Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
CB? Ależ to proste!
CB (skrót od citizens band)
jest środkiem wzajemnego ko-
munikowania się, prowadzenia
rozmów prywatnych w pasmie
27MHz.
W Polsce oficjalnie jest do-
puszczone do eksploatacji
przez użytkowników CB pasmo
26,960-27,405MHz podzielone
na 40 kanałów z odstępem co
10kHz (tak zwana podstawowa
 czterdziestka oznaczona
umownie literą  C ).
CB jest szczególnie przydat-
ne w samochodzie, gdyż umożliwia szyb- Jeśli chodzi o parametry techniczne, Poniżej zebrano najczęściej występu-
kie komunikowanie się z innymi samo- radiotelefony można podzielić na trzy gru- jące elementy regulacyjne na płycie czo-
chodami i domem oraz wzajemną wymia- py: samochodowe, bazowe (stacjonarne) łowej na przykładzie popularnego radiote-
nę informacji o sytuacji na drodze, szyb- i przenośne (ręczne). lefonu samochodowego ALAN 48PLUS
kie wezwanie pomocy czy powiadamia- Moc wyjściowa nadajnika w radiotele- pokazanego na fotografii:
P
o
k
r
ę
t
ł
a
:
nie o niebezpieczeństwach i utrudnie- fonie CB (w Polsce, podobnie jak Pokrętła:
niach drogowych. Wzorem państw za- i w większości krajów europejskich) nie - CHANNEL (przełącznik kanałów; po-
chodnich przyjęto, że kanał 9 służy wy- może przekraczać 4W. W wielu przypad- kręcanie w prawo powoduje skokowe
łącznie do wzywania pomocy w nagłych kach moc ta jest za duża do normalnej przełączanie kanałów  w górę , pokręca-
wypadkach (pogotowie ratunkowe, straż pracy. Często dla uniknięcia zakłóceń nie w lewo -  w dół )
pożarna, policja), natomiast kanał 19 to użytkownicy CB stosują zmniejszenie - ON/OFF/VOLUME (regulator siły gło-
tzw. kanał drogowy, gdzie są przekazywa- mocy np. poprzez rezystorowe tłumiki. su połączony z wyłącznikiem zasilania)
ne informacje o nieprzejezdności dróg, Bywają jednak i tacy, którzy łamiąc prze- - SQUELCH (pokrętło blokady szu-
objazdach, gołoledziach, zatorach itp. pisy, narażając się na interwencję PAR, mów; właściwe ustawienie blokady pole-
Wielu kierowców korzysta z takich infor- stosują dodatkowe wzmacniacze (dopa- ga na powolnym pokręcaniu pokrętłem
macji, oszczędzając czas, paliwo, ner- lacze). Warto pamiętać, że dopiero czte- w prawo aż do momentu zaniku szumów
wy... Nie bez znaczenia jest fakt, że eks- rokrotne zwiększenie mocy wyjściowej słyszanych w głośniku)
ploatacja CB jest dużo tańsza od telefonu nadajnika spowoduje wzrost wskazań si- - RF GAIN (pokrętło regulacji w.cz.
komórkowego (można rozmawiać bez ły sygnału u korespondenta o 1 S (na S- odbiornika; umożliwia zmniejszenie
ograniczeń nie płacąc rachunków). metrze). czułości toru odbiornika w momencie
Urządzenie zainstalowane w domu za- Najczęściej wykorzystywanym w pa- odbioru dużego sygnału, aby nie dopro-
pewnia (z zewnętrzną anteną) nawiązy- smie CB rodzajem modulacji jest modula- wadzić do zniekształceń sygnału a tym
wanie łączności z innymi użytkownikami cja amplitudy (AM). W Polsce około 90% samym zrozumiałości)
CB na znaczne odległości, często ponad urządzeń jest przystosowanych do pracy - MIC GAIN (pokrętło regulacji czułości
50km. Zalety CB mogą być wykorzystane tą emisją. Do łączności lokalnych lepiej mikrofonu; umożliwia ono zmniejszenie
w turystyce: w nieznanym terenie można jest wykorzystywać modulację częstotli- czułości mikrofonu w przypadku, kiedy
liczyć na życzliwą pomoc i informację po- wości FM. Umożliwia ona co prawda pro- nadajemy z pomieszczenia, w którym pa-
siadacza CB, który mieszka w danej wadzenie łączności o mniejszym zasięgu, nuje duży hałas czy są prowadzone gło-
okolicy (lub przynajmniej zna ją lepiej od ale posiada niewątpliwą zaletę w postaci śne rozmowy; zmniejszenie czułości mi-
nas). Mówiąc najkrócej radio CB może wywoływania mniejszych (niż w przypad- krofonu powoduje, że musimy do niego
być wykorzystywane przez każdego. ku AM) zakłóceń radiowych i telewizyj- mówić z bardzo niewielkiej odległości)
P
r
z
y
c
i
s
k
i
:
W celu zaopatrzenia się w niezbędny nych. Do łączności dalekiego zasięgu jest Przyciski:
sprzęt CB najlepiej udać się do autoryzo- wykorzystywana modulacja jednowstę- - CB/PA (CB - praca normalna, PA - wy
wanego sklepu zajmującego się sprzeda- gowa (SSB), jednak sprzęt przystosowa- korzystywanie megafonu)
żą homologowanego sprzętu. Tylko wte- ny do tego typu modulacji jest dużo droż- - AM/FM (przełącznik rodzaju modulacji)
dy będziemy mieli pewność, że nie bę- szy. - ANL/OFF (umożliwia załączenie ogra
dzie problemów z rejestracją radiotelefo- Na rynku krajowym można spotkać nicznika trzasków)
nu. Oprócz urządzeń nadawczo - odbior- bardzo wiele różnych radiotelefonów re- - LOCAL/DX (DX - praca normalna, LO-
czych sklepy sprzedają także niezbędne nomowanych firm światowych. Można CAL - praca ze zmniejszoną czułością
akcesoria (anteny, kable zasilające, złą- tutaj wyróżnić dwóch największych pro- odbiornika)
cza, mierniki antenowe, zasilacze, filtry ducentów: ALAN i PRESIDENT.
przeciwzakłóceniowe...).
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/99 1
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
- SCAN (umożliwia skanowanie kana Oprócz wielokanałowych urządzeń CB Dla tych, którzy lubią własne konstruk-
łów; ustawia się na pierwszym kanale można spotkać także zabawki typu Wal- cje, na następnej stronie zamieszczony
gdzie prowadzona jest łączność) kie Talkies. Są to bardzo proste, przeno- jest opis wykonana prostego jednokana-
- M1...M5 (przyciski programowania śne radiotelefony, z reguły jednokanało- łowego odbiornika CB/AM, a w jednym
kanalów pamięci; pod każdym z nich we, niezbyt drogie, które można spotkać z kolejnych numerów EdW zostanie
można zaprogramować dowolny kanał) na różnych bazarach czy giełdach. opisany nadajnik małej mocy do współ-
- EMG (przycisk programowania; po Te zabawki mogą stanowić nie lada frajdę pracy z w/w odbiornikiem.
wybraniu kanału, który chcemy wprowa- dla dzieci czy harcerzy i są wykorzystywa-
A
n
d
r
z
e
j
J
a
n
e
c
z
e
k
dzić do pamięci radiotelefonu przyciska- ne do łączności na niewielkie odległoŚci. Andrzej Janeczek
my ww. przycisk a następnie numer pa- Najprostsze z tych urządzeń zawierają je-
mięci której chcemy ten kanał przypisać) dynie trzy tranzystory bipolarne, wykorzy-
- QUP (przestrajanie kanałów w górę) stywane zarówno przy nadawaniu, jak
Podstawowe parametry
- QDOWN (przestrajanie kanałów w dół) i odbiorze. Podczas odbioru jeden z nich
radiotelefonu ALAN 48PLUS:
pracuje jako detektor superreakcyjny,
- zakres częstotliwości: 26,960-27,405MHz
Wyświetlacz: a następnie jako dwustopniowy wzmac-
W
y
ś
w
i
e
t
l
a
c
z
:
- ilość kanałów: 40
- CHANNEL (ciekłokrystaliczny wy- niacz akustyczny. Przy nadawaniu detek-
- synteza częstotliwości PLL
świetlacz numeru kanału; na samym dole tor superreakcyjny jest przekształcony - stabilność: 0,005%
- dokładność dostrojenia: 0,002%
tego wyświetlacza znajduje się wskaz
nik w generator stabilizowany rezonatorem
- modulacja: AM/FM
złożony z dziesięciu segmentów pokazu- kwarcowym, zaś wzmacniacz akustyczny
- napięcie zasilania: 11,3...14V (13,2V)
jący podczas odbioru orientacyjną siłę sy- we wzmacniacz mikrofonowy, gdzie wła- - pobór prądu: 1,1A (przy nadawaniu)
- zakres temperatur pracy: -10...+55 oC
gnału korespondenta; podczas nadawa- śnie rolę mikrofonu spełnia głośnik.
Parametry nadajnika
P
a
r
a
m
e
t
r
y
n
a
d
a
j
n
i
k
a
nia moc wyjściową; RX-odbiór; TX-nada Zgodnie z Dziennikiem Ustaw nr 63
- moc wyjściowa: 4W
- głębokość modulacji AM: 85...95%
wanie) z 30 czerwca 1993 r. na większość z urzą-
- dewiacja częstotliwości FM: 1,8kHz
Na tylnej ściance znajdują się gniazda: dzeń Walkie Talkie (moc do 150mW) nie
- impedancja wyjściowa: 50Ohm
- ANT (do dołączenia przewodu ante jest potrzebna homologacja oraz opłaty
Parametry odbiornika
P
a
r
a
m
e
t
r
y
o
d
b
i
o
r
n
i
k
a
- czułość: 0,5�V przy stosunku
nowego za pomocą wtyku PL259) z tytułu użytkowania.
sygnał/szum 10dB
- PA (do dołączenia głośnika megafonu Pomimo niewielkich mocy tych urzą-
- tłumienie przesłuchu
5W/8Ohm) dzeń CB, również przy ich użytkowaniu między sąsiednimi kanałami: 65dB
- moc wyjściowa m.cz.: 2W
- EXT (do dołączenia głośnika zewnę należy przestrzegać podstawowych za-
- pasmo częstotliwości m.cz.: 300...3000Hz
trznego lub słuchawek) sad obowiązujących w pasmie obywatel-
- częstotliwości pośrednie: 10,695MHz/455kHz
- DC (do dołączenia zasilania 13,8V) skim.
2 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH5/99
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
Odbiornik CB
2???
Do czego to służy?
Układ przedstawiony na fotografii zo-
stał zaprojektowany jako część składowa
prostego jednokanałowego radiotelefonu
CB typu Walkie Talkie. Może on być wy-
korzystany do nasłuchu jednego wybra-
nego kanału pasma CB, a po dołączeniu
przestrajanego generatora (tak zwanego
VFO) może służyć do nasłuchu stacji AM
w całym zakresie CB (nawet od 26 do
28MHz).
Opis układu ległego obwodu rezonansowego filtru wzmacniacz małej
Schemat blokowy jednokanałowego F2 generator pracuje na swojej znamio- częstotliwości US2
r
y
odbiornika CB/AM jest pokazany na ry- nowej częstotliwości podanej na obudo- na popularnym ukła-
sunku 1, a schemat ideowy na rysunku 2. wie. W urządzeniu modelowym jako Xo dzie LM386, a następne
s
u
n
k
u
1
r
y
s
u
n
k
u
2
.
Jest to klasyczna superheterodyna z po- zastosowano rezonator 26,690MHz, aby na głośnik. Wzmacniacz ten nie jest obję-
jedynczą przemianą częstotliwości, uzyskać odbiór 27,145MHz (łatwy do ty blokadą szumu (dla uproszczenia
w której zastosowano tylko dwa układy zdobycia rezonator nadajnika). układu), co w pewnych przypadkach mo-
scalone oraz kilka zewnętrznych elemen- Sygnał różnicowy z mieszacza 455kHz że być uciążliwe dla ucha.
tów RC i rezonator kwarcowy. f poprzez obwód rezonansowy F3 jest
p.cz.
Sygnał z anteny odfiltrowany w filtrze następnie podany na podwójny obwód Montaż i uruchomienie
F1 zestrojonym na 27MHz jest skierowa- selekcyjny zestawiony z trójkońcówko- Cały układ odbiornika został zmonto-
ny na wewnętrzny wzmacniacz w.cz. wych filtrów ceramicznych 455kHz. Sze- wany na płytce drukowanej pokazanej
r
y
s
u
n
k
u
3
układu scalonego US1 TCA440 (można rokość przenoszenia takiego filtru wynosi we wkładce. Na rysunku 3 zamieszczono
jeszcze spotkać polską wersję UL1203 około 10kHz (stromość zbocza nie jest rozmieszczenie elementów na płytce.
produkowaną przez nieistniejące już za- duża). Z wyjścia filtru sygnał 455kHz jest Montaż urządzenia jest naprawdę prosty,
kłady CEMI). Jak podają dane aplikacyjne, następnie wzmacniany w wewnętrznym ponieważ zasto-
wzmocnienie stopnia wejściowego tego wzmacniaczu p.cz. układu scalonego. sowano gotowe
układu scalonego przekracza 35dB. Z wyjścia wzmacniacza (F4) sygnał podle- obwody 7x7, bez
O częstotliwości odbieranego sygnału ga demodulacji amplitudy za pośrednic- koni eczności
decyduje rezonator kwarcowy Xo dołą- twem germanowej diody D1. Napięcie przewijania ce-
czony do wyprowadzeń 4 i 6 układu sca- stałe z tego detektora jest podawane wek. Również
lonego. Potrzebną wartość częstotliwo- z powrotem na wyprowadzenie 9 układu z tego samego
ści rezonatora kwarcowego, w zależności scalonego celem automatycznej regulacji powodu urucho-
od kanału CB, można odczytać z zamie- wzmocnienia (im wyższe napięcie stałe, mienie jest niesły-
szczonej poniżej tabeli. Warto wiedzieć, tym mniejsze wzmocnienie toru p.cz.). chanie proste
że rezonatory CB mają częstotliwość Sygnał małej częstotliwości (po odfil- i sprowadza się
Rys. 3
R
y
s
.
3
podstawową około 9MHz i dopiero po ze- trowaniu przez R8 C20) jest podany po- do ustawienia
strojeniu na trzecią harmoniczną równo- przez potencjometr siły głosu R10 na rdzeni w filtrach na najsilniejszy
odbierany sygnał CB. Można tutaj liczyć
Rys. 1 Schemat blokowy jednokanałowego odbiornika CB
R
y
s
.
1
S
c
h
e
m
a
t
b
l
o
k
o
w
y
j
e
d
n
o
k
a
n
a
ł
o
w
e
g
o
o
d
b
i
o
r
n
i
k
a
C
B
na szczęście i czekać na silną lokalną sta-
cję CB, lub - lepiej - wykorzystać inny ra-
diotelefon CB czy generator w.cz. 27MHz
z modulacją amplitudy. Jako antenę moż-
na zastosować odcinek przewodu izolo-
wanego o długości około 1m lub antenę
teleskopową od starego radioodbiornika.
Oczywiście najlepsze wyniki osiągnie się
przy zastosowaniu anteny zewnętrznej
zasilanej kablem koncentrycznym. Jeżeli
ktoś chciałby wykorzystać odbiornik do
pełnego nasłuchu pasma CB, to powi-
nien pomyśleć o zastąpieniu rezonatora
kwarcowego syntezerem częstotliwości
(np. kit AVT) lub przestrajanym wysoko-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/99 3
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
Rys. 2 Schemat ideowy
R
y
s
.
2
S
c
h
e
m
a
t
i
d
e
o
w
y
stabilnym generatorem LC (np. na
Tabela kanałów CB
układzie scalonym MC12148 według
(A - tak zwana dziura kanałowa)
opisu zamieszczonego w EdW 02/99).
Kanał Częstotliwość Częstotliwość
Przy chęci nasłuchu dalszych stacji, tak
kanału[kHz] generatora
zwanych DX-ów, z pewnością przyda
(kwarcu) [kHz]
się przedwzmacniacz antenowy (na
tranzystorze MOSFET, np. kit AVT).
01 26965 26510
Istnieje także możliwość dorobienia 02 26975 26520
03 26985 26530
układu blokady szumu na dodatkowych
03A 26995 26540
tranzystorach.
04 27005 26550
W jednym z najbliższych numerów
05 27015 26560
EdW zostanie przedstawiony opis wy-
06 27025 26570
07 27035 26580
konania bardzo prostego nadajnika
07A 27045 26590
AM/CB, który będzie mógł współpraco-
08 27055 26600
wać z opisanym powyżej odbiornikiem.
Wykaz elementów.
W
y
k
a
z
e
l
e
m
e
n
t
ó
w
.
09 27065 26610
10 27075 26620
P
ó
ł
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
i
Andrzej Janeczek Półprzewodniki
A
n
d
r
z
e
j
J
a
n
e
c
z
e
k
11 27085 26630
US1: TCA440 (UL1203, A244)
11A 27095 26640
US2: LM368
12 27105 26650
D1: AAP152...
13 27115 26660
Rezystory:
14 27125 26670
R5: 47&!
15 27135 26680
R6, R7: 10k&!
15A 27145 26690
R8: 4,7k&!
16 27155 26700
R9: 2,2k&!
17 27165 26710
R10: 10k&! potencjometr montażowy lub
18 27175 26720
obrotowy B)
19 27185 26730
R11: 270&!
19A 27195 26740
R12: 10&!
20 27205 26750
21 27215 26760
Kondensatory
K
o
n
d
e
n
s
a
t
o
r
y
22 27225 26770
C8, C9, C11, C17: 47pF
23 27255 26800
C10, C22, C25: 100nF
24 27235 26780
C12, C13, C15, C19, C20: 22nF
25 27245 26790 C14, C18: 470pF
26 27265 26810 C16, C24: 10�F
C21, C23, C26: 100�F/16V
27 27275 26820
28 27285 26830
Inne
I
n
n
e
29 27295 26840
F1, F2: 514
30 27305 26850
F3, F4: 137
31 27315 26860
F5, F6: SFD455
32 27325 26870
Gł: 4Ohm/0,2W
33 27335 26880
34 27345 26890
35 27355 26900
36 27365 26910
37 27375 26920
38 27385 26930
Komplet podzespołów z płytką
K
o
m
p
l
e
t
p
o
d
z
e
s
p
o
ł
ó
w
z
p
ł
y
t
k
ą
39 27395 26940
jest dostępny w sieci handlowej
j
e
s
t
d
o
s
t
ę
p
n
y
w
s
i
e
c
i
h
a
n
d
l
o
w
e
j
40 27405 26950
AVT jako kit AVT-2???
A
V
T
j
a
k
o
k
i
t
A
V
T
2
?
?
?
4 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/99
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
Wielokanałowy system
zdalnego
sterowania
W Elektronice dla Wszystkich 9/96
opisany był jednokanałowy przełącznik
2361
sterowany za pomocą pilota telewizyjne-
go. Od dłuższego czasu Czytelnicy EdW
upominają się o wielokanałowy, niezbyt
skomplikowany układ zdalnego sterowa-
nia za pomocą podczerwieni. Najprost-
szym sposobem jest wykorzystanie goto- Jak wiadomo, w kodzie RC-5 dostęp- kazu. Dodatkowo, po odebraniu każdego
wego, fabrycznego pilota pracującego ne są 32 adresy. Pod każdy z nich można ważnego rozkazu, na końcówce 19 kost-
w kodzie RC-5 i zbudowanie jedynie wysłać 64 rozkazy. Piloty do odbiorników ki U1 pojawia się na chwilę stan niski.
odbiornika. Taki odbiornik sterowałby pra- telewizyjnych pracują z adresem 0. Opi- Numery rozkazów odpowiadające kla-
cą różnych urządzeń. sywany układ odbiornika może pracować wiszom popularnego niegdyś pilota ELE-
Właśnie taki 32-kanałowy odbiornik z dowolnym adresem. Adres ustawia się MIS podano w postaci dwójkowej na
opisany jest w artykule. Parametry urzą- za pomocą zwór (jumperków), na sche-
dzenia są bardzo dobre dzięki zastosowa- macie oznaczonych JP1 i JP2. W układzie
niu scalonego odbiornika podczerwieni modelowym pokazanym na fotografii
TFMS5360 oraz dekodera SAA3049. Sy- ustawiony jest adres 0 - wszystkie wej-
stem jest odporny na zakłócenia, a zasięg ścia adresowe są zwarte do masy jum-
zależy tylko od mocy promieniowania pi- perkami z grupy JP2. Gdyby ustawiony
lota. Co prawda zastosowanie układu był inny adres, w miejsce JP1, gdzie ma
SAA3049 podwyższa nieco koszt budo- być stan wysoki, należy wlutować rezy-
wy, jednak obecność 32 wyjść, obsługu- story o wartości 100k&! (nie zaleca się
jących do 32 urządzeń przekonuje, że zwierania wejść A0...A4 bezpośrednio do
układ niewątpliwie jest godny uwagi. plusa zasilania).
Można go wykorzystać w różnorodny Adresy w odbiorniku ustawia się w ko-
sposób, a budowa obwodów wyjścio- dzie dwójkowym za pomocą zwór, nato-
wych urządzenia znakomicie to ułatwia. miast w pilotach zazwyczaj inaczej. Gdy-
by ktoś chciał zmienić adres w typowym
Opis układu pilocie telewizyjnym, będzie musiał prze-
Schemat ideowy urządzenia pokazany ciąć istniejące połączenie i wykonać no-
r
y
s
u
n
k
u
1
jest na rysunku 1. Układ elektroniczny za- we. W przypadku pilota z układem
silany jest napięciem stałym 5V, a dzięki SAA3010 adres równy 0 jest ustawiany
obecności stabilizatora U8, diody D2 oraz przez zwarcie nóżki 3 z nóżką 17. Kto
kondensatora C1 cały moduł może być chciałby zmienić adres na kolejny, powi-
zasilany napięciem stałym w zakresie nien przeciąć to połączenie, a nóżkę 3 po-
6,5...16V albo zmiennym 5...12V. Pobór łączyć z jedną z nóżek 15, 15, 13, 12, 11,
prądu jest niewielki i nie przekracza 10 10, 9, uzyskując adresy odpowiednio 1,
miliamperów. 2, 3, 4, 5, 6, 7.
Impulsy promieniowania podczerwo- Po odebraniu prawidłowego rozkazu
nego z pilota są odbierane przez układ U7 nadanego pod właściwy adres, na wyj-
i podawane na wejście dekodera ściach A...F dekodera SAA3049 pojawia
SAA3049. Układ SAA3049 pracuje tu się liczba dwójkowa odpowiadająca nada-
w trybie adresowym. Dokładniejszy opis nemu rozkazowi. Wyjścia te wyposażone
tej kostki oraz kodu RC-5 był przedsta- są w zatrzaski (latch), a więc numer
wiony w EdW 9/96 str. 7 i 64. ostatnio odebranego rozkazu utrzymuje
się tam aż do nadejścia następnego roz- Rys. 2 Numery rozkazów pilota Elemis
R
y
s
.
2
N
u
m
e
r
y
r
o
z
k
a
z
ó
w
p
i
l
o
t
a
E
l
e
m
i
s
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/99 17
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
Rys. 1 Schemat ideowy
R
y
s
.
1
S
c
h
e
m
a
t
i
d
e
o
w
y
Najmłodsze trzy bity odebranego roz- (dwójkowo 000000) do 31 (dwójkowo
rysunku 2. Podobnie jest w nowszych pi- kazu podawane są jednocześnie na wej- 011111). Oznacza to, że rozkazy zaczyna-
r
y
s
u
n
k
u
2
lotach. ścia adresowe A...C układów U3...U6. jace się (dwójkowo) 000, na przykład
Ponieważ stanem aktywnym wyjść O tym, który spośród tych czterech ukła- 000101, spowodują zadziałanie układu
A...F dekodera SAA3049 jest stan niski, dów zostanie odblokowany, decydują U3 - w tym wypadku pojawienie się sta-
uzyskane tam liczby mają zanegowane stany na ich wejściach INH (stan wysoki nu aktywnego na wyjściu oznaczonym 5
poszczególne bity. Na przykład rozkaz nr blokuje pracę, stan niski ją umożliwia). (nóżka 15 U3). Podobnie rozkazy zaczyna-
3 (dwójkowo 000011) powoduje pojawie- Wejścia INH tych układów są sterowane jące się 001 (np. 001101) spowodują za-
nie się na wyjściach F...A stanu 111100. przez dekoder U2, na którego wejścia ad- działanie układu U4. Analogicznie rozkazy
Nie jest to jednak żadną przeszkodą, na- resowe podane są trzy starsze bity ode- zaczynające się 010 uruchmia U5, a za-
leży tylko uwzględnić ten fakt przy anali- branego rozkazu (D, E, F). czynajace się 011 - U6.
zie dalszej części urządzenia. Podanie na wejścia adresowe A co z rozkazami 32...63? Jak widać na
Wyjścia A...F dekodera U1 są połączo- A...C układu 4051 liczby dwójkowej 000 rysunku 2, także w standardowym pilocie
ne z wejściami adresowymi demultiple- powoduje połączenie wejścia X (nóżka 3) wykorzystywane są rozkazy o tak wyso-
kserów U2...U6. Zastosowano tu (może z wyjściem X0 (nóżka 13). Podanie liczby kich numerach. Aby umożliwić ich wyko-
trochę nietypowe jak na takie wykorzy- 001 spowoduje połączenie nóżek 3 i 14, rzystanie, zastosowano nietypowy spo-
stanie) popularne układy CMOS4051. itd... sób dekodowania starszej części rozkazu
Układ 4051 zawiera multiplekser/demulti- W tym miejscu należy zauważyć, że (D, E, F). Jak widać, w układzie U2 zwar-
plekser analogowy ze wspólnym wej- ponieważ wyjścia dekodera U1 są zane- te są nóżki 1, 15, 13 oraz 5, 12, 14. Ozna-
ściem (nóżka 3), ośmioma wyjściami gowane, pojawienie się rozkazu zakoń- cza to, że adresy zaczynajace się (dwój-
(nóżki 1, 2, 4, 5, 12-15), trzema wejściami czonego (dwójkowo) liczbą 000, spowo- kowo) 100, 110 również uruchomią układ
adresowymi (nóżki 9-11) oraz wejściem duje uaktywnienie wyjścia X7 któregoś U5, podobnie jak rozkazy zaczynające się
blokowania INH (nóżka 6). Choć nie za- z układów 4051. Kwestia negowania 010. Tak samo rozkazy zaczynajace się od
znaczono tego na schemacie, trzeba pa- wyjść A...F kostki U1 nie ma znaczenia 101 i 111 będą uruchamiać U6. Tym sa-
miętać, że kostki 4051, 4052 i 4053 mają dla użytkownika, dla którego istotne jest mym każde wyjście układów U5 i U6 bę-
dodatkową końcówkę zasilania VEE (nóż- tylko, co będzie działo się na wyjściach dzie uaktywniane po odebraniu jednego
ka 7), wykorzystywaną przy współpracy urządzenia. Wyjścia te są oznaczone na z trzech rozkazów - ich dziesiętne nume-
z układami analogowymi. W prezentowa- schemacie ideowym i na płytce liczbami ry podane są na rysunku 1.
nym urządzeniu końcówki VEE są zwarte 0...31. Liczby te odpowiadają numerom
do masy (nóżek 8 tych układów). rozkazów (porównaj rysunek 2) od 0
18 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH5/99
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
A co oznacza stan aktywny na wyj-
ściu? Uwaga! Ponieważ wykorzystano tu
analogowe klucze 5051, nieaktywne wyj-
ścia X0...X7, czyli wszystkie nieaktywne
wyjścia 0...31  wiszą w powietrzu - nie
są nigdzie połączone. Jest to znany
z układów logicznych stan trzeci. Nato-
miast stan aktywny oznacza zwarcie jed-
nego z wyjść 0...31 przez rezystancję klu-
cza 4051 (około 100...300&!) albo do ma-
sy, albo do plusa zasilania. Na płytce prze-
widziano połączenie (ścieżkę) łączącą
nóżki 3 układów U3...U6) do plusa zasila-
nia (+5V). Przecięcie ścieżki w punkcie
X i zwarcie punktów oznaczone E, F spo-
woduje, że stan aktywny będzie oznaczał
Rys. 5 Układ testowy
R
y
s
.
5
U
k
ł
a
d
t
e
s
t
o
w
y
podanie na jedno z wyjść 0...31 potencja-
łu masy. Takie rozwiązanie jest uniwersal- LED, bezpośrednio lub z szeregowymi re-
r
y
ne, ale należy pamiętać, że w większości zystorami 220&!...1k&!, jak pokazuje to ry-
s
u
n
e
k
5
przypadków na wykorzystywanych wyj- sunek 5. Po naciśnięciu w pilocie przyci-
ściach trzeba będzie dodać rezystory sku powinna zapalić się odpowiadająca
podciągające do plusa zasilania albo ma- mu dioda LED. Jak wspomniano, ze
sy. Ale to będzie zależeć, do czego podłą- względu na nietypowy sposób dekodo-
R
y
s
u
n
e
k
3
czone będą wyjścia 0...31. Rysunek 3 po- wania, niektóre z wyjść będą uaktywnia-
kazuje kilka przykładów dołączenia ne za pomocą dwóch lub trzech klawiszy.
Rys. 3 Sposoby podłączenia wyjść
R
y
s
.
3
S
p
o
s
o
b
y
p
o
d
ł
ą
c
z
e
n
i
a
w
y
j
ś
ć
obciążenia do tych wyjść. Nigdy nie zdarzy się jednak, by jeden kla-
Dzięki temu urządzenie może wyko- wisz uaktywnił więcej niż jedno wyjście.
rzystać więcej poleceń wydawanych za Montaż i uruchomienie W danej chwili aktywne może być tylko
pomocą standardowego pilota. Układ można zmontować na dwu- jedno z wyjść 0...31.
Niezbyt zaawansowanym elektroni- stronnej płytce drukowanej, pokazanej na Przedstawione urządzenie może być
r
y
s
u
n
k
u
4
kom należy jeszcze wyjaśnić, jakich sy- rysunku 4. Montaż nie powinien sprawić wykorzystane w różnorodny sposób,
gnałów mogą się spodziewać na wyj- trudności. Pomocą będzie również foto- a kilka przykładów podłączenia wyjść po-
ściach 0...31. grafia modelu. Pod najkosztowniejszy kazano na rysunku 3
Po pierwsze, może to być sygnał cią- układ SAA3049 można dać podstawkę
P
i
o
t
r
G
ó
r
e
c
k
i
gły albo impulsowy. W przypadku, gdy Jak zawsze przy montażu na płytce Piotr Górecki
Z
b
i
g
n
i
e
w
O
r
ł
o
w
s
k
i
wejście X (nóżka 3) demultipleksera U2 dwustronnej z metalizowanymi otworami Zbigniew Orłowski
jest połączona do masy (na płytce druko- należy starannie unikać pomyłek, ponie-
wanej realizuje to ścieżka), stan aktywny waż wylutowanie elementów (zwłaszcza
Wykaz elementów
na jednym z wyjść 0...31 pojawia się po układów scalonych) z takich płytek spra-
odebraniu rozkazu i utrzymuje się aż do wia duże trudności.
Rezystory
R
e
z
y
s
t
o
r
y
przyjścia następnego. Jeśli jednak wej- Po zmontowaniu układu należy spraw-
R1: 68k&!
ście X kostki U2 zostanie połączone dzić poprawność montażu i ustalić adres. R2-R5: 22k&!
RP1: R-Pack 8x10k&!
z nóżką 19 U1, po odebraniu rozkazu stan Jeśli urządzenie będzie współpracować
aktywny pojawi się na jednym z wyjść z nieprzerobionym pilotem telewizyjnym,
Kondensatory
K
o
n
d
e
n
s
a
t
o
r
y
w postaci krótkiego impulsu, tylko na należy ustawić adres 00000, zwierając do
C1: 470�F\16V
czas wystąpienia stanu niskiego na wyj- masy wejścia adresowe A0...A4 kostki C2: 100�F\16V
C3: 100nF ceramiczny
ściu 19 U1. Aby to ułatwić, na płytce U1 (zworami z drutu punkty oznaczone
C4: 2,2�F\16V
przewidziano punkty lutownicze oznaczo- JP2). W przypadku, gdyby pilot był prze-
ne A, B, C. robiony na inny adres, te z wejść A0...A4
Półprzewodniki
P
ó
ł
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
i
D1,D2: 1N4148
kostki U1, które mają
U1: SAA3049
być w stanie  0 należy
U2-U6: 4051
zewrzeć do masy, a te
U7: SFH505A lub SFH506-
gdzie ma być logiczna 36 lub TFMS5360
U8: LM78L05
 1 należy połączyć do
Pozostałe
P
o
z
o
s
t
a
ł
e
plusa zasilania przez re-
JP1,JP2: jumper 5X2 lub zwory
zystory 100k&! (wluto-
X1: kwarc 4MHz
wane w miejsce JP1). podstawka 20-pin pod układ SAA3049
Po prawidłowym
ustawieniu adresu
układ powinien od razu
poprawnie działać. Dla
Komplet podzespołów z płytką
K
o
m
p
l
e
t
p
o
d
z
e
s
p
o
ł
ó
w
z
p
ł
y
t
k
ą
pewności warto skon-
jest dostępny w sieci handlowej
j
e
s
t
d
o
s
t
ę
p
n
y
w
s
i
e
c
i
h
a
n
d
l
o
w
e
j
trolować jego pracę.
AVT jako kit AVT-2361
A
V
T
j
a
k
o
k
i
t
A
V
T
2
3
6
1
W tym celu do kilku lub
więcej wyjść 0...31 na-
Rys. 4 Schemat montażowy leży dołączyć diody
R
y
s
.
4
c
h
e
m
a
t
m
o
n
t
a
ż
o
w
y
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/99 19