Czas. Stomatol., 2009, 62, 12, 974-991
© 2009 Polish Dental Society
http://www.czas.stomat.net
Z H I S T O R I I S T O M A T O L O G I I
Leczenie złamań żuchwy  przegląd metod od
starożytności do czasów współczesnych
Treatment of mandibular fractures  review of methods
from antiquity to the present
Michał Zmorzyński, Hubert Wanyura, Zygmunt Stopa
Z Kliniki Chirurgii Czaszkowo-Szczękowo-Twarzowej WUM
Kierownik Kliniki: prof. zw. dr hab. med. H. Wanyura
Summary Streszczenie
Introduction: A variety of injuries have always Wstęp: rozwojowi cywilizacji towarzyszyły zawsze
accompanied the progress of civilization, różnorodne urazy, z których konsekwencjami czło-
consequences of which people had to deal with. wiek musiał się zmierzyć.
Aim of the study: To describe procedures in the Cel pracy: na podstawie piśmiennictwa oraz wła-
treatment of fractures of the lower jaw from ancient snych doświadczeń opisano sposoby postępowania
times to the present day on the basis of literature and w leczeniu złamań żuchwy od czasów starożytnych,
own experience. aż do współczesności.
Discussion: Mandibular fractures were already Omówienie: złamania żuchwy leczono już w staro-
treated in antiquity. It was Hippocrates who żytności. Hipokrates zwrócił uwagę na możliwość
observed the possibility of involving the patient s wykorzystania uzębienia pacjenta w leczeniu złama-
teeth in the treatment of fractured jaws. Such modus nej żuchwy. Ustalony przez niego kanon postępowa-
operandi established by Hippocrates was in use nia obowiązywał aż do czasów nowożytnych. W XIX
until modern times. In the 19th century, orthopedic w. w leczeniu złamań żuchwy prym wiodły metody
and conservative methods in the treatment of jaw ortopedyczno-zachowawcze. Wprowadzenie przez
fractures were routinely applied. Introduction of Williama Mortona w 1846 r. znieczulenia ogólne-
general anesthesia by William Morton in 1846, go zmieniło na zawsze oblicze chirurgii. Mimo że
forever changed the face of surgery. Although the pierwsze próby osteosyntezy były wykonane pod
first attempts at osteosynthesis were performed by koniec XIX wieku, to dopiero ponad 50 lat póz
niej
the end of the 19th century, it was more than 50 years Bigelow opisał śrubki i płytki do osteosyntezy wy-
later that Bigelow described the screws and plates konane ze stopu kobaltowo-chromowo-molibdeno-
made of an alloy of cobalt-chromium-molybdenum wego (vitallium). Dało to początek nowoczesnym,
(vitallium) for osteosynthesis. This gave rise to chirurgicznym metodom nastawiania i zespalania
modern surgical methods of repositioning and odłamów złamanej żuchwy.
osteosynthesis of fractured jaw fragments. Podsumowanie: trwają i nadal trwać będą prace
Conclusion: Research will continue to introduce nad wprowadzaniem coraz lepszych i pewniejszych
better and more reliable methods of treatment of sposobów leczenia złamań żuchwy. Dzięki rozwojo-
mandibular fractures. With the development of wi inżynierii materiałowej oraz technik komputero-
material engineering and computer technology, wych stale doskonalone są minipłytki oraz oprzyrzą-
microplates and instrumentation used for dowanie służące do zespalania złamań żuchwy.
ostheosynthesis of the lower jaw fracture are being
KEYWORDS: HASA
A INDEKSOWE:
history, fracture of the mandible, treatment historia, złamanie żuchwy, leczenie
974
2009, 62, 12 Leczenie złamań żuchwy
Wstęp Zachodniorzymskiego. Był to okres rozkwi-
tu oraz upadku wielu cywilizacji i kultur.
Obrażenia szkieletu kostnego twarzy, a w Epokę charakteryzowało powstanie kultury
szczególności złamania żuchwy, należały do europejskiej i chrześcijaństwa. W starożytno-
częstych skutków urazów, którym ulegał czło- ści nastąpił znaczny postęp w rozwoju umie-
wiek od zarania dziejów. Jednak wraz z po- jętności oraz edukacji człowieka. W rezultacie
stępującym rozwojem cywilizacji zmieniał doprowadziło to do powstania wielu różnych
się charakter urazów, a tym samym zakres i wynalazków, takich jak np. koło bądz
kom-
rozległość obrażeń części twarzowej czaszki. pas.
Leczenie złamań żuchwy stanowiło wyzwa- Pierwsze wzmianki o leczeniu złamań znaj-
nie dla medyków już w czasach starożytnych. dujemy w zapisie klinowym kodeksu powstałe-
Wprowadzone wówczas metody zaopatrywa- go w czasach Hammurabiego (prawdopodob-
nia złamań żuchwy stały się podstawą ich le- nie 1728-1686 r. p.n.e.). Ten twórca Imperium
czenia w następnych epokach. Babilońskiego dosyć jednoznacznie określał,
Dzięki ciągłemu doskonaleniu sposobów le- że  jeśli lekarz nastawi złamaną kość pacjen-
czenia złamań żuchwy znacznie polepszyło się ta, albo wyleczy jego wnętrzności, pacjent po-
rokowanie - od wysokiej śmiertelności w cza- winien zapłacić 5 szekli srebra [cyt. wg 32].
sach starożytnych, do niemal stu procentowej Leczenie w tamtych czasach wiązało się jed-
wyleczalności współcześnie. Postęp, jaki do- nak z pewnym ryzykiem dla lekarza, albowiem
konał się w leczeniu złamań kości części twa- dalej można przeczytać :  Jeżeli rana wykona-
rzowej czaszki, a w szczególności żuchwy, za- na nożem z brązu przez lekarza doprowadzi do
leżał niewątpliwie od pomysłów wielu wybit- śmierci pacjenta, wówczas rękę lekarza należy
nych osób, które posiadły wiedzę zarówno z odciąć [cyt. wg 32].
zakresu medycyny jak i biomechaniki. Wydaje Mniej drastyczny wydaje się być papirus
się, że historyczne przypomnienie stosowa- odczytany przez sir Edwina Smitha, który był
nych, na przestrzeni wieków, sposobów lecze- prawdopodobnie dziełem chirurga wojskowe-
nia złamań żuchwy jest istotne dla zrozumie- go żyjącego na początku XVII w. p.n.e. [1,
nia postępu dokonującego się w zaopatrywa- 18, 32]. Dokument zawierał usystematyzowa-
niu tych złamań, bowiem poznanie historii jest ne opisy urazów różnych części ciała, w tym
kluczem do zgłębienia teraz
niejszości. również żuchwy. Autor zwracał uwagę na to-
warzyszące złamaniom żuchwy objawy, tj. ból,
Cel pracy obrzmienie czy niemożność spożywania po-
karmów [cyt. wg 31]. W przypadku pojedyn-
Celem pracy było opisanie sposobów lecze- czych złamań żuchwy zalecano unieruchomie-
nia złamań żuchwy oraz zmian, jakie dokonały nie za pomocą nasączonych w miodzie i białku
się w koncepcji ich leczenia, od czasów staro- bandaży, które pierwotnie stosowano do bal-
żytnych, aż do współczesności. samowania zwłok. W przypadku wieloodła-
mowych złamań żuchwy odstępowano od le-
Starożytność czenia i chory najczęściej umierał z powodu
Przyjmuje się, że początek tego okresu uogólnionego zakażenia (ryc. 1).
przypada na 3500 rok p.n.e., zaś końcem jest W czasach starożytnych związek religii i
476 rok n.e., czyli moment upadku Cesarstwa medycyny był bardzo silny. W okresie helle-
975
M. Zmorzyński i in. Czas. Stomatol.,
Ryc. 2.  Wiązanie ósemkowe - unieruchomienie
Ryc. 1. Fragment papirusu odczytanego przez sir
Edwina Smitha opisujący chorego z ciężkim złama- złamanej żuchwy za pomocą złotych, miedzianych
lub lnianych nici przeplatanych pomiędzy sąsiadują-
niem żuchwy powikłanym stanem zapalnym [cyt. wg
cymi ze szczeliną złamania zębami. Sposób zapropo-
32].
nowany przez Hipokratesa (ze zbiorów własnych).
nistycznym powstały świątynie Asklepiosa, w pedia  Artes , której autor Aulus Cornelius
których pomocnicy kapłanów zapewniali po- Celsus (25 r.p.n.e - 50 r.n.e.) zawarł ówczesną
moc medyczną. Jednemu z nich w 460 roku wiedzę medyczną w ośmiu tomach. Ostatni
p.n.e. urodził się syn Hipokrates [1, 16, 28, 32]. tom był poświęcony złamaniom żuchwy [cyt.
Hipokrates znany był z pragmatycznego, nie- wg 31]. Celsus odwoływał się do sposobu za-
mal mechanicznego podejścia do medycyny, opatrywania złamań zaproponowanego przez
zaś mniejszą wagę przypisywał roli bogów w Hipokratesa. Zamiast złotych, czy miedzia-
procesie leczenia:  Ludzie nie chwalą dziś zu- nych nici proponował wykorzystanie sznur-
pełnie wielkich czynów medycyny. Przypisują ka splecionego z końskiego włosia. Opieka
je bogom. Ale kiedy natura spowoduje śmierć chorego po unieruchomieniu złamania obej-
chorego mimo leczenia, wtedy ludzie obwinia- mowała także wcieranie w skórę okolicy linii
ją lekarza i w tym przypadku zapominają o bo- przełomu wina, oleju oraz mąki [28]. Celsus
gach [cyt.wg 14]. Hipokrates opisał sposoby zabraniał pacjentom mówić i nakazywał dietę
unieruchomienia złamanej żuchwy po uprzed- półpłynną przez wiele dni [33].
niej jej repozycji. Jako pierwszy zastosował
 wiązanie ósemkowe (ryc. 2). Używał zło- Średniowiecze
tych, miedzianych lub lnianych nici przepla- Za poczÄ…tek epoki uznano 476 r.n.e., na-
tanych pomiędzy sąsiadującymi ze szczeliną tomiast jej koniec był związany z upadkiem
złamania zębami [7]. Hipokrates zalecał do- Konstantynopola (1453 r.) lub  według nie-
datkowo stabilizację nastawionych odłamów których historyków  odkryciem Ameryki
za pomocą szerokich, skórzanych pasów przy- przez Kolumba (1492 r.). W Europie Wieki
klejonych do skóry w okolicy złamanych frag- Średnie nierozerwalnie związane były z roz-
mentów żuchwy [14, 32]. wojem chrześcijaństwa. Powstały wówczas
Z czasów starożytnych pochodzi encyklo- pierwsze uniwersytety, w tym również me-
976
2009, 62, 12 Leczenie złamań żuchwy
dyczne. W średniowieczu pojawiło się wiele dalizm został stopniowo wyparty przez ka-
myśli i poglądów filozoficznych. pitalizm. Duży wpływ na kulturę europejską
We wczesnym średniowieczu, około 500 r. miały wielkie odkrycia geograficzne, takie jak
żył indyjski chirurg Sushruta Samhita, który odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba
zalecał zewnątrzustne przymocowanie szyn (1492 r.), wyprawy Vasco da Gamy, czy też
bambusowych w celu unieruchomienia zła- opłynięcie ziemi przez Ferdynanda Magellana
manej żuchwy [cyt. wg 28]. Używał do tego (1519  1521 r.).
bandaży nasączonych mieszanką mąki i kle- Tak w przypadku odkryć geograficznych,
ju. W czasach średniowiecza silny sprzeciw jak też w medycynie nie brakowało pionie-
kościoła dotyczący wykonywania przez me- rów, wprowadzających nowe koncepcje lecze-
dyków krwawych zabiegów spowodował roz- nia. To właśnie w epoce nowożytnej Ambroise
kwit medycyny jarmarcznej. Wiele procedur Paré stworzyÅ‚ kanony chirurgiczne stanowiÄ…ce
chirurgicznych, w tym również nastawienie podstawę dzisiejszej chirurgii. Zalecał on unie-
i unieruchomienie złamań żuchwy, wykony- ruchomienie złamanej żuchwy za pomocą pro-
wał golibroda [12]. Obowiązywały wówczas cy bródkowej wykonanej z twardej skóry [cyt.
kanony ustalone jeszcze w czasach starożyt- wg 31]. Jako jeden z pierwszych, Fabricius
nych. Po wykonaniu repozycji odłamy unie- Hildamus (1560-1634) zastosował szyny na-
ruchamiano poprzez połączenie sąsiadujących zębne w traumatologii szczękowo-twarzo-
ze szparą złamania zębów za pomocą drucia- wej. Dla lepszej stabilizacji odłamów Bunon
nej ligatury. Dodatkowo żuchwę stabilizowano w 1743 r. [cyt. wg 28] wykorzystał sztywną,
stosując różnorodne kombinacje bandaży oka- dowiązaną do zębów nićmi szynę wykonaną
lających bródkę, potylicę i czoło. z kości słoniowej. W poszukiwaniu sposobu
Pierwsza europejska szkoła medyczna po- mocnego unieruchomienia fragmentów złama-
wstała w Salermo (Włochy). W 1275 roku nej żuchwy Chopart i Desault [28] w 1779 r.
Gugliemo Salicetti w dziele pt.  Praxeos opracowali zewnątrzustne urządzenie składa-
Totius Medicinae szczegółowo opisał zasady jące się z dwóch płytek połączonych ze sobą
leczenia złamań żuchwy, które były zbieżne z śrubą. Jedna płytka usytuowana była na dol-
poglądami Hipokratesa [32]. W jednym z ko- nym łuku zębowym, natomiast druga pod dol-
lejnych wydań dzieła G. Salicettiego w 1492r. nym brzegiem żuchwy. Rutenik [31] w 1799 r.
pojawiła się wzmianka o łączeniu drutem zę- dodatkowo zastosował czepiec połączony z
bów górnych z dolnymi, co należy uznać za dolną płytką za pomocą gumowego wycią-
pierwszy opis unieruchomienia międzyszczę- gu. Kolejne modyfikacje opisanego urządzenia
kowego. Metoda ta zapomniana przez ponad wprowadzili Lonsdale w 1833 r. oraz Hartig i
400 lat została przywrócona dopiero w 1886 Grebber [32] w 1840 r. (ryc. 3).
roku przez Gilmera [cyt. wg 32] Pod koniec epoki nowożytnej podjęto pierw-
sze próby otwartej repozycji i unieruchamiania
Nowożytność odłamów żuchwy. Jednym ze śmiałków, który
Koniec średniowiecza zapoczątkował nową odważył się leczyć złamania żuchwy chirur-
epokę, która trwała do połowy XIX w. (Wiosna gicznie był Roger (1825 r.) [28]. Początkowo
Ludów  1848r.). Jest to okres wielkich prze- złamane fragmenty żuchwy zespalano nićmi
mian przemysłowych oraz zmian systemów jedwabnymi. Próbowano również stosować
ekonomicznych. Początkowo panujący feu- ścięgna wołowe, zaś póz
niej druty stalowe.
977
M. Zmorzyński i in. Czas. Stomatol.,
Opisana technika jest nadal przydatna do
ustabilizowania w jamie ustnej szyn Webera
u dzieci bÄ…dz
płyt laboratoryjnych w przypad-
ku częściowo bezzębnej żuchwy (ryc. 5 a, b).
Z kolei Buck zaproponował w 1847 r. zespo-
lenie odłamów żuchwy za pomocą szwu kost-
nego. Przewlekł drucianą ligaturę pomiędzy
otworami wykonanymi w sÄ…siedztwie szcze-
liny złamania. Kolejne modyfikacje takiego
szwu kostnego za pomocą podwójnej ligatury
(Rose), czy też zastosowanie tzw. szwu ósem-
kowego (Raas) dodatkowo zwiększały stabil-
ność odłamów [28].
Początki chirurgicznego leczenia złamań żu-
chwy były okupione dużym cierpieniem pa-
cjentów z uwagi na brak znieczulenia ogólne-
go, a także częste infekcje po zabiegach, gdyż
nie odkryto jeszcze antybiotyków. Dopiero
odkrycie przez Horacego Wellsa, a następ-
nie wprowadzenie przez Williama Mortona w
1846 r. [28]. znieczulenia ogólnego pozwoliło
na szybki rozwój chirurgii, w tym również chi-
rurgii szczękowej. Finezja i dokładność zabie-
Ryc. 3. Ilustracja urzÄ…dzenia opracowanego przez
gów nie były już ograniczone czasem ich trwa-
Choparta i Desaulta, a następnie zmodyfikowanego
nia, zaś medycyna wkroczyła w nową epokę.
przez Hartiga i Grebbera, służącego do unierucho-
mienia złamań żuchwy [cyt. wg 32].
Współczesność
Baudens w 1840 r. do unieruchomienia sko- Historycy przyjmują że jest to epoka obej-
śnego złamania żuchwy wykorzystał tzw. szew mująca okres od Wiosny Ludów (1848 r.) do
okolny, który zakładał za pomocą specjalnej, dnia dzisiejszego. Jest to okres burzliwy w hi-
grubej igły (ryc. 4a, b, c, d) [32]. Igłę wkłuwał storii. Nie tylko czas wojen i rewolucji, lecz
pod dolny brzeg żuchwy i wyprowadzał w dnie również szybkiego rozwoju nauki oraz prze-
jamy ustnej. Do światła igły wsuwał od dołu mysłu. Współczesna medycyna w ciągu 150
ligaturę drucianą tak, aby jej koniec wystawał lat osiągnęła poziom, o jakim nie śnili lekarze
w jamie ustnej właściwej. W dalszej kolejno- poprzednich epok.
ści delikatnie wycofywał igłę wraz z obecną Odważne próby chirurgicznego leczenia zła-
w jej wnętrzu ligaturą i  nie tracąc kontaktu z mań żuchwy, podjęte jeszcze w epoce nowo-
kością  przesuwał pod dolnym brzegiem żu- żytnej, zostały początkowo potraktowane z du-
chwy, po to aby wyprowadzić ligaturę w dol- żym dystansem, ze względu na liczne niepo-
nym sklepieniu przedsionka jamy ustnej. Oba wodzenia i powikłania. Stąd nastąpił gwał-
końce ligatury skręcał uzyskując zbliżenie i towny rozwój zachowawczo-ortopedycznych
unieruchomienie odłamów. technik leczenia złamań żuchwy. W drugiej
978
2009, 62, 12 Leczenie złamań żuchwy
Ryc. 4. Sposób zakładania szwu okolnego (strzałki pokazują kierunek igły); a  igła, w której wnętrzu znaj-
duje się ligatura druciana jest wkłuwana pod dolnym brzegiem żuchwy, b  następnie igła jest przeciągana
wzdłuż przyśrodkowej powierzchni trzonu żuchwy i wykłuwana w dnie jamy ustnej, c  igłę wraz z obecną
w jej wnętrzu ligaturą wycofuje się i, nie tracąc kontaktu z kością, przesuwa pod dolnym brzegiem żuchwy,
d  igłę wykłuwa się w sklepieniu dolnym przedsionka jamy ustnej, a z jej wnętrza wyjmuje się drugi koniec
ligatury (ze zbiorów własnych).
Ryc. 5; a - model - szyna Webera służąca do unieruchomienia złamań żuchwy u dzieci z uzębieniem mlecznym,
b  szyna laboratoryjna stosowana u pacjentów z częściowymi brakami uzębienia (ze zbiorów własnych).
979
M. Zmorzyński i in. Czas. Stomatol.,
połowie XIX w. obowiązki leczenia złamań twarzali, zaprojektowane przez siebie urzą-
żuchwy w znacznym stopniu przejęli od chi- dzenia z kauczuku. Jednak z czasem zostały
rurgów dentyści, albowiem sukces leczenia one wyparte przez szyny wykonane z miedzi,
zależał wówczas od umiejętności stosowania stopów stali, cyny, srebra bądz
aluminium.
różnego rodzaju szyn nazębnych. Pojawiły Spośród wielu szyn i aparatów używanych
się szyny wykonane na modelach laboratoryj- do unieruchamiania żuchwy należy chrono-
nych, jak również aparaty wykonywane i do- logicznie wymienić: szynę Hammonda (1871
stosowywane bezpośrednio do łuków zębo- r.) [16], Sauera (1890 r.) czy też aparat Anglea
wych chorego. (1890 r.) [1].
Hamilton [1] w 1855 r. wprowadził szy- Pod koniec XIX wieku stwierdzono, że unie-
nę, wykonaną w warunkach klinicznych z gu- ruchomienie złamanej żuchwy do szczęki daje
taperki. Trzy lata póz
niej Heyward obmyślił lepsze i pewniejsze wyniki leczenia. Gilmer w
sztywną, metalową szynę wytwarzaną na mo- 1886 r. połączył ze sobą górne zęby z odpowia-
delu laboratoryjnym. Taki model odzwiercie- dającymi im dolnymi używając miedzianego
dlający złamaną część zębodołową żuchwy drutu. Stąd powstał sztywny wyciąg międzysz-
był przecinany w miejscu złamania. Następnie czękowy [1, 18]. Z kolei ten sposób unieru-
fragmenty modelu łączono ze sobą po to, aby chomienia został ulepszony przez Olivera w
odtworzyć prawidłowy, uprzednio istnieją- 1910 r., który na końcu dowiązanych do zę-
cy u pacjenta łuk zębowy. Dopiero na tak bów ligatur wyginał pętle. Metodę zmodyfi-
przygotowanym modelu wykonywano szynę kowali następnie Eby (1920 r.) i Ive (1922 r.)
Hamiltona [1]. [cyt. wg 32].
Oprócz ww. powstało wiele innych szyn i Na szczególną uwagę zasługują aluminio-
aparatów służących do unieruchomienia zła- we szyny zaprojektowane w 1915 r. przez
manych fragmentów żuchwy. Najczęściej kijowskiego lekarza Tiegersteadta [31, 37].
nazywano je nazwiskami ich twórców. Zastosował on doginany odręcznie, bezpo-
Początkowo lekarze tacy jak Weber w 1861 średnio przy pacjencie, aluminiowy drut, któ-
r. (ryc. 5a) czy Gunning w 1866 r. (ryc. 6) wy- ry przymocowywał do zębów za pomocą sta-
lowych ligatur. W przypadku unieruchomienia
jednoszczękowego pacjentowi zakładał gładki
drut aluminiowy, natomiast w razie koniecz-
ności unieruchomienia międzyszczękowego
do zębów obu łuków zębowych dowiązywał
za pomocÄ… ligatur specjalnie przygotowane
aluminiowe szyny mające wygięte w odstę-
pach co 10-15 mm pętle. Między pętlami gór-
nej i dolnej szyny rozpinał gumowe pierście-
nie tworzące elastyczny wyciąg międzyszczę-
kowy (ryc. 7). Ten prosty i skuteczny sposób
unieruchomienia złamanej żuchwy, zapropo-
Ryc. 6. Model  szyna Guninga w modyfikacji Porta
nowany przez Tiegersteadta przetrwał do dnia
 stosowanej do zachowawczo-ortopedycznego
dzisiejszego i jest nadal z powodzeniem sto-
leczenia bezzębnych pacjentów (ze zbiorów wła-
snych).
sowany.
980
2009, 62, 12 Leczenie złamań żuchwy
Wraz z rozwojem cywilizacji oraz techno- klamrami mocowanymi pod dolnym brzegiem
logii medycznych w XX w. wzrosło zainte- złamanej żuchwy i stabilizującymi odłamy jak
resowanie chirurgicznym leczeniem złamań w imadle.
żuchwy, umożliwiającym anatomiczne usta- Zasadą współczesnej traumatologia szczę-
wienie odłamów oraz szybki powrót pacjen- kowo-twarzowej jest idea chirurgicznego na-
ta do zdrowia. Na początku XX wieku Martin stawienia i następnie ustalenia odłamów kost-
Kirschner [36] wprowadził do praktyki kli- nych za pomocą osteosyntezy. Pierwszą płyt-
nicznej metodę leczenia złamań kości długich. kę do osteosyntezy zaprojektował i użył sir
Polegała ona na przezskórnym wprowadzeniu William Lane ponad 100 lat temu [33]. Jego
wzdłuż długiej osi kości metalowego pręta pomysł wyprzedził jednak możliwości ów-
unieruchamiającego oba złamane fragmenty czesnej medycyny. Nierozwiązany był wów-
kostne [34, 49]. Ten sposób unieruchomienia czas problem biozgodności użytych do zespo-
zaadoptował do leczenia złamań żuchwy Ipsen lenia materiałów oraz opanowania zakażenia
w 1928 r. [31]. rozwijającego się często w miejscu złamania.
W czasie II wojny światowej popularny stał Wassmund w 1927 r. zespolił złamaną żuchwę
się sposób stabilizowania odłamów żuchwy srebrną blaszką, zaś Bigelow w 1943 r. opisał
zaproponowany przez Ginesteta w 1936 roku śrubki i płytki do osteosyntezy wykonane ze
(ryc. 8) [13]. W odłamy przezskórnie wpro- stopu kobaltowo-chromowo-molibdenowego
wadzano stalowe groty, które zewnątrzustnie (vitallium) [2, 8].
łączono ze sobą sztywnym prętem. Bardzo Postępująca od czasów II wojny świato-
podobny aparat do zewnętrznego unierucho- wej mechanizacja przemysłu oraz szybki roz-
mienia złamanej żuchwy wprowadzili Roger i wój transportu, z jednej strony wpłynęły po-
Anderson w tym samym okresie. ModyfikacjÄ…
aparatu Ginesteta było urządzenie zaprojekto-
wane przez radzieckiego lekarza  Rudko [31],
który dodatkowo połączył groty śródkostne z
Ryc. 7. Szyny nazębne Tiegersteadta połączone pro- Ryc. 8. Aparat do zewnątrzustnego unieruchomienia
stym, elastycznym wyciągiem międzyszczękowym. złamania żuchwy za pomocą przezskórnie wprowa-
Stosowane do dnia dzisiejszego w zachowawczo-or- dzonych w odłamy stalowych grotów, które następ-
topedycznym leczeniu złamań żuchwy (ze zbiorów nie łączono zewnątrzustnie sztywnym prętem [cyt.
własnych). wg 13].
981
M. Zmorzyński i in. Czas. Stomatol.,
zytywnie na modernizacjÄ™ medycyny, zaÅ› z
drugiej były przyczyną powstania niespoty-
kanych dawniej, złożonych urazów pociąga-
jących za sobą ciężkie morfologiczno-czyn-
nościowe i estetyczne następstwa. Odkrycie
pierwszego antybiotyku  penicyliny przez
Aleksandra Fleminga w 1928 r., doskonale-
nie technik radiologicznych oraz rozwój ane-
stezjologii znacznie wspomogły chirurgicz-
ne sposoby leczenia następstw urazów części
twarzowej czaszki.
Wytężone badania nad osteosyntezą odła-
mów żuchwy doprowadziły w 1968 r. do wy-
nalezienia przez niemieckiego lekarza Hansa
Luhra płytki kompresyjnej (ryc. 9a) [26, 29].
Efekt kompresji czyli zbliżenia odłamów uzy-
skiwano dzięki zastosowaniu stożkowych śrub
i odpowiadających im kształtem otworów wy-
konanych w płytkach do osteosyntezy. Śruby
były wprowadzane w otwory blisko zewnętrz-
nego zarysu otworu, co zapewniało efekt zbli-
żania się do siebie odłamów (kompresji) w
czasie dokręcania śrub (ryc. 9b). Luhr wraz
Ryc. 9; a  płytka kompresyjna służąca do oste-
z grupą szwajcarskich naukowców, m. in. z
osyntezy złamań żuchwy [cyt. wg 26], b  ilustracja
Berndem Spiesslem na czele wprowadził płyt-
przedstawiająca ideę kompresji: odłamy zbliżają się
ki kompresyjne do rutynowego leczenia zła-
do siebie dzięki ekscentrycznemu wprowadzeniu śrub
mań żuchwy.
o stożkowych główkach (ze zbiorów własnych).
Nieocenione w rozwoju traumatologii żu-
chwy okazały się badania Champyego i
Lodiego [4], którzy w sposób matematyczny
określili przebieg linii naprężeń powstających
w żuchwie, w czasie działania fizjologicznych
sił żucia. Pozwoliło to na ustalenie optymal-
nego pod względem mechanicznym miejsca
umocowania płytek. Pierwsze płytki do oste-
osyntezy były grube i szerokie co utrudnia-
ło ich założenie oraz determinowało zewną-
trzustny dostęp do złamanej żuchwy.
Michelet i wsp. [27] w 1973 r. opisali wyko-
rzystanie niewielkich rozmiarów płytek, stając
Ryc. 10. Zdjęcie śródoperacyjne - minpłytka unie-
siÄ™ tym samym pionierami osteosyntezy mi-
ruchamiająca zreponowane odłamy kostne trzonu
nipłytkowej (ryc. 10). Od tego czasu powsta- żuchwy (ze zbiorów własnych).
982
2009, 62, 12 Leczenie złamań żuchwy
ło wiele modyfikacji minipłytek, choć nadal cenia kontaktu pomiędzy powierzchnią zła-
trwają badania nad wprowadzaniem nowych manego wyrostka a gałęzią żuchwy. Jednak
materiałów. Oprócz wszechobecnego tytanu, zaproponowane przez nich działania leczni-
stosowane są płytki resorbowalne (np. płytki cze ograniczały się tylko do prób manualnego
polilaktydowe) [38, 50]. nastawienia odłamów, bez wykonywania za-
Na przestrzeni dziejów znacznie zmieniły biegu chirurgicznego i zwykle okazywały się
się poglądy na temat leczenia złamań żuchwy. nieskuteczne.
Początkowo panujące metody ortopedyczno- Na początku XX w. metodą z wyboru stało
-zachowawcze ustąpiły miejsca chirurgiczne- się unieruchomienie złamań wyrostków sta-
mu leczeniu [30]. Nowoczesne metody chirur- wowych za pomocą wyciągu międzyszczęko-
giczne pozwalają na prawidłowe ustawienie wego. Niestety metoda ta, mimo że stosowana
oraz stabilne unieruchomienie przemieszczo- do dziś, okazała się nieskuteczna w przypad-
nych odłamów. Domeną współczesności jest kach znacznego przemieszczenia głowy żu-
fakt, że czas stał się cennym towarem. Stąd chwy oraz skrócenia jej gałęzi, co pociągało za
szybki powrót do zdrowia i możliwość konty- sobą zaburzenia zgryzowe. Stąd coraz częściej
nuowania codziennych czynności jest głów- zaczęto wykorzystywać techniki chirurgiczne.
nym argumentem w wyborze metody leczni- Po raz pierwszy chirurgicznÄ… metodÄ™ repozy-
czej. Obecnie stosowane chirurgiczne meto- cji złamanego wyrostka kłykciowego żuchwy
dy leczenia złamań żuchwy nie tylko skracają opisał Silverman w 1925 r. [35] i  co ciekawe
czas rekonwalescencji pacjentów, lecz przede  stosował on dostęp wewnątrzustny. Od tego
wszystkim umożliwiają im szybki powrót do czasu próby chirurgicznego leczenia złamań
pełnej aktywności zawodowej i społecznej. wyrostków stawowych żuchwy podejmowało
Z kolei czasy współczesne wymagają od wielu lekarzy. Najczęściej stosowano zewną-
chirurgów poszukiwania jak najmniej inwazyj- trzustne dojście chirurgiczne, które dawało do-
nych technik chirurgicznych. Wprowadzanie bry wglÄ…d w pole operacyjne, lecz pozostawia-
nowych narzędzi oraz metod w medycynie ło widoczną bliznę i zawsze łączyło się z ryzy-
umożliwiło w wielu przypadkach rezygnację kiem uszkodzenia nerwu twarzowego.
z zewnątrzustnego dostępu, pozostawiające- Kolejno opisywano następujące cięcia skór-
go widoczną, pozabiegową bliznę, na rzecz ne: podżuchwowe (Wassmund w 1927 r.),
wewnątrzustnego dojścia chirurgicznego [42, przyduszne (Thoma w 1945 r.) [40], zażu-
43]. chwowe (Ginestet w 1963 r.) [13], skroniowe
Opisane powyżej kierunki rozwoju w trau- (Cadenat w 1983 r.) [3] oraz zauszne (Ivy w
matologii szczękowo-twarzowej wspania- 1970 r.) [18].
le obrazuje zmiana, jaka dokonała się w po- Każde z powyższych cięć jest do dnia dzisiej-
dejściu do leczenia złamań wyrostków sta- szego stosowane w klinikach chirurgii szczę-
wowych żuchwy. Początkowo leczenie zła- kowo-twarzowej na całym świecie. Jednak na
mań wyrostków kłykciowych żuchwy było podstawie własnych, wieloletnich doświad-
wyłącznie zachowawcze, gdyż obawiano się czeń oraz poglądów reprezentowanych przez
porażenia n.VII, który skutecznie chronił do innych autorów wynika, że spośród ww. dojść
nich dostępu. Jednak wielu autorów, takich jak chirurgicznych, cięcie zażuchwowe jest jed-
Desault (1805 r), czy Boyer (1805 r.) [cyt. wg nym z lepszych zewnątrzustnych dojść chirur-
40], już wówczas podkreślało rolę przywró- gicznych do wyrostka kłykciowego żuchwy
983
M. Zmorzyński i in. Czas. Stomatol.,
[45, 46]. Oprócz bezpośredniego dostępu i [20, 21]. Ostateczny głos w sporze czy złama-
oceny wzrokiem przemieszczonych odłamów nia wyrostków stawowych żuchwy leczyć za-
jest ono stosunkowo bezpieczne dla gałęzi ner- chowawczo-ortopedycznie, czy chirurgicznie
wu twarzowego (ryc. 11). zajął Ellis [10, 11].W cyklu dziewięciu arty-
kułów dotyczących leczenia złamanych wy-
rostków kłykciowych udowodnił wyższość le-
czenia chirurgicznego nad zachowawczym w
większości spornych przypadków, gdzie było
możliwe zastosowanie obu metod.
Obecnie trwajÄ… prace nad doskonaleniem
technik endoskopowych mających coraz więk-
sze zastosowanie w leczeniu złamań wyrost-
ków kłykciowych żuchwy [15, 23] (ryc. 12).
Pierwsze doniesienia dotyczące leczenia zła-
mań wyrostków kłykciowych żuchwy z asy-
stą endoskopową przedstawił Lee w 1998 roku
Ryc. 11. Podkłykciowe niskie złamanie wyrostka sta-
[24]. Dotychczas opisano dostępy wewnątrz-
wowego żuchwy  dojście zażuchwowe (ze zbiorów
ustne, zewnÄ…trzustne oraz Å‚Ä…czone (wewnÄ…trz
własnych).
i zewnÄ…trzustne).
Zmieniały się także sposoby unierucho-
mienia odłamów, począwszy od zespolenia
szwem kostnym [45, 46], poprzez użycie dru-
tu Kirschnera (1985 r.) [39], a następnie śrub
zakotwiczajÄ…cych  anchor skrew (Krenkel
1986 r.) [cyt.wg 34], aż do zastosowania oste-
osyntezy minipłytkowej (Koberg 1978 r.) [11,
19].
Przez wiele lat zachowawczo-ortopedyczne
metody leczenia złamań wyrostków kłykcio-
wych żuchwy były uważane za złoty standard
Ryc. 12. Endoskopowy obraz zespolonego wyrostka
[6, 9, 17, 25, 44]. Jednak stopniowo zaczęto
stawowego żuchwy z użyciem minipłytki tytanowej
więcej uwagi poświęcać chirurgicznym meto-
(ze zbiorów własnych).
dom leczenia złamań wyrostków kłykciowych
żuchwy [30]. Pozytywne opinie o chirurgicz- W Klinice Chirurgii Szczękowo-Twarzowej
nym leczeniu wyrostków kłykciowych głosili WUM chirurgiczne leczenie złamań wyrost-
tacy autorzy, jak: Cheynet [5], Krankel [22], ków stawowych z asystą endoskopu wykonuje
Eckelt [9], Silvennoinen [34]. Również polscy się od 2005 roku [47]. Dotychczas tą metodą
chirurdzy szczękowi, jak np. Tadeusz Korzon, leczono 73 chorych. Niewątpliwą zaletą pre-
widzÄ…c zalety leczenia chirurgicznego wyrost- ferowanego w klinice wewnÄ…trzustnego do-
ków stawowych, podejmowali próby stabil- stępu chirurgicznego z asystą endoskopu jest
nej osteosyntezy z dojścia zewnątrzustnego zredukowanie do minimum ryzyka uszkodze-
984
2009, 62, 12 Leczenie złamań żuchwy
nia nerwu twarzowego, a także brak widocz- nia dla sztywnego (druciane ligatury) bądz
ela-
nych blizn pooperacyjnych. Chociaż techni- stycznego (gumowe pierścienie) międzyszczę-
ki endoskopowe wymagajÄ… specjalistycznego kowego wyciÄ…gu. Nieskomplikowana i szybka
oprzyrządowania oraz biegłości chirurgicznej, procedura zakładania, dobra tolerancja przez
wydaje się że mogą one stać się w przyszłości chorych powodują, że TIB zdobywają coraz
złotym standardem postępowania w leczeniu większą popularność wśród chirurgów szczę-
nie tylko złamań wyrostków stawowych, lecz kowo-twarzowych, którzy na co dzień stosują
również innych schorzeń głowy i szyi. unieruchomienie międzyszczękowe.
Wielkie odkrycia medycyny, jak znieczu-
Podsumowanie lenie ogólne (William Morton w 1846 r.), pe-
nicylina (Alexander Flaming w 1928 r.), czy
Zarówno autorzy starożytni, jak i współ- też promieniowanie rtg (Roentgen w 1895 r.)
cześni byli zgodni co do zasady unierucho- na zawsze zmieniły oblicza specjalności za-
mienia złamań żuchwy po uprzedniem nasta- biegowych, w tym również chirurgii szczęko-
wieniu jej odłamów. Królujące początkowo, wo-twarzowej. Lekarze coraz chętniej sięgają
zachowawczo-ortopedyczne metody leczenia po chirurgiczne metody zaopatrywania złamań
złamań (np. opatrunki wykonane z bandaży) żuchwy. Obecnie szeroko stosowana stabilna
były często nieskuteczne i prowadziły do po- osteosynteza złamań pozwala na przywrócenie
wikłań takich, jak: brak zrostu, wytworzenie prawidłowej anatomii, morfologii, czynności i
stawu rzekomego, zapalenia, a także nierzad- estetyki szkieletu czaszkowotwarzowego.
ko do śmierci będącej następstwem wstrząsu Wysiłki wielu badaczy oraz klinicystów są
septycznego. skoncentrowane na przyspieszeniu rekonwa-
Ciągłe doskonalenie narzędzi, urządzeń oraz lescencji chorych poprzez stosowanie coraz
materiałów używanych do wewnątrz lub ze- mniej inwazyjnych, a zarazem bezpiecznych
wnątrzustnego unieruchomienia odłamów technik chirurgicznych. Prężnie rozwija się
kostnych spowodowało, że wyniki leczenia również inżynieria materiałowa zajmująca się
złamań żuchwy są obecnie bardziej przewi-
dywalne i pewniejsze. Opracowane przez
Tiegersteadta szyny nazębne są nadal często
stosowane, szczególnie w przypadku złamań
wyrostków stawowych żuchwy. Obecnie alter-
natywÄ… dla szyn Tiegersteadta w zachowawczo-
-ortopedycznym leczeniu złamanych wyrost-
ków stawowych żuchwy są TIB (Tymczasowe
Implanty Bikortykalne) [48]. Są to śruby wkrę-
cane w kość wyrostka zębodołowego szczęki
oraz część zębodołową żuchwy. Zazwyczaj
cztery TIB są wprowadzane do kości na gra-
nicy ruchomej i nieruchomej błony śluzowej
Ryc. 13. Na modelu TIB wprowadzone pomiędzy
dziąsła, pomiędzy korzeniami zębów siecz-
korzenie zębów siecznych bocznych i kłów w celu
nych bocznych oraz kłów (ryc. 13). Tak usy-
leczenia zachowawczo-ortopedycznego złamań wy-
tuowane wszczepy stanowią rodzaj rusztowa- rostka kłykciowego żuchwy (ze zbiorów własnych).
985
M. Zmorzyński i in. Czas. Stomatol.,
12. Geshwind M: Wig-maker, barber, bleeder and
opracowywaniem wytrzymałych, biozgodnych
tooth-drawer. J Hist Dent 1996, 44: 125-127.
i resorbowalnych substancji w celu stworzenia
13. Ginestet G: techniques Operatoires Chirurgie
idealnego materiału do osteosyntezy.
Stomatologique et Maxillo-Faciale. Editions
Medicales Flammarion 1963.
Piśmiennictwo
14. Hatzifotiadis D: Nauka Hipokratesa i złama-
nia żuchwy. Acta Chir Maxillofac 1988, 9:
1. Aziz S R: A history of the treatment of jaw
11-12.
fractures. J Mass Dent Soc 1993, 42: 200-
15. Haug R H, Brandt M T: Traditional versus en-
-203.
doscope - assisted open reduction with rigid
2. Bigelow H: Vitallium bone screws and appli-
internal fixation (ORIF) of adult mandibular
ances for treatment of fracture of mandible. J
condyle fractures: A reviw of the literature re-
Oral Surg 1943, 1: 131-143.
garding current thoughts on management. J
3. Cadenat H R, Cambelles F, Boutault J:
Oral Maxillofac Surg 2004, 62: 1272-1279.
Osteosynthesis of subcondylar fractures in
16. Hausamen J E: The scientific development of
the adult. J Maxillofac Surg 1983, 11: 20-32.
maxillofacial surgery in the 20th century and
4. Champy M, Lodde J P: Syntheses mandibu-
an outlook into the future. J Craniomaxillofac
laires. Localization des syntheses en function
Surg 2001, 29: 2-21.
des contraintes mandibulaires. Rev Stomatol
17. Hayward J, Scott R: Fractures of the mandi-
Chir Maxillofac 1976, 77: 971-976.
bular condyle. J Oral Maxillofac Surg 1993,
5. Cheynet F, Aldegheri A, Chossegros C,
51: 57-61.
Bourezak Z, Blanc J: La voie d abord retro-
18. Ivy R H: Post-auricular approach to mandi-
-mandibulaire dans les fractures du condyle
bular condyle. Plast Reconstr Surg 1970, 46:
mandibulaire. Rev Stomatol Chir Maxillofac
390-397.
1997, 98, 5: 288-294.
19. Koberg W, Momma W G: Treatment of fractu-
6. Dahlstrom L, Kahnberg K, Lindahl L: 15
res of the articular process by functional sta-
years follow-up on condylar fractures. Int J
ble osteosynthesis using miniaturized dyna-
Maxillofac Surg 1989, 18: 18-23.
mic compression plates. Int J Oral Surg 1978,
7. Devlin D H: A historical review of dental
7: 256-262.
and facial skeletal trauma. J Calif Dent Assoc
20. Korzon T: Zastosowanie pręta Kidschnera w
1996, 24: 29-34.
leczeniu złamań wyrostka kłykciowego żu-
8. Dingman RO, Natvig P: Surgery of Facial
chwy. Czas Stomatol 1963, XVI, 11: 897-
Fractures. Philadelphia, PA, Saunders
-901.
Company, 1964: 184-186.
21. Korzon T, Kruk J: Odległe wyniki zachowaw-
9. Eckelt U: Zugschraubenosteosynthese bei
czego leczenia złamań wyrostka kłykciowego
unterkiefergelenkfortsatzfrakturen. Dtch Z
żuchwy. Czas Stomatol 1971, XXIV, 1: 41-
Mund Kiefer Gesichts Chir 1991, 15: 51-57.
-48.
10. Ellis E, Throckmorton G: Treatment of man- 22. Krenkel C: Axial  anchor screw (lag screw
dibular condylar process fractures: biological
with biconcave washer) or  slanted-screw
considerations. J Oral Maxillofac Surg 2005,
plat for osteosynthesis of fractures of the man-
63: 115-134.
dibular condylar process. J Craniomaxillofac
Surg 1992, 20: 348-353.
11. Ellis E III, Reynolds S T, Park H S. A method
to rigidly fix high condylar fractures. Oral 23. Lauer G, Schmelzeisen R: Endoscope-assisted
Surg Oral Med Oral Pathol 1989, 68: 369- fixation of mandibular condylar process frac-
-374. tures. J Oral Maxillofac Surg 1999, 57: 36-39.
986
2009, 62, 12 Leczenie złamań żuchwy
24. Lee C, Mueller R V, Lee K, Mathes SJ: the Kirschner pin in fractures of the condyle.
Endoscopic subcondylar repair: Functional, Plast Reconstr Surg 1952, 10: 19-25.
aesthetic, and radiografic outcomes. Plast
37. Strother E A: Maxillofacial surgery in World
Reconstr Surg 1998, 102: 1434-1239.
War I: the role of the dentists and surgeons. J
25. Lindahl L: Condylar fractures of mandible Oral Maxillofac Surg 2003, 61: 943-950.
III. Position changes of the chin. Int J Oral
38. Suuronen R, Kallela I, Lindquist C:
Surg 1977, 6: 166-172.
Bioabsorbable plates and screws: Current
26. Luhr H: Zur stabilen Osteosynthese bei state of the art in facial fracture repair. J
Unterkieferfrakturen. Dtsch Zahn¨arztl Z Craniomaxillofac Trauma 2000, 6: 19-26.
1968, 23: 754-755.
39. Takenoshita Y, Oka M, Tashiro H: Surgical
27. Michelet F X, Dessus B, Benoit J P, Moll
treatment of fractures of the mandibular con-
A: Mandibular osteosynthesis without bloc-
dylar neck. J Craniomaxillofac Surg 1989,
king by screwed miniature stellite plates. Rev
17: 119-124.
Stomatol Chir Maxillofac 1973, 74: 239-245.
40. Thoma K H: Fractures and fracture disloca-
28. Mukerji R, Mukerji G, McGurk M: Mandibular
tion of the mandibular condyle: A method for
fractures: Historical perspectives. Br J Oral
open reduction and internal wiring and one
Maxillofac Surg 2006, 44: 222-228.
for skeletal fixation with a report of 32 cases.
J Oral Surg 1945, 3: 3-57.
29. Perren S M R M, Steinemann S, Mueller M
E, Allgower M: A dynamic compression pla- 41. Tassen A, Lamberg MA: Transosseous wi-
te. Acta Orthop Scand 1969, 125 (Suppl. I):
ring in the treatment of condyle fractures of
29-33.
the mandible. J Maxillofac Surg 1976, 4: 200-
-206.
30. Piekarczyk J, Wanyura H: Chirurgia szczęko-
wo-twarzowa. Red. W. Noszczyk w: O chirur-
42. Troulis M J, Kaban L B: Endoscopic appro-
gii polskiej końca XX wieku. Fundacja Polski
ach to the ramus/condyle unit: Clinical ap-
PrzeglÄ…d Chir, Warszawa 2001: 108-125.
plications. J Oral Maxillofac Surg 2001, 59:
503-509.
31. Piętka T, Krzymański G, Domański W,
Biernacka B, Brożyna B, Przybysz J, Chloupek
43. Undt G, Kermer C, Rasse M, Sinko K, Ewers
A: Historyczny przegląd metod leczenia zła-
R: Transoral miniplate osteosynthesis of con-
mań kości szczęk. Czas Stomatol 2004, LVII:
dylar neck fractures. Oral Surg Oral Med Oral
55-64.
Pathol Oral Radiol Endod 1999, 88: 534-
543.
32. Rowe N L: The history of the treatment of
maxillo-facial trauma. Ann R Coll Surg Engl
44. Walker D B: Fractures of ramus, condyloid
1971, 49: 329-349.
and coronoid processes of the mandible. Br
Dent J 1942, 72: 265-271.
33. Siegert R,Weerda H: Immobilization of frac-
tures of the facial skeleton: past and present.
45. Wanyura H: Dojście zażuchwowe w złama-
Facial Plast Surg 1990, 7: 137-151.
niach wyrostka kłykciowego żuchwy. Czas
34. Silvennoinen U, Iizuka T, Pernu H, Oikarinen Stomatol 2003, 56, 8: 335-342.
K: Surgical Treatment of Condylar Process
46. Wanyura H, Brudnicki A, Stopa Z: Wyniki le-
Fractures Using Axial Anchor Screw
czenia złamań wyrostków kłykciowych żu-
Fixation: A Preliminary Follow-up Study. J
chwy za pomocą osteosyntezy minipłytko-
Oral Maxillofac Surg 1995, 53: 884-893.
wej z dojścia zażuchwowego. Czas Stomatol
35. Silverman S L: New operation for displa- 2003, 56, 10: 674-682.
ced fractures at the neck of the condyle. Int J
47. Wanyura H, Stopa Z, Brudnicki A:
Orthod 1925, 67: 876-883.
Wewnątrzustna repozycja i osteosynteza zła-
36. Stephenson K L, Graham W C: The use of manych wyrostków kłykciowych żuchwy
987
M. Zmorzyński i in. Czas. Stomatol.,
wspomagana endoskopem  doniesienia 50. Ylikontiola L, Sundqvuist K, Sandor G K,
wstępne. Czas Stomatol 2006, 59, 10: 687- Tormala P, Ashammakhi N: Self-reinforced
bioresorbable poly-l/dl-lactide [SR-P(l/dl)LA]
-695.
70/30 miniplates and miniscrews are reliable
48. Wanyura H, Stopa Z, Zmorzyński M:
for fixation of anterior mandibular fractures:
Propozycja postępowania leczniczo-rehabi-
a pilot study. Oral SurgOral Med Oral Pathol
litacyjnego u pacjentów ze złamaniami wy-
Oral Radiol Endod 2004, 97: 312-317.
rostków kłykciowych żuchwy. Czas Stomatol
Otrzymano: dnia 25.IX.2009 r.
2008, 61, 12: 867-874
Adres autorów: 02-006 Warszawa, ul. Nowogrodzka
49. Wennogle C F, Delo R I: A pin-in-groove tech-
59 paw.11
nique for reduction of displaced subcondylar
Tel.: [phone]
fractures of the mandible. J Oral Maxillofac
Fax: [phone]
Surg 1985, 43: 659-665. e-mail: [e-mail]
988
Czas. Stomatol., 2009, 62, 12, 989-992
© 2009 Polish Dental Society
http://www.czas.stomat.net
KRONIKA
Krakowskiej Stomatologii Uniwersyteckiej oraz
Krakowskiego Oddziału
Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego
za rok 2008
Chronicle of Cracow University Odontology
and Cracow branch of the Polish Dental Society for 2008
I. Informacje o pełnionych funkcjach Stomatologicznej ORL w Krakowie, Delgatem
na Zjazd ORL w Krakowie oraz Członkiem
Prof. zw. dr hab. med. Stanisław Majewski z Rady Naukowej Ośrodka Kształcenia ORL w
dniem 22.09.2008 został ponownie powołany Krakowie.
na stanowisko konsultanta krajowego w dzie-
dzinie protetyki stomatologicznej. II. Stopnie i tytuły naukowe
Prof. zw. dr hab. med. Stanisław Majewski z
dniem 01.10.2008 został powołany na Dyrektora W dniu 18 grudnia 2008 roku stopień na-
Uniwersyteckiej Kliniki Stomatologicznej w ukowy doktora habilitowanego nauk medycz-
Krakowie, a z dniem 01.11.2008 objął sta- nych otrzymała dr n. med. Joanna Zarzecka
nowisko Ordynatora Oddziału Protetyki na podstawie rozprawy pt.:  Wykorzystanie
Stomatologicznej UKS. zawiesiny autologicznych keratynocytów ho-
Dr hab. med. Bartłomiej W. Loster został dowanych in vitro w gojeniu ran błony śluzo-
wybrany na Prodziekana ds. Stomatologii w wej jamy ustnej . Recenzentami byli: prof.
Collegium Medicum UJ. dr hab. Zofia Knychalska-Karwan, prof. dr
Prof. dr hab. med. Jan Zapała z dniem hab. Teresa Bachanek i prof. dr hab. Janusz
01.09.2008 r. został powołany na stanowisko Piekarczyk.
Dyrektora Instytutu Stomatologii UJ CM, zaÅ›
z dniem 15.11.2008 r. na stanowisko konsul- Stopień naukowy doktora nauk medycznych
tanta krajowego w dziedzinie chirurgii stoma- otrzymali:
tologicznej. 1) lek. dent. Marcin A
Ä…cki: Ocena antago-
Dr n. med. Anna Jurczak z dniem nistycznych szczepów Lactobacillus wobec
01.07.2008 r. została powołana na stanowi- Candida albicans wyizolowanych z jamy ust-
sko pełniącej obowiązki kierownika Pracowni nej pacjentów użytkujących płytowe protezy
Stomatologii Dziecięcej IS UJCM. zębowe (17.02.2009 r.). Promotor: prof. dr
Dr n. med. Jolanta Pytko-Polończyk zo- hab. Stanisław Majewski. Recenzeci: prof. dr
stała Z-cą Rzecznika Okręgowej Rady hab. Piotr Heczko, prof. dr hab. Eugeniusz
Lekarskiej w Krakowie, Członkiem Komisji Spiechowicz,
989
T. Kaczmarzyk Czas. Stomatol.,
2) lek. dent. Dorota Kościelniak: Ocena kli- Tytuł specjalisty w 2008 roku uzyskali:
niczna i doświadczalna wpływu środków wy- Protetyka stomatologiczna: lek. dent.
bielających z nadtlenkiem mocznika na szkli- Bogumiła Jarosz, lek. dent. Dagmara Bujok i
wo zębów (18.04.2008 r.). Promotor: prof. dr lek. dent. Magdalena Rumiańska,
hab. Maria Chomyszyn-Gajewska. Recenzenci: Chirurgia stomatologiczna: lek. dent.
prof. dr hab. Zofia Knychalska-Karwan, prof. Edyta Kasprzyk, lek. dent. Robert A
yszczarz,
dr hab. inż. Jan Chłopek, lek. dent. Sebastian Kotulski, lek. dent. Barbara
3) lek. dent. Dorota Żmuda-Stawowiak: Morońska i lek. dent. Jacek Jasiniak,
Rehabilitacja czynności języka i jej znaczenie Chirurgia szczękowo-twarzowa: lek.
dla funkcji układu stomatognatycznego u dzieci dent. Przemysław Dubis, lek. dent. Sławomir
z zespołem Downa (18.04.2008 r.). Promotor: Karwan, lek. dent. Paweł Szczurowski i lek.
prof. UJ dr hab. Marta Dyras. Recenzenci: dent. Marcin Sielski,
prof. dr hab. Zofia Knychalska-Karwan, prof. Ortodoncja: lek. dent. Ewa Zielińska, lek.
dr hab. Teresa Matthews-Brzozowska, dent. Monika Bachleda-Księdzularz i lek. dent.
4) lek. dent. Renata Sigiel: Ocena przy- Justyna Panuszka,
datności spiralnej tomografii komputerowej Stomatologia zachowawcza z en-
w diagnostyce zatrzymanych kłów górnych dodoncją: lek. dent. Tomasz Curyło, lek.
(18.04.2008 r.). Promotor: prof. UJ dr hab. dent. Anna Motak-Cieraszewska, lek. dent.
Marta Dyras. Recenzenci: prof. UJ dr hab. Aleksandra Gończowska i lek. dent. Anna
Jadwiga Stypułkowska, prof. dr hab. Grażyna Stomór,
Wilk, Periodontologia: lek. dent. Ayman Abdel-
5) lek. dent. Krzysztof Gronkiewicz: Zmiany Haq.
temperatury w okołowszczepowej tkance kost-
nej podczas obróbki dostosowawczej nakost- III. Podręczniki akademickie
nych części wszczepów dentystycznych  ba- i czasopisma naukowe
dania in vitro (12.11.2008 r.). Promotor: prof.
dr hab. Stanisław Majewski. Recenzenci: prof. 1. Majewski S: Stomatołogiczieskaja Gnato-
dr hab. Eugeniusz Rokita, prof. dr hab. Stefan fizjologia. Normy okljuzji i funkcji stomato-
WÅ‚och, gnaticzeskoj systemy. Izdatielstwo GalDent,
6) lek. dent. Wojciech Ryniewicz: Mode- Lviv 2008.
lowanie i optymalizacja konstrukcyjna mo- 2. Zapała J, Szuta M: Obrażenia szczękowo-
stów protetycznych w bocznym odcinku żu- -twarzowe [w:] Brongiel L, Lasek J, Słowiński
chwy (8.12.2008 r.). Promotor: prof. dr hab. K (red.): Postawy współczesnej chirurgii ura-
Stanisław Majewski. Recenzenci: prof. dr hab. zowej. Krakowskie Wydawnictwo Medyczne,
Maria Chomyszyn-Gajewska, prof. dr hab. Kraków 2008.
Stanisław Mazurkiewicz, 3. Knychalska-Karwan (red.): Stomatologia
7) lek. dent. Justyna A
yszczarz: Wady zgry- zachowawcza wieku rozwojowego. Wydanie
zu u dzieci a zaburzenia sposobu oddycha- IX. Wydawnictwo UJ, Kraków 2008. (au-
nia (18.12.2008 r.). Promotor: prof. UJ dr torzy rozdziałów z Instytutu Stomatologii
hab. Marta Dyras. Recenzenci: prof. dr hab. UJ: Knychalska-Karwan Z, Kwapińska H,
Grażyna Śmiech-Słomkowska, prof. dr hab. Chomyszyn-Gajewska M, Fijał D, Ciepły J,
Jacek Składzień. Kęsek B, Darczuk D, Kołodziej I, Gałecka-
990
2009, 62, 12 Kronika
Wanatowicz D, Jurczak A, SÅ‚owik J, Zaleska V. Publikacje w recenzowanych
M, Kaczmarzyk T). czasopismach naukowych
4. Zaleska M, Stypułkowska J: Zakażenia
nabyte w chirurgii stomatologicznej [w:] W 2008 roku pracownicy jednostek Instytutu
Bulanda M. (red.): Zakażenia szpitalne w od- Stomatologii UJ opublikowali łącznie 44 pra-
działach zabiegowych. Polskie Towarzystwo ce naukowe (w tym: 5  anglojęzycznych i 39
Zakażeń Szpitalnych, Kraków 2008.  polskich), a także wygłosili łącznie 92 referaty
5. Ryniewicz A M., Madej T, Ryniewicz na kongresach naukowych (w tym: 73  na kon-
W: Modelowanie i stymulacja kontaktu w en- gresach międzynarodowych i 19  krajowych).
doprotezach stawu biodrowego [w:] Korzyński
M, Cwanek J (red.): Mechanika w medycynie. VI. Goście zagraniczni w Instytucie
Rzeszów 2008. Stomatologii UJ i Uniwersyteckiej
Cykliczne co miesiąc wydawane jest ogólno- Klinice Stomatologicznej
polskie czasopismo Poradnik Stomatologiczny
(red. G. Chołociński), pkt. MNiSW (KBN) W ramach XVII Sympozjum Lekarzy
 2,0, Index Copernicus  4,48 i kwartalnie Stomatologów w Zakopanem złożył wizytę
 Implantoprotetyka (red. S. Majewski), pkt. prof. Tomasz Gedrange z Uniwersytetu Ernst-
MNiSW (KBN)  4,0. Moritz-Arndt w Greifswaldzie. Wygłosił on
wykład pt.  Implanty w ortodoncji .
IV. Nagrody i wyróżnienia Cykl wykładów dla studentów angloję-
zycznych wygłosił profesor Peter Liekman z
Lek. dent. Mieczysław Grzegocki otrzymał Londynu.
wyróżnienie za wygłoszoną prezentację State of Katedrę Periodontologii wizytował prof.
the art of the zirconium oxide for implanto-pro- Jorna Virteneu z Uniwersytetu Medycznego
sthetical applications na zebraniu naukowym w Helsinkach.
Oddziału Implantologii Stomatologicznej i Zakład Propedeutyki Stomatologicznej i
Szczękowo-Twarzowej Uniwersytetu Tsurumi Stomatologii Zintegrowanej wizytował prof.
(Yokohama, 5.08.2008 r.). Kanichi Seto, Dyrektor Uniwersyteckiego
Czasopismo Dental and Medical Problems Szpitala Dentystycznego w Tsurumi (Japonia)
przyznało wyróżnienie za najlepszą pracę obu- oraz Prezydent Japońskiego Towarzystwa
blikowaą w tym czasopiśmie w 2007: Nowak Chirurgii Stomatologicznej i Szczękowo-
B., Obuchowicz R., Szczepański W., Zarzecka Twarzowej.
J., Pawlik W: Importance of sensory innerva- PracowniÄ™ Stomatologii Zachowawczej z
tion in the lepton induced orotection of oral EndodoncjÄ… wizytowali dr Moise Desvarieux
mucosa in the experimental model. [Dental and i prof. Jean Pierr w zwiÄ…zku z rozpoczÄ™-
Medical Problems 2007; 44(3): 314-322]. ciem badań w ramach programu,,Internatio-
Okręgowa Rada Lekarska w Krakowie po- nal Network on Oral Infections and Vascular
nownie przyznała nagrody i dyplomy dla leka- Disease . Pracownię odwiedził także Saulius
rzy, którzy zdali z wyróżnieniem Państwowy Fultinavicius, przedstawiciel firmy Dentsply
Egzamin Specjalizacyjny. Wśród stomatologów Maillefer na Europę Środkową i Wschodnią,
w 2008 roku odebrali je: lek. dent. Anna Motak- celem ustalenia zasad współpracy w ramach
Cieraszewska i lek. dent. Tomasz Curyło. grantu dydaktycznego z UE.
991