STAROŻYTNE CYWILIZACJE
STAROŻYTNY
EGIPT
OKRES
WCZESNODYNASTYCZNY
1. Okres Wczesnodynastyczny (około 3100 - 2700 p.n.e) I - II dynastie
(był to tzw. okres tynicki  ze stolicą w THIS)
Pierwszym legendarnym władcą Egiptu był Menes. Rządził we
wspomnianym już wczęsniej This i podbijał górny, a potem także i
dolny Egipt. Na ziemiach tych panował pogląd, że Faraon to potomek
Boga Re oraz Horusa, którym sam ponoć jest. Potem Menes na znak
zjednoczenia Egiptu zbudował nową stolicę w Memfis, mieszczącą się
w dolnym Egipcie. Niektórzy władcy (miedzy innymi Peribsen)
uważali Faraona za potomka innego bóstwa-Seta.
Egipt walczył m.in.. z ludami libijskimi i atakował Dolną Nubię
(Faraon Chase chem ui) Teren Nubii był bardzo istotny dla Egiptu z
gospodarczego punktu widzenia, bowiem na tych terenach znajdowały
się liczne pokłady szlachetnych kruszców zwłaszcza złota.
Utrzymywał ponadto kontakty handlowe i gospodarcze z Syrią,
Palestyną i Mezopotamią.
EGIPT-  STARE PAC
STWO
2. Stare Państwo (obejmuje ono okres około 2700 - 2200 p.n.e) III - VI dynastia
Wśród ważniejszych władców Egiptu był Faraon Dżoser  stworzył on m.in.
scentralizowaną administrację
A jego współpracownik wezyr Imgotep zrobił pierwszą grobową piramidę
znajdujaca się w Sakkarze
Zaczął on także systematyczną penetrację Nubii Dolnej i Półwyspu Synaj.
Z kolei Snofru założył IV dynastię i Egipt osiągnął (w latach 2600 - 2500)
swoje pierwsze wielkie apogeum rozkwitu. Ukształtowały się wtedy
ostatecznie rządy absolutne monarchy. Egipt był wybitnie ekspansywny w tym
czasie, najeżdżał na Libię, Dolną Nubię i Synaj, co dawało duże kontrybucje,
łupy i surowce z kopalń. Podbito Dolną Nubię, zbudowano twierdzę Buhen
(niedaleko II katarakty) pilnującą władzy Egiptu. Następni faraonowie (czyli
wielka trójka: Cheops, Chefren, Mykerinos) stonowali trochę podboje i zajęli
się sprawami wewnętrznymi (np. budową piramid).
 W czasach V Dynastii (2500-2350) "heliopolitańskiej" osłabła władza faraonów.
Przyczyną był brak pieniędzy spowodowany budowami piramid. Wzrosła władza
kapłanów. Ekonomię uratował Sahure (rok 2450) kończąc wielkie roboty publiczne i
atakując Libię, Nubię i Synaj, aby trzymać kontrolę nad kopalniami.
Następnie:
- utracono Buhen i wycofano się z Nubii
- umocnili się nomarchowie (termin wywodzący się od nomów)
- władzę przejęła VI dynastia, m.in. Pepi I zdobył Dolną Nubię, walczył o Synaj,
Palestynę i część Gór Nubii
- następował jednak stopniowo kryzys wewnętrzny, bo nomarchowie byli coraz silniejsi.
Dziedziczyli oni urzędy, wydawali córki za faraonów, którzy dawali pieniądze i
przywileje.
- w około 2300 p.n.e Pepi II zaczął rządzić (na 94 lata)
- najpierw, rządzili za niego nomarchowie doradcy. Niestety, gdy dorósł też zaczął się
zajmowac kwestiami państwowymi.
- upadł znacznie autorytet faraona
- Egipt stracił nabytki, zablokowała się administracja i uniezależniły się dynastie
nomarchów, co dało anarchię i swego rodzaju koniec koniec starego państwa.
EGIPT W OKRESIE
PRZEJŚCIOWYM
3. Pierwszy okres przejściowy (lata 2200 - 2000 p.n.e) czyli VII - XI dynastia
a) Dynastie VII - VIII - to okres totalnej anarchii politycznej, społecznej i
gospodarczej.
- zanikła władza centralna "na 70 dni, 70 królów" - pisał Menethan.
- głód przez załamanie się gospodarki
- władcy VIII dynastii rządzili tylko okolicami Memfis.
b) Sytuacja lepsza, gdy do władzy w środkowym Egipcie doszła IX, a potem X
dynastia z Herakleopolis. Około 2130 roku p.n.e. Władca Cheti I
podporządkował sobie większość nomów w górach i dolnym Egipcie. Ogłosił
się następcą faraonów. Póz
niej inni to kontynuowali.
c) Około 2080 pne uniezależnił się nomarcha z Teb, Mentuhotep I - założyciel XI
dynastii tebańskiej. Szybko podbił Górny Egipt.
d) X i XI dynastia rywalizowały o władzę. W 1990 p.n.e Mentuhotep II pokonał
Merikare i zjednoczył sobie Egipt.
Mentuhotep II
- odnowił struktury administracyjne (nomarchami zostali ludzie z Teb),
naprawił gospodarkę, wyprawił się do Libii, Nubii i Synaju dał początek
średniego państwa
Zabytki Egiptu
Średnie państwo
4. Państwo średnie (2000 - 1750) dynastie XI - XII
a) Mentuhotep III i IV zunifikowali ostatecznie kraj.
b) W drugiej połowie XXX wieku pne wezyr Amenemhat I zrobił pucz i dał początek XII
dynastii:
- przeniósł stolicę z Teb do Icz - Tawi (koło Memfis)
- zreorganizował administrację (koniec dziedziczności u nomarchów)
- ujednolicił podatki i nakaz dawania rekrutów przez nomy do armii królewskiej.
- poprawił przez rozbudowanie system irygacyjny
- uczynił z tebańskiego Amona bóstwo naczelne
- zginął w spisku dworzan
c) Faraonem zostal Sezostris I, zabił buntowników i z uporządkowanego przez ojca kraju
zaczął wyprawy:
- podbił Dolną Numię (kopalnie złota), czyli Wawat i odrestaurował Buhen (twierdzę)
- zajął Synaj (kopalnie miedzi i turkusów)
- w toku walk z plemionami Libijskimi zdobył oazę El-Charga (plemiona Czemehu i
Chehenu)
c.d.
d) Amenenhat II i Sezostris II zdobyli zwierzchnią władzę nad wieloma
książętami Syrii, Palestyny i Syropalestyny.
e) Sezostris III (1835 - 1810 pne) - pokonał Numijskie plemiona, zbudował
twierdze Semne i Kumme i przesunął granice za II kataraktę
- zajął Palestynę
- w zajmowanych krajach przejmował szlaki handlowe, eksploatował kopalnie
itp.
- usprawnił zarząd Egiptu dzieląc go na Egipt Dony, Srdokowy i Górny.
f) Amenemhat III (1810 - 1750 pne) - zakończył ropoczętą przez Sezostrisa II
wielką tamę, system grobli i kanały mielioracyjne w oazie El - Fajum.
Wykorzystując odnogę Nilu przekszałcono wielkie nieużytki w ziemie uprawne
Po śmierci Amenemhata III władzę zdobyła XIII dynastia, okres świetności
zanikał i zaczął się II okres przejściowy.
STAROŻYTNY EGIPT-MAPA:
FARAON I JEGO OTOCZENIE
DALSZE DZIEJE EGIPTU
6. Nowe państwo (lata 1550 - 1085) dynastie XVIII - XX
Najlepsze czasy Egiptu, był centrum ówczesnego świata.
a) Jahmes podbił totalnie Wawat (Dolna Numia) i obsadził w Buhen (II katarakta)
Egipskiego gubernatora -> "syna króla". Centralizował władzę przez robienie czystek wśród
kolaborujących z Hyksosami nomarchów.
b) Totmes I (1525) - syn Amenhotepa I - podbił Nubię aż do III katarakty
- zwycięsko się wyprawił do Syrii i Palestyny bijąc i zmuszając do Hołdów wielu
kanonejskich i huryckich książąt. Celem wyprawy była demonstracja Egipskiej siły i
ukazanie Egipskiej strefy wpływów. Wiele lat nikt tego nie kwestionował.
c) Przy rządach królowej Hatszepsut kraj żył w pokoju i pieniądzach z podbitych ziem.
Dopiero pod koniec jej panowania większość azjatyckich władców uniezależniła się.
d) Totmes III (1480) - macocha Hatszepsut 20 lat sprawowała władzę w jego imieniu. GHdy
w końcu doszedł do niej zajął się rozbudową i umocnieniem imperium.
- ostatecznie podbił Państwo Kusz (Górna Numia) zdobywając ostatnią stolicę - Napatę i
zbudował tam twierdzę graniczną (IV katarakta)
- kolejny podbój Palestyny, Syrii po Eufrat w czasie 17 kampanii wojennych (tak podają
roczniki Totmesa III).
- włączenie azjatyckich ziem do Egiptu, ustalenie nowych prowincji (Karzan, Upe, Amurru)
i danie do większych miast Syrii i Palestyny garnizonów i rezydentów.
- Egipt rozwijał się gospodarczo przez kontrybucje, łupy i daniny i przez kontrole nad
handlem od Mezopotami do Libii i od Morza Egejskiego po Napatę.
e) Amenhotep II i Totmes IV - walczyli z Mittanią o utrzymanie Syrii
- 1420 pne - pokój Totmesa IV z Artatamą I (granica w lini Katna - Ugarit) z Mittanią
przypieczętowany małżeństwami dynastycznymi.
f) Amenhotep III (1415) - nie ingerował w spory wasali z Syrii i Palestyny i miał spokój w
polityce zewnętrznej.
- problemem stali się kapłani tebańskiego Amona koncentrujący wokół siebie wiele
arystokracji rodowej i wojskowej złej na zaprzestanie łupieżczych wypraw
- Amenhotep III zaczął robić dużo awansów urzędniczych i wojskowych wśród luczi
nowych dla ograniczenia wpływów kapłanów przez co konflikt się zaostrzał
g) Amenhotep IV (1375) - naczelnym bóstwem uczynił Atona ("Bóg dysku słonecznego)
zbudował nową stolicę - Achet - Aton (Tell el - Amorna) i przyjął imie Echnaton ("Sługa
Atona").
- pozbawieni znaczenia (oficjalnie) kapłani mieli po swej stronie potencjał ekonomiczny,
część arystokracji, wojskowych i prostego ludu (od lat wyznających Amona)(.
- wkrótce Amenhotep IV i jego dwór zostali w izolacji do społeczeństwa nie atakującego
tylko z obawy przed armią faraona
- tymczasem do Syrii i Palestyny zbliżyli się Hetici. Amenhotep IV nie pomógł Mittani,
która straciła swą część Syrii, a potem imperium Egipskie w Syrii i Palestynie zaczęło
maleć.
h) Nefretete - było stopniowo za jej rządów coraz gorzej-politycznie, ekonomicznie,
militarnie oraz kulturowo-społecznie.Ogólny rozłam państwa egipskiego.
i) Tutenchaton - ugiął się pod naciskiem kapłanów i przywrócił Amona zmieniając imię na
Tutenchamon
- był marionetką sterowaną przez kanclerza Ai i dowódcę armii Horemheba
j) Horemheb - zlikfidował ostatnie przejawy kultu Atona
- zaprowadził ład Administracyjny (tak pisze w "Edykcie Horemheba").
- wyprawiał się do Palestyny i Syrii, ale nie umiał już utrzymać Hetytów.
Pismo, architektura i sztuki
plastyczne
Pismo - powstało w okresie wczesnodynastycznym
- składało się z piktografów i okterminatywów (daja
cych kategorię znaczeniowa

piktografom).
- do końca III tysia
clecia pisano uproszczonym językiem "kapłańskim".
- w VII w pne powstała demotyka (pismo ludowe), jeszcze bardziej
uproszczona.
Architektura -świątynie - zespół świątynny w Tebach połączony aleją sfinksów
- świątynia Ramzesa II w Abu Simbel. Pałace (lekkiej konstrukcji, otoczone
ogrodami i sadami). Grobowce - Dżosera w Sakkarze - pierwsza wielka
piramida
- Snofru w Daliszur - 105 m tzw. piramida Tamona
- Cheopsa i Chefrena w Gizie. W okolicy piramid posa
gi króla, mniejsze
grobowce rodziny i współpracowników.
Sztuki plastyczne - Egipcjanie mieli kanon proporcji ciała
- głowa i tors przedstawiane przodem, biodra i nogi bokiem
- faraon pokazany zawsze w pełni sił, inni realistycznie
- robiono też małe rzez
by ukazujące życie codzienne (połów ryb itp.) i czasem
wkładano do grobów faraonów
- w Nowym Państwie królowało m.in.. malarstwo naścienne, relief i
monumentalna rzez
ba
BOGOWIE EGIPSCY:
MALOWIDA
A NASKALNE
BOGOWIE I WIERZENIA
Bogowie w cywilizacji starożytnego Egiptu
wywodzili się z prehistorycznych kultów
animistycznych i byli częścią bardzo
bogatej mitologii. Jednym z
najważniejszych bogów był zwykle faraon.
W całym Egipcie czczono około 800 różnych bogów, lecz większość z tych
kultów miała charakter miejscowy. Istniały tam trzy najważniejsze
systemy kosmogoniczno-religijne: heliopolitański, hermopolitański i
memficki.
Kapłani heliopolitańscy dążyli do nadania religii egipskiej charakteru
solarnego. Utożsamiali oni Horusa z bogiem słońca Re. W systemie
heliopolitańskim najważniejsza była enneada (tzw.  jedenastka
heliopolitańska )  czyli 11 najwyższych bóstw:
Atum  (uważany za Atum-Re) bóg wschodzącego słońca,
Amon - bóg zachodzącego słońca,
Re  bóg słońca, stwórca i pan wszechświata, nieba,
Szu  bóg powietrza,
Tefnut  bogini wilgoci,
Geb  bóg będący uosobieniem ziemi,
Nut  bogini będąca uosobieniem sklepienia niebieskiego,
Ozyrys  bóg śmierci, płodnej natury i odrodzonego życia, sędzia zmarłych,
władca ziemi, podziemi i Krain Nieśmiertelnych,
Set  władca burz i piorunów (wrogi Horusowi),
Neftyda  żona Setha, siostra Ozyrysa,
Izyda  lokalna bogini miłości, nieba, magii, czarów, kobiet i dzieci, żona Ozyrysa,
matka Horusa.
BÓSTWA-SET I HORUS:
HIEROGLIFY
SA
ÓW KILKA O HIEROGLIFACH
Hieroglify (z greckiego dosłownie"święte znaki")  to
najwcześniejszy rodzaj pisma starożytnego Egiptu, obok pisma
hieratycznego i demotycznego. Nazwa wywodzi się (podobnie jak
nazwa władcy - faraona) z greki i oznacza święte znaki.
W piśmie hieroglificznym występują 3 rodzaje znaków:
znaki fonetyczne
znaki ideograficzne
determinatywy
Określenie "hieroglify" stosowane jest także w stosunku do innych
rodzajów pisma piktograficznego, używanego przez m.in. Azteków,
Majów.
KAMIEC
Z ROSETTY
Kamień z Rosetty  zabytek piśmiennictwa staroegipskiego,
którego odkrycie stało się przełomem na drodze do
odczytania egipskich hieroglifów. Tekst zapisany greką
został bardzo szybko odczytany przez filologów. Był to ten
sam tekst, który został zapisany w trzech wersjach i dwóch
językach, aby był zrozumiały przez rodowitych Egipcjan,
jak i przez Greków. Treścią jego jest dekret wydany 27
marca roku 196 p.n.e. przez kapłanów egipskich w Memfis
dla uczczenia faraona Ptolemeusza V z okazji pierwszej
rocznicy koronacji w związku z doznanymi od niego
dobrodziejstwami. Faraon bowiem po wstąpieniu na tron
ogłosił amnestię, obniżył podatki i podniósł dochody
kapłanów.
KAMIEC
Z ROSETTY
OSI
GNIECIA:
a) dokonali obliczeń objętości i pól powierzchni graniastosłupa, stożka,
walca i prostopadłościanu
b) stosowali dokładnych wyliczeń matematycznych przy budowie piramid
i budowli sakralnych
c) na wysokim poziomie stała obróbka kamienia, wyrób szkła, znacznie
słabiej natomiast Egipcjanie opanowali
wytop metali
d) medycyna: mumifikowanie zwłok, rozwój chirurgii-trepanacja czaszki,
znajomość budowy ludzkiego serca i jego podstawowe funkcje, liczyli
zęby, złamania, stosowali środki uśmierzające ból
e) na wysokim poziomie stała astronomia
f) stworzyli 3 typy pisma: hieroglificzne, hieratyczne i demotyczne
LUDNOŚĆ EGIPTU-CHA
OPI
Ludność starożytnego Egiptu dzieliła się na kilka
warstw. Najliczniejszą z nich stanowili chłopi.
Stanowili oni ponad 90% ludności. Chłopi byli
zobowiązani do licznych prac na rzecz państwa.
Była to przede wszystkim konserwacja kanałów
oraz prace na rzecz panującego (np.
budownictwo). Obok rolnictwa ludność trudniła
się także rzemiosłem. Podstawowym materiałem
do wytwarzania narzędzi był kamień, róg i kość.
Drewno było w Egipcie drogie, gdyż spro-
wadzano je z odległych krain, głównie z Libanu.
KAPA
ANI
SPOA
ECZEC
STWO
LUDNOŚĆ EGIPTU URZ
DNICY
I KAPA
ANI
--------------------------------------------------------------------------------------------
Wyższą od chłopów i rzemieślników grupę społeczną tworzyli
urzędnicy. Korpus urzędniczy był wewnętrznie zróżnicowany i
obejmował wiele szczebli: od zwykłego wiejskiego pisarza do
najwyższego dostojnika  wezyra. Droga do urzędów była długa i
bardzo żmudna. Wiodła ona przez naukę w szkołach. Zdobyte
wykształcenie zwalniało z ciężkiej pracy fizycznej. Droga ta była
otwarta także dla zdolnych ludzi z niższych warstw społecznych.
Sprawny aparat urzędniczy zapewniał działanie państwa. Podobną
rolę pełnili kapłani. Rozbudowany panteon wymagał wielu osób do
obsługi świątyń i rozbudowanych form kultu religijnego. Wzrost
potęgi kapłanów prowadził czasem do konfliktów z władzą
państwową. Kapłani niekiedy odgrywali rolę czynnika
destabilizującego państwo, gdyż dążyli do wzrostu znaczenia swych
świątyń. Rola kapłanów wzrastała wskutek bogactwa świątyń do tego
stopnia, że zaczęli oni sięgać po władzę za czasów VII - X dynastii. XII
dynastia była faktycznie dynastią kapłanów boga Amona z Teb.
--------------------------------------------------------------------------------------------
Miasta egipskie
RODZINA PANUJ
CA
Najwyższą grupę w społeczeństwie stanowiła rodzina panująca, której
przewodził król. Zwykło się go określać mianem faraona, co jest
terminem greckim i pochodzi ze zniekształconego terminu egipskiego
 per-aa (lub  pir-o ), co oznacza  wielki dom . Faraon był władcą
absolutnym, uważanym za żyjącego boga lub  w póz
niejszym okresie
 jego syna. Dzięki temu faraon sprawował władzę nie tylko
polityczną, ale również religijną. Obowiązkiem panującego było
zapewnienie porządku i bezpieczeństwa w państwie. Władza
panującego była dziedziczna, lecz wielokrotnie zdarzały się uzurpacje,
które usuwały dotychczas panujące dynastie i wynosiły nowe.
W życiu społecznym Egiptu uderzają dwie ciekawe cechy. Jest to
niewielka, jak na czasy starożytne, ilość niewolników oraz duża
samodzielność kobiet. Niewolnicy byli zwykle jeńcami wojennymi lub
nabytkami w ramach wymiany handlowej z innymi państwami.
Kobiety w Egipcie miały prawo do własnych majątków, dzieci
dziedziczyły majątki w linii matki, a królowe, siostry i małżonki
faraonów często współrządziły krajem. Zdarzyła się nawet w dziejach
Egiptu kobieta  faraon. Była to królowa Hatszepsut.
ŻYCIE POZAGROBOWE
Egipcjanie wierzyli w życie pozagrobowe. Zakładali jednak, że jest
ono nieodłącznie związane z istnieniem ciała, które jest siedzibą duszy.
Dlatego, by uchronić je przed rozkładem, rozwinęła się
skomplikowana praktyka mumifikowania zwłok. By zapewnić
szczątkom doczesnym spokój, wznoszono grobowce. Ich wielkość i
zamożność wyposażenia świadczyła o pozycji materialnej zmarłych.
Na początku panowania III dynastii pojawiły się wielkie grobowce 
piramidy. Jednak nie zabezpieczały one dostatecznie ciał zmarłych
władców. Stąd też poczęto chować ich w specjalnie ukrytych
grobowcach w tzw. Dolinie Królów. Jednak już w starożytności
większość z nich została obrabowana. Stąd też wielką sensacją było
odkrycie w 1922 roku grobowca jednego z mało znanych faraonów z
czasów Nowego Państwa  czyli Tutanhamona. Dzięki niemu mamy
wyobrażenie o wielkości darów grobowych składanych wraz z
faraonem do grobowca.
Wyobrażenia o życiu pozagrobowym
 PODSUMOWANIE:
Starożytni Egipcjanie mogli
poszczycić się wieloma osiągnięciami
naukowymi. Na szczególną uwagę
zasługują osiągnięcia w naukach
ścisłych  matematyce i astronomii.
Rozwiązywano zadania z geometrii
(obliczano pola powierzchni) i
algebry.
Obserwacje astronomiczne
umożliwiły stworzenie kalendarza
słonecznego i obliczenie długości roku
(365 dni; 12 miesięcy po 30 dni oraz 5
dni dodawanych na końcu roku).
Wielkie osiągnięcia miała egipska
medycyna. Wśród lekarzy nastąpiła
specjalizacja, według rodzajów
leczonych chorób. Przy świątyniach
istniały wielkie szkoły medyczne, w
których przeprowadzano tak
skomplikowane zabiegi jak
trepanacja czaszki.
KONIEC POKAZU
-------------Dziękujemy za uwagę----------------