tpd 51
Temat 5
Indywidualne podejmowanie decyzji  sytuacja niepewności (gra z Naturą i gra z Partnerem): kryteria wyboru strategii, kryterium wyboru kryterium
decyzyjnego (meta-kryterium), wpływ nastawieo graczy, zastosowania modelu gry z Naturą i z Partnerem w zarządzaniu.
Gra z Naturą
Algorytm postępowania w sytuacji gry
(logika konsekwencji)
1. określ strukturę problemu , czyli odrzud fabułę i skup się na tym, co najistotniejsze, a więc na:
alternatywach działania
konsekwencjach realizacji tych alternatyw przedstawiając je w postaci skwantyfikowanej
2. przedstaw strukturę problemu w formie macierzy decyzji (wypłat), bądz
drzewa decyzji
3. dokonaj wyboru stosując odpowiednie kryterium wyboru alternatywy
Przypadek VIII jak pokonad rynek, czyli którą strategię wybrad ?
Przedsiębiorca musi podjąd decyzję o wyborze jednej z 3 możliwych strategii rozwoju swojej firmy kierując się motywem oczekiwanej opłacalności każdej
z nich. Uznając, że powodzenie na rynku zależy m.in. od akceptacji przez rynek szerokiej gamy swoich produktów zastanawia się, którą ze strategii należy wybrad,
a następnie wdrożyd. Wyniki badao preferencji konsumentów oraz analiza posiadanych możliwości technologicznych nie pozwalają podjąd jednoznacznej decyzji.
Przyszłe skutki wyboru, którego musi dokonad tu i teraz, są niepewne, ponieważ każda ze strategii przyniesie inne efekty,
te zaś uzależnione są od przyszłej i niepewnej koniunktury rynkowej, czyli od możliwego ożywienia gospodarczym, niedającej się wykluczyd stagnacji,
a nawet depresji. Przedsiębiorca funkcjonuje w warunkach niepewności tj. nie ma informacji o prawdopodobieostwach wystąpienia w przyszłości wyróżnionych
stanów koniunktury. Zdaje sobie sprawę, że jego powodzenie zależy nie tylko od dokonanego samodzielnie wyboru jednej z możliwych strategii, ale także od
przyszłych, niekontrolowanych przezeo stanów koniunktury. Jak sobie poradzid z żywiołem rynkowym  swoistymi silami natury ?
Dokładne dane zawarte są w poniższej tabeli.
Stany koniunktury (Natury):
Strategie:
SN 1 SN 2 SN 3
S 1 700 400 100
S 2 500 800 -100
S 3 350 -100 900
tpd 52
Kryteria wyboru strategii
 p e w n e go- w - n i e p e w n y m "
 ... jeśli masz do wyboru kilka strategii, a wśród nich taką, która przy każdym stanie Natury daje wypłatę nie gorszą niż pozostałe, wybierz tę właśnie strategię (czyli strategię
dominującą)..."
 n a j w i ę k s z e go b e z p i e c z e o s t w a " (programowego pesymizmu)
 ...cokolwiek zamierzasz uczynid, licz się ze "złośliwością" Natury, a więc wybierz tę strategię, która przyniesie Ci najmniejszą z możliwych strat względnie maksymalny z
minimalnych zysków (czyli minimaks, względnie maksimin)..."
 n a j w i ę k s z ej z d o b y c z y " (wyważonego optymizmu)
 ...skoro ani pesymizm ani też hurra-optymizm nie dają się usprawiedliwid we wszystkich przypadkach, wybierz tę strategię, która pozwoli Ci uzyskad jak największą  zdobycz"
(czyli maksymalną wartośd oczekiwaną)..."
 n a j m n i e j s z e g o z a w o d u "
 ... wybierz tę strategię, która przyniesie Ci na najmniejsze z możliwych rozczarowao, gdy Natura okaże się niepomyślna..."
 b r a k u d o s t a t e c z n e j r a c j i "
 ...jeżeli nie ma oczywistych powodów, żeby uważad, iż któryś ze stanów Natury, czyli zdarzenie z wyczerpującego zbioru nawzajem wykluczających się zdarzeo, jest bardziej
prawdopodobny niż inne, to wszystkie te stany powinny byd traktowane jako równie prawdopodobne..."
tpd 53
K t ó r ą z c z t e r e c h s t r a t e g i i n a l e ż y w y b r a d ?
stany Natury: SN 1 SN 2 SN 3 SN 4 Kryteria wyboru strategii
Strategie:
S 1 Minima "największe bezpieczeostwo"
S 2 max "największa zdobycz"
S 3 min "najmniejszy zawód"
S 4 Max "brak dostatecznej racji"
k t o c o w y b i e r z e d o b i e r z e ?
 największe bezpieczeostwo" decydent ostrożny
 największa zdobycz" decydent przedsiębiorczy
 najmniejszy zawód" decydent nie-lubiący-przegrywad
 brak dostatecznej racji" decydent racjonalny (bez uprzedzeo)
p o z o s t a j e z a t e m p o d d a d a n a l i z i e o s o b o w o ś d d e c y d e n t a ?
tpd 54
Gra z Partnerem
Przypadek IX jak pracowad, czyli którą strategię wybrad
W ramach formuły akordu zespołowego, jeszcze przed podjęciem współpracy, pracownicy A I B muszą podjąd decyzję o tym, w jakim tempie będą pracowad
(współpracowad ze sobą); wolno (w) czy szybko (sz) ?. Innymi słowy  jaki ma byd ich indywidualny wkład do wspólnego dzieła, za które otrzymują
wynagrodzenie łączne dzielone następnie na dwie takie same części  bez uwzględniania indywidualnego wkładu pracy każdego z nich ?
Konsekwencje ich wyborów nie zależą jednak li tylko od ich samodzielnych decyzji, bowiem indywidualna wypłata każdego z nich (w wysokości połowy
wynagrodzenia łącznego) jest funkcją łącznego wkładu pracy. Każdy z nich musi zatem brad pod uwagę także decyzję swego partnera o jego (jej) indywidualnym
tempie pracy, w jakim będzie współpracował ze swym partnerem (inaczej  wysiłku, który włoży w łączny efekt wspólne pracy). Współzależności między
warunkami- pracy i płacy (decyzja o tempie pracy indywidualnej, wycena, czyli wynagrodzenie łączne, wysokośd kosztów własnych oraz zyski jednostkowe jako
różnice między wynagrodzeniem jednostkowym, a kosztem jednostkowym) przedstawiono poniżej.
W a r u n k i p r a c y i p ł a c y
decyzje o tempie pracy i
wkładzie indywidualnym partnerów:
wycena łączna koszt jednostkowy zysk jednostkowy
A B A+B A B A B
w (10) w (10) 20 5 5 5 5
w (10) s (30) 40 5 20 15 0
s (30) w (10) 40 20 5 0 15
s (30) s (30) 60 20 20 10 10
jaką decyzję (praca wolna czy praca szybka ?) powinien podjąd każdy z partnerów kierując się wyłącznie własnym, egoistycznym interesem ?
tpd 55
Gra z Partnerem = Gra z Naturą
Gra strategiczna to sytuacja współzależności interesów kilku (co najmniej dwóch) decydentów, która polega na tym, że działania każdego z decydentów wpływają na realizację
jego interesów indywidualnych, ale także interesów pozostałych decydentów.
Cechy sytuacji decyzyjnej definiowanej w kategorii gry strategicznej:
skooczony zbiór graczy (bohaterów sytuacji)
dysponowanie przez każdego z graczy co najmniej dwiema strategiami działao (alternatywami)
zależnośd skutków działao gracza od jego własnych działao oraz działao pozostałych graczy
podejmowanie działao zgodnie z ustalonymi regułami
Cechy gracza:
pełna wiedza
każdy gracz zna:
zbiór strategii dostępnych zarówno jemu jak i pozostałym graczom
wszystkie możliwe wyniki działao własnych i pozostałych graczy
świadomośd własnych i cudzych interesów
każdy gracz ma preferencje porządkujące te wyniki i zna preferencje pozostałych graczy
rozsądek
każdy gracz spośród dwóch różnych działao wybiera zawsze te, których wynik jest bardziej przezeo preferowany, i to samo zakłada o pozostałych graczach.
tpd 56
Przypadek X przyznad się, czy się nie przyznad mając na uwadze tylko własny interes ? ?
Więzieo (gracz) B przyznad się nie przyznad się
(strategia b 1) (strategia b 2)
Więzieo (gracz) A
przyznad się 5 lat 0
(strategia a 1) 5 lat 10 lat
nie przyznad się 10 lat 1 rok
(strategia a 2) 0 1 rok
jaką decyzję powinien podjąd każdy z więz
niów zgodnie z logiką konsekwencji ?
jaką decyzję powinien podjąd każdy z więz
niów zgodnie z logiką stosowności ?
tpd 57
Przypadek XI jeśli chcesz byd chojrakiem w oczach żeoskiej, to powinieneś ustąpid czy nie ustąpid nadjeżdżającemu z naprzeciwka pojazdowi ?
Chojrak (gracz) B ustąpid nie ustąpid
Chojrak (gracz) A (strategia b 1) (strategia b 2)
remis przegrana
ustąpid
(strategia a 1) remis wygrana
nie ustąpid przegrana śmierd
(strategia a 2) wygrana śmierd
jakie rangi należy przypisad poszczególnym wypłatom w tej grze ?
jaką decyzję powinien podjąd każdy z chojraków zgodnie z logiką konsekwencji ?
tpd 58
Wybór której z dostępnych strategii w poniższych grach (grach o sumie zerowej) dyktuje rozsądek ?
W grze o sumie zerowej suma wypłat przy każdym z wyborów wynosi 0 (wypłata ze znakiem + dla jednego z graczy jest stratą czyli wypłatą ze znakiem - dla jego partnera
(czytaj  przeciwnika). W poniższych macierzach, skoro wypłaty zapisano z punktu widzenia gracza A (+ albo -), wypłaty dla gracza B należy odczytywad jako wypłaty ze znakiem
przeciwnym (- albo +).
Gra pierwsza ?
b1 b2
a1 2 4
a2 - 4 - 2
jaką decyzję powinien podjąd każdy z graczy ?
tpd 59
Gra pierwsza !
b1 b2
a1 2 4
a2 -4 - 2
bowiem dla A stratega a1 jest lepsza niż strategia a2 nie tylko wtedy, gdy B wybierze b2, ale także i wtedy, gdy wybierze strategię b1.
tpd 60
Gra druga ?
b1 b2 b3 b4
a1 6 - 2 - 4 - 2
0
a2 4 6 - 16
a3 12 6 - 4 2
a4 10 4 - 10 -10
- 8 - 6
a5 12 6
jaką decyzję powinien podjąd każdy z graczy ?
tpd 61
Gra druga !
b1 b2 b3 b4
a1 6 - 2 - 4 - 2
0
a2 4 6 - 16
a3 12 6 -4 2
a4 10 4 - 10 -10
- 8 - 6
a5 12 6
dla A strategia a3 jest lepsza niż strategie a1, a2, a4 i a5 niezależnie od wyborów, jakich dokona B. Podobnie dla B strategia b3 jest lepsza niż pozostałe strategie niezależnie od
tego, co uczyni jego partner. Zatem strategia a3 dla gracza A i strategia b3 dla gracza B, to wybór decyzji na podstawie kryterium dominacji.
Efekt tego wyboru to strategie dominujące a3 i b3, zaś strategie pozostałe to strategie zdominowane przez strategie dominujące.
tpd 62
Gra trzecia ?
b1 b2 b3
a1 6 8 4
- 4
a2 2 - 10
a3 - 4 - 4 0
jaką decyzję powinien podjąd każdy z graczy ?
Gra trzecia !
tpd 63
b1 b2 b3
a1 6 8 4
a2 2 - 10 - 4
a3 - 4 - 4 0
Gracz B nie dysponuje strategią najlepszą (dominującą nad pozostałymi), ale wie również, ze zgodnie z założeniem 4 gracz A jest zmuszony wybrad strategię a1, ponieważ
dominuje ona nad strategiami pozostałymi, dostępnymi temu graczowi.
Skoro wybór gracza A jest dla gracza B przewidywalny, to nie dysponując w tej sytuacji strategią dominującą, B wybierze strategię, która zabezpieczy go przed najbardziej dla
niego niekorzystnymi skutkami wyboru przez A strategii a1.
Mogąc minimalizowad te niekorzystne, ale możliwe skutki (wypłaty 6,8 bądz
-4) wybierze strategię b3 (minimalna spośród maksymalnych strat). Decyzja gracza B
podyktowana jest kryterium minimaksu.
tpd 64
Gra czwarta ?
b1 b2 b3
a1 6 - 4 - 6
- 8 10
a2 2
a3 4 0 2
jaką decyzję powinien podjąd każdy z graczy ?
tpd 65
Gra czwarta !
b1 b2 b3
a1 6 - 4 - 6 -6
- 8 10 -8
a2 2
a3 4 0 2 0
6 0 10
tpd 66
Gra piąta ?
b1 b2 b3 b4
a1 6 - 4 - 6 - 2
10 - 4
a2 2 - 8
a3 4 0 2 0
2 0 4 0
a4
jaką decyzję powinien podjąd każdy z graczy ?
Żaden z graczy nie dysponuje strategią dominującą. Czy oznacza to, że ich wybory są nieprzewidywalne ? Wybór przez gracza A np. strategii a2 w nadziei uzyskania
maksymalnej wypłaty (10) nie ma sensu, ponieważ to, co wie gracz A jest także udziałem gracza B (vide założenie wiedzy gracza). Zatem posunięcie a2 może byd
zneutralizowane przez gracza B posunięciem b2. Co zatem uczynid w sytuacji, gdy wiadomo, że cokolwiek zamierza uczynid jeden z graczy, zostanie (zgodnie ze
wspomnianymi założeniami) rozszyfrowane przez jego przeciwnika ?. Zgodnie z poczuciem zdrowego rozsądku pozostaje dokonanie przez każdego z graczy wyboru na
podstawie takiego kryterium, które będzie niewrażliwe na rozszyfrowanie przez jego przeciwnika. Jest to kryterium minimaksu (maksiminu).Polega na tym, że skoro nie
można zagwarantowad sobie najwyższej wypłaty (minimalnej straty), to należy wybrad strategię, która  zabezpieczy przed najgorszymi skutkami własnego wyboru. Dla
A  przy kolejnych strategiach (a1.a2 i a3) skutki rozszyfrowania wynoszą odpowiednio:-6, -8 i 0. Zastosowanie kryterium minimaksu w tej sytuacji podyktuje zatem
wybór a3. I cóż z tego ,że gracz B (zgodnie z założeniami wiedzy oraz i rozsądku) o tym wie ? Jego najlepszą ripostą jest w tej sytuacji  zgodnie z powyższą zasadą 
wybór strategii b2. Najlepszą w tej sytuacji odpowiedzią na strategię minimaksu przez jednego z graczy jest posłużenie się tym samym, czuli kryterium strategii
minimaksu. Co więcej, w tej sytuacji jakiekolwiek odstępstwo od strategii mimimaksowej jest nieopłacalne dla każdego z graczy. Można to sprawdzid odnajdując punkt
siodłowy.
tpd 67
Gra piąta !
b1 b2 b3 b4
a1 6 - 4 - 6 - 2 -6
a2 2 - 8 10 - 4 -8
a3 4 0 2 0 0
0 4 0 0
a4 2
6 0 10 0
Gra ma kilka punków siodłowych, więc oczywiste jest, że w tej sytuacji (gry dwuosobowej) a3 i b2, a3 i b4, a4 i b2 oraz a4 i b4 to kolejne pary strategii
w równowadze.
tpd 68
Gra szósta ?
b1 b2
a1 2 - 2
a2 - 4 4
jaką decyzję powinien podjąd każdy z graczy ?
tpd 69
Gra szósta ! ?
b1 b2
a1 2 - 2 - 2
a2 - 4 4 - 4
2 4
Na pozór w tej grze zarówno A jak i B, dysponują strategiami minimaksowymi: a1 i b1.
tpd 70
Gra szósta !
b1 b2
a1 2 - 2 - 2
a2 - 4 4 - 4
2 4
Ale przecież wypłata leżąca na przecięciu tych strategii nie jest punktem siodłowym ! Skoro strategie te nie są w równowadze, to czy opłaca się od nich odstąpid ? Chyba
tak, bowiem B wiedząc, że A wybierze strategię a1, odstąpi od strategii b1 na rzecz b2 w nadziei uzyskania wyniku -2. Ale przecież A jest w stanie to przewidzied(założenie
wiedzy każdego z graczy) i dokona wówczas wyboru a2 prowadząc do wypłaty 4. Z kolei również i to posunięcie gracza A jest w stanie przewidzied gracz B.
Co więc można uczynid w sytuacji, gdy gra nie ma punktu siodłowego ?
Rozsądek dyktuje w takiej sytuacji czynid swoje wybory nieprzewidywalnymi dla partnera, co oznacza, że także i dla siebie samego. Wystarczy zdad się na wyrok losu i
takiej sytuacji dokonad wyboru losowego, czyli  mieszad swoje strategie (kryterium strategii mieszanych), ponieważ każdy świadomy wybór może byd  rozszyfrowany
przez naszego przeciwnika. To kryterium już dawno odkryły dzieci w rozgrywanej ongiś na podwórkach  gry w łapki (gra siódma).
tpd 71
Gra siódma ?
b lewa b prawa
a lewa -10 +10
a prawa +10 -10
jaką decyzję powinno podjąd każde z dzieci ?
tpd 72
Gra siódma !
b lewa b prawa
a lewa -10 +10 -10
a prawa +10 -10 -10
+10 +10
tpd 73
kryteria wyboru strategii
d o m i n u j ą c e j
"... jeśli masz do wyboru kilka strategii, a wśród nich taką, która przy każdej ze strategii dostępnych Twemu partnerowi daje wypłatę nie gorszą niż pozostałe, wybierz tę
właśnie strategię (strategię dominującą)"
b e z p i e c z e o s t w a (minimaksowej / maksiminowej)
"...cokolwiek zamierzasz uczynid, licz się z tym, że Twój partner "rozszyfruje" Twój wybór, a więc wybierz tę strategię, która przyniesie Ci najmniejszą z możliwych strat
względnie maksymalny z minimalnych zysków (strategię minimaksową /maksiminową) "
w r ó w n o w a d z e
"...strategie bezpieczeostwa, od których żadnemu z graczy nie opłaca się odstąpid, są w równowadze"
m i e s z a n e j
"...gdy gra nie ma punktu siodłowego, czyli wtedy, gdy strategie bezpieczeostwa nie są w równowadze, wtedy wybór któregokolwiek z graczy nie może byd odgadnięty
przez jego partnera. Jedyne zatem co można uczynid w tej sytuacji, to  mieszanie własnych strategii
o p t i m u m P a r e t o
"...to strategię, która łącznie ze strategią partnera gwarantuje wszystkim graczom najlepszy z możliwych wyników"
tpd 74
Jakie strategie należy wybrad stosując powyższe kryteria w dylemacie więz
nia ?
S t r a t e g i e r e k o m e n d o w a n e g r a c z o m
Gracz: A B
Kryterium strategii:
Dominującej przyznad się przyznad się
Bezpieczeostwa przyznad się przyznad się
w równowadze przyznad się przyznad się
optimum Pareto nie przyznad się nie przyznad się
jakie są ostateczne rezultaty wyboru strategii w  dylemacie więz
nia zgodne z powyższymi kryteriami ?
tpd 75
Jaka jest  macierz wypłat , jakie są możliwości i rezultaty dyktowane przez kryteria wyboru strategii w poniższych sytuacjach ?
wszystkie opisy za T.Tyszka, op.cit.,
Przypadek XII zbuntowad się czy nie ?
W pewnym mieście rządzonym kolejną kadencję przez kacyka, mieszkaocy uświadomili sobie, że dotychczasowego stanu rzeczy nie powinni już dłużej tolerowad. Co
odważniejsi przebąkiwali o konieczności zorganizowania referendum w sprawie ponownego wyboru prezydenta miasta, inni - którzy odrzucali takie "nieprawomyślne"
pomysły nawoływali do zajęcia się własnymi sprawami ( lepiej uprawiad własny ogródek itd.itp.).
Co ich wszystkich łączyło, to świadomośd, iż wszyscy jako swoiści  poddani tępego kacyka znalez
li się w sytuacji konfliktu interesów. Z jednej bowiem strony
zbuntowanie się przez wszystkich mieszkaoców lub przez znaczącą większośd rokowałoby co prawda widoki na sukces czyli przeprowadzenie referendum, a następnie
uczciwy wybór nowego prezydenta i życie w normalnych warunkach. Z drugiej  wiadomo, że dotychczasowe próby zorganizowania referendum inicjowane przez
nielicznych nieodmiennie kooczyły się niepowodzeniem i rozmaitymi sankcjami. Natomiast ci (można ich nazwad oportunistami), którzy okazywali kacykowi swą lojalnośd
- w nagrodę za konformizm - na extra przywileje (umorzenie lokalnych zobowiązao podatkowych, pracę w urzędzie czy w spółkach samorządowych itp.). Z kolei podjęcie
inicjatywy referendalnej przez nielicznych kooczyło się niepowodzeniem i pogorszeniem ich dotychczasowej i tak już mało komfortowej sytuacji.
W rezultacie, przeciętny obywatel kierując się osobistym interesem powstrzymywał się z poparciem wniosku o referendum, w związku z czym wszyscy znajdowali się w
gorszym położeniu, niż gdyby jednomyślnie i solidarnie zdecydowali się doprowadzid do zorganizowania demokratycznych wybory...
Przypadek XIII dad łapówkę ?
Rzecz się działa w odległych czasach określanych jako realny socjalizm. Zniesiono już co prawda wprowadzone za Stalina obowiązkowe kontyngenty, ale w zaopatrywaniu
polskich miast w zdrową polską żywnośd z polskich wsi obowiązywało pośrednictwo paostwowych agend. W jednej (ale na pewno nie jedynej) z polskich wsi chłopi
dostarczający świnie do punktu skupu nakłaniani byli przez klasyfikatora, który w imieniu władz paostwowych prowadził punkt skupu w gminie, do wręczania mu
łapówek. W zamian za łapówkę chłop uzyskiwał zaliczenie dostarczonych świo do wyższej klasy skupu o  oczko wyżej, co pozwalało mu uzyskad wyższą od faktycznie
należnej- cenę za kilogram dostarczonego żywca.
Wysokośd łapówki skalkulowana została przez klasyfikatora w ten sposób, że w porównaniu z zyskiem na wyższej od faktycznie należnej ceny, indywidualnemu chłopu
opłacał się taki łapówkarski proceder. Zatem wszyscy chłopi wręczali łapówki klasyfikatorowi. Skoro wszyscy płacili łapówki, wszystkie świnie dostarczane przez chłopów
były klasyfikowane tak samo, jak wówczas, gdy nikt nie wręczał łapówek. Gdyby zatem wszyscy chłopi zaniechali tego procederu, zyskali by na tym mając świnie
zaklasyfikowane tak samo, a równocześnie  zaoszczędzili" by na niezapłaconych łapówkach. Indywidualny chłop, który odmówiłby wręczenia łapówki klasyfikatorowi,
zostałby jednak niechybnie ukarany. W związku z tym wszyscy wręczali łapówki narzekając na plagę korupcji i skorumpowanego klasyfikatora.
tpd 76
Przypadek XIV promowad konkurenta?
Producent lodówek promując swój wyrób zwiększa mimowolnie popyt na produkty producenta mrożonek. W rezultacie  zyski obu producentów rosną. Gdy producent
mrożonek zachwala swe wyroby, wywołuje także dodatkowy popyt na lodówki. Jeśli więc decyzje obu stron co do promocji własnych produktów traktowad jako grę, to:
producent mrożonek zyskuje najwięcej, gdy obydwaj producenci promują swe wyroby oraz odpowiednio mniej, gdy sam promuje swoje produkty
jeżeli promocję prowadzi wyłącznie producent lodówek, to producent mrożonek zyskuje nieco więcej, gdyż nie ponosi on wydatków na promocję
gdy obydwaj ograniczają wydatki na promocje, ograniczeniu ulegają też ich zyski z powodu mniejszego popytu.
Indywidualne nastawienia w grze z Partnerem
k o o p e r a t y w n e (maksymalizacja łącznych wypłat)
i n d y w i d u a l i s t y c z n e (maksymalizacja wypłaty własnej)
r y w a l i z a c y j n e (maksymalizację różnic między wypłatami)
KB OB
KA 5 / 5 -10 / 10
OA 10 / -10 -5 / -5
K - strategia kooperacji
O - strategia odstępstwa od kooperacji
które ze strategii: KA, KB, OA, OB to strategie dominujące ?
jakie są konsekwencje wyboru strategii dominujących przez obu graczy ?
jakie są konsekwencje przewartościowania wypłat uwzględniającego indywidualne nastawienia graczy ?
tpd 77
Jaki jest sens gry strategicznej (gry z Partnerem)?
za T.Tyszka, op.cit, i J.Grzelak, op.cit
Odpowiedzi na to pytanie dostarczają wyniki rozgrywek gier eksperymentalnych, w trakcie których ich uczestnikom podaje się taką oto instrukcję
postępowania:  masz do wyboru jedno spośród kilku działao. Twój przeciwnik również wybierze jedno z możliwych działao. W zależności od tego,
co wybierzesz możesz zyskad lub stracid określoną w przedstawionej tabeli sumę pieniędzy. To. co ty zyskujesz, twój przeciwnik traci i odwrotnie... , co
pociąga za sobą wystąpienie antagonistycznego konfliktu interesów (gry o sumie zerowej) między badanymi.
W tego rodzaju grach pieniądze to jedyne dobro, o które każemy im się ubiegad, ponieważ;
jest to jedyna uniwersalna wartośd ceniona przez ludzi (???),
zapewniają wymiernośd stawek,
istnieje podzielnośd na małe porcje.
Przyjmując więc, że każdy ceni sobie takie dobro jak pieniądze oraz że im więcej pieniędzy można wygrad, to tym lepiej, oznacza przyjęcie przez
graczy dwóch założeo:
1.pieniądze są wszystkim
2.więcej znaczy lepiej
I. GRY NEGOCJACYJNE I NIENEGOCJACYJNE, O SUMIE ZEROWEJ I NIEZEROWEJ
Wielokrotne rozegranie gier nienegocjacyjnych w warunkach laboratoryjnych przynoszą takie oto rezultaty:
w grach, w których nie ma działania najlepszego, czyli w grach bez punktu siodłowego, rekomendowana przez teoretyków jest strategia
mieszana, ta z kolei  oznacza wykorzystanie mechanizmu losowego.
analiza rzeczywistych decyzji podejmowanych prowadzi do wniosku, że ludzie zamiast wyborów losowych wolą jednak korzystad raczej
z deterministycznych reguł postępowania.
Wiele wyborów ludzi objaśnia taka oto heurystyka (rozpoznawania-tego-co-znajome):  jeżeli wybrałeś pewną strategię i wygrałeś, to nadal wybieraj
tę strategię - jeżeli zaś poprzednio nie powiodło ci się przy zastosowaniu danej strategii, to teraz wybierz jakąś inną strategię... . Heurystyka ta jest
zawodna. Może okazad się niebezpieczna w grze z inteligentnym przeciwnikiem, bowiem zdemaskowanie przez przeciwnika tej zasady naraża
stosującego ją gracza na ciągłą stratę. Osoby niedojrzałe bezbłędnie stosują mechanizm losowy (dzieci stosujące mechanizm losowy w grze nr 7 ),
dorośli  odrzucają ten mechanizm, co się wyraża w pogardliwym wyrażeniu :  to jest czyste wróżenie z fusów , a przecież wróżenie z fusów nie
oznacza nic ponadto, jak wykorzystywanie mechanizmu losowego.
tpd 78
KONKLUZJE:
1. Jeżeli gra ma rozwiązanie minimaksowe, to ludzie po uzyskaniu pewnego doświadczenia rzeczywiście odnajdują swoje optymalne
strategie
i konsekwentnie je stosują; zanim jednak zdobędą doświadczenie, popełniają błędy wynikające z jednostronnej analizy gry polegające na
tym, że nie przeprowadzają analizy z punktu widzenia przeciwnika&
2. Jeżeli gra nie ma strategii czystej, to ludzie nie wykorzystują strategii mieszanych, co więcej, nawet unikają wyborów opartych na
losowaniu stosując proste zasady deterministyczne...
Użytecznośd tych konkluzji ograniczona tylko i wyłącznie do gier o sumie zerowej, a przecież
większośd konfliktów, jakie przytrafiają się ludziom, nie ma charakteru ściśle antagonistycznego.
Nawet w tak skrajnych sytuacjach jak walka zbrojna, przestrzega się pewnych konwencji wychodząc z założenia, że są one lepsze dla obu stron (leżą
we wspólnym interesie) niż ich odrzucenie. Podczas pierwszej wojny światowej, w której przecież po obu walczących stronach dominowała logika
postępowania:  zabid jak najwięcej żołnierzy wrogiej strony , szeregowi żołnierze przestrzegali niepisanej konwencji, która zakazywała strzelad
do będących w zasięgu ich wzroku żołnierzy strony przeciwnej, o ile ci ostatni nie prowadzili z nimi wymiany ognia. Inna konwencja, podobnie jak
powyższa równie surowo tępiona przez oficerów (i generałów przebywających daleko od linii frontu), nakazywała powstrzymywad się od wymiany
ognia np. w sytuacji, gdy gwałtownemu pogorszeniu uległa pogoda. Z kolei, w ostatnim czasie, podczas walk w Iraku armia amerykaoska
zaakceptowała żądanie Irakijczyków, by po zapadnięciu zmroku nie używano telefonów komórkowych.
II. PROBLEMY Z KOMUNIKACJ
( DOGADYWANIE SI
 )
Nie każda gra jest ściśle antagonistyczna, a więc wyklucza negocjacje. Są i takie sytuacje, gdy pomimo braku konfliktu interesów, negocjacje nie
wchodzą
w grę, a to z banalnego powodu, jakim jest brak możliwości komunikacji. Np. dwaj znajomi, którzy pragną się spotkad wybiorą się równocześnie
w odwiedziny do siebie i w rezultacie wcale się nie spotkają. Ewentualnie pragnąc się dodzwonid, równocześnie podnoszą słuchawkę.
Rozróżnienie między negocjacyjną a nienegocjacyjną formą gry nie ma żadnego zastosowania do wieloosobowych gier o sumie zerowej). W tych
grach przeciwnicy nie mając żadnych wspólnych interesów nie mają o co negocjowad !
KONKLUZJA:
Skoro tak, to pragnąc skłonid dwóch antagonistów do podjęcia negocjacji, muszę stworzyd (bądz
uzmysłowid im) wspólne interesy.
Proszę zauważyd, że nie wszyscy uczestniczący w grze  Rozdawanie  pomimo możliwości kontaktowania się w swojej grupie ( a takiej możliwości
nie ma przecież w  dylemacie więz
nia ) - dostrzegli wspólnotę interesów. Przecież bez sensu jest ubieganie się o zdobycie pięciozłotówki, z których
każda jest warta 5 zł, poprzez oferowanie stawek wyższych niż 5 zł! Oferując znacznie mniej np. 1 zł można było zyskad  zgodnie z zadanymi
tpd 79
regułami - po 20 zł, a to dzięki wynegocjonowaniu wspólnie realizowanej strategii. Wystarczyło bowiem umówid się, że maksymalna stawka wynosi
1 zł, czyli więcej od stawki 0 zł, dzięki czemu  rozdający będzie mógł przekazad 5 zł osobie oferującej wyższą stawkę bowiem 1 zł > 0 zł. (W grze
 Rozdawanie kwota 0 zł też była dopuszczalną stawką, skoro zgodnie z regułą nr 5 nie obowiązywały jakiekolwiek ograniczenia w wysokości stawek
oferowanych  rozdającemu przez  biorców ).
III. PROBLEMY Z KRYTERIAMI WYBORU STRATEGII
W rozmaitych kryteriach wyboru strategii z Partnerem wyrażone są różne wizje racjonalności (identyczne trudności z wyborem kryterium w sytuacji gry
z Naturą). Kryteria te, a więc i wizje racjonalności są częstokrod nie do pogodzenia.
Strategia maksymalizacji bezpieczeostwa nie musi prowadzid do wyniku optymalnego (przykładem "dylemat więz
nia ) albo do wyniku równowagi (przykładem "gra
chojraków ). Z kolei strategie w równowadze nie zapewniają wyniku optymalnego w sensie Pareto ( dylemat więz
nia i "gra chojraków").
Które z tych konkurencyjnych kryteriów są przez ludzi preferowane? Czy w takich grach jak "dylemat więz
nia" ludzie wybierają bezpieczną i
dominującą strategię odstępstwa od współpracy (strategia zdrady partnera przejawiająca się w  przyznaniu się ) czy zdominowaną ale prowadzącą
do wyniku optymalnego w sensie Pareto strategię kooperacji (strategia współpracy z partnerem przejawiająca się w  nie przyznawaniu się ) ?
REZULTATY BADAC
:
Kiedy idea osiągnięcia dobra wspólnego (czyli maksymalizacja wypłat łącznych) ma szansę realizacji ? Zdziwienie, które budzi brak porozumienia w
takich sytuacjach jak np. gra  Rozdawanie jest wynikiem tego, że postronni obserwatorzy biorą pod uwagę jedynie tak zwane rzeczowe dobra
wchodzące w grę w danym sporze. Niektórzy po prostu kolekcjonują liczbę 5-złotówek bez względu na ich wartośd&
Przecież tak bywa np. w procesie sądowym, gdy jedna ze stron ma zwykle na uwadze takie dobra jako odniesienie zwycięstwa, dowiedzenie
słuszności swoich roszczeo czyli dobra natury symbolicznej. Można to skomentowad w ten sposób, że wypłaty symboliczne mogą odgrywad równie
doniosłą rolę, jak wypłaty rzeczowe, natomiast ze względu na trudnośd w dzieleniu się nimi (trudno zachowad prestiż czy honor w połowie, a drugą
połowę zostawid partnerowi) czynią one konflikty bardziej a n t a g o n i s t y c z n y m i niż dobra wymierne. Czyżby pieniactwo nie było
specyficznie polską cechą ?!
Dobitnym przykładem zjawiska, które polega na tym, że im mniejsza jest nominalna wartośd przedmiotu gry, tym bardziej ta gra jest zacięta, jest
przebieg właśnie przebieg ww. gry, kiedy to stawki za kolejne pięciozłotówki przekraczały 5 zł. Ale trzeba dodad, że - jak to wynika z analizy
pisemnych zapisów przebiegu tej gry - w  Rozdawaniu w kolejnych rundach gra stawała się mniej zacięta.
To naprowadza nas na kolejny trop. Co się mianowicie dzieje w trakcie gier, gdy gry są wielokrotnie powtarzane ? W "dylemacie więz
nia , gdy jest
rozgrywany jednorazowo, nie ma szans na uzyskanie wyniku optymalnego w sensie Pareto (wyboru strategii współpracy
z drugim więz
niem czyli  nie przyznad się ). Za pierwszym razem gracze wybierają strategię  przyznad się kierując się kryterium dominacji, czyli
nie zachowują się jak wytrawni stratedzy, lecz jak dominatorzy - tak samo jak większośd z nas w tzw. codziennym życiu.
tpd 80
Przy wielokrotnym powtarzaniu, gracze ryzykują odstępstwo od strategii dominacji zachęcając się do wzajemnej kooperacji i w ostatecznym
rachunku, mimo chwilowej straty, zyskują więcej niż tracą.
A oto kolejne konkluzje:
1. zarówno w grach dwuosobowych jak i przy większej ilości graczy, ludzie w zdecydowanej większości kierują się zasadą dominacji
również
i wtedy, gdy strategia dominująca jest niekooperacyjna ("dylemat więz
nia")
2. znaczny procent ludzi osób preferuje strategie bezpieczeostwa nawet wtedy, gdy zgodna współpraca prowadzi do najlepszego dla wszystkich wyniku.
Powodem jest z jednej strony - niewiara w kooperację innych, z drugiej - rywalizacyjne nastawienie części osób...
Oczywiste jest również, że różne typy gier stwarzają z racji struktury wypłat bardzo różne rodzaje presji d o albo p r z e c i w kooperacji.
Jeżeli gra  sprzymierzeocy mimo woli skłania jednoznacznie do kooperacji, to "gra chojraków" nakazuje kooperowad tylko ze względu na własne
bezpieczeostwo stwarzając też równocześnie do odstępstwa pozwalającego wykorzystad kooperację partnera (proszę sprawdzid - macierz wypłat nie
ma punktu siodłowego). Wreszcie w "dylemacie więz
nia" pokusa wykorzystania /zdrady/ partnera jak i troska o własne bezpieczeostwo skłaniają do
wyborów niekooperacyjnych.
Przy powtarzaniu "gry chojraków" istnieje dodatkowy powód odstępowania od kooperacji - jest to poczucie bezkarności odstępstwa. Struktura tej gry
polega na tym, że możliwy ze strony partnera odwet jest bardzo mało prawdopodobny, gdyż kosztuje go więcej, niż pogodzenie z byciem
 wykorzystywanym . Sytuacja w  dylemacie więz
nia jest odwrotna. Odwet jest mniej dotkliwy niż pogodzenie się z wykorzystywaniem
(eksploatacją). Czy w rozgrywanych grach jedynie istotny jest tylko s t r a t e g i c z n y s e n s g r y ?
Czy zachowanie się ludzi pozostaje bez zmian niezależnie od tego, czy gra się toczy o wysokie, czy niskie stawki ? Wystarczy wspomnied, że zmiana
jednego z czynników strategicznych (podwojenie wynagrodzeo w macierzy wypłat) w opisie  akord zespołowy , (pod względem strategicznym jest to
gra typu "dylemat więz
nia", ta z kolei odpowiada grze  bunt przeciwko tyranowi ) powoduje, że gra ta przekształca się w grę bezkonfliktową.
Dodad należy, że w trakcie powtarzania rozgrywek, zachowanie jednego gracza wpływa na postępowanie jego partnera i zachęca do współdziałania,
tak ja to często ma miejsce podczas rozgrywania kolejnej rundy w grze  Rozdawanie .
Współdziałanie prowadzi do charakterystycznych zmian w zachowaniu graczy w miarę trwania rozgrywek i kolejnych powtórek (iteracji) gry. Na
początku rozgrywek odnotowuje się dużo jednostronnych wyborów kooperacyjnych. W miarę kontynuowania tj. powtórzeo gry, liczba takich
wyborów maleje i są one w dużym stopniu zastępowane wyborami niekooperacyjnymi:
odstępstwu od kooperacji (strategia Defect, czyli zdrada) ze strony gracza A,
towarzyszy również odstępstwo od kooperacji (Cooperation) gracza B, czyli strategia D.
Niekiedy, w kolejnym okresie gry częśd graczy przechodzi na dwustronną kooperację (CC), podczas gdy inni kooczą jako para DD. Jest to zjawisko
upodabniania się graczy. Zatem indywidualne cechy pojedynczego gracza nie przesądzają o ostatecznym rezultacie i o poziomie kooperacji.
tpd 81
KONKLUZJA:
Gracz o najlepszej woli kooperacji zrezygnuje z prób kooperacji, jeżeli jego partner nie wykaże żadnej woli kooperacji&
Skutki wprowadzenia możliwości porozumiewania się i komunikacji (w klasycznym  dylemacie więz
nia takiej możliwości nie ma, ale istnieje w grze
 Rozdawanie ) modyfikują wybory graczy. Wiadomo, że to kształt macierzy wypłat przesądza o tym, ilu graczy  zmówi się i jak duża strata wiąże się
z ewentualnym fiaskiem w zawarciu  zmowy . W realnej, życiowej sytuacji nie zawsze taka macierz jest z góry narzucona. Można wyniki tej macierzy
konstruowad i temu właśnie służy komunikacja i porozumiewanie się  tak było nie tylko w sytuacji wirtualnej ( Rozdawanie ), tak też bywa
w rzeczywistych sytuacjach.
IV. WPA
YW CZYNNIKÓW POZA-STRATEGICZNYCH
W wielu badaniach stwierdzono występowanie (niepoprawnej politycznie) tendencji, która przejawiła się w wyższym poziomie kooperacji wśród graczy mężczyzn,
niż kobiet. W początkowych rozgrywkach poziom kooperacji w obu rodzajach par (kobieta-kobieta; mężczyzna-mężczyzna) był zbliżony.
W dalszych rozgrywkach kobiety chętniej, niż mężczyz
ni stosowały odwet za odstępstwo partnera, a także rzadziej, niż mężczyz
ni odpowiadały kooperatywnie na
kooperację. Zgodnie z kolejną z obserwacji, mającą jak powyższa charakter raczej przypuszczenia niż stwierdzenia, osoby skłonne do kooperacji, to zarazem
osoby oczekujące różnych zachowao ze strony swoich partnerów i łatwo przystosowujące się do tych zachowao. Natomiast osoby o skłonnościach
niekooperacyjnych wykazują małą plastycznośd i postrzegają innych jako podobnych do siebie. Graficzna interpretacja tej zależności to tzw. hipoteza trójkąta
(trójkąt to obszar zakreskowany przedstawiający percepcję innych ludzi przez gracza)
i n n i ludzie postrzegani przez gracza jako:
kooperujący niekooperujący
kooperacyjne
nastawienie
własne gracza:
niekooperacyjne
tpd 82
Jak zatem skłonid partnera do kooperacji, skoro poziom osiąganej kooperacji zależy od współdziałania ?
Poziom ten można podwyższyd stosując odpowiednią zasadę. Wiadomo, że różni ludzie wyznają rozmaite zasady - od  nie przeciwstawianiu się złu
do zasady odwetu, czyli  wet za wet (biblijna wersja to  oko za oko ).
KOLEJNA KONKLUZJA:
Jeżeli chcesz sprowokowad partnera do kooperacji, zacznij kooperowad, ale w miarę... Oznacza to taką oto rekomendację:  nie unikaj
wyborów rywalizacyjnych, ale stosuj je rzadko .
Niezwykle istotne są w tym przypadku pierwsze doświadczenia graczy w trakcie gry. Stwierdzono, że gracze cechują się tendencją do upodobniania
swych wyborów strategii.
W trakcie powtarzalnych rozgrywek wielokrotnie wybierają te same strategie. Gracze, którzy w pierwszych posunięciach zgodnie wybrali strategie
kooperacyjne, częściej kooczą całą grę zgodną kooperacją (sukces heurystyki  rozpoznawania-tego-co-znajome )...
KONKLUZJA:
Najbardziej pobudzającą gracza do kooperacji jest reguła  wet za wet , czyli w potocznej wersji:  jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie ...
Należy zatem rekomendowad wybór takiej strategii, która polega na kopiowaniu przez gracza wyborów swego partnera. ale
uwaga:
nie można wykluczyd możliwości negatywnych skutków dla obydwu poprzez wzajemne kopiowanie swych zachowao rywalizacyjnych jak np. czyli
wyniszczająca walka polegająca na obniżaniu cen przez konkurujące ze sobą podmioty rynkowe. Może więc należy kreowad możliwośd przekonania
się, że kooperacja może byd satysfakcjonująca dla obydwu, ale niekoniecznie dla konsumenta?
Bezwarunkowa, stała kooperacja partnera rzadziej  prowokuje odpowiedz
kooperacyjną, niż tylko wysoki poziom kooperacji.