TI-PS-1C
TI-PS-1C
TI-PS-1C
TI-PS-1C
WPROWADZENIE DO
WPROWADZENIE DO
WPROWADZENIE DO
WPROWADZENIE DO
PROGRAMOWANIA
PROGRAMOWANIA
PROGRAMOWANIA
PROGRAMOWANIA
STRUKTURALNEGO W PASCALU
STRUKTURALNEGO W PASCALU
STRUKTURALNEGO W PASCALU
STRUKTURALNEGO W PASCALU
1 PS/TP
004 - Ćwiczenia
Magiczne bloczki
Ćwiczenia
2 PS/TP
Wykonaj ćwiczenie 1
1. Podaj definicję zdania logicznego
2. Narysuj tabelę iloczynu logicznego AND
3. Narysuj tabelę sumy logicznej OR
4. Narysuj tabelę alternatywy wykluczającej ExOR
5. Jakie wartości mo\
e przyjmować najmniejsza jednostka informacji?
6. Podaj definicję algorytmu.
7. Podaj 3 sposoby (postacie) prezentacji algorytmów.
8. Omów 5 podstawowych rodzajów bloków i ich przeznaczenie.
9. Podaj 2 przykłady algorytmów z \
ycia codziennego.
10.Podaj (w formie graficznej) zale\
ność między problemem, algorytmem
a programem komputerowym
3 PS/TP
Magiczne bloczki - wykonaj ćwiczenie 2
1. Podaj specyfikację problemu do zadania  Oblicz wartość bezwzględną liczby
rzeczywistej
2. Podaj specyfikację problemu do zadania  Oblicz pole powierzchni P i
objętość V czworościanu foremnego o krawędzi a
3. Narysuj algorytm w postaci schematu blokowego, który oblicza wartość
bezwzględną liczby rzeczywistej.
4. Narysuj algorytm w postaci schematu blokowego, który oblicza pole
powierzchni P i objętość V czworościanu foremnego o krawędzi a.
5. Napisz specyfikację oraz algorytm, który wybiera największą z dwóch
wprowadzonych liczb: a i b.
4 PS/TP
Magiczne bloczki - wykonaj ćwiczenie 3
1. Napisz specyfikację oraz algorytm, który wybiera największą z trzech liczb: a, b,
c.
2. Napisz specyfikację oraz algorytm, który rozwiązuje równanie liniowe.
3. Napisz specyfikację oraz algorytm obliczania średniej arytmetycznej trzech
dowolnych liczb rzeczywistych.
4. Przedstaw dokładną specyfikację następującego problemu:  Oblicz sumę N
kolejnych liczb naturalnych .
5. Narysuj algorytm w postaci schematu blokowego, który oblicza sumę N kolejnych
liczb naturalnych .
5 PS/TP
Magiczne bloczki - wykonaj ćwiczenie 4
W firmie ALGORYTM miesięczna płaca podstawowa jest zwiększana m.in. o
kwotę za przepracowane nadgodziny. Jeśli liczba nadgodzin przekroczy 30,
to stawka za kolejną nadgodzinę jest zwiększana o 50%. Wprowadzaj liczbę
nadgodzin lng przepracowanych przez jednego pracownika oraz stawkę za
jedną nadgodzinę s. Oblicz i wyprowadz
płacę za przepracowane
nadgodziny Płaca.
Napisz specyfikację zadania.
Narysuj schemat blokowy algorytmu ustalania ceny komputera.
6 PS/TP
Magiczne bloczki - wykonaj ćwiczenie 5
Przedstaw w postaci schematu blokowego algorytm obliczający stan
bankowej lokaty terminowej: dziesięciodniowej i oprocentowanej na 6,5%
w stosunku rocznym, z kapitalizacją odsetek. Poka\
, jak zmienia się stan
kapitału i odsetek w okresie 150 dni, co 10 dni. Uogólnij to zagadnienie,
aby klient banku mógł sprawdzać, jakie będą jego oszczędności w
zale\
ności od kwoty początkowej i wysokość oprocentowania.
Oznaczenia:
LT = 365  liczba dni w roku
Kp  kapitał początkowy
Kk  kapitał końcowy
p  oprocentowanie lokaty
Wzór, według którego obliczana będzie wartość kapitału w danym okresie:
gdzie: i oznacza numer porządkowy okresu obliczeniowego:
K �" p �"10
pi
Kk = + K
pi
i
LT
7 PS/TP
Magiczne bloczki - wykonaj ćwiczenie 6
Dokonaj analizy algorytmu przedstawionego na rysunku.
Dla jakich danych nastąpi zapętlenie? Popraw schemat blokowy, tak aby nie
było mo\
liwe zapętlenie, wyprowadzana była podwojona wartość liczby
dodatniej.  Narysuj poprawny schemat blokowy.
8 PS/TP
Magiczne bloczki - wykonaj ćwiczenie 7
Narysuj algorytm obliczania sumy n liczb rzeczywistych
Specyfikacja zadania:
Dane: n  liczba naturalna ró\
na od zera, oznaczająca ilość
wprowadzonych liczb rzeczywistych
Wyniki: suma - wartość sumy wprowadzanych liczb
Lista kroków:
start
suma := 0, i := 0
wprowadz
n
wprowadz
a
suma := suma + a
jeśli nieprawda \
e i = n to wykonaj: i := i +1 i przejdz
do kroku 4
wyprowadz
suma
koniec
9 PS/TP
Magiczne bloczki - wykonaj ćwiczenie 8
1. Rozwią\
za pomocą programu Microsoft Excel lub OpenOffice Calc
równanie kwadratowe ax2+bx+c=0.
2. Utwórz algorytm obliczania pierwiastków równania kwadratowego oraz
podaj specyfikację algorytmu - narysuj go odręcznie lub za pomocą
programu Magiczne Bloczki.
10 PS/TP
Magiczne bloczki - wykonaj ćwiczenie 9
Narysuj schemat blokowy algorytmu realizującego obliczanie wartości
funkcji podanej na wykresie
11 PS/TP
Magiczne bloczki - wykonaj ćwiczenie 10
1. Narysuj algorytm w postaci schematu blokowego, który wyświetla kolejne
liczby nieparzyste z przedziału < 0 ; 200 >
2. Narysuj algorytm w postaci schematu blokowego, który wyświetla kolejne
liczby naturalne z przedziału < 1 ; 20 > tj. w szyku rosnącym.
3. Narysuj algorytm w postaci schematu blokowego, który wyświetla kolejne
liczby naturalne z przedziału < 20 ; 1 > tj. w szyku malejącym.
4. Narysuj algorytm w postaci schematu blokowego, który wyświetla kolejne
liczby parzyste z przedziału < 2 ; 12 >
5. Narysuj algorytm w postaci schematu blokowego, który wyświetla kolejne
liczby nieparzyste z przedziału < 1 ; 9 >
6. Narysuj algorytm w postaci schematu blokowego, który wyświetla kolejne
liczby parzyste z przedziału < 0 ; 200 >
12 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Etapy tworzenia programu
Etapy tworzenia programu
binarnego
13 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
1. Planowanie  czyli tworzenie zało\
eń do programu:
Specyfikacja algorytmu
Konstruowanie algorytmu
2. Pisanie programu  czyli tworzenie i edycja plików z
ródłowych
np. PROGRAM.PAS, PROGRAM.CPP
14 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
3. Kompilacja plików z
ródłowych  czyli tłumaczenie kodu z
ródłowego
na kod pośredni
15 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
4. Konsolidacja kodu pośredniego z kodem bibliotek na kod wynikowy (binarny)
16 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
6. Testowanie kodu wynikowego (binarnego)
Uruchamiamy program, podajemy mu ró\
ne nieprawidłowe lub losowe dane.
Obserwujemy zachowanie się programu, wyciągamy wnioski co do jego
Zachowania i tworzymy propozycje jego poprawy.
17 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
7. Optymalizacja programu
Poprawiamy kod z
ródłowy programu,
kompilujemy i konsolidujemy go,
ponownie testujemy,
a\
uzyskamy w miarę rozsądną wersję
programu
PAMI
TAJ  NIE MA IDEALNEGO
PROGRAMU BEZ BA

DÓW !!!!
Są tylko błędy  nieznaczące dla u\
ytkownika
programu !!!!
18 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Cykl projektowania
programu
Testowanie
19 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Do kompilacji i linkownia programów słu\
ą specjalne systemy
nazywane kompilatorami. W naszym przypadku kompilator do
języka C/C++ nazywa się Borland C++ Builder.
Inne kompilatory:
Turbo Pascal
Borland Pascal for Windows
Borland Delphi
Borland Jbuilder
Microsoft Visual C++
Microsoft Visual Basic
20 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Zasady programowania strukturalnego
21 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Aby utworzyć .EXE musisz:
Posiadać komputer
Napisać algorytm
(czyli wiedzieć jak ma działać program)
Znać język programowania
Posiadać system do programowania
Napisz algorytm (słowny albo schemat blokowy)
Naucz się języka programowania dla którego masz system programowania
Zakoduj algorytm w tym języku
Sprawdz
na danych testowych, czy program poprawnie działa
Popraw program
Konwertuj program napisany w języku programowania na plik binarny .EXE
22 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Etapy tworzenia programu binarnego w języku PASCAL
Kompilacją programu z
ródłowego nazywamy tłumaczenie programu z
ródłowego
(rozszerzenie .PAS) na program binarny (rozszerzenie .EXE) - po wykonaniu
kompilacji powstaje program zapisany w pliku o rozszerzeniu EXE,
który mo\
na przenieść na dowolny komputer, a następnie go u\
ywać.
Tworzenie i edycja plików z
ródłowych
Kompilacja plików z
ródłowych
Linkowanie  czyli dołączanie kodu plików bibliotecznych
Załó\
my, \
e mamy ju\
gotowy algorytm programu w postaci
schematu blokowego. Aby móc wyprodukować gotowy do
działania program komputerowy nale\
y go najpierw napisać
w wersji z
ródłowej i zapisać do pliku.
23 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
W przypadku języka PASCAL pliki z
ródłowe zawierające tekst
programu będą miały rozszerzenie PAS.
Po napisaniu i przetestowaniu programu nale\
y go przetłumaczyć na
program wynikowy binarny.
Wynikowy program binarny będzie zapisany do pliku
takiej samej nazwie głównej o rozszerzeniu EXE.
Czynność polegającą na tłumaczeniu programu z
ródłowego
na program binarny (wykonywalny) nazywamy kompilacją
24 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Czym ró\
ni się program z
ródłowy od programu binarnego ?
Wygląd przykładowego programu z
ródłowego DISP.PAS:
25 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Wygląd fragmentu przykładowego programu binarnego DISP.EXE:
26 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
CO TO JEST KOMPILATOR?
Do kompilacji programów słu\
ą specjalne systemy nazywane kompilatorami.
W naszym przypadku kompilator do języka PASCAL
nazywa się Turbo-Pascal (wersja 7.0).
Inne kompilatory:
Borland Pascal for Windows
Borland Delphi
Borland C++ Builder
Borland Jbuilder
Turbo C++
Microsoft Visulal C++
Microsoft Visual Basic
27 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
28 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Dlaczego programowanie strukturalne?
Poniewa\
budowa programów składa się z:
1. Części opisującej dane: proste i rozbudowane
2. Części zawierającej konkretne rozkazy w języku programowania
Czyli PROGRAM to
Struktury danych
i
Algorytm zapisany w języku programowania (Pascal lub C++)
29 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Podstawowe instrukcje języka Pascal
Postać instrukcji Opis
nagłówek programu
PROGRAM nazwa;
rozpoczęcie programu
BEGIN
zakończenie programu
END.
deklaracja u\
ywanych modułów
USES lista_nazw_modułów;
deklaracja zmiennych
VAR lista_zmiennych : typ_zmiennej;
wprowadzanie danych, np.
READ(lista zmiennych);
z klawiatury
READLN(lista zmiennych);
wyprowadzanie wyników
WRITE(lista argumentów);
i komunikatów
WRITELN(lista argumentów);
instrukcja przypisania (zmiennej po lewej stronie zostanie przypisana wartość wyra\
enia
nazwa_zmiennej := wyra\
enie;
obliczona po prawej stronie)
instrukcja warunkowa (działa tak jak blok warunkowy w schemacie blokowym)
IF warunek logiczny
THEN instrukcja1
ELSE instrukcja2;
instrukcja iteracyjna (działa tak jak pętla; I  licznik pętli, Wp  wartość początkowa,
FOR I := Wp TO Wk DO instrukcja;
Wk  wartość końcowa)
instrukcja iteracyjna (działa tak jak pętla; war_log  warunek logiczny, jeśli jest TRUE
WHILE war_log DO instrukcja;
to instrukcja jest wykonywana, a\
war_log będzie FALSE)
instrukcja iteracyjna (działa tak jak pętla; instrukcja jest wykonywana, a\
war_log
REPEAT instrukcja UNTIL war_log;
będzie TRUE)
Treść komentarza nie będzie tłumaczona przez kompilator.
{ & treść komentarza & }
30 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Struktura (budowa) programu:
Nagłówek programu
Część deklaracyjna programu
Część wykonawcza programu
Przykład:
PROGRAM Jeden;
VAR a, b, c, suma : REAL;
BEGIN
READLN(a, b, c);
suma := a+b+c;
WRITELN( Suma = , suma);
END.
31 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Jak sprawdzić, czy program jest poprawny językowo ?
Aby program mo\
na było testować, musi on przejść fazę kompilacji bez błędu, czyli
w oknie "Compiling" powinien
znalez
ć się komunikat "Compile successful".
Kompilację wykonujemy za pomocą polecenia
Compile -> Compile (Alt+F9).
Polecenie to powoduje skompilowanie tekstu znajdującego się
w aktywnym okienku edycyjnym.
KOMPILACJA POPRAWNA
Polecenie Compile -> Compile (Alt+F9)
powoduje skompilowanie tekstu znajdującego się w aktywnym okienku edycyjnym.
Podczas kompilacji wyświetlane jest okienko informujące o jej przebiegu.
32 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
33 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
KOMPILACJA ZAKOC
CZONA BA

DEM SKA
ADNIOWYM
W przypadku wystąpienia błędu kursor zostanie przeniesiony do miejsca jego wystąpienia, a na górze
(lub na dole) okienka edycyjnego wyświetlony zostanie komunikat o błędzie.
34 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Środowisko Turbo Pascala
35 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Co to jest Pascal?
Jest to jeden z najpopularniejszych języków programowania wy\
szego poziomu.
Stworzył go Niklaus Wirth w 1971 r. Swą popularność Turbo Pascal zawdzięcza
dzięki bardzo dobremu kontrolowaniu poprawności programu, szybkiemu
kompilatorowi oraz mo\
liwości tworzenia rozbudowanych programów
zajmujących mało miejsca w pamięci komputera. Dlatego nadaje się on świetnie
do nauki programowania, szczególnie dla osób których nie stać na drogi komputer.
Język Pascal został stworzony przede wszystkim do nauki programowania
strukturalnego t.j. programowania metodą z góry na dół,
czyli określania du\
ych obiektów poprzez obiekty ni\
szego
rzędu a\
do pojedynczych instrukcji.
36 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Turbo Pascal - do czego słu\
y?
System Turbo Pascal słu\
y do tworzenia i uruchamiania programów
z
ródłowych napisanych w języku Pascal. Przygotowanie programu
z
ródłowego w języku Pascal wykonuje się w zintegrowanym środowisku
programowania, które w tym przypadku oferuje system Turbo Pascal.
Określenie program dla Turbo Pascala to zbyt mało, bowiem jest to zbiór
programów pozwalających na edycję programów oraz ich kompilowanie
i testowe uruchamianie.
Dlatego właściwym określeniem będzie określenie IDE
(ang. Integrated Development Environment  zintegrowane
środowisko programowania).
37 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Jak rozpocząć pracę w środowisku TP ?
Gdy pracujemy w trybie MS-DOS:
W wierszu poleceń wpisujemy nazwę TURBO i akceptujemy naciskając ENTER.
Gdy pracujemy w środowisku Windows:
Bardzo wygodnie będzie umieścić ikonę  skrótu do pliku TURBO.EXE na pulpicie.
Aby uruchomić program kliknij ikonę
 Turbo Pascal znajdującą się na pulpicie systemu Windows.
Na ekranie pojawi się okno główne kompilatora TURBO.
38 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Okno główne TURBO PASCALA (wersja 7.0)
39 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Jak zakończyć pracę z TP ?
Aby zakończyć pracę w TP wywołaj polecenie File Exit (Alt+X).
Polecenie to powoduje zakończenie pracy TP oraz powrót do systemu operacyjnego.
Ten sam efekt uzyskujemy naciskając kombinację Alt+X.
40 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Jak rozpoczynać tworzenie nowego programu ?
Aby rozpocząć pisanie programu nale\
y u\
yć polecenia File New które
otwiera nowe okienko edycyjne. Redagowany w nim (nowo utworzony) plik
będzie miał nazwę NONAMExx.PAS,
gdzie xx  numer kolejnego nienazwanego zbioru.
Podczas zapisywania tego pliku środowisko TP poprosi o zmianę jego nazwy.
41 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Jak zapisać program do pliku?
Ka\
dy tworzony program nale\
y zapisać do pliku, któremu nadajemy nazwę
zgodnie z regułami MS-DOS (czyli od 1 do 8 znaków).
TP automatycznie dopisuje rozszerzenie .PAS.
Rozszerzenie to informuje nas oraz system TP o tym \
e jest to plik zawierający
treść programu.
Zapisanie programu do pliku typu PAS wykonuje się za pomocą
polecenia File Save as ...
42 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Co jeszcze powinieneś wiedzieć o zapisywaniu programu ?
Polecenie File Save (F2) zapisuje plik redagowany w aktualnym okienku
edycyjnym.
Ten sam efekt uzyskujemy naciskając klawisz F2.
Jeśli redagowany plik został utworzony poleceniem File New,
to przed zapisaniem pliku TP za\
ąda nadania mu nazwy.
43 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Domyślny dysk i katalog (ście\
kę) dla operacji File Open i File Save ?
Jeśli przechowujemy nasze pliki Pascalowe w innym katalogu ni\
C:\TP to
musimy ustawić katalog domyślny za pomocą polecenia File Change dir...



które zmienia bie\
ący dysk i katalog.
Po wybraniu opcji pojawia się okienko dialogowe, pozwalające wpisać nazwę
nowego katalogu do okienka wejściowego nastąpi po dwukrotnym kliknięciu na
wyró\
nionej nazwie (lub naciśnięciu ENTER).
44 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Jak odczytać i zmieniać napisany wcześniej program ?
Przede wszystkim nale\
y wiedzieć gdzie się znajduje
(w którym katalogu) i jak się nazywa plik, a potem go otworzyć.
Odczytanie programu z pliku typu PAS wykonuje się za pomocą polecenia
File Open... (F3) wczytuje do okienka edycyjnego pliki o podanej nazwie.
Wywołaniu tej opcji odpowiada naciśnięciu klawisza F3.
Okienko dialogowe pozwoli wybrać plik o podanej nazwie z dostępnej listy.
45 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
W liście mogą występować nazwy podkatalogów, oraz symbole ..\ oznaczające
katalog nadrzędny.
Wybranie któregoś z tych symboli powoduje wyświetlenie listy plików z danego
katalogu, dzięki czemu mo\
na wędrować po drzewie katalogów. Wyświetlane są
tylko nazwy plików pasujących do wzorca podanego w okienku wejściowym
(standardowo *.PAS).
Aby przeszukać inny dysk, nale\
y wpisać jego nazwę w tym\
e okienku.
W okienku dialogowym istnieją dwa przyciski powodujące wczytanie pliku.
Open powoduje utworzenie dla pliku nowego okienka edycyjnego,
natomiast Replace  wczytanie pliku do aktualnego okienka
(z usuwaniem zawartego w nim tekstu ). Przyciskiem domyślnym jest Open,
więc naciśnięcie ENTER spowoduje wczytanie pliku do nowego okienka.
46 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Jak zmieniać otworzony program ?
Po otworzeniu programu jego treść znajduje się w oknie edytora
TP w którym mo\
na dokonywać wszelkich zmian oraz testować
działanie programu.
Delete Kasowanie znaku po lewej stronie od kursora
Backspace Kasowanie znaku znajdującego się nad kursorem
Ctrl+N lub ENTER Wstawienie pustego wiersza
Ctrl+Y Usunięcie wiersza
Ctrl+K+B Zaznaczenie początku bloku (fragmentu) tekstu
Ctrl+K+K zaznaczenie końca bloku (fragmentu) tekstu
Ctrl+K+H odznaczenie bloku tekstu (operacja odwrotna do
Ctrl+K+B & Ctrl+K+K)
Ctrl+K+Y usunięcie zaznaczonego bloku tekstu
Ctrl+K+C skopiowanie zaznaczonego bloku tekstu
Shift + Del wycięcie zaznaczonego (bloku) fragmentu do schowka
Ctrl + Ins skopiowanie zaznaczonego (bloku) fragmentu do schowka
Shift + Ins wklejenie (bloku) fragmentu znajdującego się w schowku
47 PS/TP
PROGRAMOWANIE STRUKTURALNE
Ciąg dalszy - Po otworzeniu programu jego treść znajduje się w oknie edytora
TP w którym mo\
na dokonywać wszelkich zmian oraz testować
działanie programu.
Shift + zaznaczenie części tekstu od kursora w prawo



Shift + �! zaznaczenie części tekstu od kursora w lewo
�!
�!
�!
Shift + ę! zaznaczenie części tekstu od kursora w górę
ę!
ę!
ę!
Shift + zaznaczenie części tekstu od kursora w dół
48 PS/TP