UZUPEA
NIA ZESPÓA

NADZORUJ
CY
WPISUJE UCZEC

Miejsce
na naklejkę
DATA URODZENIA UCZNIA
KOD UCZNIA
z kodem
dzień miesiąc
rok
dysleksja
MATERIAA
ĆWICZENIOWY
DLA TRZECIEJ KLASY GIMNAZJUM
Z ZAKRESU PRZEDMIOTÓW HUMANISTYCZNYCH
Jak \
yć?
Instrukcja dla ucznia
1. Sprawdz
, czy zestaw egzaminacyjny zawiera 13 stron.
Ewentualny brak stron lub inne usterki zgłoś nauczycielowi.
2. Na tej stronie i na karcie odpowiedzi wpisz swój kod i datę urodzenia.
STYCZEC

3. Czytaj uwa\
nie wszystkie teksty i zadania.
2010
4. Rozwiązania zapisuj długopisem lub piórem z czarnym
tuszem/atramentem. Nie u\
ywaj korektora.
5. W zadaniach od 1. do 20. są podane cztery odpowiedzi: A, B, C, D.
Odpowiada im następujący układ kratek na karcie odpowiedzi:
Czas pracy:
A B C D
120 minut
Wybierz tylko jedną odpowiedz
i zamaluj kratkę z odpowiadającą jej
literą - np. gdy wybrałeś odpowiedz
 A :
6. Staraj się nie popełniać błędów przy zaznaczaniu odpowiedzi, ale je\
eli
się pomylisz,
błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz inną odpowiedz
.
Liczba punktów
do uzyskania: 50
7. Rozwiązania zadań od 21. do 30. zapisz czytelnie i starannie
w wyznaczonych miejscach. Pomyłki przekreślaj.
8. Redagując odpowiedzi do zadań, mo\
esz wykorzystać miejsca opatrzone
napisem Brudnopis. Zapisy w brudnopisie nie będą sprawdzane
i oceniane.
GH-A1
Powodzenia!
Tekst I
List Leopolda Staffa do Juliana Tuwima1
Kochany Panie!
Serdecznie dziękujemy za list Pański młodym sercem pisany. Ucieszył mnie on jako
dowód pięknego oddz
więku, który słowa moje w Panu znalazły, zakłopotał jednak
postawionymi pytaniami. Streszczone brzmią one po prostu:  Jak \
yć trzeba? Wieki całe,
tysiące myślicieli zastanawiały się nad tym: nikt nie znalazł rozwiązania. Byłoby
zuchwalstwem z mej strony, gdybym choć pozostawił Pana w złudzeniu, \
e odpowiedzieć
na to potrafię. A jeśli sam nie znam hasła, jak\
e podawać je drugim? Brzmi to cierpko,
bynajmniej nie rozpaczliwie. Nie znaczy to bowiem, by człowiek sam siebie znalez
ć nie mógł
lub przynajmniej zbli\
yć się do własnego piękna i harmonii. Tylko \
e stać się to mo\
e
pod warunkiem, \
e on sam drogę swoją własną znajdzie. A kto szuka, ten ju\
powoli
znajduje.
Wewnętrzny niepokój Pana nie jest znakiem złym. Kto się w 17 roku nie burzył,
ten nie był nigdy morzem, chyba miską wody. Bezwzględnego spokoju nigdzie w \
yciu nie
ma. Co się Panu  pogodą wydaje, jest mo\
e tylko poczuciem spełnionego choć w części
zadania, którym jest: czynić wszystko, co w naszej mocy, by być w duszy do swego snu
o pięknie podobnym. Sposobności nastręcza dzień ka\
dy. Jeden z poetów nazwał
to przepięknie:  czyhaniem na swego Boga , wszędzie i zawsze. Być zawsze gotowym
do wspinania się, skoro tylko szczyt zjawi się przed nami. A jeśli się nawet do niego nie
dojdzie, jeśli sił nam nie starczy, to jeszcze zostanie pewna dzielna radość w poczuciu:
Feci quod potui, faciant meliora potentes2. Ta skromność nasza mo\
e być czasem
najpiękniejszą dumą.
W niej jest podpora.
Pozdrawiam Pana serdecznie i dłoń Jego ściskam.
Leopold Staff
Gabriela Olszowska, Tadeusz Garstka, Napisz na szóstkę, Kraków 1988.
1
List L. Staffa z 1911 roku jest odpowiedzią na wcześniejszy list napisany przez J. Tuwima.
2
Zrobiłem, co mogłem, kto potrafi, niech zrobi lepiej.
Zadanie 1. (0-1)
Tekst I jest wypowiedzią w formie listu
A. poetyckiego.
B. urzędowego.
C. prywatnego.
D. motywacyjnego.
Strona 2 z 13
Zadanie 2. (0-1)
Odbiorcą listu jest
A. kolega nadawcy.
B. młody człowiek.
C. dojrzały mę\
czyzna.
D. rozgoryczony filozof.
Zadanie 3. (0-1)
Jaki powód napisania listu przez J. Tuwima sugeruje L. Staff?
A. Chęć zmierzenia się ze sławnym poetą.
B. Prezentacja własnych poglądów na \
ycie.
C. Kryzys spowodowany upadkiem wiary w wartości.
D. Młodzieńczy niepokój i poszukiwanie sensu \
ycia.
Zadanie 4. (0-1)
Co, w kontekście tekstu I, oznacza zdanie Być zawsze gotowym do wspinania się, skoro
tylko szczyt zjawi się przed nami?
A. Stawianie sobie celów i ich realizację.
B. Zachętę do uprawiania wspinaczki górskiej.
C. Dą\
enie do osiągnięcia celu za wszelką cenę.
D. Natychmiastowe pokonywanie \
yciowych trudności.
Zadanie 5. (0-1)
Nadawca listu posłu\
ył się łacińską sentencją, poniewa\
chciał
A. być autorytetem dla młodzieńca.
B. popisać się znajomością łaciny.
C. zainteresować odbiorcę staro\
ytnością.
D. wzmocnić siłę swego przekonywania.
Zadanie 6. (0-1)
Jak \
yć trzeba? to pytanie
A. niedyskretne.
B. niedorzeczne.
C. filozoficzne.
D. bezzasadne.
Strona 3 z 13
Zadanie 7. (0-1)
Leopold Staff napisał list w 1911 roku, czyli
A. podczas I wojny światowej.
B. podczas powstania wielkopolskiego.
C. gdy Polska była pod zaborami.
D. po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.
Tekst II
Rozmyślania (fragment)
Ks. II 1. Zaczynając dzień, powiedz sobie: Zetknę się z człowiekiem natrętnym,
niewdzięcznym, zuchwałym, podstępnym, złośliwym, niespołecznym. Wszystkie te wady
powstały u nich z powodu braku rozeznania złego i dobrego. Mnie zaś, którym zbadał naturę
dobra, \
e jest piękne, i zła, \
e jest brzydkie, i naturę człowieka grzeszącego, \
e jest mi
pokrewnym, nie dlatego, \
e ma w sobie krew i pochodzenie to samo, ale \
e ma i rozsądek,
i boski pierwiastek, nikt nie mo\
e wyrządzić nic złego. Nikt mnie bowiem nie uwikła
w brzydotę. Nie mogę te\
czuć gniewu wobec krewnego ani go nienawidzić. Zrodziliśmy się
bowiem do wspólnej pracy tak, jak nogi, jak ręce, jak brwi, jak rzędy zębów górnych
i dolnych. Wzajemne więc szkodzenie sobie jest przeciwne naturze, wzajemnym zaś
szkodzeniem jest uczucie gniewu i nienawiści. [& ]
Ks. II 5. Ka\
dej chwili usilnie dbaj o to, jako Rzymianin i jako mę\
czyzna, byś to, co
masz właśnie pod ręką, załatwił z pełną, a nie udaną godnością i miłością, i swobodą
i zachowaniem sprawiedliwości i byś zapewnił sobie niezale\
ność od wszelkich innych myśli.
Zapewnisz zaś ją sobie, je\
eli będziesz ka\
dą pracę wykonywał jakby ostatnią w \
yciu. [& ]
Ks. V 1. Rankiem, gdy się niechętnie budzisz, pomyśl sobie: budzę się do trudu
człowieka. Czy\
więc czuć się mam niezadowolonym, \
e idę do pracy, dla której się
zrodziłem i zesłany zostałem na świat? Czy na tom stworzony, bym się wygrzewał, wylegując
w łó\
ku? Ale to przyjemniejsze. Czy\
zrodziłeś się dla przyjemności? Czy\
nie do trudu, nie
do pracy? [& ]
Ks. V 5. Bystrością swą nie wzbudzisz podziwu. Mniejsza o to! Ale jest wiele innych
zalet, o których nie mo\
esz powiedzieć: nie mam z urodzenia. To więc, co zale\
y tylko od
ciebie, okazuj: czystość charakteru, powagę, wytrwałość, obojętność wobec rozkoszy,
zadowolenie z losu, wstrzemięz
liwość, \
yczliwość, swobodę, prostotę, zastanowienie
i wielkoduszność. [& ]
Marek Aureliusz, Rozmyślania. Arcydzieła wielkich myślicieli. Altaya 2001.
Marek Aureliusz (121- 180) - cesarz rzymski i filozof.
Zadanie 8. (0-1)
Tematem tekstu II są rozmyślania nad
A. dobrem i złem.
B. wadami ludzkimi.
C. rolą etyki w \
yciu.
D. warunkami szczęśliwego \
ycia.
Strona 4 z 13
Zadanie 9. (0-1)
W akapicie 3. narrator zwraca się do odbiorcy, u\
ywając
A. apostrof.
B. pytań retorycznych.
C. trybu rozkazującego.
D. trybu przypuszczającego.
Zadanie 10. (0-1)
Na podstawie akapitu 2. i 3. tekstu II odpowiedz, którą wartość autor ceni najwy\
ej?
A. Pracę.
B. Miłość.
C. Moralność.
D. Sprawiedliwość.
Zadanie 11. (0-1)
Rozstrzygnij, na podstawie akapitu 4 tekstu II, która cecha, według autora, nie zale\
y
od człowieka.
A. Prawość.
B. Wytrwałość.
C. Inteligencja.
D. Wielkoduszność.
Tekst III
Manifest Rządu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z 22 II 1846
1. Polacy! Godzina powstania wybiła  cała rozszarpana Polska dz
wiga się i zrasta 
powstali ju\
bracia nasi w Księstwie Poznańskim, w Polsce Kongresowej, w Litwie i na Rusi
biją się z wrogiem. Biją się o najświętsze prawa wydarte im podstępem i przemocą. Wszak
wiecie, co się działo i co się ciągle dzieje, kwiat naszej młodzie\
y gnije w więzieniach, starcy,
co wspierali nas radą, oddani bezcześci, księ\
a obrani z wszelakiej powagi, słowem ka\
dy,
kto czynem a myślą tylko pragnął \
yć, umierać dla Polski lub zniszczony, lub gnije
w więzieniu, lub co chwila jest na to wystawiony. [& ] wydarli nam sławę  zabraniają nam
naszego języka  nie pozwalają wyznawać wiary ojców naszych  kładą nieprzebyte tamy
ulepszeniom składu towarzyskiego  uzbrajają braci przeciw braci  sieją potwarze
na najgodniejszych synów Ojczyzny.
2. Bracia! [& ] Jest nas dwadzieścia milionów, powstańmy razem jak mą\
jeden,
a potęgi naszej \
adna nie przemo\
e siła, będzie nam wolność jakiej dotąd nie było na ziemi,
wywalczymy sobie skład społeczeństwa, w którym ka\
dy podług zasług i zdolności z dóbr
ziemskich będzie mógł u\
ytkować, a przywilej \
aden i pod \
adnym kształtem mieć nie będzie
miejsca, w którym ka\
dy Polak znajdzie zabezpieczenie dla siebie, \
ony i dzieci swoich,
w którym upośledzony od przyrodzenia na ciele lub na duszy znajdzie bez upokorzenia
niechybną pomoc całego społeczeństwa, w którym ziemia, dzisiaj przez włościan warunkowo
tylko posiadana, stanie się bezwarunkową ich własnością, ustaną czynsze, pańszczyzny
i wszelkie tym podobne nale\
ytości bez \
adnego wynagrodzenia, a poświęcenie się sprawie
narodowej z bronią w ręku będzie wynagrodzone ziemią z dóbr narodowych.
Strona 5 z 13
 Polacy! Nie znamy odtąd między sobą \
adnej ró\
nicy, jesteśmy odtąd braćmi, synami jednej
matki Ojczyzny, jednego ojca Boga na niebie! Jego wezwijmy na pomoc, a On pobłogosławi
orę\
owi naszemu i da nam zwycięstwo; ale, aby wysłuchał głosów naszych, nie kalajmy się
pijaństwem ani rabunkiem, nie plamijmy poświęconej broni samowolnością lub morderstwem
bezbronnych ró\
nowierców i cudzoziemców, bo nie z ludami, ale z ciemięzcami nasz bój
prowadzimy. [& ]
Manifest Rządu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej wydany w Krakowie 22 II 1846r.,
[w:] Wiek XIX w z
ródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 1998.
Zadanie 12. (0-1)
Z akapitu 2. tekstu III wynika, \
e manifest adresowany był do
A. szlachty.
B. chłopów.
C. mieszczaństwa.
D. wszystkich stanów.
Zadanie 13. (0-1)
Jaki rodzaj represji wobec Polaków nie został wskazany w akapicie 1. tekstu III ?
A. Konfiskata majątków.
B. Zakaz posługiwania się językiem polskim.
C. Bezczeszczenie pamięci wybitnych Polaków.
D. Zakaz wyznawania religii rzymsko  katolickiej.
Zadanie 14. (0-1)
Nadawca tekstu III zwraca się do odbiorcy u\
ywając
A. epitetu.
B. metafory.
C. apostrofy.
D. porównania.
Zadanie 15. (0-1)
W tekście II dominuje styl
A. potoczny.
B. podniosły.
C. urzędowy.
D. publicystyczny.
Strona 6 z 13
Tekst IV
Drzeworyt Hansa Holbeina
Hans Holbein Młodszy, Śmierć i skąpiec, drzeworyt. [online]. [dostęp: 29 XII 2007r.].
Dostępny w Internecie: http:// www.faculty.washington.edu/petersen/lba/hholbein_death_miser.jpg
Zadanie 16. (0-1)
Drzeworyt to
A. czarno  biała drewniana rzez
ba.
B. niewyraz
ny rysunek na drzewie.
C. płaskorzez
ba wklęsła w drewnie.
D. odbitka rysunku wy\
łobionego w drewnie.
Zadanie 17. (0-1)
Śmierć ukazana została w sposób
A. realistyczny.
B. fantastyczny.
C. alegoryczny.
D. groteskowy.
Strona 7 z 13
Zadanie 18. (0-1)
Sposób przedstawienia skąpca podkreśla jego
A. strach przed śmiercią.
B. podporządkowanie się śmierci.
C. próbę przekupienia śmierci.
D. przywiązanie do tego, co ziemskie.
Zadanie 19. (0-1)
Uniesione ręce skąpca symbolizują
A. błaganie.
B. protest.
C. powitanie.
D. bezradność.
Zadanie 20. (0-1)
Wska\
zdanie będące komentarzem do drzeworytu.
A. Wartości doczesne są przemijające i marne.
B. Człowiek ma prawo do ochrony swej własności.
C. Wartości materialne są wa\
niejsze od duchowych.
D. O wartości człowieka decyduje jego stan majątkowy.
Tekst V
List do ludo\
erców
Kochani ludo\
ercy
nie patrzcie wilkiem
na człowieka
który pyta o wolne miejsce
w przedziale kolejowym
zrozumcie
inni ludzie te\
mają
dwie nogi i siedzenie
Kochani ludo\
ercy
poczekajcie chwilę
nie depczcie słabszych
nie zgrzytajcie zębami
Strona 8 z 13
zrozumcie
ludzi jest du\
o będzie jeszcze
więcej więc posuńcie się trochę
ustąpcie
Kochani ludo\
ercy
nie wykupujcie wszystkich
świec sznurowadeł i makaronu
Nie mówcie odwróceni tyłem:
ja mnie mój moje
mój \
ołądek mój włos
mój odcisk moje spodnie
moja \
ona moje dzieci
moje zdanie
Kochani ludo\
ercy
nie zjadajmy się Dobrze
bo nie zmartwychwstaniemy
Naprawdę
Tadeusz Ró\
ewicz, List do ludo\
erców, [w:] Ryszard Matuszewski,
Wiersze polskich poetów współczesnych, Warszawa 1976.
Zadanie 21. (0-1)
Wymień trzy występujące w wierszu nakazy.
1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
3. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 22. (0-1)
Uzupełnij tabelę, wpisując trzy cytaty zawierające sformułowane w wierszu zakazy,
a następnie objaśnij ich znaczenie.
Zakazy Znaczenie
1 & & & & & & & & & & & & & & & & & 1 & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
2 & & & & & & & & & & & & & & & & & . 2 & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
3 & & & & & & & & & & & & & & & & & .. 3 & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Strona 9 z 13
Zadanie 23. (0-1)
Jaką funkcję pełnią powtarzające się w wierszu zaimki: mnie, mój, moje, moja?
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 24. (0-1)
Podaj znaczenia wyrazu ludo\
erca.
1. dosłowne  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
2. przenośne  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Zadanie 25. (0-1)
Wyjaśnij, czemu słu\
y w wierszu nagromadzenie wyrazów związanych z codziennością.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Zadanie 26. (0-1)
Występujący w tytule wyraz list zastąp innym, oddającym przesłanie wiersza.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 27. (0-2)
W której zwrotce i w jaki sposób ujawnia się podmiot liryczny?
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Zadanie 28. (0-1)
Jakich elementów listu brakuje w wierszu T. Ró\
ewicza?
Wymień co najmniej dwa.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Strona 10 z 13
Zadanie 29. (0-5)
W imieniu przewodniczącego Szkolnego Koła Filozofów napisz podanie do dyrektora
gimnazjum z prośbą o wyra\
enie zgody na wygłoszenie podczas akademii wykładu
pt. Recepta na udane \
ycie wg Marka Aureliusza.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 30. (0-16)
Wybierz jeden z podanych tematów.
1. Napisz charakterystykę wybranej postaci literackiej lub historycznej,
w postępowaniu której znajdziesz odpowiedz
na pytanie  Jak \
yć ? .
2. Napisz rozprawkę na temat  Jak \
yć? . Przywołaj co najmniej jeden argument
wynikający z tekstów zawartych w arkuszu oraz jeden spoza arkusza (odwołaj się
do literatury lub historii).
Pamiętaj, \
e Twoja praca nie powinna być krótsza ni\
połowa wyznaczonego miejsca, czyli
nie mniej ni\
20 linii.
Uwaga! Za pracę na inny temat nie przyznaje się punktów.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Strona 11 z 13
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
Strona 12 z 13
Brudnopis
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Strona 13 z 13