca w dojrzalsze

Dochodzi do  przeniesienia obiektu self  przeniesienia na terapeutÄ™
potrzeb wobec obiektu self
qð
lustrzane (ożywienie potrzeby akceptacji i potwierdzenia)
qð
idealizujące (ożywienie potrzeby fuzji ze z
ródłem wyidealizowanej siły i
łagodności)

Dziękuję za uwagę