Literatura:
Bajki - Zbigniew Herbert
W latach 50. Zbigniew Herbert własnoręcznie sporządzał dla najbliższych przyjaciół
książeczki ze swymi utworami. Jedną z nich były ,,Bajki"- zbiór ofiarowany Tadeuszowi
Chrzanowskiemu, którego Herbert poznał wkrótce po wojnie w czasie studiów na
Krakowskiej Akademii Handlowej.
Ten rękopiśmienny tomik, którego 2 reprodukcje po raz pierwszy ukazały się drukiem w
pożegnalnym numerze Tygodnika Powszechnego z 9 sierpnia 1998 r. (poświęconym
autorowi ,,Wędrówek pięknoducha") jest ważnym dokumentem kształtowania się poetyki i
niezwykle bogatej osobowości i wyobraz
ni młodego Herberta. Znalazły się w nim
dwadzieścia dwa wczesne utwory z gatunku, który poeta odkrył dla siebie w 1952 roku, i
który najpierw nazywał bajkami, żeby w końcu w tomie, któremu tytuł nadał jeden z
najbardziej niezwykłych utworów tej książeczki:Hermes, pies i gwiazda, powrócić do
skromnej, rzeczowej nazwy: proza poetycka.
Wydaniu towarzyszy reprodukcja szczęśliwie zachowanego zeszytu, do którego przyszły
autor ,,Pana Cogito" wpisał swoje utwory. Oba tomy, połączone opaską tworzą wydanie
unikalne: piękne dzieło sztuki poligraficznej i hołd dla Zbigniewa Herberta.
http://selkar.pl/aff/dolfijn/bajki_zbigniew_herbert_p_141988.html
Barbarzyńca w ogrodzie - Zbigniew Herbert
Czym jest ta książka? Zbiorem szkiców. Sprawozdaniem z podróży. Pierwsza podróż realna
po miastach, muzeach i ruinach. Druga - poprzez książki dotyczące widzianych miejsc. Te
dwa widzenia, czy dwie metody, przeplatajÄ… siÄ™ ze sobÄ….
http://selkar.pl/aff/dolfijn/barbarzynca_w_ogrodzie_zbigniew_herbert_p_34220.html
Dramaty - Zbigniew Herbert
Sztuki sceniczne i radiowe Zbigniewa Herberta po raz pierwszy wydane w edycji krytycznej,
na podstawie lektury rękopisów poety, uzupełnione, oczyszczone z błędów, które wkradły się
do poprzednich publikacji. Konteksty interpretacyjne i tło historyczne naświetlają
niekonwencjonalnie opracowane przypisy, w których wielkiemu pisarzowi towarzyszy
dociekliwy badacz i odkrywca tajemnic jego dramaturgicznego warsztatu, Jacek Kopciński.
Błyskotliwy esej jego autorstwa poprzedza edycję pięciu sztuk poety, wzbogaconą o
niepublikowany dotÄ…d dramat radiowy Maja.
http://selkar.pl/aff/dolfijn/dramaty_zbigniew_herbert_p_100023.html
Herbert nieznany. Rozmowy - Zbigniew Herbert
Ktoś zapukał do drzwi. Rogowe okulary, kraciasta marynarka i notes w ręku. Nie ma
wątpliwości: dziennikarz-wybawca. Nie bardzo chciałem badać, czy jest on z krwi i kości,
czy z materii marzenia. Spojrzał przenikliwie i zadał pierwsze pytanie... Zbigniew Herbert
Rozmowy z samym sobÄ…, wywiady prasowe, odpowiedzi na ankiety. Ze Zbigniewem
1
Herbertem o literaturze, historii i polityce rozmawiają m.in. Renata Gorczyńska, Adam
Michnik, ks. Janusz Pasierb, Jacek Trznadel...
http://selkar.pl/ff/dolfijn/herbert_nieznany_rozmowy_zbigniew_herbert_p_95938.html
Pan Cogito - Zbigniew Herbert
"Pan Cogito" Zbigniewa Herberta - tom poetycki z 1974 roku, w którym poeta po raz
pierwszy zaprezentował światu stworzoną przez siebie legendarną postać Pana Cogito, po
trochu alter ego autora - sceptyka, który z dystansu przygląda się sobie, ludziom i rzeczom.
Książka ta to nieomal Biblia współczesnego czytelnika. Od lat cieszy się niesłychana
popularnością nie schodząc z czołowych miejsc listy bestsellerów.
http://selkar.pl/aff/dolfijn/pan_cogito_zbigniew_herbert_p_81649.html
Wiersze zebrane - Zbigniew Herbert
Czterdzieści dwa lata życia poety rozpięte miedzy symbolicznymi tytułami: Struna światła z
1956 roku i Epilogiem burzy z roku 1998, ciemnego roku śmierci. Dziewięć tomów,
niespełna czterysta wierszy. A wśród nich galaktyka obrazów i zdań tak oczywistych w swej
doskonałości, tak intensywnych w istnieniu, ze trudno pamiętać, iż mogły nie powstać. Ze
bylibyśmy ubożsi o niepewną, wahającą się Nike i okrutnych aniołów, stojących u wrót
Doliny, o bezradnego Marka Aureliusza, pokonanego Marsjasza, czarnego Szemkela i nie
chcących od nas odejść, cierpliwych umarłych, o pobrzmiewające spiżowym echem Bądz

wierny Idz
" i udręczonego, zachwyconego Pana Cogito, który dziękuje Bogu, ze stworzył
świat piękny i różny... "
http://selkar.pl/aff/dolfijn/wiersze_zebrane_zbigniew_herbert_p_98330.html
2
TEMAT: POEZJA ZBIGNIEWA HERBERTA.
WST
P:
Zbigniew Herbert urodził się 29 paz
dziernika 1924 roku we Lwowie w rodzinie Bolesława i
Marii z d. Kaniak. Rodzina poety pochodzi z Anglii, a do Galicji trafiła przez Austrię.
Pradziadek Zbigniewa Herberta nie umiał ani słowa po polsku i był nauczycielem języka
angielskiego. Trudno dopatrywać się w tym bezpośrednich przyczyn europejskości
twórczości Herberta, niemniej jest to fakt symboliczny i może nie całkiem bez znaczenia.
Rok przed wybuchem wojny młody Herbert rozpoczął naukę w Gimnazjum im. Kazimierza
Wielkiego we Lwowie. Podczas wojny za okupacji niemieckiej zajmował się różnymi
rzeczami. Był m.in. członkiem Armii Krajowej; w 1942 roku ukończył szkołę podchorążych.
Jednocześnie uczęszczał na tajne komplety gimnazjalne i w 1943 roku zdał maturę. Następnie
studiował filologię polską na tajnym Uniwersytecie Jana Kazimierza.
W 1944 roku (przed wkroczeniem Armii Czerwonej) wyjechał do Krakowa. Studiował na
Akademii Sztuk Pięknych, póz
niej ukończył Akademię Handlową jako magister ekonomii w
1947 roku. Próbował też swoich sił na wydziale prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego,
następnie prawo i filozofię na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Redagował
Przegląd Kupiecki i pracował w Banku Polskim. Pierwsze artykuły Herberta ukazały się
podczas jego studiów prawniczych w  Tygodniku Wybrzeża . W 1949 roku uzyskał tytuł
magistra prawa na UMK w Toruniu. Rozpoczął współpracę ze  Słowem Powszechnym . Od
1950 roku przebywał w Warszawie, gdzie studiował filozofię na UW.
Herbert debiutował jako poeta na łamach tygodnika  Dziś i jutro w roku 1950. Pierwszymi
wydrukowanymi wierszami były: Napis, Pożegnanie września i Złoty środek. Początkujący
poeta drukował swoje wiersze w  Dziś i jutro przez 3 lata pod pseudonimami Patryk oraz
Stefan Martha. Współpracował też z  Tygodnikiem Powszechnym ,  Przeglądem
Powszechnym i gazetą  Twórczości . Był członkiem Związku Literatów Polskich od 1955
do rozwiązania związku w 1983 roku. W latach 1963-68 współredagował miesięcznik
 Poezja . Jest to czas wypełniony wieloma podróżami - do Anglii, Włoch, Niemiec.
Kilkakrotnie jez
dził do Francji i Grecji. W roku 1968 ożenił się z Katarzyną Dzieduszycką. W
roku akademickim 1970-71 przebywał na Zachodnim Wybrzeżu Stanów Zjednoczonych jako
profesor Uniwersytetu Los Angeles.
Niemal jednocześnie w 1971-72 Herbert został przyjęty do kilku elitarnych stowarzyszeń
literackich i akademii, spośród których najważniejsze to Polski PEN Club i Akademie der
Künste z Berlina Zachodniego. Zbigniew Herbert staÅ‚ siÄ™ czÅ‚owiekiem znanym w krÄ™gach
literackich. Obok pracy literackiej zaangażował się również w działalność polityczną.
Zbigniew Herbert jest poetą znanym i cenionym w Polsce i za granicą. Jego wiersze były
tłumaczone na język angielski (wydany dzięki pomocy Czesława Miłosza w 1968 roku wybór
Selected Poems), włoski, czeski, holenderski i szwedzki. Do najważniejszych nagród, którymi
wyróżniony został Herbert należą: nagroda im. Nikolausa Lenaua (1965), nagroda im.
Herdera (1973) i nagroda im. Petraki (1978).
Język jest dla Herberta tylko narzędziem. Rozumienie jego poezji wymaga oparcia się na
podstawach kultury europejskiej. Poeta odwołuje się do mitologii, historii starożytnej i
wzorców klasycznych. Uaktualnia znaczenie historycznych symboli przenosząc je do świata
współczesnego i przedstawiając nową ich interpretację. A
ączy prosty język z głębokimi
3
przemyśleniami humanisty. Wyznacznikiem poezji Herberta jest nieufna postawa wobec
świata, drwina oraz idea rozdwojonego człowieka, rozpaczliwie poszukującego porozumienia
z historiÄ… i tradycjÄ… jako z
ródłami rozumu. Szczególnie wyraz
nie przesłanie to pojawia się w
konstrukcji Pana Cogito z 1974 roku, choć sam typ bohatera pojawił się w liryce Herberta już
około roku 1970. Wojna nie jest jedynym problemem, który znalazł wyraz w twórczości
poety. Dążył do osiągnięcia możliwie doskonale prostej wypowiedzi i jak najgłębszej formy
wyrazu. Skrajnie zwięzłe wypowiedzi Herberta, sięgają po najważniejsze problemy i
uniwersalne treści.
Zbigniew Herbert był niepowtarzalną osobowością polskiej poezji współczesnej. W jego
utworach współgrają elementy klasycyzmu, egzystencjalizmu, echa biblijne i polemiki z
BibliÄ…. Herbert jest mistrzem w kreowaniu scen rozgrywajÄ…cych siÄ™ w miejscach
wyobrażonych, dalszych ciągów wątków historii czy też kultury. Herbert ujmował aktualne
problemy moralne i polityczne w perspektywie uniwersalnej, poszukując jednocześnie
trwałych wartości, podejmował problematykę etyczną w poezji. W swoich wierszach
przywoływał mity, dzieła sztuki, postacie i wydarzenia historyczne jako materii poetyckiej,
zaś środkami tworzenia była często ironia, humor i prostota języka.
Zbigniew Herbert zmarł 28 lipca 1998r. w Warszawie. Śmierć poety była wielkim ciosem
dla wszystkich jego przyjaciół. Niedługo przed śmiercią chory Herbert rozmawiał
telefonicznie z Miłoszem. Chyba najserdeczniej od czasu, gdy ich drogi się rozeszły. W dniu
pogrzebu prezydent RP Aleksander Kwaśniewski odznaczył Herberta pośmiertnie Orderem
Orła Białego. Żona Herberta odmówiła jednak przyjęcia nagrody.
ROZWINI
CIE:
1. CZA
OWIEK WOBEC ŚMIERCI I ZGADAEK MORALNYCH  U WRÓT DOLINY;
Wiersz U WRÓT DOLINY jest nawiązaniem do Biblii, a konkretnie do ostatniej księgi,
Apokalipsy. Prawdziwy dramat nie polega na samym fakcie śmierci i końca świata, lecz na
tym, że ludzie muszą rozstać się z bliskimi, nie mogą zabrać ze sobą nawet cząstki
ziemskiego życia. Matkom odbierane są dzieci, zakochani zostają rozdzieleni, staruszce
odebrane zostają zwłoki kanarka, który zastępował jej najbliższą rodzinę, a drwal nie chce
oddać siekiery, będącej symbolem jego pracy. Aniołowie stróże są bezwzględni, odbierają
ludziom fotografie najbliższych, listy i inne pamiątki. Największym dramatem ludzi jest to,
że:
gdyż jak się okazuje
będziemy zbawieni pojedynczo
Wizja Herberta nie zgadza się z obrazem biblijnym. Stąd można wysnuć wniosek, że poeta
(należący do pokolenia Kolumbów) nawiązuje do wspomnień wojennych. Sytuacja
przedstawiona w wierszu może przypominać rzeczywistość obozów koncentracyjnych,
selekcje, podczas których jedni zostawali przy życiu, a inni musieli iść na śmierć (będącą dla
nich końcem świata).
2. PODEJMOWANE WYBORY MORALNE PRZEZ CZA
OWIEKA W POSZUKIWANIU WARTOÅšCI
ETYCZNYCH  PRZESA
ANIE PANA COGITO;
Utwór PRZESA
ANIE PANA COGITO zawiera nakaz moralny związany z określonym wzorem
postępowania. Wiersz polemizując z chrześcijańskim dekalogiem, odrzuca niektóre
przykazania. W utworze dostrzegamy topos rycerza, który ulega pewnym metamorfozom.
4
Życie rycerza wędrowca (homo viatara) jest nieustannym pielgrzymowaniem. Zauważalny
motyw biblijny  motyw wędrówki  spaja cały utwór.
Stylistyka tekstu jest ściśle związana ze stylistyką biblijną. Zauważamy aluzje do wydarzeń
opisanych w Piśmie Świętym (wędrówka do ziemi obiecanej), parafrazę słów Jezusa
Chrystusa (zwroty Chrystusa do uzdrowionych). Ponadto słownictwo w niektórych
fragmentach nawiÄ…zuje do leksyki bliblijnej.
Podmiot liryczny daje rady człowiekowi, który zostanie wyposażony w nowe prawa, nowy
dekalog. Jeżeli będziesz żył według przedstawionego dekalogu osiągniesz pewien cel, jednak
nie gwarantuje ci on zasłużonej chwały czy nagrody.  Złote runo to cel trudno osiągalny.
Podmiot liryczny wiersza każe człowiekowi przyjąć wyprostowaną postawę wśród
klęczących, czyli aktywną, dumną, niezłomną, nie wchodzić w kompromisy, być
indywidualistą. Klęczący to ludzie szybko zmieniający poglądy, dostosowujący się łatwo do
sytuacji, nieposiadający stałych wartości i własnego zdania.
Wiersz PRZESA
ANIE PANA COGITO jest aluzją literacka do  Ocalonego Tadeusza Różewicza.
Człowiek ma dać świadectwo prawdzie. Jego życie ma czemuś służyć, ma być przykładem,
świadectwem. Powinien umieć dostrzec piękno przyrody, pielęgnować tradycję, religię,
patriotyzm, męstwo. Odwaga cywilna  człowiek zawsze powinien mówić prawdę. Może
sobie pozwolić na gniew, jeżeli usprawiedliwia go bunt wobec zła:
Idz
wyprostowany wśród tych co na kolanach
BÄ…dz
odważny gdy rozum zawodzi bądz
odważny
W ostatecznym rachunku tylko to siÄ™ liczy
Powtarzaj wielkie słowa powtarzaj je powinien uporem
Jak ci co szli przez pustynię i ginęli w piasku
A nagrodzą cię tym co mają pod ręką
Chłostą śmiechu zabójstwem na śmietniku
Człowiek powinien być odważny i nie przebaczać innym. Należy pogardzać ludz
mi, którzy
nie zasługują na szacunek, niszczą humanitaryzm, postępują niegodnie z zasadami
moralności. To przykazanie Herberta nie jest zgodne z dekalogiem chrześcijańskim. Wiersz
Zbigniewa Herberta jest świadomym przesłaniem poety, który pragnie, aby człowiek nie był
uległy, a w życiu kierował się niektórymi wskazówkami Pisma Świętego.
3. STOSUNEK PODMIOTU LIRYCZNEGO WOBEC HISTORII  RAPORT Z OBL
ŻONEGO MIASTA;
Wiersz RAPORT Z OBL
ŻONEGO MIASTA pochodzi z tomu pod tym samym tytułem,
odczytywany był jako utwór polityczny, wzywający do walki i oporu. Utwór nawiązywał do
zachowania postawy wyprostowanej, do tej samej, o której poeta pisał wcześniej, w
PRZESA
ANIU PANA COGITO. Zawarty tu obraz i wizja nadziei na obronę murów oblężonego
miasta, które trwa i będzie trwało do końca, ma też szerszą i ogólniejszą wymowę. Wiersz jest
dzięki temu moralistyczną wiarą w trwałe wartości i niezłomne ideały humanistyczne.
Podkreśla to przede wszystkim puenta:
I jeśli Miasto padnie, a ocaleje jeden
On będzie niósł Miasto w sobie na drogach wygnania
On będzie Miasto
Patrzymy w twarz głodu ognia twarz śmierci
NajgorszÄ… ze wszystkich  twarz zdrady
I tylko sny nasze nie zostały upokorzone
5
Dla obrońców niepodległości stan oblężenia stał się elementem ich życia, zmienił ich
świadomość, jednak ich rola ma decydujące znaczenie. Zachowanie przez nich godności
pozwoli przetrwać ten stan i wartości, o które walczą: wolność i tożsamość narodową.
4. SZTUKA I JEJ WYZNACZNIKI  DLACZEGO KLASYCY;
Wiersz, Dlaczego KLASYCY możemy podzielić na dwie części. Pierwsza mówi o wojnie
peloponeskiej. Tucydydes spóz
nił się z odsieczą i został za to skazany na dozgonne wygnanie.
Nie wypierał się. Mówił tylko,  że miał siedem okrętów, była zima i płynął szybko . W
drugiej części Herbert przedstawia podejście współczesnych generałów, którzy nie przyznają
się do winy. Na siłę szukają usprawiedliwienia, zwalają winę na innych, błagają na kolanach,
zachwalają swoje bohaterstwo i niewinność. To porównanie pokazuje, że współcześni ludzie
są zupełnie inni niż klasycy. Autor klasyków ceni dużo bardziej. Są honorowi i prości.
Współczesne pokolenia powinny się na nich wzorować. Uważa, że ludzie dzisiejsi nie
pozostawią po sobie żadnych wartości, które będą budziły szacunek w przyszłości.
Pozostawimy niesmak, jak miłość kochanków w małym, brudnym hotelu.
Zbigniew Herbert był wyznawcą klasycyzmu, co uwidacznia się w jego wielu tekstach.
Szczególnie w wierszu DLACZEGO KLASYCY gdzie ukazuje klasyków jako doskonały wzór do
naśladowania dla współczesnych ludzi. Podstawowymi wartościami klasycznymi są honor,
odwaga i odpowiedzialność. Według Herberta pojęcie klasycyzmu oznacza powściągliwość i
umiar, niechęć do użalania się nad sobą, ale jednocześnie jest to solidarność z ludzkim
cierpieniem. Dla poety punktem wyjścia i dojścia jest zawsze człowiek, który zawsze
świadomy jest swojej słabości. W ostatniej części wiersza Herbert pisze, że domeną sztuki
powinny być sprawy doniosłe, o których mówi się tonem rzeczowym i jasnym.
5. WA
ADZA, CIERPIENIE I CODZIENNOŚĆ W UTWORZE  SPRAWOZDANIE Z RAJU;
W wierszu SPRAWOZDANIE Z RAJU, Herbert pokazuje zasady totalitaryzmu i prawdziwe jego
oblicze. Dla Polaków okupacja nie kończy się wraz z klęską Niemiec. Trwa nadal  zmienia
się tylko okupant. Rozpoczynają się czasy stalinizmu, kiedy okrucieństwo porównywalne jest
do hitlerowskiego. Wciąż giną ludzie, wciąż są poniżani, głodzeni i maltretowani, tylko tyle,
że dzieje się to w sposób zakamuflowany, skrywany pod przykrywką dobra publicznego.
Interesująca wizja życia człowieka, jest tu metaforą "raju ograniczonego" - z pracą, pensjami,
cenami, ustrojem społecznym, rządami - przestrzega w ten sposób przed tworzeniem marzeń
o idealnym świecie, przed niebezpieczeństwem utopii.
Na razie w sobotę o dwunastej w południe
Syreny ryczą słodko
i z fabryk wychodzÄ… niebiescy proletariusze
pod pachą niosą niezgrabne swe skrzydła jak skrzypce
Ironicznie puentuje poeta refleksje na temat rozbieżności między deklarowaną przez władze
wizją warunków życia w państwie totalitarnym a stanem rzeczywistym:
ustrój społeczny jest trwały a rządy rozumne
naprawdę w raju jest lepiej niż w jakimkolwiek kraju
6. REFLEKSJA NAD FILOZOFI
I NAWI
ZANIA DO BIBLII  DOMYSA
Y NA TEMAT BARABASZA;
Herbert kontrastuje w wierszu DOMYSA
Y NA TEMAT BARABASZA postacie Barabasza i Jezusa.
Podmiot liryczny mówi, że nie wie czy Barabasz wykorzystał daną mu szansę życia. Miał
6
wiele różnych dróg do wyboru, dobrych i złych. Jezus zaś nie miał żadnej alternatywy, musiał
zginąć. Podmiot liryczny mówi, że był w tłumie i krzyczał wraz z innymi "uwolnić
Barabasza". Snuje refleksje, że człowiek boi się podjąć kontrowersyjnej decyzji, opowiedzieć
siÄ™ nie za tym, co wszyscy.
7. IDEA  WIELKIEGO POWROTU DO TRADYCJI I NAWI
ZANIA DO W
TKÓW
MITOLOGICZNYCH  APOLLO I MARSJASZ;
Zbigniew Herbert tworzył lirykę filozoficzną, pełną przemyśleń i moralistyczną, skupiając się
na problemach egzystencjalnych. Często odwoływał się do tradycji kultury europejskiej.
Przykładem nawiązującym do starożytnej tradycji, jest utwór APOLLO I MARSJASZ. Wiersz ten
jest utworem stroficznym, o nieregularnej budowie i białym (bez interpunkcji). Podmiot
liryczny nie ukazuje swojej obecności, opisuje wydarzenia z pewnego dystansu.
W wierszu APOLLO I MARSJASZ Zbigniew Herbert odwołuje się do mitologii antycznej. Poeta
ponownie interpretuje mit dotyczący sporu między satyrem Marsjaszem a bogiem, Apollem.
Według podań bóg uznany został za lepszego muzyka, który podstępnie pokonał śmiertelnika.
Marsjasza natomiast ukarano za zuchwałe wyzwanie Apolla na  muzyczny pojedynek -
powieszono na drzewie i obdarto ze skóry. W tym właśnie momencie  wykonania kary 
zaczyna się według Herberta prawdziwe współzawodnictwo, właściwa walka. Podmiot
liryczny przedstawia cierpienie półczłowieka oraz postawę jego niedawnego przeciwnika w
muzycznych zmaganiach. Marsjasz, przeżywający okrutne męki, krzyczy. Jego głos jednak
 tylko z pozoru jest monotonny i składa się z jednej samogłoski A . W rzeczywistości satyr tą
jedną wykrzyczaną samogłoską wyraża pełnię uczuć, cierpienia, bólu, ukazuje głębię przeżyć
cielesnych i duchowych. W krzyku tym kryje się piękno i poezja, sztuka prawdziwie
emocjonalna. O pewnej poetyczności męki Marsjasza świadczy wypowiedz
podmiotu
lirycznego przyrównująca organy wewnętrzne obdartego ze skóry półczłowieka do natury, jej
zjawisk:
łyse góry wątroby
pokarmów białe wąwozy
szumiące lasy płuc
słodkie pagórki mięśni..
Zestawienie trwałej, potężnej natury z przemijającym ciałem śmiertelnika może służyć
ukazaniu nieśmiertelności satyra  nie w sensie fizycznym, materialnym, lecz w duchowym 
pamięć męki Marsjasza przetrwa na wieki, jego duch pozostanie w umysłach ludzkich,
cierpienie nie zostanie zapomniane. Natura, więc w danym kontekście może symbolizować
nieśmiertelność artysty, którego sława przetrwa dłużej niż on sam. Marsjasz niewątpliwie jest
wspaniałym artystą, muzykiem, który potrafi wyrazić wszelkie emocje, całą prawdę. Potrafi
poruszyć nawet przyrodę, o czym świadczy  skamieniały słowik oraz drzewo, które
zsiwiało. Obraz ptaka oraz drzewa, które reagują na pełne cierpienia krzyki satyra służy
ukazaniu więzi między Marsjaszem a naturą. Półczłowiek jest w pełni autentyczny, związany
z życiem, pełen emocji, prawdziwy. Stanowi on jedność z otaczającym go środowiskiem
naturalnym. Przyroda cierpi razem z nim. Postawa satyra, emocjonalna, autentyczna, stanowi
kontrast do postawy Apolla. Poeta posłużył się, więc w utworze antytezą, zestawił sprzeczne
cechy dwóch bohaterów. Apollo ukazany został jako okrutny bóg, pozbawiony pozytywnych
uczuć. Najważniejsza jest dla niego muzyka  uporządkowana, harmonijna, w której nie ma
miejsca na emocje i prawdziwość uczuć. Wydaje mi się, iż ukazany został tu kontrast
żywiołów apolińskiego i dionizyjskiego z filozofii Nietschego. Wprawdzie postawy satyra nie
można nazwać wesołą i radosną, lecz bez wątpienia emocjonalną i autentyczną.
7
Przeciwieństwo stanowi postawa Apolla  podporządkowana pewnym kanonom, oschła i
sztuczna, pozbawiona jakichkolwiek uczuć.
wstrzÄ…sany dreszczem obrzydzenia
Apollo czyści swój instrument
Przytoczony wyżej fragment świadczy o obojętności Apolla na tragedię innych. Patrząc na
nieludzkie cierpienie Marsjasza, bóg potrafi odczuć jedynie obrzydzenie. Czyści swój
instrument, jak narzędzie zbrodni. Wygląda to tak, jakby Apollo swym własnym
instrumentem zdarł skórę z satyra.  Oprawca ukazany został jako  bóg o nerwach z tworzyw
sztucznych . Określenie to świadczy o nieumiejętności artysty do przeżywania emocji, o jego
sztuczności. Cierpienie Marsjasza, zamiast wzruszać, wzbudzać współczucie, brzydzi i
denerwuje. Wyżej przytoczony fragment utworu został powtórzony w wierszu dwukrotnie.
Autor zastosował powtórzenie, by podkreślić cechy boga, zwrócić większą uwagę na jego
postawę. Apollo odchodzi. To on tak naprawdę przegrywa pojedynek, chociaż nazwany został
zwycięzcą. Podmiot liryczny posługuje się ironią. Ukazuje, że ta ostateczna walka wywyższa
Marsjasza ponad Apolla, świadczy o wyższości sztuki emocjonalnej i autentycznej, nie zaś
sztucznej, nienaturalnie uporzÄ…dkowanej.
Wydaje mi się, że cierpienie Marsjasza oraz obojętność i okrucieństwo Apolla można
traktować także jako nawiązanie do wojny. Bóg to oprawca o  nerwach z tworzyw
sztucznych , bezwzględny, nieznający współczucia. Satyr symbolizuje cierpiące, katowane
ofiary. Oprawca obserwuje obojętnie męki ofiary, czyści narzędzie zbrodni - instrument  a
potem:
odchodzi zwycięzca
zastanawiajÄ…c siÄ™
czy z wycia Marsjasza
nie powstanie z czasem
nowa gałąz

sztuki  powiedzmy  konkretnej
Zwycięzca zastanawia się, czy krzyki ofiar, ich cierpienia nie staną się sztuką  czy nie
przetrwają opisane w literaturze, zamknięte w dz
więkach muzyki, uwiecznione na obrazach.
Wspomnienia zła i okrucieństwa wojny mogą przetrwać na wieki.
Wiersz APOLLO I MARSJASZ ukazuje wiele różnorodnych treści. Ukazuje problem cierpienia,
nieśmiertelności dzięki sztuce, przeciwstawia dwie koncepcje odbierania i ukazywania
rzeczywistości. Poeta uświadamia wyższość emocjonalnego widzenia świata nad
niedostatkiem uczuć, emocji, zbytnio uporządkowanym odbiorem rzeczywistości. Poeta
przedstawił także okrucieństwo wojny, poprzez opis cierpienia ofiary i obojętności oraz
bezwzględności kata. Za pomocą wątku antycznego przedstawił, więc poeta wiele
różnorodnych tematów. Wiersz staje się dzięki temu głęboki i pobudzający do refleksji.
ZAKOC
CZENIE
Pierwszą, najbardziej rzucającą się w oczy cechą całej twórczości Herberta jest częste
odwoływanie się do wątków mitologicznych. Mity traktował Herbert jako wzory, które
przekazują nam mądrość. Sięgał do historii po to, aby móc porównać swoje doświadczenia z
doświadczeniami innych, by uzyskać uniwersalne współczucie, a także poczucie
odpowiedzialności za stan ludzkich zachowań, sumień i myśli. Dlatego przeszłość dla poety
nie była dla niego czymś odległym, czy zamkniętym, lecz zawsze odnosiła się do chwili
obecnej. A
ączy w swej poezji szacunek dla tradycji z pragnieniem mówienia o
8
współczesności, w minionych epokach szuka i odnajduje z
ródła szlachetnych godności
męstwa i moralności. Przeszłość zawsze odnosi nas do chwili obecnej. Nieustannie oceniamy
współczesność przymierzając ją do przeszłości i nieustannie weryfikujemy naszą wiedzę o
przeszłości przymierzając ją do doświadczeń współczesnego człowieka.
Takie podejście wyznacza specyficzny klasycyzm Herberta. Herbert nie idealizuje
przeszłości w swoich wierszach, często pokazuje nam dawnych bohaterów ogarniętych tą
samą żądzą zła, która kieruje ludz
mi współczesnymi. Klasycyzm jest w jego wierszach
znakiem pewnej postawy moralnej, która wywodzi się z dalekiej przeszłości, ale już wtedy
była reakcją na wszystko, co w człowieku nie jest godne szacunku. Problem w tym, że
dawniej ideał samodoskonalenia, budowania własnej osoby był żywy i zrozumiały, obecnie
zaś został zapomniany.
Herbert jest przede wszystkim poetÄ… moralistycznym i metafizycznym, stawiajÄ…cym sobie
pytania o sens egzystencji w sytuacjach ekstremalnych: wobec totalitaryzmów, wobec
przemocy i cynizmu historii, wreszcie wobec śmierci. Ustala również etyczny punkt widzenia
w zetknięciu z wydarzeniami politycznymi, których jest świadkiem. W cyklu o Panu Cogito,
należącym do jego najoryginalniejszych pomysłów poetyckich i kontynuowanym na
przestrzeni całej twórczości, poprzez tytułowego bohatera Herbert odnosi się do
podstawowych problemów współczesnego człowieka, ukazując je z żartobliwego dystansu.
Najwyżej stawia w swych utworach wewnętrzny nakaz moralny, wyostrza przesłanie moralne
tych wierszy i wzmacnia znamienny dla nich ton czułości i współczucia wobec
skrzywdzonych.
Podmiot liryczny w wierszach Herberta jest intelektualistą, mającym za sobą doświadczenia
totalitaryzmu i wojen, dlatego tak bardzo jest świadomy zła wpisanego w otaczający go świat.
To również narrator, który zdaje sobie sprawę z długiej tradycji kulturowej, żywo interesujący
się mitami, kulturą śródziemnomorską i jej dziełami literackimi. Herbert często w swojej
poezji przyjmuje funkcję narratora, który rzeczowo i spokojnie przedstawia różne rodzaje
postaw filozoficznych, moralnych i artystycznych nawiÄ…zujÄ…c do tradycji. Bohater liryczny
Herberta - sceptyczny indywidualista - staje w sytuacji konieczności dokonania wyboru, przy
czym prawie zawsze wybór jest tragiczny, gdyż Herbert odwołując się do historii proponuje
postawy heroiczne i bezkompromisowe.
Forma wierszowa Herberta jest rozpoznawalna  w sposób mistrzowski łączy ironię z
patosem, wielką metaforę lub parabolę z językiem prostym, przekaz kulturowy z poetyką dnia
codziennego. W poezji tej dochodzi do głosu doświadczenie XX-wiecznego twórcy, którego
ma cechować trzez
we myślenie i krytycyzm. Herbert jest poetą dramatycznie naznaczonym
piętnem polityki historii, lecz zawsze znajdującego odpowiedz
na skomplikowane dylematy
współczesności.
Twórczość Zbigniewa Herberta skupia się ona na poszukiwaniu uniwersalnego systemu
wartości. Do takich właśnie najważniejszych wartości zalicza poeta godność, czyli postawę
wyprostowaną. Poezja Herberta dąży do zrozumienia istoty zjawisk i rzeczy, pragnie
przeniknąć sens egzystencji zarówno człowieka, jak i przedmiotu, pełna jest przy tym
dystansu i współczucia. Język, którym mówi Herbert, jest wyrafinowany, oszczędny i
konkretny, niezwykle charakterystyczny, przyjmujÄ…cy na siebie kostium stylizacji, paraboli,
ironii.
Herbert jest współczesnym humanistą, to pozwala mu na zdystansowane badanie historii i
9
współczesności, które ciągle się objawiają na nowo, ciągle nas zaskakują. Gustaw Herling -
Grudziński w swoim  Dzienniku pisanym nocą mówi o Zbigniewie Herbercie:  ma w sobie
coś z Conrada . Wspólna obu pisarzom jest filozofia godności ludzkiej, bezkompromisowość
i niezłomna wierność sobie, wierność, która rzuca wyzwania miazmatom tego świata.
10