joga droga do transcendencji wam




I
Kup książkę Przeczytaj więcej o książce
Zgodnie uważa się, że poznanie religii oraz dialog
międzyreligijny mają zasadnicze znaczenie dla naszych
MAAA BIBLIOTEKA
czasów. Jednak z tą powszechnie uznawaną potrzebą
RELIGII
podejmowania powyższych kwestii nie zawsze idzie
w parze dostępność podstawowych narzędzi, które były-
by adekwatne, wiarygodne i zrozumiałe.
Celem tej serii jest dostarczenie rzetelnej, podsta-
wowej wiedzy na temat różnych religii, jak i przed-
stawienie zasadniczych elementów potrzebnych do kon-
frontacji poszczególnych tradycji religijnych z chrześ-
cijaństwem. Przy tym ostatnim zabiegu nie kieruje nami
żaden duch apologetyczny ani tym bardziej chęć ukazania
hierarchii religii. Wynika on raczej z przekonania, że dla
ułatwienia autentycznego spotkania między osobami,
religiami i kulturami potrzebna jest także jasna świadomość
wzajemnych różnic.
Teksty niniejszej serii majÄ… charakter wprowadzenia,
koncentrują się na początkach, księgach świętych, tra-
dycji, praktykach, nauce, konfrontacji-dialogu z chrzeÅ›-
cijaństwem, podając również podstawową bibliografię
do dalszych studiów.
Kup książkę Przeczytaj więcej o książce



I


Kup książkę Przeczytaj więcej o książce
© Wydawnictwo WAM, 2009
Redaktor naukowy
dr Elżbieta Przybył-Sadowska
Korekta
Magdalena Kot
Projekt okładki
Sebastian Stachowski
Wszystkie zdjęcia pochodzą z archiwum autorki.
Opracowanie graficzne rysunków: Adam Borkowski
ISBN 978-83-7505-192-6
WYDAWNICTWO WAM
ul. Kopernika 26 " 31-501 Kraków
tel. 012 62 93 200 " faks 012 429 50 03
e-mail: wam@wydawnictwowam.pl
DZIAA HANDLOWY
tel. 012 62 93 254-256 " faks 012 430 32 10
e-mail: handel@wydawnictwowam.pl
Zapraszamy do naszej
KSIGARNI INTERNETOWEJ
http://WydawnictwoWAM.pl
tel. 012 62 93 260 " faks 012 62 93 261
Drukarnia Wydawnictwa WAM
ul. Kopernika 26 " 31-501 Kraków
wydawnictwowam.pl
Kup książkę Przeczytaj więcej o książce
Wstęp
Współcześnie coraz więcej osób podejmuje prakty-
kę jogi. Czynią to na wiele sposobów, sięgają po różne
metody, których rozmaitość trudno objąć i usystematy-
zować. Praktykują w zaciszu domowym i szkołach jogi,
w aśramach i klubach fitness, w luksusowych ośrodkach
wypoczynkowych i szpitalach, a nawet w kościołach
i salach parafialnych. W zależności od indywidualnych
upodobań i potrzeb każdy może również sięgnąć po je-
den z wielu specjalistycznych podręczników jogi dla
nauczycieli, pianistów, biznesmenów, graczy w golfa,
pracowników biurowych itd. Możliwe jest także uczest-
niczenie w korespondencyjnym lub internetowym kursie
jogi. Współcześnie, choć może wydawać się to niepraw-
dopodobne, jogę praktykują również koty, psy czy konie.
Ich właściciele mają do dyspozycji nie tylko stosowne
podręczniki, ale i rozmaite akcesoria przydatne przy wy-
konywaniu ćwiczeń. Mogą również zabrać swych ulu-
bieńców na specjalne zajęcia dla zwierząt, prowadzone
przez wykwalifikowanych nauczycieli.
W ciągu niemal pięciu tysięcy lat joga wielokrotnie
ulegała zmianom, dostosowując się do różnych warun-
ków społecznych i kulturowych. Ta zdolność adaptacyjna
zawsze była zródłem jej bogactwa i trudnej do ogarnięcia
wielowymiarowości. Wydaje się jednak, że wielka popu-
larność jogi i dość zaskakująca różnorodność form, jakie
Kup książkę Przeczytaj więcej o książce
WSTP
6
współcześnie przyjmuje gubi coraz częściej jej zasad-
nicze przesłanie. Coraz rzadziej postrzega się jogę jako
ścieżkę duchową, drogę prowadzącą ku transcendencji.
Staje siÄ™ raczej wyszukanÄ…, egzotycznÄ… formÄ… gimna-
styki, modnym sposobem na spędzanie wolnego czasu,
utrzymanie kondycji fizycznej, zgrabnej figury i dobrego
samopoczucia.
Niniejsze opracowanie jest próbą ukazania tradycji
jogi, jej bogactwa i różnorodności. Prześledzenie dzie-
jów jogi od najwcześniejszych, możliwych do uchwyce-
nia początków aż po czasy współczesne, pozwoli Czytel-
nikowi  taka jest przynajmniej moja intencja  zapoznać
się z różnymi jej aspektami i formami, a przede wszyst-
kim uchwycić tę myśl, która leży u ich podstaw i wyraża
jednocześnie najgłębszą istotę jogi.
Mircea Eliade pisał, że  ... joga stanowi charaktery-
styczny wymiar ducha indyjskiego, i to w takim stopniu,
że wszędzie, gdzie wniknie się w religię i kulturę Indii,
napotyka siÄ™ bardziej lub mniej czyste formy jogi 1. Nie
jest możliwe wyczerpujące opisanie owego  indyjskiego
ducha w tak krótkim opracowaniu, jak to, które Czytel-
nik trzyma przed sobą. Wątpię, czy w ogóle jest to moż-
liwe... W niniejszej książce przedstawiono więc jedynie
wybór problemów uznanych za najbardziej reprezenta-
tywne dla tradycji jogi.
Książkę podzielono na siedem zasadniczych części,
wyznaczających kolejne etapy rozwoju jogi. Podział ów
po części został zainspirowany przez prace Georga Feu-
1
M. Eliade, Joga. Nieśmiertelność i wolność, przeł. B. Baranowski, Warszawa
1997, s. 368.
Kup książkę Przeczytaj więcej o książce
WSTP
7
ersteina, jednego ze uznanych badaczy i znawców tej
tradycji. Rozważania rozpoczęto od poszukiwania naj-
wcześniejszych śladów idei jogi w przedindoeuropejskiej
jeszcze cywilizacji doliny Indusu. Następnie zaprezen-
towano najważniejsze wątki wedyjskie sklasyfikowane
przez Feuersteina jako joga archaiczna, i dalej  wybrane
myśli zaczerpnięte z Upaniszad oraz koncepcje odczy-
tywalne z Bhagawadgity, łączone przez tegoż badacza
w jednÄ… kategoriÄ™ jogi preklasycznej. W osobnych roz-
działach omówiono system jogi klasycznej, jogę postkla-
syczną i współczesną. Zaproponowany podział ma jednak
charakter przede wszystkim porzÄ…dkujÄ…cy i nie powinien
przesłaniać ciągłości tradycji jogi. Na tej właśnie podsta-
wie, sięgając po interpretacje, komentarze i wypowiedzi
współczesnych joginów, wyjaśniam niektóre zjawiska
pochodzące z odległej nieraz przeszłości.
Ostatnie dwie części książki ukazują wybrane kwestie
związane z jogą chrześcijańską oraz historią jogi w Pol-
sce. Odpowiedz na pytanie, czym jest joga i jak można ją
definiować, znajdzie Czytelnik w rozdziale pierwszym.
Każdy rozdział kończy wybór podstawowej literatu-
ry przedmiotu uzupełniony niekiedy uwagami i wyjaś-
nieniami. Wskazane pozycje pozwolÄ… zainteresowanym
wyjść poza przedstawiony zestaw zagadnień i umożliwią
poszerzenie wiedzy na temat tradycji jogi, a niektórych
być może skłonią także do podjęcia własnych poszuki-
wań. Ze względu na popularny charakter opracowania,
tam gdzie było to możliwe, starałam się wskazywać na
literaturę dostępną w języku polskim.
Wszystkie terminy sanskryckie podane sÄ… w wersji
spolszczonej. Transliteracja naukowa na alfabet łaciński,
Kup książkę Przeczytaj więcej o książce
WSTP
8
zastosowana tylko przy pierwszym ich wystÄ…pieniu, zo-
stała umieszczona w nawiasie i zapisana kursywą. Wy-
jątkiem od tej reguły jest zapis współczesnych indyjskich
imion i nazwisk, które zostały podane tylko w wersji
angielskiej, gdyż tak robią sami ich posiadacze, i w tej
formie sÄ… one powszechnie znane i rozpoznawane. W cy-
tatach zachowana została pisownia oryginału.
Na zakończenie należy wyraznie zaznaczyć, że opra-
cowanie, które Czytelnik trzyma w ręku nie jest pod-
ręcznikiem jogi. Mam nadzieję, że dzięki lekturze ni-
niejszej książki Czytelnik zrozumie, dlaczego  naucze-
nie się jogi z książki nie jest możliwe.
Kup książkę Przeczytaj więcej o książce
Joga  uwagi o definicji
Przez jogę należy (można) jogę poznać,
od jogi powstaje joga.
A ten, który się skupi przez jogę,
na zawsze przebywa w jogach.
(Jogabhaszja III.6)
Przywołany powyżej fragment komentarza Wjasy
(Vysa) do Jogasutr (Yogasktra) Patańdżalego (Patańjali)
wyjątkowo dobrze ilustruje bogactwo znaczeń terminu
joga (yoga) i różnorodność stojącej za nim tradycji. Joga
to zbiór wskazówek, mądrości duchowych, pokazujących
sposób postępowania i wytyczających właściwą drogę.
Joga to sama droga i wysiłek, który jogin wkłada w jej
przemierzanie. Joga to ostateczny cel drogi, zwieńczenie
trudu jogina, ale też każdy kolejny krok, który przybliża
poszukującego do kresu wędrówki. Joga to wreszcie spo-
sób na dotarcie do celu.
Już samo słowo  joga niesie w sobie tę różnorod-
ność znaczeń. Pochodzi ono od sanskryckiego rdzenia
judż (yuj) oznaczającego  połączyć ,  wiązać , ale tak-
że  ujarzmiać ,  nałożyć jarzmo . A zatem joga to za-
równo sposób na owo połączenie, sam proces łączenia,
jak i jego skutek. Joga jest również metodą pozwalającą
na ujarzmienie, jest jednocześnie procesem i skutkiem
ujarzmiania.
Kup książkę Przeczytaj więcej o książce
JOGA  UWAGI O DEFINICJI
10
W najszerszym rozumieniu tego terminu, joga jest
powstałą w Indiach dyscypliną, która obejmuje wszel-
kie techniki samodoskonalenia, medytacji i ascezy
(w rozumieniu bliższym etymologicznemu znaczeniu te-
go słowa, które wywodzi się z greckiego askein   pra-
cować ,  ćwiczyć się ) prowadzące do różnie rozumia-
nej doskonałości duchowej, doświadczenia transcenden-
.
cji i wyzwolenia się z sansary (samsra)  koła narodzin
i śmierci. Ta niezwykle bogata tradycja dostarcza jogino-
wi nie tylko podstawowych punktów odniesienia i war-
tości organizujących całe jego życie, ale również mniej
lub bardziej złożonego metafizycznego uzasadnienia
podejmowanych starań. Georg Feuerstein ujmuje jogę
wręcz jako sposób życia, ogarniający każdy jego przejaw
i jednocześnie uznający prymat rzeczywistości ostatecz-
nej nad nimi wszystkimi, zaś dążenie do niej uznaje za
najważniejsze zadanie człowieka.
Tak szerokie ujęcie sprawia, że termin joga może od-
nosić się do wszelkich praktyk duchowych stanowiących
część dowolnego systemu filozoficznego czy religijnego.
Możliwe jest zatem mówienie np. o jodze buddyjskiej czy
dżinijskiej (które w niniejszym opracowaniu, koncentru-
jÄ…cym siÄ™ na tradycji ortodoksyjnej, tj. przyjmujÄ…cej au-
torytet Wed, zostały pominięte), a nawet o jodze chrześci-
jańskiej, krótko omówionej w jednym z ostatnich rozdzia-
łów. W przypadku tej ostatniej słowo joga może odnosić
się zarówno do sposobu postępowania czy ćwiczeń du-
chowych wypracowanych w ramach tradycji chrześcijań-
skiej, jak i tych, które zostały przejęte np. z hathajogi.
W opinii Mircei Eliadego, takie szerokie ujęcie jogi,
rozumianej właśnie jako suma środków i technik, umoż-
Kup książkę Przeczytaj więcej o książce
JOGA  UWAGI O DEFINICJI
11
liwiających człowiekowi osiągnięcie wyzwolenia, było
i, jak można sądzić, nadal jest w Indiach najpowszech-
niejsze. W literaturze sanskryckiej pojawia siÄ™ wiele
nazw (wyrażeń złożonych) zawierających człon  joga .
Najczęściej są to nazwy różnych metod i praktyk  ście-
żek prowadzących do osiągnięcia wyzwolenia. Georg
Feuerstein wymienia aż czterdzieści takich dróg1. Wśród
nich znalazły się między innymi:
 hathajoga (hat*ðhayoga)  droga, która wiedzie do celu poprzez
doskonalenie ciała;
 karmajoga (karmayoga)  joga czynu spełnianego tak, by nie
owocował karmicznie;
 bhaktijoga (bhaktiyoga)  ścieżka pobożności, oddania i mi-
łości;
 dżńanajoga (jńnayoga) prowadząca ku wyzwoleniu poprzez
usunięcie niewiedzy;
 mantrajoga (mantrayoga) i nadajoga (ndayoga)  wykorzy-
stujące w praktykach głównie moc dzwięku;
 jantrajoga (yantrayoga)  sięgająca po geometryczną repre-
zentację wszechświata.
Większość z opisanych przez badacza ścieżek nie
rozwinęła nigdy szerszego tła metafizycznego, nie miała
oparcia w bardziej złożonym systemie filozoficznym. Ich
podstawÄ™ stanowi konkretna praktyka nakierowana na
osiągnięcie jasno określonego celu.
Te wszystkie ścieżki, niekiedy bardzo różne, łączy
jednak kilka podstawowych, fundamentalnych cech, sta-
nowiÄ…cych o ich istocie.
1
G. Feuerstein, The Deeper Dimension of Yoga. Theory and Practice, Boston
2003.
Kup książkę Przeczytaj więcej o książce
JOGA  UWAGI O DEFINICJI
12
Wyzwolenie
Ostatecznym celem każdej gałęzi jogi jest wyzwole-
nie, uwolnienie człowieka od cierpienia wynikającego
z niewiedzy, z nieznajomości samego siebie, własnej,
prawdziwej natury. Siła niewiedzy wprawia w ruch koło
sansary, w którym krąży każda istota, umierając i rodząc
się nieskończenie wiele razy. Joga pozwala usunąć nie-
wiedzę, zatrzymać koło sansary i przerwać cierpienie.
Charakter praktyczny
Joga w każdym swoim przejawie jest zawsze wielo-
wymiarowym systemem praktycznym  pokazuje naturÄ™
rzeczywistości otaczającej człowieka, rysuje swego ro-
dzaju mapę i wytycza ścieżki prowadzące do celu, czyli
wyzwolenia; uczy bezpiecznego poruszania siÄ™ po owych
ścieżkach; daje gotowe, zweryfikowane przez pokolenia
wskazówki i wyposaża jogina w odpowiednie narzędzia
 praktyki pomocne w poszukiwaniach. Można przy-
puszczać, że to właśnie w doświadczeniu każdego jogina
kryje się tajemnica bogactwa i żywotności praktyk jogi,
różnej ich interpretacji oraz odmiennych sposobów ich
stosowania i wykonywania. Kolejne pokolenia joginów
różnie bowiem ujmowały przekazywaną im tradycję,
zgodnie z własnymi doświadczeniami i potrzebami, two-
rzÄ…c tym samym liczne nurty, linie przekazu czy  jak
ujmuje się to dzisiaj  metody praktyki. W ten sposób
każdy z nich pozostawił w tradycji swój ślad. Wybranym
osobom, które w sposób szczególny wpłynęły na szeroko
pojętą jogę, poświęcono osobny fragment tej książki.
Kup książkę Przeczytaj więcej o książce
JOGA  UWAGI O DEFINICJI
13
Wysiłek własny
Praktyka jogi nie polega na mechanicznym powta-
rzaniu poszczególnych ćwiczeń, ślepym naśladowaniu
innych, czy automatycznym wypełnianiu stosownych
zaleceń. Wymaga ona przede wszystkim zaangażowania
i świadomego wysiłku, które stanowią podstawę wszech-
stronnej samodyscypliny.
Guru i struktura inicjacyjna
W praktyce jogi niezbędny jest przewodnik  oso-
ba, która sama przemierzyła bezdroża poszukiwań du-
chowych i odnalazła cel. Nauka jogi ma miejsce zawsze
w relacji guru (guru)  uczeń. Mistrz duchowy przekazu-
je adeptowi własne, żywe doświadczenie i jednocześnie
nadzoruje postępy swego podopiecznego. Właśnie dla-
tego jogi nie można nauczyć się samemu, nie można też
nauczyć się jej z książki. Guru nie tylko inicjuje (wpro-
wadza adepta na ścieżkę jogi), ale przede wszystkim daje
mu siłę niezbędną do dalszej pracy. Inicjacja jest także
odrzuceniem świata zewnętrznego i otwarciem się na
rzeczywistość transcendentną.
Etyka
Przygotowanie etyczne jest fundamentem wszystkich
ścieżek jogi i warunkiem wstępnym każdej praktyki. Bez
niego osiągnięcie wyzwolenia nie jest możliwe, a sa-
Kup książkę Przeczytaj więcej o książce
JOGA  UWAGI O DEFINICJI
14
ma praktyka może nawet okazać się szkodliwa. Zakaz
krzywdzenia, prawdomówność, zakaz przywłaszczania
sobie cudzej własności, wstrzemięzliwość i in. są pierw-
szymi ćwiczeniami, w jakich doskonali się jogin.
Słowo joga, jak wspomniano wcześniej, oznacza
również sam cel, do którego zmierza jogin, czyli pewien
stan, nową jakość, wnoszoną przez właściwie podejmo-
waną praktykę. Także i to rozumienie przywoływanego
terminu ukazuje, w jak różnorodny sposób ujmuje się
kres wysiłków jogina, począwszy od uspokojenia zmy-
słów, przez stan równowagi, po powściągnięcie zjawisk
świadomości, jedność wdechu i wydechu czy odkrycie
swej prawdziwej natury  jazni.
Termin joga w najwęższym znaczeniu, odnosi się do
jednej z sześciu ortodoksyjnych (tj. przyjmujących auto-
rytet Wed) darśan (darśana), czyli indyjskich systemów
filozoficznych. Dla ścisłości używa się wtedy określenia
jogadarśana (yogadarśana) lub joga klasyczna. Darśana
(od rdzenia dr'ðÅ›  widzieć ,  patrzeć ) oznacza poglÄ…d,
ogląd, punkt widzenia, wizję świata, a także drogę, pe-
wien sposób postępowania. Na gruncie zachodnim od-
powiednikiem darśany jest zazwyczaj  filozofia , choć
znaczenia obu tych terminów nie w pełni się pokrywają.
Darśana jest bowiem nie tylko teoretycznym opisem rze-
czywistości, ale ma także wymiar praktyczny  jej celem
jest pokazanie drogi i sposobów na osiągnięcie wyzwo-
lenia z sansary. Ufundowana jest na bezpośrednim do-
świadczeniu rzeczywistości, które w dalszej kolejności
staje się przedmiotem interpretacji i zostaje ujęte w ra-
my teoretyczne. Sześć darśan, które tradycyjnie łączy się
w uzupełniające się pary, to: njaja (nyya) i wajśeszika
Kup książkę Przeczytaj więcej o książce
JOGA  UWAGI O DEFINICJI
15
.
(vaiÅ›es*ð*ðika), mimansa (m%2Å‚mms) i wedanta (vednta)
.
oraz sankhja (smkhya) i joga.
Dla zainteresowanych:
Ogólne omówienie filozofii indyjskiej znajdzie Czytelnik w S.
Radhakrishnan, Filozofia indyjska, przeł. Z. Wrzeszcz, t. 1-2,
Warszawa 1958, a także w E. Frauwallner, Historia fi lozofi i in-
dyjskiej, przeł. L. Żylicz, t. 1-2, Warszawa 1990. Trudniejszym
w lekturze, bardzo obszernym opracowaniem jest S.N. Dasgupta,
A History of Indian Philosophy, t. 1-5, Delhi 1975. Wybrane za-
gadnienia z tego zakresu przystępnie prezentuje książka Filozofia
Wschodu, pod red. B. Szymańskiej, Kraków 2001, której uzupeł-
nieniem jest wybór tekstów zródłowych, wydany pod tym samym
tytułem, zredagowany przez M. Kudelską (Kraków 2003).
Kup książkę Przeczytaj więcej o książce


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Thaumasyt – Część 1 Droga do powszechnie przyjętego zrozumienia
Twoja droga do sukcesu
Rewitalizacja przestrzeni publicznej drogÄ… do integracji lokalnej
Revolutionary Road (Droga do szczęścia)
moja droga do szczescia
droga do nieba
droga do domu ojca
Strukturalnie czy obiektowo – czyli droga do sukcesu 90

więcej podobnych podstron