Geografia społeczno-ekonomiczna. Poziom podstawowy
PLAN WYNIKOWY NAUCZANIA GEOGRAFII SPOA
ECZNO-EKONOMICZNEJ  POZIOM PODSTAWOWY
Temat z Temat lekcji Szczegółowe osiągnięcia ucznia.
podręcznika
Wymagania programowe podstawowe Wymagania programowe ponadpodstawowe
I. 1. Wzrost 1. Rozwój Uczeń: Uczeń:
zaludnienia. zaludnienia - rozumie i wyjaśnia pojęcia: współczynnik urodzeń - rozumie i wyjaśnia pojęcie: regres demograficzny,
świata. i współczynnik zgonów, przyrost naturalny, - charakteryzuje fazy rozwoju demograficznego
eksplozja demograficzna, społeczeństw,
- podaje liczbę ludności świata, - wyjaśnia przyczyny zmian liczby ludności świata na
- wymienia najludniejsze kraje świata i wskazuje je przestrzeni dziejów,
na mapie, - analizuje przyczyny zró\
nicowania wielkości przyrostu
- podaje z
ródła informacji na temat liczby ludności, naturalnego w państwach o ró\
nym poziomie rozwoju
- wymienia warunki spisu powszechnego, gospodarczego,
- odszukuje w roczniku statystycznym dane - opisuje tempo wzrostu liczby ludności na poszczególnych
dotyczące liczby ludności i przyrostu naturalnego, kontynentach,
- podaje okresy najszybszego wzrostu zaludnienia - opisuje i analizuje przyczyny spadku przyrostu naturalnego
świata, w Polsce,
- wymienia czynniki decydujące o tempie przyrostu - charakteryzuje skutki regresu demograficznego dla
naturalnego, społeczeństwa polskiego.
- analizuje wykres przedstawiający fazy rozwoju
demograficznego.
1
I. 2. 2. Uczeń: Uczeń:
Społeczeństwa Zró\
nicowanie - rozumie i wyjaśnia pojęcia: dzietność, przeciętna - opisuje przyczyny powstania społeczeństwa młodego i
stare i młode. struktury długość trwania \
ycia, prosta zastępowalność starego w nawiązaniu do faz rozwoju demograficznego,
wiekowej pokoleń, społeczeństwo stare, społeczeństwo młode, - charakteryzuje cechy i problemy społeczeństwa starego i
ludności piramida wieku i płci ludności, młodego,
świata. - wyró\
nia kryteria podziału społeczeństw na stare i - formułuje zale\
ność między strukturą wieku a poziomem
młode, społeczno-gospodarczym społeczeństwa,
- opisuje strukturę wiekową społeczeństwa starego i - wyjaśnia dysproporcje w długości trwania \
ycia kobiety i
młodego, mę\
czyzny,
- wyró\
nia przyczyny du\
ej dzietności kobiet w - analizuje i interpretuje piramidy wieku i
krajach rozwijających się oraz małej w krajach płci ludności ró\
nych krajów,
rozwiniętych gospodarczo, - opisuje konsekwencje społeczne, ekonomiczne, polityczne
- wyró\
nia przyczyny zró\
nicowania długości i kulturalne funkcjonowania społeczeństwa młodego i
trwania \
ycia w społeczeństwach starych i młodych, starego,
- wyjaśnia wpływ obecnej struktury wieku - wykonuje demograficzne wykresy liniowe, słupkowe dla
społeczeństwa młodego i starego na jego dalszy danych demograficznych.
rozwój demograficzny,
- analizuje demograficzne wykresy liniowe,
słupkowe oraz piramidy wieku i płci ludności.
I. 3. 3. Przemiany Uczeń: Uczeń:
Starzejemy demograficzne - rozumie i wyjaśnia pojęcia: przyrost naturalny, - rozumie i wyjaśnia terminy: wy\
matrymonialny, przyrost
się. społeczeństwa przyrost rzeczywisty, wy\
i ni\
demograficzny, echo kompensacyjny, współczynnik feminizacji,
polskiego. wy\
u demograficznego, - charakteryzuje kolejne cechy rozwoju demograficznego
- wyró\
nia czynniki wpływające na kształtowanie Polski w okresie powojennym,
się liczby ludności Polski w okresie powojennym, - konstruuje i analizuje piramidę wieku i płci ludności
- określa fazę rozwoju demograficznego Polski, Polski,
- wymienia i opisuje aktualne wskaz
niki - oblicza przyrost naturalny i rzeczywisty,
demograficzne dla Polski, - prognozuje skutki procesu starzenia się społeczeństwa
- określa podstawowe cechy struktury wieku i płci polskiego,
ludności Polski, - wyjaśnia przyczyny zró\
nicowania regionalnego tempa
- wyjaśnia przyczyny zwiększonej liczby zgonów kształtowania się liczby ludności.
wśród mę\
czyzn.
2
I. 4. Zbędne 4. Struktura Uczeń: Uczeń:
ręce. zawodowa - rozumie i wyjaśnia pojęcia: struktura zatrudnienia, - opisuje przyczyny powstawania bezrobocia
ludności świata bezrobocie, bezrobotny, stopa bezrobocia, wiek technologicznego i strukturalnego,
i Polski. przedprodukcyjny, produkcyjny i poprodukcyjny, -
- wyró\
nia typy bezrobocia, - porównuje strukturę zatrudnienia w Polsce z strukturą
- opisuje cechy struktury zatrudnienia ludności w zatrudnienia w wybranych państwach,
krajach o ró\
nym poziomie rozwoju gospodarczego, - na podstawie danych statystycznych analizuje tendencje
- opisuje strukturę zatrudnienia ludności w Polsce, zmian w strukturze zatrudnienia w Polsce,
- na podstawie wykresu określa zmiany w strukturze - analizuje przyczyny zró\
nicowania stopy bezrobocia w
zatrudnienia, ró\
nych regionach Polski,
- wymienia przyczyny zró\
nicowania wskaz
nika - proponuje sposoby działań zmniejszających ró\
ne rodzaje
bezrobocia w krajach o ró\
nym poziomie rozwoju bezrobocia.
gospodarczego,
- wyró\
nia przyczyny i skutki wysokiej stopy
bezrobocia w Polsce,
- odczytuje z mapy regiony Polski i państwa o
wysokiej stopie bezrobocia.
I. 5. 5. Przyczyny Uczeń: Uczeń:
Najlepsze nierównomiern - rozumie i wyjaśnia pojęcia: wskaz
nik gęstości - na podstawie mapy opisuje przestrzenne zró\
nicowanie
miejsca. ego zaludnienia, antropopresja, anekumena, subekumena, gęstości zaludnienia,
rozmieszczenia ekumena, bariera osadnicza, - analizuje wpływ poszczególnych czynników na
ludności na - wyró\
nia bariery rozwoju osadnictwa, rozmieszczenie ludności,
świecie - wymienia czynniki: przyrodnicze, ekonomiczno- - analizuje dysproporcje w rozmieszczeniu ludności w skali
gospodarcze, historyczne i społeczno-polityczne świata i poszczególnych kontynentów,
sprzyjające rozwojowi osadnictwa, - opisuje przyczyny i skutki antropopresji.
- oblicza wskaz
nik gęstości zaludnienia,
- wskazuje na mapie świata regiony lub państwa o
bardzo du\
ej lub małej gęstości zaludnienia,
- wyjaśnia przyczyny zró\
nicowania gęstości
zaludnienia na świecie.
3
I. 6. Trójkąt 6. Przyczyny i Uczeń: Uczeń:
koncentracji skutki - rozumie i wyjaśnia pojęcia: koncentracja ludności, - opisuje czynniki warunkujące wielkość zaludnienia dla
ludności w rozmieszczenia aglomeracja miejsko-przemysłowa, konurbacja, wskazanych obszarów,
Polsce ludności w depopulacja, eksterminacja, - oblicza wskaz
nik gęstości zaludnienia dla wybranej
Polsce. - wyró\
nia czynniki wpływające na rozmieszczenie jednostki administracyjnej kraju,
ludności w Polsce, - analizuje mapę gęstości zaludnienia Polski,
- opisuje przestrzenne zró\
nicowanie gęstości - analizuje zmienność czynników decydujących o
zaludnienia w Polsce, rozmieszczeniu ludności w Polsce na przestrzeni dziejów,
- wymienia i wskazuje na mapie największe pod - opisuje przyczyny i wskazuje na mapie obszary
względem liczby ludności miasta w Polsce, występowania depopulacji w Polsce.
- wymienia czynniki historyczne społeczno-
polityczne i gospodarcze i ich wpływ na
zró\
nicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce,
- wymienia województwa o najmniejszej i
największej gęstości zaludnienia.
I. 7. W 7. Współczesne Uczeń: Uczeń:
poszukiwaniu migracje na - rozumie i wyjaśnia pojęcia: migracja, emigracja, - charakteryzuje pozytywne i negatywne skutki migracji dla
dogodnego świecie. imigracja, reemigracja, saldo migracji, deportacja, regionów o nasileniu imigracji lub emigracji,
miejsca. repatriacja, - analizuje przyczyny dodatniego i ujemnego salda migracji
- wyró\
nia rodzaje migracji ze względu na czas w wybranych krajach,
trwania i przyczyny: swobodne i wymuszone; stałe i - ocenia na wybranych przykładach skutki migracji dla
sezonowe, wewnętrzne i zewnętrzne, krajów emigracyjnych i imigracyjnych,
- wyró\
nia główne kierunki i wymienia przyczyny - wyjaśnia przyczyny migracji rezydencjalnych np. w USA,
migracji na świecie i w Polsce, - analizuje zale\
ność między poziomem rozwoju społeczno-
- wymienia kraje o największej liczbie uchodz
ców i gospodarczego a ruchami migracyjnymi ludności.
wskazuje je na mapie,
- wyró\
nia główne kierunki współczesnych migracji
ekonomicznych,
- wymienia skutki migracji,
- wyró\
nia główne kierunki migracji,
wewnętrznych i wyjaśnia ich przyczyny.
4
I. 8. Fale 8. Etapy Uczeń: Uczeń:
cywilizacyjne rozwoju - zna i rozumie pojęcia: cywilizacja, kultura - podaje przykłady regionów, gdzie nakładają się kolejne
i kręgi cywilizacyjneg materialna i duchowa, kręgi kulturowe, rewolucja etapy rozwoju cywilizacyjnego, i wskazuje je na mapie,
kulturowe. o świata. przemysłowa, - porównuje cechy dominujących kultur: europejskiej,
- wymienia i wskazuje na mapie obszary anglo-amerykańskiej i islamskiej,
9. występowania najwa\
niejszych kręgów kulturowo- - porównuje cechy chrześcijaństwa i islamu,
Zró\
nicowanie cywilizacyjnych świata, - analizuje wpływy kulturowo-cywilizacyjne na rozwój
kulturowe - opisuje schemat rozwoju cywilizacyjnego, społeczno-gospodarczy i warunki \
ycia ludności na
świata. wyró\
niając cechy poszczególnych jego etapów, przykładzie wybranych regionów świata,
- wyjaśnia zmiany w \
yciu człowieka wywołane - opisuje przykłady zjawiska przenikania kultur w
rewolucją agrarną, przemysłową i informatyczną, wybranych krajach.
- wymienia największe religie na świecie pod
względem liczby wyznawców,
- opisuje główne cechy kultury chrześcijańskiej i
islamu,
- wymienia i wskazuje na mapie przykłady państw
nale\
ących do ró\
nych kręgów kulturowych,
- wymienia przykłady wpływu kultury na rozwój
społeczno-gospodarczy i warunki \
ycia ludności,
- określa konieczność tolerancji dla innych kręgów
kulturowo-cywilizacyjnych,
- podaje liczbę wyznawców głównych religii świata.
I. 9. 10. Procesy Uczeń: Uczeń:
Globalizacja i globalizacyjne - rozumie i wyjaśnia pojęcia: globalizacja, - opisuje przejawy procesu globalizacji w Polsce i w
lokalność na świecie. antyglobalizacja, najbli\
szym otoczeniu,
- wyró\
nia cechy procesu globalizacja, - ocenia skutki globalizacji występujące we własnym
- wymienia przykłady procesów globalizacyjnych na regionie,
świecie, - wskazuje na mapie przykłady obszarów przenikania i
- opisuje przyczyny i skutki procesu globalizacji. upodobniania się kultur,
- wyjaśnia proces przenikania i upodabniania się - ocenia rolę mediów w procesach globalizacyjnych świata.
kultur,
- dostrzega konieczność rozwoju działań lokalnych.
5
I. 10. 11. Uczeń: Uczeń:
Miejskie Zró\
nicowanie - rozumie i wyjaśnia pojęcia: fizjonomia miasta, - porównuje cechy ró\
nych typów fizjonomicznych miast,
krajobrazy. fizjonomiczne układ przestrzenny, styl zabudowy, - charakteryzuje czynniki wpływające na zró\
nicowanie
miast. - wymienia podstawowe typy fizjonomiczne miast fizjonomii miast na świecie,
na świecie, - porównuje uwarunkowania historyczne, kulturowe i
- wymienia przykłady miast o ró\
nych cechach cywilizacyjne rozwoju miast na ró\
nych kontynentach,
fizjonomicznych, - wykazuje zale\
ności między warunkami środowiska i
- opisuje uwarunkowania historyczne, kulturowe i czynnikami historycznymi a fizjonomią miast,
cywilizacyjne rozwoju miast w Europie (tak\
e w - na podstawie materiałów z
ródłowych opisuje cechy
Polsce), charakterystyczne ró\
nych typów fizjonomicznych miast.
- rozpoznaje typy fizjonomiczne miast na podstawie
opisu, fotografii,
- porównuje wygląd miast ró\
nych obszarów
kulturowo-cywilizacyjnych na podstawie materiałów
z
ródłowych.
I. 11. Miasto 12. Rozwój Uczeń: Uczeń:
miejscem miast na - rozumie i wyjaśnia pojęcia: urbanizacja, wskaz
nik - analizuje przestrzenne zró\
nicowanie wskaz
nika
nadziei. świecie. urbanizacji, megamiasta, eksplozja miast, slumsy, urbanizacji na świecie,
favela, - ocenia skutki powstania megamiast,
- wymienia przyczyny eksplozji miast w krajach - proponuje sposoby hamowania rozwoju megamiast,
słabo rozwiniętych gospodarczo w drugiej połowie
XX wieku,
- wskazuje na mapie największe miasta świata,
- przedstawia skutki niekontrolowanego rozwoju
miast i sposoby zahamowania tego procesu,
- wyró\
nia przyczyny  eksplozji miast w Afryce,
Azji i Ameryce A
acińskiej,
- podaje przykłady megamiast na ró\
nych
kontynentach,
- wyró\
nia przyczyny powstawania slumsów w
megamiastach.
I. 12. Kryzys 13. Przebieg Uczeń: Uczeń:
śródmieścia procesów - rozumie i wyjaśnia pojęcia: aglomeracja, - porównuje aglomeracją monocentryczną i policentryczną,
urbanizacyjnyc konurbacja, megalopolis, suburbia, - wskazuje na mapie przykłady rozmieszczenie ró\
nych
h . - rozpoznaje na schematach poszczególne typy typów zespołów miejskich,
6
zespołów miejskich, - omawia kierunki i przyczyny zmian w rozwoju wielkich
- wyjaśnia przyczyny kryzysu śródmieścia, aglomeracji miejskich,
- wyró\
nia skutki koncentracji ludności w zespołach - opisuje na przykładach procesy tworzenia się dzielnic
miejskich. nędzy lub suburbia.
I. 13. 14. System Uczeń: Uczeń:
Zmienia się osadniczy - wyró\
nia i opisuje cechy systemu osadniczego - analizuje przyczyny zró\
nicowania wskaz
nika urbanizacji
miasto i wieś Polski. Polski, w Polsce,
w Polsce. - wymienia cechy rozmieszczenia miast, - opisuje hierarchiczny system osadniczy w Polsce i
- wymienia podstawowe funkcje miast, przekształcenia w nim zachodzące,
- opisuje system osadniczy Polski, podając przykłady - wyjaśnia związek między kształtem wsi a rzez
bą terenu,
jednostek osadniczych dla poszczególnych - wymienia i opisuje zmiany, jakie zaszły w miastach i
poziomów, wsiach Polski w okresie transformacji,
- opisuje uwarunkowania historyczne dzisiejszej - wymienia przykłady miast w Polsce, powstałych w
sieci osadniczej Polski, ró\
nych okresach historycznych,
- wyjaśnia przyczyny wyludniania się wsi polskiej, - omawia etapy kształtowania się sieci osadniczej Polski,
- określa wskaz
nik urbanizacji oraz jego - charakteryzuje współczesne procesy urbanizacyjne w
zró\
nicowanie na obszarze Polski. Polsce.
II. 1. śyzność 15. Czynniki Uczeń: Uczeń:
a warunkujące - rozumie i wyjaśnia pojęcia: agroklimat, \
yzność - dokonuje analizy środowiska przyrodniczego wybranych
urodzajność. rozwój gleby, urodzajność gleby, czynniki przyrodnicze, regionów pod kątem przydatności dla rozwoju rolnictwa,
rolnictwa na czynniki poza przyrodnicze, kultura rolna, - wskazuje na mapie obszary o bardzo korzystnych i
świecie. - wymienia czynniki przyrodnicze i społeczno- niekorzystnych warunkach naturalnych rozwoju rolnictwa
ekonomiczne warunkujące rozwój rolnictwa na na świecie i w Polsce oraz uzasadnia wybór,
świecie, - porównuje czynniki społeczno-ekonomiczne w krajach o
- ocenia znaczenie poszczególnych czynników ró\
nym poziomie rozwoju gospodarczego,
przyrodniczych i pozaprzyrodniczych dla rozwoju - ocenia poziom gospodarki rolnej na podstawie analizy
rolnictwa, danych statystycznych,
- wskazuje na mapie obszary o najkorzystniejszych - ocenia na podstawie analizy map tematycznych i
cechach dla rozwoju rolnictwa na ka\
dym czynników społeczno-ekonomicznych warunki rozwoju
kontynencie, rolnictwa wybranych obszarów na świecie.
- formułuje zale\
ności między poziomem rozwoju
rolnictwa a warunkami przyrodniczymi i społeczno-
gospodarczymi,
- wykazuje ró\
nicę między \
yznością a
7
urodzajnością gleby,
- odczytuje z tabel dane statystyczne dotyczące
czynników społeczno-gospodarczych rozwoju
rolnictwa w wybranych krajach.
II. 2. Dla 16. Cechy Uczeń: Uczeń:
siebie i na rolnictwa - rozumie i wyjaśnia pojęcia: rolnictwo - wyró\
nia przyczyny zró\
nicowania efektywności
sprzeda\
intensywnego i samozaopatrzeniowe i towarowe, rolnictwo rolnictwa w ró\
nych regionach świata,
ekstensywne- intensywne i ekstensywne, monokultura, - rozpoznaje typ rolnictwa wskazanych krajów na podstawie
go na świecie. protekcjonizm, analizy wskaz
ników efektywności rolnictwa,
- opisuje cechy rolnictwa intensywnego i - wyjaśnia powiązania między nakładami kapitału i pracy a
ekstensywnego oraz ich rodzaje, efektywnością rolnictwa,
- wyró\
nia kryteria podziału i określa cechy - opisuje formy protekcjonizmu stosowane w rolnictwie
rolnictwa samozaopatrzeniowego i towarowego, krajów UE,
- wymienia przykłady występowania ró\
nych typów - analizuje i wyjaśnia prawidłowości w rozmieszczeniu
rolnictwa na świecie, rolnictwa intensywnego i ekstensywnego na świecie.
- na podstawie danych statystycznych określa
poziom produkcji rolnej wybranego regionu lub
kraju.
II. 3. 17. Problemy Uczeń: Uczeń:
Przeciętne wy\
ywienia - rozumie i wyjaśnia pojęcia: głód jawny i utajony, - porównuje zjawisko głodu jawnego a utajonego,
ludności na reforma agrarna, postęp biologiczny,  zielona - wyjaśnia zało\
enia koncepcji rolnictwa zrównowa\
onego,
spo\
ycie -
świecie. rewolucja , rolnictwo zrównowa\
one, - ocenia znaczenie optymalizacji produkcji rolnej w celu
fałszywy
- wyjaśnia przyczyny zró\
nicowania poziomu zmniejszenia głodu na świecie,
obraz głodu.
wy\
ywienia ludności na świecie, - charakteryzuje przykłady działań międzynarodowych
- wymienia przyczyny występowania głodu na mających na celu e zmniejszenia głodu na świeci,
świecie, - charakteryzuje przyczyny zró\
nicowania dynamiki
- wskazuje na mapie obszary występowania głodu przyrostu produkcji \
ywności w wybranych krajach,
jawnego, - wymienia i ocenia zale\
ność między sposobem i
- opisuje sposoby zwiększenia produkcji \
ywności, poziomem wy\
ywienia a stanem zdrowia społeczeństwa.
- charakteryzuje zało\
enia i skutki  zielonej
rewolucji ,
- opisuje działania prowadzące do zmniejszenia
głodu na świecie i ocenia ich skuteczność.
8
II. 4. Trudne 18. Cechy Uczeń: Uczeń:
przemiany. polskiego - opisuje warunki przyrodnicze i społeczno- - porównuje warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa
rolnictwa na tle gospodarcze rozwoju rolnictwa w Polsce, ró\
nych regionów Polski,
rolnictwa - ocenia na podstawie analizy map w atlasie warunki - analizuje najwa\
niejsze tendencje zmian w produkcji
krajów UE. przyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce, rolnej w Polsce w drugiej połowie XX wieku,
- wymienia główne cechy rolnictwa w Polsce, - charakteryzuje zmiany, jakie zaszły w polskim rolnictwie
- opisuje zagro\
enia i szanse dla polskiego rolnictwa w okresie transformacji,
związane z wejściem Polski do UE, - na podstawie map tematycznych analizuje warunki
- na podstawie mapy opisuje rozmieszczenia przyrodnicze Polski na tle innych krajów europejskich,
u\
ytków rolnych w Polsce, - ocenia i porównuje warunki funkcjonowania polskiego
- wyjaśnia wpływ czynników przyrodniczych i rolnictwa na tle innych państw UE.
społeczno-gospodarczych na rozwój rolnictwa w
Polsce,
- wykazuje związek między niską dochodowością
rolnictwa a poziomem jego rozwoju,
- na podstawie analizy danych statystycznych potrafi
porównuje cechy polskiego rolnictwa z cechami
rolnictwa innych krajów UE.
II. 5. Quo 19. Problemy Uczeń: Uczeń:
vadis rozwoju - rozumie i wyjaśnia pojęcia: energetyka, - analizuje wielkość produkcji energii elektrycznej oraz jej
energetyko? energetyki na alternatywne z
ródła energii, energetyka ekologiczna, zu\
ycie na 1 mieszkańca jako mierniki rozwoju
świecie. energia geotermalna, biomasa, gospodarczego,
- wskazuje na mapie główne obszary występowania - ocenia rolę alternatywnych z
ródeł energii w bilansie
surowców energetycznych na świecie i w Polsce, energetycznym świata,
- wyró\
nia alternatywne z
ródła energii, - wskazuje na mapie obszary najkorzystniejszych
- wymienia przykłady wykorzystania alternatywnych warunkach rozwoju wybranych rodzajów energetyki
z
ródeł energii na świecie, alternatywnej na świecie,
- analizuje na podstawie danych statystycznych - charakteryzuje wady i zalety elektrowni atomowych,
zró\
nicowanie wielkości produkcji energii - wymienia przykłady krajów o ró\
nych strukturach zu\
ycia
elektrycznej w ró\
nych regionach świata, surowców energetycznych,
-formułuje zale\
ność między poziomem rozwoju - ocenia konieczność zmian w światowej strukturze
gospodarczego kraju a zu\
yciem surowców w wykorzystania surowców energetycznych,
produkcji energii elektrycznej, - charakteryzuje rozwój energetyki w krajach słabo i
- wymienia największych producentów energii wysoko rozwiniętych,
elektrycznej, - wyjaśnia przyczyny zmniejszenia się tempa przyrostu
9
- wyjaśnia konieczność oszczędnego produkcji energii na świecie,
gospodarowania energią oraz stosowania - analizuje procentowy udział ró\
nych typów elektrowni w
alternatywnych z
ródeł energii, bilansie energetycznym świata.
- opisuje energetykę jako strategiczny dział
gospodarki.
II. 6. Czy 20. Problemy i Uczeń: Uczeń:
budować w przyszłość - wskazuje na mapie i nazywa obszary występowania - charakteryzuje kierunki zmian zachodzących w energetyce
Polsce polskiej oraz wydobycia surowców energetycznych w Polsce, światowej,
elektrownię energetyki. - opisuje strukturę surowcową polskiej energetyki, - wyjaśnia lokalizację największych elektrowni w Polsce,
atomową? - wymienia główne problemy polskiej energetyki, - ocenia stan energetyki w Polsce,
- określa mo\
liwości wykorzystania w Polsce - opisuje przykłady wykorzystania alternatywnych z
ródeł
alternatywnych z
ródeł energii, energii w Polsce,
- wskazuje na mapie lokalizację największych - proponuje przykłady działań zmniejszających
elektrowni cieplnych i wodnych, energochłonność polskiej gospodarki.
- opisuje strukturę surowcową polskiej energetyki,
- uzasadnia przewagę elektrowni cieplnych w
bilansie energetycznym Polski,
- analizuje konieczność przeprowadzenia zmian w
energetyce polskiej.
II. 7. Wczoraj 21. Uczeń: Uczeń:
i dziś Charakterystyk - rozumie i wyjaśnia pojęcie: restrukturyzacja, - wyjaśnia pojęcia: luka strukturalna i technologiczna,
polskiego a polskiego - wymienia etapy rozwoju przemysłu na ziemiach - analizuje przyczyny niskiej konkurencyjności polskiego
przemysłu przemysłu. polskich, przemysł na rynkach światowych,
- wyró\
nia dominujące gałęzie przemysłu w - opisuje rozmieszczenie i strukturę gałęziową głównych
kolejnych etapach jego rozwoju, okręgów przemysłowych w Polsce,
- opisuje przestrzenne zró\
nicowanie - analizuje problemy polskiego przemysłu w kontekście
uprzemysłowienia Polski, wydarzeń historycznych.
- opisuje zmiany zachodzące w przemyśle polskim
po wprowadzeniu zasad gospodarki rynkowej,
- wymienia rodzaje przekształceń, których nale\

dokonać w polskim przemyśle w celu
podniesienia jego konkurencyjności.
10
II. 8. 22. Uczeń: Uczeń:
Globalizacja Dysproporcje - rozumie i wyjaśnia pojęcia: globalizacja, - omawia na przykładach procesy restrukturyzacji i
a przemysł. rozwoju reindustrializacja, reindustrializacji,
gospodarczego - wymienia przyczyny i etapy reindustrializacji - uzasadnia znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw w
na świecie. przemysłu, rozwoju gospodarczym,
- wyró\
nia współczesne centra globalnej gospodarki, - analizuje przejawy globalizacji w przemyśle,
- wskazuje na mapie rejony eksploatacji surowców - charakteryzuje kierunki zmian w organizacji i strukturze
mineralnych na poszczególnych kontynentach, produkcji przemysłowej na świecie.
- wskazuje na mapie obszary nowo
uprzemysłowione na świecie,
- opisuje proces globalizacji przemysłu,
- ocenia znaczenie małych i średnich
przedsiębiorstw dla rozwoju przemysłu.
II. 9. 23. Problemy Uczeń: Uczeń:
Restrukturyza restrukturyzacji - określa główne cechy polskiego przemysłu, - opisuje przyczyny restrukturyzacji polskiego przemysłu,
przemysłu w - wymienia przyczyny procesu restrukturyzacji - opisuje i ocenia konsekwencje społeczne procesów
cja - co to
Polsce. przemysłu, restrukturyzacyjnych w Polsce,
znaczy?
- opisuje procesy restrukturyzacyjne na przykładzie - wyjaśnia genezę  syndromu przemysłu cię\
kiego w
GOP i A
ódzkiego OP, przemyśle polskim,
- ocenia na podstawie analizy map stopień degradacji - analizuje czynniki lokalizacji zakładów produkcyjnych
środowiska w poszczególnych okręgach wybranych gałęzi przemysłu,
przemysłowych Polski. - ocenia konsekwencje społeczne restrukturyzacji starych
okręgów przemysłowych w Polsce.
II. 10. 24. Przemysł Uczeń: Uczeń:
Silikonowy zaawansowany - rozumie i wyjaśnia pojęcia:  high technology , - ocenia mo\
liwości powstania technopolii w Polsce,
świat. ch technologii park naukowy, park technologiczny, technopolia, - proponuje miejsca w Polsce, w których mo\
na lokować
na świecie. - wymienia kryteria wyró\
niania przemysłu przemysły  high technology ,
zaawansowanych technologii, - wskazuje na mapie ośrodki przemysłu  high technology
- wyró\
nia czynniki lokalizacji przemysłu na świecie.
zaawansowanych technologii,
- wymienia gałęzie i bran\
e zaliczane do przemysłu
zaawansowanych technologii,
- uzasadnia, przyczyny powstawania technopolii w
krajach rozwiniętych gospodarczo.
11
II. 11. 25. Rozwój Uczeń: Uczeń:
Przyszłość usług i ich rola - dokonuje podział usług według ró\
nych kryteriów, - klasyfikuje do właściwej grupy ró\
ne rodzaje działalności
nale\
y do w gospodarce  opisuje prawidłowości zachodzące w tempie usługowej,
usług. świata. rozwoju usług w krajach o ró\
nym poziomie - analizuje tendencje występujące w zatrudnieniu w
rozwoju gospodarczego, sektorach gospodarki w krajach ró\
nym poziomie rozwoju
- ocenia znaczenie usług w polskiej gospodarce, gospodarczego,
- określa związek między poziomem rozwoju - opisuje etapy zmian w sektorze usługowym w Polsce po
gospodarczego a wielkością zatrudnieniem w 1989 roku,
usługach, - uzasadnia rolę zatrudnienia w usługach jako miernika
- opisuje zmiany, jakie zaszły w okresie rozwoju gospodarczego kraju,
transformacji w usługach w Polsce, - charakteryzuje usługi występujące w regionie
- ocenia rolę rozwoju usług dla zmniejszenia zamieszkania i określa ich znaczenie.
bezrobocia w Polsce,
- opisuje znaczenie usług dla rozwoju
gospodarczego krajów o ró\
nym poziomie
rozwoju gospodarczego.
II. 12. Jak 26. Rozwój Uczeń: Uczeń:
internet telekomunikacj - rozumie i wyjaśnia pojęcia: internet, internauta, - na podstawie analizy danych statystycznych oraz map
zmienia i i jej rola we telepraca, tematycznych wyjaśnia przestrzenne zró\
nicowanie rozwoju
świat? współczesnym - omawia podstawowe rodzaje łączności, telekomunikacji na świecie,
świecie. - ocenia rolę telekomunikacji w rozwoju - wskazuje na mapie obszary o najlepiej rozwiniętej telefonii
gospodarczym, przewodowej, bezprzewodowej, telekomunikacji
- wymienia konsekwencje społeczne i gospodarcze komputerowej na świecie, porównuje z ich rozwojem w
gwałtownego rozwoju telekomunikacji, Polsce,
- czyta i analizuje dane statystyczne dotyczące - ocenia wpływ rewolucji teleinformatycznej na rozwój
rosnącej liczby u\
ytkowników telefonii komórkowej gospodarczy świata, w tym proces globalizacji.
w Polsce,
- wymienia przykłady zastosowania internetu w
\
yciu codziennym i gospodarce,
- określa zagro\
enia związane z nadmiernym
korzystaniem z internetu.
12
II. 13. 27. Rozwój Uczeń: Uczeń:
Zwiedzamy turystyki na - rozumie i wyjaśnia pojęcia: ruch turystyczny, - analizuje korzyści dla człowieka i gospodarki, wynikające
świat. świecie. gospodarka turystyczna, ekoturystykę, z rozwoju turystyki,
- wyró\
nia rodzaje turystyki, - ocenia wpływ turystyki na środowisko naturalne,
- wymienia czynniki decydujące o dynamicznym - charakteryzuje ekoturystykę (zasadę zrównowa\
onego
rozwoju turystyki w drugiej połowie XX wieku, rozwoju),
- wskazuje na mapie miejsca na świecie najchętniej - na wybranych przykładach określa pozytywne i negatywne
odwiedzane przez turystów, skutki rozwoju turystyki w krajach słabo rozwiniętych,
- wymienia problemy wynikające z dynamicznego - wskazuje na mapie i opisuje regiony o największej
rozwoju turystyki, atrakcyjności turystycznej na świecie,
- ocenia wpływ turystyki na rozwój gospodarczy - wymienia państwa, których mieszkańcy najczęściej
kraju podró\
ują po Europie,
- opisuje na wybranych przykładach wpływ turystyki - wymienia przykłady stosowania zasady zrównowa\
onego
na środowisko naturalne, rozwoju w turystyce,
- wyjaśnia rolę turystyki w zbli\
eniu ró\
nych kultur i - wskazuje na mapie regiony, w których natę\
enie ruchu
narodów świata, zmalało w wyniku ataków terrorystycznych i wojen.
- opisuje walory turystyczne wybranych regionów
świata na podstawie ró\
nych z
ródeł wiedzy.
II. 14. 28. Walory Uczeń: Uczeń:
Walory turystyczne - rozumie i wyjaśnia pojęcia: agroturystyka, - ocenia atrakcyjność turystyczną Polski na tle innych
turystyczne Polski. turystyka kwalifikowana, krajów europejskich,
Polski - wymienia czynniki decydujące o atrakcyjności - wyró\
nia rodzaje turystyki kwalifikowanej,
turystycznej Polski, - proponuje i opisuje miejsca w Polsce dogodne dla rozwoju
- wymienia i wskazuje na mapie główne regiony turystyki kwalifikowanej,
turystyczne Polski, - ocenia poziom rozwoju bazy turystycznej w Polsce,
- wyró\
nia regiony o najlepiej rozwiniętej bazie - prognozuje rolę rozwoju turystyki w wybranych regionach
noclegowej, kraju,
- ocenia rolę, turystyki w rozwoju gospodarczym - charakteryzuje atrakcyjność turystyczną regionu, w którym
naszego kraju, mieszka,
- na podstawie ró\
nych z
ródeł wiedzy opisuje walory - planuje wycieczkę turystyczną, wykorzystując mapy,
turystyczne wybranych regionów turystycznych przewodniki foldery i ilustracje,
Polski, - analizuje konflikty interesów na przykładzie Tatrzańskiego
- opisuje korzyści dla Polski wynikające z rozwoju Parku Narodowego.
turystyki.
13
II. 15. 29. Uczeń: Uczeń:
Ró\
nice Dysproporcje - rozumie i wyjaśnia pojęcia: produkt krajowy brutto - analizuje przyczyny podziału świata na bogatą Północ i
rosną. w rozwoju PKB, wskaz
nik rozwoju gospodarczego HDI, biedne Południe,
gospodarczym - wymienia mierniki poziomu rozwoju - dokonuje, na podstawie map, analizy zró\
nicowania PKB i
świata. gospodarczego krajów, HDI na świecie,
- wyjaśnia, dlaczego PKB nie mo\
e być jedynym - wymienia przyczyny powiększania się dysproporcji
miernikiem rozwoju gospodarczego, między krajami biednymi i bogatymi,
- wymienia kraje o najni\
szym i najwy\
szym PKB, - na podstawie analizy danych statystycznych dokonuje
- wyró\
nia kraje o najwy\
szym i najni\
szym HDI na podziału państw na wysoko i słabo rozwinięte gospodarczo,
świecie, - porównuje poziom \
ycia i rozwoju gospodarczego KWR i
- wyró\
nia podstawowe cechy KWR i KSR, KSR.
- wyjaśnia przyczyny wzrostu dysproporcji
pomiędzy poziomem \
ycia w krajach wysoko i słabo
rozwiniętych,
- opisuje główne formy pomocy krajom biednym.
II. 16. 30. Uczeń: Uczeń:
Czwarty Charakterystyk - wyró\
nia przyczyny zacofania gospodarczego - charakteryzuje poziom \
ycia w najbiedniejszych krajach
świat a społeczno- najbiedniejszych państw świata, świata,
gospodarcza - wymienia cechy charakterystyczne - wymienia na przykładach przyczyny zacofania
najbiedniejszyc najbiedniejszych państw świata, gospodarczego krajów  czwartego świata ,
h krajów - określa wpływ czynników przyrodniczych, - analizuje przyczyny rosnącego zadłu\
enia krajów
świata. historycznych społecznych, i kulturowych na poziom najbiedniejszych.
rozwoju gospodarczego państwa,
- wyjaśnia i opisuje przyczyny zacofania
gospodarczego na przykładzie Etiopii.
II. 17. Świat 31. Uczeń: Uczeń:
dobrobytu Charakterystyk - rozumie i wyjaśnia pojęcie: kraje postindustrialne, - charakteryzuje poziom \
ycia w krajach wysoko
a społeczno- - wymienia cechy państw wysoko rozwiniętych rozwiniętych,
gospodarcza gospodarczo, - wymienia i opisuje przyczyny zahamowania tempa
najbogatszych - opisuje wpływ czynników przyrodniczych, rozwoju gospodarczego KWR w latach 90. XX wieku,
krajów świata. historycznych społecznych, i kulturowych na poziom - ocenia rolę zwiększającej się liczby imigrantów na rozwój
rozwoju gospodarczego kraju, gospodarczy krajów wysoko rozwiniętych,
14
- wyró\
nia przyczyny, które wpłynęły na zamo\
ność - analizuje przyczyny wzrastającej liczby nielegalnych
krajów wysoko rozwiniętych (USA, Japonia, imigracji do KWR.
wybrane kraje Europy Zachodniej),
- wymienia cechy i tendencje rozwojowe
charakterystyczne dla krajów wysoko rozwiniętych.
- . 32. Wpływ Uczeń: Uczeń:
II. 18. działalności - rozumie i wyjaśnia pojęcia: efekt cieplarniany, - wyjaśnia pojęcia: dewastacja, degradacja, klęska
Globalne człowieka na globalne ocieplenie, kwaśne opady, dziura ozonowa, ekologiczna,
zagro\
enia. środowisko degradacja środowiska, transfer zanieczyszczeń, - wyjaśnia na przykładach przyczyny i stopień degradacji
przyrodnicze - wymienia globalne zagro\
enia środowiska środowiska przyrodniczego,
Ziemi. naturalnego na Ziemi, - wskazuje na mapie i opisuje obszary klęsk ekologicznych
- wyró\
nia przyczyny globalnych zagro\
eń, na świecie,
- wskazuje na mapie obszary globalnych zagro\
eń - wyjaśnia mechanizm transferu zanieczyszczeń na obszary
środowiska, oddalone,
- wyró\
nia przyczyny powstania efektu - wyró\
nia i opisuje z
ródła degradacji środowiska w
cieplarnianego i jego skutki, najbli\
szej okolicy,
- wyjaśnia mechanizm powstawanie kwaśnych - formułuje zale\
ność między środowiskiem przyrodniczym
opadów oraz ocenia ich następstwa bezpośrednie i a działalnością człowieka.
pośrednie dla środowiska,
- opisuje proces powstawania dziury ozonowej i
wykazuje jej wpływ na biosferę,
- wymienia inne globalne zagro\
enia środowiska.
II. 19. 33. Uczeń: Uczeń:
Rozwój Świadomość - wymienia podstawowe zasady rozwoju - wyró\
nia podstawowe akty prawne i porozumienia
zrównowa\
on ekologiczna zrównowa\
onego, dotyczące ochrony środowiska przyrodniczego,
y. społeczeństwa - ocenia konieczność wdra\
ania zasad rozwoju - analizuje przykłady działań międzynarodowych na rzecz
szansą dla zrównowa\
onego. ochrony środowiska,
rozwoju - opisuje rolę międzynarodowych organizacji - ocenia przyczyny ró\
nic w postawach krajów rozwiniętych
zrównowa\
one współdziałających w dziedzinie ochrony środowiska, i rozwijających się wobec problemów ochrony środowiska
go. - wymienia przykłady wdra\
ania rozwoju przyrodniczego,
zrównowa\
onego w Polsce, - analizuje zało\
enia wdra\
ania zasad rozwoju
- wymienia postanowienia  Światowej Karty zrównowa\
onego w krajach UE,
Przyrody . - opisuje przykłady działań mających na celu wdra\
anie
- wymienia wa\
niejsze konferencje i porozumienia zasad rozwoju zrównowa\
onego w Polsce.
na rzecz ochrony środowiska
15
III. 1. 34. Formy Uczeń: Uczeń:
Wspólne współpracy - wymienia główne płaszczyzny współpracy - analizuje przyczyny procesów integracyjnych w Europie,
działania międzynarodo międzynarodowej, - wyró\
nia instytucje Unii Europejskiej i zakres ich
wej. - krótko opisuje historię powstania i cele działania działania,
ONZ, NATO i UE, - określa udział poszczególnych instytucji UE w
- wyró\
nia cele działania niektórych organizacji i podejmowaniu decyzji,
instytucji finansowych działających przy ONZ, - opisuje procesy integracyjne w ramach UE,
- opisuje procedurę i etapy poszerzania integracji w - porównuje pojęcia: strefa wolnego handlu i unia celna,
ramach UE, - wykazuje ró\
nice między unią gospodarczą a unią
- wymienia instytucje sprawujące władzę w UE, polityczną
- określa zasady wspólnej polityki gospodarczej w - wyró\
nia i opisuje najwa\
niejsze wydarzenia w procesie
ramach UE, integracji krajów europejskich,
- wyró\
nia organizacje międzynarodowe, do których - wyró\
nia funkcje i zasady działania organów i agend
nale\
y Polska, ONZ,
- ocenia konieczność współpracy międzynarodowej - wymienia przykłady wa\
niejszych osiągnięć ONZ.
między krajami,
- ocenia potrzebę wprowadzenia Euro jako
wspólnej waluty w krajach UE.
III. 2. Czy 35. Korzyści i Uczeń: Uczeń:
razem znaczy zagro\
enia - wymienia korzyści i zagro\
enia wynikające z - zajmuje i uzasadnia swoje stanowisko wobec przyjęcia
lepiej? wynikające z członkostwa Polski w UE, Polski do UE,
członkostwa - wymienia przykłady korzyści dla regionu, w - docenia konieczność poznania procedur i zasad
Polski w UE. którym mieszka uczeń wynikające z członkowstwa korzystania z funduszy unijnych.
Polski w UE,
- wyró\
nia wartości, które wniosła Polska do UE.
III. 3. 36. Współpraca Uczeń: Uczeń:
Granica nie przygraniczna - wyjaśnia przyczyny tworzenia euroregionów, - opisuje na wybranych przykładach zasady działania i
dzieli. w ramach - opisuje cele i zasady działania euroregionów, korzyści wynikające z funkcjonowania euroregionów,
euroregionów. - wskazuje na mapie i nazywa euroregiony działające - analizuje czynniki sprzyjające oraz utrudniające
w Polsce, współpracę w wybranych euroregionach Polski,
- wymienia najwa\
niejsze dziedziny ich współpracy, - wymienia przyczyny zró\
nicowania rozwoju współpracy
- opisuje korzyści wynikające ze współpracy przygranicznej w ró\
nych euroregionach działających w
przygranicznej. Polsce.
16
III. 4. Nowi 37. Przemiany Uczeń: Uczeń:
sąsiedzi polityczne i - rozumie i wyjaśnia pojęcia: gospodarka rynkowa, - ocenia wpływ zmian politycznych w Europie na poło\
enie
Polski. społeczno- prywatyzacja, reprywatyzacja, restrukturyzacja, geopolityczne Polski,
gospodarcze w - wyró\
nia zmiany polityczne i gospodarcze, jakie - analizuje zło\
oność przemian politycznych, gospodarczych
Europie zaszły w Europie po II wojnie światowej i w końcu i społecznych w krajach transformacji ustrojowej i
Środkowej. XX wieku, gospodarczej,
- wymienia problemy społeczne i gospodarcze - opisuje konsekwencje zmian gospodarczo-politycznych w
wynikające z transformacji w krajach Europy krajach Europy Środkowej,
Środkowej, - posługując się przykładami omawia gospodarkę rynkową,
- porównuje kraje Europy Środkowej na podstawie proces i tempo prywatyzacji, reprywatyzacji i
analizy danych statystycznych i map pod względem restrukturyzacji w Polsce.
poziomu rozwoju gospodarki,
- opisuje konsekwencje zmian politycznych i
gospodarczych w krajach Europy Środkowej.
III. 5. Rosja 38. Problemy Uczeń: Uczeń:
w okresie polityczne, - wyjaśnia przyczyny i konsekwencje rozpadu ZSRR - charakteryzuje wybrane kraje nale\
ące do WNP,
transformacji. społeczne i - opisuje zmiany polityczne w Rosji zachodzące na - porównuje cechy gospodarcze krajów nale\
ących do
gospodarcze przełomie lat 80. i 90., WNP,
Rosji po - wyró\
nia cechy gospodarki Rosji w okresie - wyjaśnia dysproporcje istniejące między europejską i
rozpadzie transformacji, azjatycką częścią Rosji,
ZSRR. - wymienia kraje członkowskie WNP i wskazuje je - analizuje trudności, jakie napotyka Rosja w procesie
na mapie, transformacji.
- wymienia negatywne skutki procesu transformacji
w Rosji.
III. 6. 39. Przyczyny i Uczeń: Uczeń:
Terroryzm. konsekwencje - wymienia największe organizacje terrorystyczne na - wyró\
nia i wskazuje na mapie rejony działania organizacji
światowego świecie, terrorystycznych na świecie,
terroryzmu. - wyró\
nia przyczyny wybranych konfliktów na - wymienia z
ródła finansowania organizacji
świecie, terrorystycznych,
-opisuje formy współczesnego terroryzm, - wskazuje ró\
nicę między fundamentalizmem a islamem,
przedstawia jego przyczyny i skutki, - opisuje aktualny stan zagro\
eń terrorystycznych na świecie
- ocenia konieczność współpracy na podstawie informacji medialnych.
międzynarodowej w celu zwalczania światowego
terroryzmu.
17
III. 7. 40. Obszary Uczeń: Uczeń:
Niespokojny występowania - wymienia przyczyny głównych konfliktów - analizuje podło\
e i przebieg konfliktu izraelsko-
świat. konfliktów na występujących obecnie na świecie, palestyńskiego, indyjsko-pakistańskiego, w Afganistanie
świecie. - wskazuje na mapie regiony świata, w których oraz przyczyny konfliktów w Afryce,
dochodzi najczęściej do konfliktów zbrojnych, - opisuje aktualny stan konfliktów toczących się na świecie
- wymienia przykłady współczesnych konfliktów na podstawie informacji medialnych.
zbrojnych na świecie,
- opisuje skutki konfliktów zbrojnych na wybranych
przykładach.
III. 8. 41. Geografia Uczeń: Uczeń:
Geografia potrzeb - rozumie i wyjaśnia pojęcia: indeks ubóstwa - rozumie i wyjaśnia pojęcia: wskaz
nik upełnoprawnienia
potrzeb człowieka społecznego HPI, indeks rozwoju społecznego HDI, kobiet GEM,
człowieka jakość \
ycia,  terms of trade , - interpretuje indeks ubóstwa społecznego,
- wymienia podstawowe kategorie potrzeb - wyjaśnia przyczyny zró\
nicowania poziomu rozwoju
człowieka, społeczeństwa i ubóstwa w wybranych krajach świata,
- wymienia i opisuje mierniki jakości \
ycia - wyró\
nia podział na kategorie potrzeb ni\
szego i
człowieka HDI i HPI, wy\
szego rzędu, podaje stosowne przykłady,
- porównuje poziom rozwoju społeczeństwa i - interpretuje dane statystyczne dotyczące analfabetyzmu na
ubóstwa w wybranych krajach świata, świecie i wykazuje jego związek z poziomem rozwoju
- wyró\
nia podstawowe potrzeby człowieka i odnosi społeczno-gospodarczego,
je do wybranych regionów świata, - analizuje przyczyny zró\
nicowania warunków \
ycia
- wymienia choroby dominujące w kręgach ubóstwa człowieka w wybranych regionach świata.
i ich społeczne skutki,
- opisuje cele międzynarodowej akcji  Adopcja
serca .
18