Przerwy dylatacyjne
Harry Timm - Tłumaczył Andrzej Machalski
Jastrychy wymagają przerw dylatacyjnych, jeżeli:
" spoiwo wywołuje skurcz jastrychu,
" w podłożu jastrychu istnieją szczeliny,
" konieczne są oddzielenia akustyczne i termiczne,
" trzeba uwzględniać zmiany temperatury lub ich różnicę,
" były układane na dużej powierzchni z przerwami w pracy.
Rozróżnia się dylatacje kontrolne, dylatacyje konstrukcyjne, dylatacje brzegowe i przerwy
robocze.
Dylatacje kontrolne (pozorne) są konieczne w jastrychach na spoiwie cementowym,
położonych na warstwach termoizolacyjnych lub rozdzielających. Ich zadaniem jest
ograniczyć rysy tworzące się w wyniku naprężeń skurczowych tylko do tej przerwy
dylatacyjnej. Są dlatego też nazywane skurczowymi. W celu utworzenia szczeliny wycina się
świeżą zaprawę jastrychową na głębokość około 1/3 grubości jastrychu, np. przy uskokach
powierzchni, w strefie drzwi oraz w celu dalszego podziału powierzchni większych od 20 m 2
. Dylatacje kontrolne można również wykonać przez wstawienie w zaprawę specjalnych
profili z tworzywa sztucznego. Zbrojenia powinny być możliwie przerwane w miejscu
dylatacji kontrolnej. Gdy jastrych osiągnął już zdolność do pokrycia wykładziną, dylatacje
kontrolne wypełnia się w sposób przenoszący siły odpowiednią żywicą dwuskładnikową i nie
uwzględnia się ich przy układaniu wykładziny. Nie wypełnione dylatacje kontrolne muszą
być wykonane w tym samym miejscu wykładziny jako dylatacje konstrukcyjne. Wypełnianie
dylatacji kontrolnych jest czynnością szczególnie wymagającą specjalnego zlecenia. Celowe
jest zlecanie tej pracy układaczowi podłóg, glazurnikowi lub parkieciarzowi. W jastrychach
zespolonych nad szczelinami dylatacyjnymi w podłożach betonowych nie wykonuje się
dylatacji kontrolnych. Może wtedy powstać rysa, która jednak z reguły nie jest istotna dla
nośności. Ponieważ szczeliny dylatacyjne w podłożu rzadko przebiegają w jednej linii, to
zalecenie normy DIN jest słuszne. Gdyby jastrycharz zamarkował końcowe punkty szczeliny
dylatacyjnej i między tymi znakami wykonał dylatację kontrolną, to powstałaby równolegle
do dylatacji kontrolnej rysa tam, gdzie szczelina dylatacyjna podłoża nie przebiega z nią w
jednej linii. Następstwem byłyby znaczne wyłamania przy szczelinach. Bez dylatacji
kontrolnej, rysa powstałaby w jastrychu dokładnie nad szczeliną dylatacyjną podłoża.
Dylatacje konstrukcyjne (ruchowe) są to szczeliny przechodzące przez cały jastrych, które
umożliwiają ruchy w kierunku pionowym i poziomym. Przez stabilizację kołkami z
pozostawieniem możliwości poziomego ruchu można uniemożliwić ruch pionowy. Dylatacje
konstrukcyjne wykonuje się na przykład nad szczelinami dylatacyjnymi budynku. Muszą one
zawsze pokrywać się i mieć tę samą szerokość co szczeliny budynku.
Dylatacje konstrukcyjne muszą jednak też na stałe przejmować zmiany długości jastrychu z
powodu zmian temperatury, np. w jastrychach grzejnych, w jastrychach w nieadaptowanych
poddaszach i w jastrychach na zewnątrz.
Dylatacje konstrukcyjne wykonuje się przez wstawienie pasków ze sztywnej pianki lub
specjalnych profili. Zależnie od obciążenia, np. przez pojazdy do transportu poziomego,
krawędzie dylatacji powinny mieć ochronę. Tutaj sprawdziły się profile i płytki stalowe
ułożone po obu stronach dylatacji w podlewce z zaprawy. Wykonanie i wypełnienie dylatacji
konstrukcyjnych jest "specjalną czynnością". Projektant powinien dostarczyć plan dylatacji, z
którego wynika rodzaj i ich położenie.
Dylatacje brzegowe są to szczeliny, które oddzielają jastrych położony na termoizolacji lub
warstwie rozdzielającej od wszelkich części budynku, wznoszących się i przechodzących na
wskroś. Dzięki temu jest zapewnione nie tylko oddzielenie akustyczne i termiczne, ale
również przy jastrychach cementowych osiąga się swobodę ruchu płyty jastrychu skracającej
się wskutek skurczu. Norma DIN 18560 wprawdzie dopuszcza przy wykonaniu dylatacji
brzegowej w jastrychach na warstwie rozdzielającej wyprowadzenie do góry warstwy
rozdzielającej, lecz przy jastrychach cementowych trzeba to bardzo odradzać i preferować
wykonanie z brzegowym paskiem izolacji termicznej. Naroża i zwężenia mogą w
przeciwnym razie łatwo sprowokować "dzikie" rysy skurczowe, gdyż cienka warstwa
rozdzielająca nie daje żadnego luzu na ruch. Przy jastrychach grzejnych dylatacja brzegowa
powinna mieć szerokość minimum 8 mm, a przy długości pola > 8 m okrągło 1 mm na 1 m
długości pola.
Przerwy robocze powstają nieuchronnie przy dużych powierzchniach, ktore powodują
konieczność przerwy w pracy. Należy ich jednak w miarę możliwości unikać. Przy
jastrychach cementowych przygotowuje się styki środkami polepszającymi przyczepność,
ewentualnie przerwy robocze powinny być obrabiane jak dylatacje kontrolne.
Literatura
WOLSKI Z.: Roboty podłogowe. Arkady, Warszawa 1988. Warunki techniczne wykonania i
odbioru robót budowlano-montażowych. Tom I Budownictwo ogólne, część 4. Arkady,
Warszawa 1990.
GASSER/TIMM: Fużbodentechnik (Technika podłóg). 1. Aufl. Bauverlag, Wiesbaden-Berlin
1989.
TIMM/HEESER: Estriche - Arbeitshilfen f.r Planung und Qualit-tssicherung (Jastrychy -
Pomoc przy projektowaniu i zapewnieniu jakości). 1. Aufl. Bauverlag, Wiesbaden-Berlin
1995.
DIN 18353. Estricharbeiten (Roboty jastrychowe).
DIN 18560. Estriche im Bauwesen (Jastrychy w budownictwie).