Anna Jankowska1, Michał Jankowski1, Mateusz Krajecki1, Magdalena Roszak2,
Teresa Matthews-Brzozowska3
Analiza symetrii, proporcji twarzy oraz profilu twarzy
u młodych dorosłych osób
Analysis of facial symmetry, proportions and profile in young adults
1
Koło Naukowe STN przy Klinice Ortodoncji Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
2
Katedra i Zakład Informatyki i Statystyki Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
3
Klinika Ortodoncji, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Streszczenie
Wstęp. Normy estetyczne twarzy są różne w poszczególnych rasach, nawet w Europie każdy kraj ma własne kryteria
pojęcia jej piękna. Na profil i wygląd tkanek miękkich twarzy rzutuje rodzaj zaburzeń wyrostkowo-zębowych oraz relacja
struktur kostnych części twarzowej czaszki.
Cel pracy. Celem pracy była ocena estetyki twarzy i jej profilu u osób młodych dorosłych.
Materiał i metody. Ocenie poddano 77 kompletów dokumentacji fotograficznej twarzy (en face i z profilu) u studentów
V roku stomatologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Na zdjęciach wykonanych en face oceniono symetrię twa-
rzy, zasadę złotego podziału twarzy według Kollmana oraz  regułę pięciu oceniającą szerokość twarzy. Na zdjęciach
bocznych twarzy oceniono profil według Schwarza, analizę dywergencyjną, linię estetyczną, kąt nosowo-wargowy,
bruzdę wargowo-bródkową oraz strzałkową relację warg według Korkhausa.
Wyniki. Symetria twarzy zachowana była u 71 studentów. Zastosowanie zasady złotego podziału twarzy wykazało, że
odcinek czołowy był najwyższym piętrem twarzy w badanej grupie.  Reguła pięciu została spełniona w środkowym
odcinku twarzy w 54 przypadkach, jednak nie występowała w bocznych odcinkach twarzy. W badanej grupie zaobser-
wowano dominację wypukłego profilu twarzy oraz tendencję do występowania wąskiej twarzy.
Wnioski. Młodzi dorośli (studenci stomatologii) w większości przypadków mają zachowane normy estetyczne.
SÅ‚owa kluczowe: analiza profilu twarzy, symetria twarzy, proporcje twarzy, normy estetyczne.
Abstract
Introduction. Esthetic norms are different depending on racial ethnicity, even in Europe each country has its own per-
ception of beauty and the ideal facial features. Profile and facial soft tissues appearance is influenced by the type of
dento-alveolar malocclusions and skeletal relations in the facial part of the cranium.
Objectives. The purpose of the study was to evaluate facial esthetics and profiles in young adults.
Material and methods. 77 well documented photographs of the face (en face and profile photographs) of 5th year
dental students of University of Medical Sciences in Poznan were obtained. Facial symmetry, Kollman rule and eye
proportion according to facial width were estimated from frontal view photographs. The type of profile was evaluated
from photographs according to Schwarz, divergence analysis, E-line, nasolabial angle, labiomental sulcus and sagittal
relationship between upper and lower lip by Korkhaus.
Results. Facial symmetry was seen in 71 students. Kollman s proportionality of the face indicated the frontal floor to be
the highest when compared to nasal or maxillary floor. Eye proportion according to the facial width rule was observed
in the middle of the face in 54 cases, but was not seen on facial profile. In the study group there was a dominance of
a convex profile and a tendency for a narrow face.
Conclusions. Young adults (dental students) in the majority of cases have preserved esthetic norms.
Key words: profile analysis, facial symmetry, facial proportions, esthetic norms.
okresu, Albrecht Dürer, także poszukiwaÅ‚ norm
Wstęp
estetycznych w twarzy, co znalazło wyraz w jego
Od najdawniejszych czasów interesowano się
schematach przedstawiających różne nachylenia
harmonią, proporcjami twarzy i próbowano zde-
profilu twarzy [za: 1].
finiować pojęcie idealnej twarzy. W starożytnej
Koncepcja atrakcyjnej i pięknej twarzy zmie-
Grecji określono kanony urody funkcjonujące do
niała się nieustannie na przekroju wieków pozo-
dziÅ›. W okresie renesansu artysta Leonardo da
stając pod wpływem środowisk artystycznych,
Vinci opisał proporcje pomiędzy odcinkami twa-
politycznych i kulturowych. Jest to nadal bardzo
rzy, co pozwoliło znalez
ć w profilu twarzy zasadę
aktualny temat badań i rozważań naukowców [2,
złotego podziału. Niemiecki malarz tego samego
DENTAL FORUM /2/2010/XXXVIII PRACE ORYGINALNE
33
Anna Jankowska, Michał Jankowski, Mateusz Krajecki, Magdalena Roszak, Teresa Matthews-Brzozowska
3, 4, 5]. Normy estetyczne twarzy są różne w po- Ponadto w profilu twarzy oceniono strzałkową
szczególnych rasach, a każdy kraj ma własne relację warg według Korkhausa oraz bruzdę war-
kryteria pojęcia piękna i idealnych cech twarzy gowo-bródkową (Rycina 2).
[6, 7, 8]. Doskonała symetria twarzy zawiera w so- Uzyskane wyniki poddano analizie statystycz-
bie informację o nieznacznym wpływie środowi- nej wykonanej na poziomie istotności ą = 0,05.
ska zewnętrznego na człowieka, np. o braku po- Do porównań zastosowano testy Wilcoxona
ważnych chorób, zatruć, ale także genetycznych i Friedmana, założenie o normalności badano te-
mutacji. Przyjmuje się, że twarz jest harmonijna, stem Shapiro-Wilka. Użyto także testy chi kwa-
gdy występuje równość trzech odcinków twa- drat dla liczebności obserwowanych względem
rzy: czołowego, nosowego i dolnego oraz gdy oczekiwanych oraz test średnich względem stałej
jest zachowana jej symetria. Estetyka twarzy we wartości odniesienia.
współczesnym świecie stanowi pojęcie kluczowe,
dlatego coraz częściej poza uzyskaniem prawid-
łowej okluzji dąży się do poprawy estetyki profilu
tkanek miękkich. Na profil i wygląd tkanek mięk-
kich twarzy rzutuje rodzaj zaburzeń wyrostkowo-
-zębowych oraz relacja struktur kostnych części
twarzowej czaszki [5, 9]. Stosuje się różne me-
tody pozwalajÄ…ce na ocenÄ™ profilu twarzy, takie
jak antropometryczne, kefalometryczne, a także
dokumentację fotograficzną, które umożliwiają
analizę struktur kostnych jak i tkanek miękkich.
W piśmiennictwie niewiele jest publikacji ocenia-
jących normy estetyczne twarzy u młodych doro-
słych osób.
Cel pracy
Celem pracy była ocena estetyki twarzy i jej
profilu u studentów stomatologii na podstawie
dokumentacji fotograficznej twarzy (en face
i z profilu).
Rycina 1. Schemat przedstawiajÄ…cy proporcje twarzy
Materiał i metody
w oparciu o  regułę pięciu i zasadę złotego podziału
Materiał badawczy stanowiła dokumenta- twarzy wg Kollmana.
cja fotograficzna 77 kompletów twarzy en face
Figure 1. Kollman s rule and eye proportion according
i z profilu  studentów V roku stomatologii Uni-
to facial width.
wersytetu Medycznego w Poznaniu (58 kobiet
i 19 mężczyzn; średnia wieku 24,9).
Na zdjęciach wykonanych en face, po wykre-
śleniu linii pomocniczej względem płaszczyzny
pośrodkowej, oceniono symetrię twarzy. Następ-
nie zaznaczono sześć pionowych linii dzielących
twarz na pięć odcinków, które według  reguły
pięciu Powella i Humphreysa z 1984 [2] powinny
być równe. Względem płaszczyzny horyzontalnej
wykreślono cztery poziome linie w punktach tri-
chion (Tr), ophryon (On), subnasale (Sn), gnathion
(Gn), względem których oceniono zasadę złotego
podziału twarzy według Kollmana (Rycina 1).
Na zdjęciach bocznych twarzy, po wykreśle-
niu pola biometrycznego, oceniono profil według
Schwarza. Po naniesieniu punktów glabella (G),
labrale superior (Ls), pogonion (Pg) i połączeniu
ich dokonano analizy dywergencyjnej profilu. Po-
łożenie warg oceniono względem linii poprowa-
dzonej pomiędzy punktami pronasale (Pr) i pogo-
Rycina 2. Schemat przedstawiajÄ…cy ocenÄ™ dywergencji
nion (Pg), zwanej liniÄ… estetycznÄ… Rickettsa. KÄ…t
profilu twarzy: profil wklęsły (1), profil prosty (2), profil
nosowo-wargowy, utworzony przez połączenie
wypukły (3).
linii subnasale-columella (Sn-c) i subnasale-la-
Figure 2. Divergence analysis: concave profile (1),
brale superior (Sn-Ls), zmierzono kÄ…tomierzem.
straight profile (2), convex profile (3).
PRACE ORYGINALNE DENTAL FORUM /2/2010/XXXVIII
34
Analiza symetrii, proporcji twarzy oraz profilu twarzy u młodych dorosłych osób
Tabela I. Zestawienie rodzaju i częstości występowania
Wyniki
profilu według Schwarza u badanych
Symetria twarzy zachowana była u 71 studen-
Table I. Incidence and type of the profile according to
tów. Zastosowanie zasady złotego podziału twarzy
Schwarz
według Kollmana wykazało, że odcinek czołowy
był najdłuższym piętrem twarzy w badanej grupie
Schemat profilu Liczba
(mediana 34%). Piętra nosowe i szczękowe twa- Rodzaj profilu według Schwarza
według Schwarza osób
rzy były krótsze w stosunku do odcinka czołowe-
go i miały równą wartość (mediana 33%).  Reguła
pięciu została spełniona w środkowym odcinku
Profil mezofrontalny, szczękowy
7
prosty
twarzy w 54 przypadkach. W 14 przypadkach
środkowy odcinek twarzy był węższy, a w 9 przy-
padkach szerszy w stosunku do długości szpa-
ry powiekowej.  Reguła pięciu nie występowała
w bocznych odcinkach twarzy. Wychodzenie oka Profil mezofrontalny, szczękowy
8
skośny do tyłu
poza wyznaczone linie po bokach twarzy było
statystycznie na tym samym poziomie i wynosiło
odpowiednio: po prawej stronie 41,0%, a po lewej
stronie 41,8% szpary powiekowej. DominujÄ…cym
typem profilu według Schwarza był transfrontalny Profil mezofrontalny, szczękowy
3
skośny do przodu
szczękowy prosty profil obserwowany w 32 przy-
padkach. U 18 młodych dorosłych wystąpił profil
transfrontalny, szczękowy skośny do tyłu. Żadna
z ocenianych osób nie miała profilu cisfrontalne-
Profil transfrontalny, szczękowy
go szczękowego skośnego do przodu. Pozostałe
32
prosty
wartości zestawiono w tabeli (Tabela I). W ocenie
analizy dywergencyjnej wszyscy studenci, z wy-
jątkiem jednej osoby, mieli profil wypukły. Linia
estetyczna była zachowana w 68 przypadkach,
Profil transfrontalny, szczękowy
a w 9 profil warg wychodził przed tę linię. Prawid-
18
skośny do tyłu
łową relację strzałkową warg według Korkhausa
stwierdzono w 73 przypadkach. Odchylenie od
normy o charakterze pogłębionego stopnia ob-
serwowano u 3 osób, z kolei odwrotną relację
Profil transfrontalny, szczękowy
warg (tzw. schodek dodatni) wystąpił u 1 osoby.
3
skośny do przodu
Średnia wartość kąta nosowo-wargowego wy-
niosła 109,5 stopnia. Bruzda wargowo-bródkowa
wykazywała większe zróżnicowanie. Jedynie u 45
studentów była ona prawidłowa. U 25 młodych
dorosłych wystąpiła pogłębiona bruzda wargo-
Profil cisfrontalny szczękowy prosty 1
wo-bródkowa, a u 7 osób wygładzona.
Dyskusja
W przeprowadzonym badaniu za normÄ™ este-
Profil cisfrontalny szczękowy skośny
tyczną uznano twarz symetryczną. Z badań wielu
5
do tyłu
autorów wynika, że symetria twarzy jest cechą
charakterystycznÄ… atrakcyjnej twarzy [5, 10]. Jed-
nakże według Spronger i wsp. lekka asymetria
nie zaburza atrakcyjności twarzy [11].
Profil cisfrontalny szczękowy skośny
Na podstawie naszych badań i przeprowadzo-
0
do przodu
nej analizy twarzy młodych dorosłych w nawiąza-
niu do  reguły pięciu , stwierdzono tendencję do
występowania wąskiej twarzy. U Lasoty i Komo-
rowskiej, które oceniały zgodnie z  regułą pięciu
atrakcyjność 123 wybranych młodych Polaków
W naszych analizach na fotografiach studen-
wyniki wskazały tendencję do hyperteloryzmu,
tów dominował wypukły profil twarzy według ana-
czyli w środkowym odcinku wymiar przekraczał
lizy dywergencyjnej. Matoula i Pancherz uważali,
szparę powiekową, podobnie jak w zewnętrznych
że twarze osób atrakcyjnych mają bardziej wypu-
odcinkach twarzy [12].
kły profil i mniejszą odległość warg od linii este-
tycznej w porównaniu do twarzy osób uznanych
DENTAL FORUM /2/2010/XXXVIII PRACE ORYGINALNE
35
Anna Jankowska, Michał Jankowski, Mateusz Krajecki, Magdalena Roszak, Teresa Matthews-Brzozowska
[4] Ioannidou-Marathiotou I., Papamanou D.A., Papado-
za nieatrakcyjne [13]. Ponadto autorzy ci dowied-
poulos M.A.: Orthodontics and esthetics of the face:
li, że piękno twarzy en face jest tylko w niewielkim
from the  canons of ancient times to contemporary
stopniu związane z budową anatomiczną części
pluralism. A critical review. Prog. Orthod., 2008; 9, 2:
twarzowej czaszki z profilu ocenianej na podsta-
20-33.
[5] Hönn M., Göz G.: The ideal of facial beauty: a review. J.
wie zdjęć cefalometrycznych. Tak więc określenie
Orofac. Orthop., 2007; 68, 1: 6-16.
budowy kośćca twarzowo-szczękowego na pod-
[6] Nomura M., Moetegi E., Hatch J.P., Gakunga P.T.,
stawie analizy tkanek miękkich twarzy okazało
Ng ang a P.M., Rugh J.D., Yamaguchi H.: Esthetic pref-
siÄ™ niejednokrotnie zawodne.
erences of European American, Hispanic American,
Japanese, and African judges for soft-tissue profiles.
Warunki wewnątrzustne wpływają zarówno
Am. J. Orthod. Dentofacial Orthop., 2009; 135, 4:
na profil struktur kostnych czaszki jak i profil tka-
87-95.
nek miękkich. Dla celów diagnostycznych należy
[7] Kang Y.G., Lee Y.H., Kook Y.A., Kim S.H., Sinclair P.M.:
najpierw zorientować się, czy zmiany zauważone
Comparison of the frontal esthetic preferences in the
lower facial portion of Koreans and Caucasians. World
w rysach twarzy majÄ… istotny zwiÄ…zek z niepra-
J. Orthod., 2009; 10, 2: 111-116.
widłowością zgryzu, a więc, czy należą one do
[8] McKoy-White J., Evans C.A., Viana G., Anderson N.K.,
rzędu zaburzeń rozwojowych, czy też mieszczą
Giddon D.B.: Facial profile preferences of black women
się w granicach zmienności morfologicznych pra-
before and after orthodontic treatment. Am. J. Orthod.
Dentofacial Orthop., 2006; 129, 1: 17-23.
widłowych wzorców wzrostowych. Istnieją różne
[9] Obwegeser H.L., Marenette L.J.: Profile planning based
wzorce twarzy zdeterminowane genetycznie, na
on alterations in the positions of the bases of the facial
formowanie których w procesie rozwoju zgryz ma
thirds. J. Oral Maxillofac. Surg., 1986; 44, 4: 302-311.
niewielki wpływ. W pozostałych przypadkach,
[10] Heir J.S., Sandhu B.S., Barber H.D.: Considerations for
esthetic facial surgery in the African-American patient.
gdy konieczne jest leczenie ortodontyczne, nale-
Atlas Oral Maxillofac. Surg. Clin. North Am., 2000; 8, 2:
ży uwzględnić, że zdolności adaptacyjne tkanek
113-125.
miękkich twarzy po zmianie relacji zębowo-wy-
[11] Spronger I.N., Wannicke B., Warnke P.H., Zernial O.,
rostkowych są dużo mniejsze niż ograniczenia
Wiltfang J., Russo P.A., Terheyden H., Reinhardt A,
Wolfart S.: Facial attractiveness: visual impact of sym-
anatomiczne wynikające z korekty warunków
metry increases significantly towards the midline. Ann.
okluzyjnych [14]. Według Arnett i Bergmana,
Plast. Surg., 2007; 59, 2: 156-162.
zmiana warunków okluzyjnych może negatywnie
[12] Lasota A., Komorowska A.: Poprzeczne proporcje
wpłynąć na estetykę twarzy, jeśli nie zostanie ona
twarzy u młodych Polaków. 10. Zjazd Polskiego To-
warzystwa Ortodontycznego. Materiały konferencyjne,
uwzględniona przed rozpoczęciem leczenia [15].
Warszawa 2006, 80.
[13] Matoula S., Pancherz H.: Skeletofacial morphology of
Piśmiennictwo
attractive and nonattractive faces. Angle Orthod., 2006;
[1] Bielicka B.: Ocena profilu twarzy w wadach zgryzu le-
76, 2: 204-210.
czonych bez i z ekstrakcjami zębów przedtrzonowych.
[14] Ackerman J.L., Proffit W.R: Soft tissue limitations in
Akademia Medyczna we Wrocławiu. Praca doktorska,
orthodontics: treatment planning guidelines. Angle Or-
2009.
thod., 1997; 67, 5: 327-336.
[2] Powell N., Humphries B.: Proportions of the Aesthetic
[15] Arnett G.W., Bergman R.T.: Facial keys to orthodontic
Face. Thieme-Stratton, New York 1984, 51-55.
diagnosis and treatment planning. Part I. Am. J. Or-
[3] Naini F.B., Moss J.P., Gill D.S.: The enigma of facial
thod. Dentofacial Orthop., 1993; 103, 4: 299-312.
beauty: esthetics, proportions, deformity, and contro-
versy. Am. J. Orthod. Dentofacial Orthop., 2006; 130, 3:
277-282.
Adres do korespondencji:
Collegium Stomatologicum UM
60-812 Poznań, ul. Bukowska 70
a-mail: [e-mail]
PRACE ORYGINALNE DENTAL FORUM /2/2010/XXXVIII
36