Z inspektorskiej praktyki
Zatrudnianie pracowników młodocianych
Beata Prętka
Pracownicy młodociani należą do tzw.  wrażliwej grupy zatrudnionych . Ta kwalifikacja jest
bezpośrednio związana z tym, że zatrudnianie pracowników młodocianych odbywa się na wa-
runkach ściśle określonych prawem. W lubelskim okręgu na przestrzeni lat 2002-2006 były
prowadzone kontrole tematyczne związane z ochroną zatrudnienia pracowników młodocia-
nych  pod kątem najczęściej powtarzających się nieprawidłowości.
W obszarze dotyczącym zawierania nia zapi sano, że pracodawca, który zatrud- spoczywa na nich obowiązek odnotowywa -
umów o pracę z młodocianymi uchybienia nia w celu nauki zawodu większą liczbę nia czasu pracy wykonywanej przy pracach
są nieliczne. Generalnie przepisy dotyczą - młodocianych niż to wynika z jego potrzeb wzbronionych, a dozwolonych osobom
ce terminu zawierania umów i ich treści może zawierać umowy na czas określony, młodocianym w celu odbycia przygotowa -
są przestrzegane. Ujawniono jednakże lecz nie krótszy niż przewidziany planem nia zawodowego.
przypadki polegające na tym, że umowy nauczania danego zawodu. Na przestrzeni lat skala tego problemu
o przygotowanie zawodowe zawierali (pod- Z rozmów przeprowadzonych przez in - nie uległa znaczącej poprawie. Nadal bra-
pisywali umowy) nie młodociani, uprawnie- spektorów pracy z pracodawcami wynika, kuje ewidencji czasu pracy w około 50%
ni do samodzielnego działania w tym za - że pracodawcy nie analizują przepisów skontrolowanych zakładów. Uzasadniony
kresie, a ich przedstawiciele ustawowi. pod kątem swoich przyszłych potrzeb. jest pogląd, że zjawisko to nie jest związa-
Z materiałów pokontrolnych wynika, że Twierdzą, że skoro prawo zezwala na za - ne z niezna jomością przepisów prawa. Nie -
utrwaliła się praktyka dotycząca rodzaju warcie umowy na czas określony, to wła- prawidłowość ta wynika raczej ze świado-
zawieranych umów o przygotowanie zawo - śnie taką umowę decydują się zawrzeć. mego, celowego zamiaru niewykazywania
dowe. Regułą powinno być zawarcie umo - faktycznego czasu pracy pracowników
wy na czas nieokreślony. Pracodawcy naj - Czas pracy, młodocianych. Przy braku ewidencji cza -
częściej jednak zawierają umowy na czas wynagrodzenie su pracy moż liwe jest bowiem ukrycie
określony, zwykle na okres przewidziany wszystkich parametrów dotyczących cza -
programem nauczania. Tymczasem okre - Brak ewidencji czasu pracy osób mło- su pracy, w tym: rzeczywistego dobowego
ślenie w umowie czasu trwania przygoto - docianych jest nieprawidłowością mającą wymiaru czasu pracy, zapewnienia odpo -
wania zawodowego oznacza wskazanie bardzo negatywne skutki. Dotyczy to za - czynków, przestrzegania zakazu zatrudnia -
okresu, po zakończeniu którego stosunek równo ewidencjonowania czasu pracy nia pracowników młodocianych w porze
pracy między stronami trwa nadal już ja- w ogóle, jak też odnotowywania czasu pra - nocnej.
ko  zwyczajny stosunek pracy. W wyjąt - cy przy pracach wzbronionych, któ rych wy- Czynności kontrolne wykazały, że sto -
ku od reguły, czyli w przepisie wykonaw - konywanie jest dozwolone w celu odbycia sunkowo rzadkie są przypadki niewypłaca -
czym do art. 195 ż 2 kp  ż 9 rozp. RM z 28 przygotowania zawodowego. Na uwagę za - nia lub nieterminowego wypłacania wyna -
maja 1996 r. w sprawie przygotowania za - sługuje fakt, że większość kontrolowanych grodzeń pracownikom młodocianym. Jeśli
wodowego młodocianych i ich wynagradza - pracodawców nie miała świadomości, że się jednak zdarza ją, to najczęściej podawa -
nym powodem takiego zaniechania jest
brak środków finansowych oraz bierne
oczekiwanie na refundację.
Urlopy
wypoczynkowe
Nieprawidłowości w tym zakresie doty -
czy ły zwłaszcza bezpodstawnego zaniżania
wymiaru urlopu. Najczęściej błędnie usta-
lono wymiar urlopu w pierwszym roku na -
uki. Pracodawcy zasłaniając się niewiedzą
nie udzielali urlopu (w wymiarze wynoszą -
cym 12 dni), do którego prawo młodocia -
ni nabyli po 6 miesiącach pierwszej pra-
cy. Dyskusyjny jest problem dotyczący
udzielenia urlopu wypoczynkowego pra -
cownikowi młodocianemu, z którym roz -
IP 4/2008
14
wiązuje się umowa o pracę. W praktyce
funkcjonują dwa poglądy. Pierwszy, który
mówi, że w razie rozwiązania umowy na -
leży udzie lić pełnego na leżnego urlopu wy -
poczynkowego lub wypłacić ekwiwalent
pieniężny za pełny na leżny urlop. Drugi po -
gląd, z którego wynika, iż w razie rozwią -
zania umowy należy udzielić urlopu wypo -
czynkowego w proporcjonalnym wymiarze
lub wypłacić ekwiwalent pieniężny za pro -
porcjonalny wymiar urlopu.
Skłaniałabym się do drugiego poglądu,
który znajduje uzasadnienie w przepi -
sach art. 206 ż 5 kp stanowiącym, że
w sprawach nieuregu lowanych przepisami
niniejszego rozdziału do urlopów przysłu -
gujących młodocianym stosuje się przepi -
sy działu siódmego, a więc m.in. zasadę
proporcjonalności.
Wbrew bezwzględne mu zakazowi za- otrzymania wynagrodzeń potwierdzała
Bezpieczeństwo
trudniania młodocianych w porze nocnej podpisem osoba inna niż uprawnione
pracy
ujawniono sporadyczne przypadki takiego młodociane.
Z ana lizy dokumentacji pokontrolnej wy - zatrudniania. Nadal jednak nie został wy - W paz
dzierniku 2006 r. przed sądem
nika, że najczęściej stwierdzone nieprawi- pracowany wiążący i praktyczny sposób karnym zakończył się proces, w wyniku
rozwiązania tego problemu. Według najczę - którego pracodawca został uznany winnym
dłowości z zakresu bezpieczeństwa pracy
ściej pojawiającego się poglądu  w razie zarzucanego mu czynu. Sąd skazał go na je -
dotyczyły:
 dopuszczenia pracowników młodocia - stwierdzenia, iż pracownik młodociany wy - den rok pozbawienia wolności w zawiesze -
konuje pracę w porze nocnej, kontrolują - niu na 3 lata oraz karę grzywny z przezna-
nych do wykonywania pracy bez orzeczeń
lekarskich potwierdzających brak przeciw - cy powinien wydać wniosek w wystąpieniu. czeniem na ce le charytatywne. Na leży pod -
Dopuszczalne wydaje się także wydanie kreślić, że podjęcie takich działań było moż-
wskazań do pracy. Bezpośrednim powodem
było to, że pracodawcy uznawali za wystar - w takich sytuacjach nakazu skierowania liwe dzięki współpracy pracowników mło -
młodocianych do innych prac. Pojęcie docianych z inspektorem pracy kontrolu -
cza jące orzeczenia lekarskie wydawane dla
pracy wzbronionej winno obejmować też jącym dany zakład. Wyrok sądu karnego
potrzeb szko ły. Tymczasem bezspornym jest
to, że młodociany pod lega wstępnym bada - pracę bezwzględnie zakazaną młodocianym umożliwił pracownicom wszczęcie proce-
w porze nocnej. su przed sądem pracy o wypłacenie należ -
niom lekarskim (art. 201 ż 1 kp);
nych wynagrodzeń za okres 3 lat wraz
 dopuszczenia do pracy bez wymaga -
Respektowanie z ustawowymi odsetkami.
nych szkoleń wstępnych stanowiskowych
przepisów W innym zakładzie pracy stwierdzono,
i ogólnych z zakresu bezpieczeństwa i hi -
że pracodawca w listach obecności wyka -
gieny pracy.
Należy stwierdzić, że efektem działań zywał fakt przebywania pracowników
Czynności kontrolne wykazały, że
kontro lnych na terenie naszego okręgu jest na urlopach wypoczynkowych. Z pisem -
w około 50% kontrolowanych zakładów
ocena ryzyka zawodowego nie uwzględ - sukcesywny spadek liczby naruszeń prze - nych oświadczeń tychże pracowników wy -
pisów prawa dotyczących ochrony pracow- nikało jednak, że wpisy w tym dokumen -
niała kryteriów związanych z dojrzałością
psychiczną i fizyczną, brakiem doświad - ników młodocianych w zakładach. Aby osią - cie nie odzwierciedlają stanu faktycznego.
czenia życiowego i zawodowego, nie - gnąć taki stan, inspektorzy pracy konse - Inspektor pracy skierował zawiadomienie
świadomością zagrożeń istnie jących w śro - kwentnie stosowali środki prawne, współ - o podejrzeniu popełnienia przestępstwa
pracowali także z prokuraturą. do Prokuratury Re jonowej w K. Nadal trwa
dowisku pracy w grupie zawodowej, jaką
W jednej ze spraw wniosek o wszczęcie postępowanie karne.
stanowią młodociani. W przeważającej
większości przypadków, pracodawcy by - postępowania przez Prokuraturę Rejo- Stwierdzone przez inspektorów pracy
li nieświadomi istnienia takiego obo- nową w Z. złożono w oparciu o pisemne naruszenia przepisów dotyczących za-
wiązku, jak też nie posiadali wiedzy do- oświadczenia pracownic młodocianych, trudniania pracowników młodocianych
z których wynikało, że przez okres trzech niosą negatywne skutki dla psychiki mło -
tyczącej tego, że o ryzyku występującym
na stanowisku pracy winien być także po- lat odbywania nauki zawodu nie otrzymy - dego człowieka i są szczególnie naganne,
wały wynagrodzeń za pracę i nie składały gdyż dotyczą osób rozpoczyna jących karie -
informowany przedstawiciel ustawowy
podpisów w listach płac. Z tego względu rę zawodową, dlatego też należy dołożyć
młodocianego (art. 201 ż 3 kp).
Warto wspomnieć też o nieprawidłowo - zrodziło się podejrzenie, że okazane wszelkich starań, aby skala naruszeń tych
w trakcie kontroli listy płac, zawierające przepisów była jak najmniejsza.
ściach, które wprawdzie nie były częste,
ale budziły wiele wątpliwości co do sposo - podpisy potwierdzające rzekome otrzyma - Beata Prętka
nia wynagrodzeń, by ły fałszowane, tzn. fakt OIP Lublin
bu ich wyeliminowania.
4/2008 IP
15