2008-12-30
Linda Gottfredson
Linda Gottfredson
mapa poznawcza zawodów
mapa poznawcza zawodów
rozgraniczanie i kompromis
rozgraniczanie i kompromis
1981
1981
punkt wyjścia koncepcji
punkt wyjścia koncepcji
główne zało\
enie psychologii pracy mówi, \
e wykonywanie pracy
zgodnej z własnymi zainteresowaniami jest zasadniczym
czynnikiem dla pomyślnego rozwoju kariery zawodowej
powy\
sze przekonanie niestety nie sprawdza się w praktyce
Gottfredson (1996) wskazuje, \
e psychologia pracy ignoruje
istnienie zewnętrznych barier, które mogą hamować ludzkie cele
i ograniczać mo\
liwości
socjologia pracy
socjologia pracy uwzględnia fakt, \
e ludzie zwracają uwagę na
poziom presti\
u wykonywanej pracy, podkreśla tak\
e zewnętrzne
bariery jakie napotykają oni podczas osiągania kolejnych szczebli
w hierarchii zawodowej, ignorując jednocześnie fakt istnienia
ró\
nic indywidualnych
1
2008-12-30
Teoria ograniczania i kompromisu
łączy wady i zalety podejścia psychologicznego i
socjologicznego do kariery zawodowej
wyjaśnia, jak aspiracje zawodowe młodzie\
y
odzwierciedlają nierówności społeczne
pomiędzy dorosłymi
łączy ona w sobie podejście typowe dla cechy i
czynnika, odwołując się tak\
e do koncepcji
Hollanda, oraz podejście typowe dla teorii
rozwojowych, np. Donalda Supera
Koncepcja rozwojowa
Koncepcja rozwojowa
wybór zawodu jest procesem rozwojowym rozpoczynającym się
w dzieciństwie
aspiracje zawodowe odzwierciedlają ludzki wysiłek podejmowany
by wprowadzić w \
ycie koncepcję własnego Ja
zadowolenie z wyboru zawodu zale\
y od tego, jak dobrze wybór
ten pasuje do koncepcji Ja
Zgodnie z teorią Lindy Gottfredson (1996), preferencje
zawodowe i wybory dokonywane w odniesieniu do ście\
ki
kariery w pierwszej kolejności stanowią przejaw chęci
realizowania się jednostki w kontekście społecznym, a
dopiero w dalszej kolejności w kontekście
psychologicznym
2
2008-12-30
Centralne pojęcia
Centralne pojęcia
rozgraniczanie (cicumscription)
kompromis
mapa poznawcza zawodów.
w toku rozwoju od dzieciństwa do wieku
młodzieńczego ka\
da jednostka tworzy mapę
poznawczą zawodów, i na tej mapie wyodrębnia
przestrzeń tych zawodów, które ją interesują i
które jest w stanie wykonywać
Dziewięć podstawowych pojęć modelu
Dziewięć podstawowych pojęć modelu
Lindy Gottfredson
Lindy Gottfredson
Pojęcie swojego  ja ( soi ): to jednocześnie przedmiot
Pojęcie swojego  ja ( soi ): to jednocześnie przedmiot
poznania i podmiot aktywny i poznający ( ego ):  składa się z
poznania i podmiot aktywny i poznający ( ego ):  składa się z
ró\
nych elementów, od znaków najbardziej zewnętrznych po
ró\
nych elementów, od znaków najbardziej zewnętrznych po
role o istotnym znaczeniu dla egzystencji. Istotnymi elementami
role o istotnym znaczeniu dla egzystencji. Istotnymi elementami
przy wyborze zawodu, są: płeć (gender), pochodzenie społeczne,
przy wyborze zawodu, są: płeć (gender), pochodzenie społeczne,
inteligencja, zainteresowania zawodowe, kompetencje i wartości.
inteligencja, zainteresowania zawodowe, kompetencje i wartości.
Elementy te łączą się w całość, w koncepcję siebie, na ró\
nych
Elementy te łączą się w całość, w koncepcję siebie, na ró\
nych
etapach rozwoju poznawczego, w miarę jak koncepcja siebie
etapach rozwoju poznawczego, w miarę jak koncepcja siebie
i wizja świata ró\
nicują się i komplikują
i wizja świata ró\
nicują się i komplikują
Wyobra\
enia dotyczące zawodów: stereotypy, uogólnienia
Wyobra\
enia dotyczące zawodów: stereotypy, uogólnienia
odnoszące się do osobowości ludzi, którzy wykonują określone
odnoszące się do osobowości ludzi, którzy wykonują określone
zawody, rodzaj pracy, jaką wykonują - jej wady i zalety - \
ycie,
zawody, rodzaj pracy, jaką wykonują - jej wady i zalety - \
ycie,
jakie prowadzą.
jakie prowadzą.
3
2008-12-30
Mapa poznawcza zawodów: wyobra\
enia dotyczące zawodów
Mapa poznawcza zawodów: wyobra\
enia dotyczące zawodów
tworzą się począwszy od wieku młodzieńczego i składają się na
tworzą się począwszy od wieku młodzieńczego i składają się na
jednostkową mapę poznawczą zawodów. Jej struktura kształtuje
jednostkową mapę poznawczą zawodów. Jej struktura kształtuje
się według dwóch podstawowych wymiarów: męskości-\
eńskości
się według dwóch podstawowych wymiarów: męskości-\
eńskości
zawodu oraz poziomu jego presti\
u. Trzeci wymiar odnosi się do
zawodu oraz poziomu jego presti\
u. Trzeci wymiar odnosi się do
 dziedzin zawodowych , do  typów w znaczeniu rozumianym
 dziedzin zawodowych , do  typów w znaczeniu rozumianym
przez Hollanda. Mapa ta stanowi wspólną wizję:  mapę świata
przez Hollanda. Mapa ta stanowi wspólną wizję:  mapę świata
społecznego w szerokim znaczeniu, pozycji społecznych ("places"
społecznego w szerokim znaczeniu, pozycji społecznych ("places"
in society), które dają ró\
ne zawody
in society), które dają ró\
ne zawody
Zgodność:  kongruencja lub  adekwatność swojego  ja
Zgodność:  kongruencja lub  adekwatność swojego  ja
i środowiska zawodowego jednostki. Są to opinie dotyczące
i środowiska zawodowego jednostki. Są to opinie dotyczące
zgodności pomiędzy sobą a funkcjami zawodowymi. Bazują na
zgodności pomiędzy sobą a funkcjami zawodowymi. Bazują na
pewnych podstawowych wymiarach, a w szczególności
pewnych podstawowych wymiarach, a w szczególności
na zgodności odnoszącej się do to\
samości płciowej. Im jest
na zgodności odnoszącej się do to\
samości płciowej. Im jest
większa zgodność pomiędzy sobą a zawodem, tym bardziej
większa zgodność pomiędzy sobą a zawodem, tym bardziej
wzrasta preferencja dla tego zawodu.
wzrasta preferencja dla tego zawodu.
Postrzeganie dostępności zawodów: uwzględnienie
Postrzeganie dostępności zawodów: uwzględnienie
elementów realistycznych przez jednostkę: jakie
elementów realistycznych przez jednostkę: jakie
przeszkody mo\
e spotkać na swojej drodze? Jakie
przeszkody mo\
e spotkać na swojej drodze? Jakie
elementy ułatwiają jej dostęp do danego zawodu?
elementy ułatwiają jej dostęp do danego zawodu?
Aspiracje zawodowe: wynikają z połączenia opinii
Aspiracje zawodowe: wynikają z połączenia opinii
dotyczących zgodności i dostępności. Są to więc
dotyczących zgodności i dostępności. Są to więc
preferencje zawodowe, które uwzględniają elementy
preferencje zawodowe, które uwzględniają elementy
rzeczywistości (realistyczne  oczekiwania oraz
rzeczywistości (realistyczne  oczekiwania oraz
idealistyczne).
idealistyczne).
4
2008-12-30
Przestrzeń społeczna: strefa mapy poznawczej zawodów, w
Przestrzeń społeczna: strefa mapy poznawczej zawodów, w
której sytuują się zawody mo\
liwe do zaakceptowania przez
której sytuują się zawody mo\
liwe do zaakceptowania przez
jednostkę. Jednostka uwa\
a te zawody za najlepiej odpowiadające
jednostkę. Jednostka uwa\
a te zawody za najlepiej odpowiadające
jej sposobowi postrzegania właściwego dla niej miejsca
jej sposobowi postrzegania właściwego dla niej miejsca
w społeczeństwie
w społeczeństwie
Rozgraniczanie: proces wiodący do wykreślenia na mapie
Rozgraniczanie: proces wiodący do wykreślenia na mapie
poznawczej linii wyznaczającej społeczną przestrzeń zawodów,
poznawczej linii wyznaczającej społeczną przestrzeń zawodów,
które jednostka mo\
e zaakceptować
które jednostka mo\
e zaakceptować
Kompromis: proces, w którym jednostki rezygnują ze swoich
Kompromis: proces, w którym jednostki rezygnują ze swoich
preferowanych aspiracji, po to, aby wybrać inne aspiracje, ich
preferowanych aspiracji, po to, aby wybrać inne aspiracje, ich
zdaniem, mniej  zgodne z nimi ale bardziej dostępne
zdaniem, mniej  zgodne z nimi ale bardziej dostępne
Geneza mapy poznawczej i procesu
Geneza mapy poznawczej i procesu
rozgraniczania
rozgraniczania
Ukierunkowanie na wielkość i siłę ok. (3-5
Ukierunkowanie na wielkość i siłę ok. (3-5
rok \
ycia)
rok \
ycia)
Ukierunkowanie na zadania określone przez
Ukierunkowanie na zadania określone przez
płeć (ok. 6-8 rok \
ycia)
płeć (ok. 6-8 rok \
ycia)
Ukierunkowanie na ocenę społeczną (ok. 9-
Ukierunkowanie na ocenę społeczną (ok. 9-
13 rok \
ycia)
13 rok \
ycia)
Ukierunkowanie na swoje  ja jedyne
Ukierunkowanie na swoje  ja jedyne
(niepowtarzalne) ( ok. 14 roku \
ycia)
(niepowtarzalne) ( ok. 14 roku \
ycia)
5
2008-12-30
Ukierunkowanie na wielkość i siłę
Ukierunkowanie na wielkość i siłę
ok. (3-5 rok \
ycia)
ok. (3-5 rok \
ycia)
dzieci zaczynają klasyfikują ludzi w prosty
dzieci zaczynają klasyfikują ludzi w prosty
sposób (np. na  du\
ych i  małych ,  silnych i
sposób (np. na  du\
ych i  małych ,  silnych i
 słabych )
 słabych )
zawody postrzegają jako zadania (role)
zawody postrzegają jako zadania (role)
dorosłych
dorosłych
dostrzegają konkretne ró\
nice pomiędzy płciami
dostrzegają konkretne ró\
nice pomiędzy płciami
- wolą bawić się z rówieśnikami tej samej płci,
- wolą bawić się z rówieśnikami tej samej płci,
wyra\
ają swą fascynację zawodami związanymi z
wyra\
ają swą fascynację zawodami związanymi z
konkretną płcią
konkretną płcią
Ukierunkowanie na zadania określone przez płeć
Ukierunkowanie na zadania określone przez płeć
ok. 6-8 rok \
ycia
ok. 6-8 rok \
ycia
dziecko uświadamia sobie społeczne role związane z
dziecko uświadamia sobie społeczne role związane z
płcią
płcią
postrzegane są głównie na podstawie najbardziej
postrzegane są głównie na podstawie najbardziej
konkretnych oznak (zwłaszcza czynności i ubrań)
konkretnych oznak (zwłaszcza czynności i ubrań)
dzielą zawody na kategorie, biorąc pod uwagę ich męski
dzielą zawody na kategorie, biorąc pod uwagę ich męski
lub \
eński charakter
lub \
eński charakter
wskazując preferencje zawodowe wyra\
ają troskę o
wskazując preferencje zawodowe wyra\
ają troskę o
wykonywanie tego, co jest odpowiednie dla ich płci
wykonywanie tego, co jest odpowiednie dla ich płci
(odrzucają preferencje odpowiadające płci przeciwnej)
(odrzucają preferencje odpowiadające płci przeciwnej)
6
2008-12-30
Ukierunkowanie na ocenę społeczną
Ukierunkowanie na ocenę społeczną
(ok. 9-13 rok \
ycia)
(ok. 9-13 rok \
ycia)
dzieci najpierw rozpoznają symbole i oznaki najbardziej
dzieci najpierw rozpoznają symbole i oznaki najbardziej
widoczne i oczywiste, następnie stopniowo równie\

widoczne i oczywiste, następnie stopniowo równie\

inne, bardziej abstrakcyjne i mniej widoczne
inne, bardziej abstrakcyjne i mniej widoczne
łączą w swoim umyśle ten drugi wymiar z wymiarem
łączą w swoim umyśle ten drugi wymiar z wymiarem
ukształtowanym na poprzednim etapie, a związanym z
ukształtowanym na poprzednim etapie, a związanym z
męskością-\
eńskością zawodów
męskością-\
eńskością zawodów
budują w ten sposób mapę poznawczą zawodów
budują w ten sposób mapę poznawczą zawodów
Stanowi ona kartezjański punkt odniesienia. Sama mapa
Stanowi ona kartezjański punkt odniesienia. Sama mapa
jest wspólna dla wszystkich członków społeczeństwa
jest wspólna dla wszystkich członków społeczeństwa
Rozgraniczanie
Rozgraniczanie
polega na wyznaczeniu (wyodrębnieniu) pewnego
polega na wyznaczeniu (wyodrębnieniu) pewnego
obszaru na tej mapie. Pod koniec poprzedniego etapu
obszaru na tej mapie. Pod koniec poprzedniego etapu
młody człowiek określił ju\
granicę między zawodami,
młody człowiek określił ju\
granicę między zawodami,
które wydają mu się  do przyjęcia ze względu na płeć ,
które wydają mu się  do przyjęcia ze względu na płeć ,
a pozostałymi.
a pozostałymi.
Teraz jego uwaga skupia się równie\
na presti\
u
Teraz jego uwaga skupia się równie\
na presti\
u
społecznym zawodów. Dwa czynniki stają się istotne:
społecznym zawodów. Dwa czynniki stają się istotne:
pochodzenie społeczne i powodzenie w szkole.
pochodzenie społeczne i powodzenie w szkole.
7
2008-12-30
Ukierunkowanie na swoje  ja jedyne (niepowtarzalne)
Ukierunkowanie na swoje  ja jedyne (niepowtarzalne)
( ok. 14 roku \
ycia)
( ok. 14 roku \
ycia)
młody człowiek bierze pod uwagę najbardziej osobiste
młody człowiek bierze pod uwagę najbardziej osobiste
cechy swojego  ja (siebie): zainteresowania,
cechy swojego  ja (siebie): zainteresowania,
zdolności i wartości, które rozpatruje wyłącznie w
zdolności i wartości, które rozpatruje wyłącznie w
obrębie wcześniej określonych granic.
obrębie wcześniej określonych granic.
terytorium eksploracji ogranicza się do obszaru
terytorium eksploracji ogranicza się do obszaru
wcześniej ograniczonego (wykreślonego) na mapie
wcześniej ograniczonego (wykreślonego) na mapie
poznawczej
poznawczej
Młody człowiek interesuje się zwłaszcza ró\
nymi
Młody człowiek interesuje się zwłaszcza ró\
nymi
dziedzinami zawodowymi, to znaczy  typami
dziedzinami zawodowymi, to znaczy  typami
zawodów i typami osób wykonujących zawody
zawodów i typami osób wykonujących zawody
8
2008-12-30
Sześć typów według klasyfikacji Hollanda umieszczonych na
Sześć typów według klasyfikacji Hollanda umieszczonych na
mapie poznawczej układa się w trójkąt
mapie poznawczej układa się w trójkąt
Mapa poznawcza zawodów (1981 r)
Mapa poznawcza zawodów (1981 r)
9
2008-12-30
Kompromis
Kompromis
proces polegający na rezygnacji przez jednostkę
proces polegający na rezygnacji przez jednostkę
z zawodowych aspiracji, gdy nie znajduje ona
z zawodowych aspiracji, gdy nie znajduje ona
(nie wyobra\
a sobie), i\
uda się znalez
ć
(nie wyobra\
a sobie), i\
uda się znalez
ć
sposobność rozwoju zawodowego lub
sposobność rozwoju zawodowego lub
kształcenia zgodnie ze swoimi aspiracjami.
kształcenia zgodnie ze swoimi aspiracjami.
Kompromis opiera się w na postrzeganej
Kompromis opiera się w na postrzeganej
dostępności zawodów, a nie na ich rzeczywistej
dostępności zawodów, a nie na ich rzeczywistej
dostępności
dostępności
Kompromis taki staje się koniecznością w przypadku
Kompromis taki staje się koniecznością w przypadku
wielu osób, poniewa\
nie ma wystarczającej ilości
wielu osób, poniewa\
nie ma wystarczającej ilości
stanowisk pracy lub nie ma w ogóle stanowisk pracy
stanowisk pracy lub nie ma w ogóle stanowisk pracy
odpowiadających ich oczekiwaniom.
odpowiadających ich oczekiwaniom.
 Na przykład liczba osób wyra\
ających oczekiwania
 Na przykład liczba osób wyra\
ających oczekiwania
odpowiadające typowi  artystycznemu Hollanda jest większa
odpowiadające typowi  artystycznemu Hollanda jest większa
ni\
faktyczna liczba stanowisk pracy w tej dziedzinie. Zresztą
ni\
faktyczna liczba stanowisk pracy w tej dziedzinie. Zresztą
[...] niektóre kombinacje dziedzin zawodowych, poziomu presti\
u
[...] niektóre kombinacje dziedzin zawodowych, poziomu presti\
u
i profilu płciowego zawodu występują rzadko lub te\
nie
i profilu płciowego zawodu występują rzadko lub te\
nie
występują w ogóle (na przykład: funkcje o profilu realistycznym,
występują w ogóle (na przykład: funkcje o profilu realistycznym,
\
eńskim i presti\
owym, lub funkcje o profilu  badawczym i
\
eńskim i presti\
owym, lub funkcje o profilu  badawczym i
jednocześnie mało presti\
owym). (Gottfredson, 1996 r., s. 196)
jednocześnie mało presti\
owym). (Gottfredson, 1996 r., s. 196)
10
2008-12-30
Rodzaje kompromisów
Rodzaje kompromisów
przedwczesny (antycypowany)
przedwczesny (antycypowany)
wynikający z doświadczenia
wynikający z doświadczenia
 Kompromisy przedwczesne (antycypowane) pojawiają się w sytuacji, kiedy
 Kompromisy przedwczesne (antycypowane) pojawiają się w sytuacji, kiedy
jednostki zaczynają ograniczać swoje nadzieje (swoją ocenę zgodności)
jednostki zaczynają ograniczać swoje nadzieje (swoją ocenę zgodności)
stosownie do postrzeganej przez nie rzeczywistości (stosownie do
stosownie do postrzeganej przez nie rzeczywistości (stosownie do
przeprowadzonej przez nie oceny dostępności). [...] Kompromisy  z
przeprowadzonej przez nie oceny dostępności). [...] Kompromisy  z
doświadczenia (experiential) są wynikiem napotkania przez jednostkę
doświadczenia (experiential) są wynikiem napotkania przez jednostkę
określonej przeszkody utrudniającej realizację wyboru zgodnego z jej
określonej przeszkody utrudniającej realizację wyboru zgodnego z jej
preferencjami. (Gottfredson, 1996 r., s. 196)
preferencjami. (Gottfredson, 1996 r., s. 196)
Kompromis
Kompromis
Kompromis opiera się w sposób istotny na postrzeganej
Kompromis opiera się w sposób istotny na postrzeganej
dostępności zawodów, a nie na ich rzeczywistej dostępności
dostępności zawodów, a nie na ich rzeczywistej dostępności
posiadana przez jednostki informacja rzadko kiedy jest dokładna
posiadana przez jednostki informacja rzadko kiedy jest dokładna
i kompletna (uwaga jest selektywna i ukierunkowana
i kompletna (uwaga jest selektywna i ukierunkowana
na poszukiwanie informacji o tych zawodach, które jednostki
na poszukiwanie informacji o tych zawodach, które jednostki
uwa\
ają za odpowiednie dla siebie)
uwa\
ają za odpowiednie dla siebie)
jednostki podejmują takie poszukiwania jedynie w sytuacji, kiedy
jednostki podejmują takie poszukiwania jedynie w sytuacji, kiedy
odczuwają taką konieczność (tzn. gdy stoją przed koniecznością
odczuwają taką konieczność (tzn. gdy stoją przed koniecznością
dokonania wyboru)
dokonania wyboru)
poszukują informacji głównie u z
ródeł dostępnych, do których
poszukują informacji głównie u z
ródeł dostępnych, do których
mają zaufanie (rodzice, przyjaciele)
mają zaufanie (rodzice, przyjaciele)
11
2008-12-30
Kompromis - proces
Kompromis - proces
W swej początkowej postaci (1981 r.) teoria zakładała, i\
proces
W swej początkowej postaci (1981 r.) teoria zakładała, i\
proces
decydowania się na kompromis przebiega według takiego
decydowania się na kompromis przebiega według takiego
samego schematu w przypadku wszystkich ludzi.
samego schematu w przypadku wszystkich ludzi.
kompromis słu\
y obronie głównych (najwcześniej
kompromis słu\
y obronie głównych (najwcześniej
uświadomionych sobie) aspektów koncepcji siebie młody
uświadomionych sobie) aspektów koncepcji siebie młody
człowiek, lub osoba dorosła, woli raczej zrezygnować ze swoich
człowiek, lub osoba dorosła, woli raczej zrezygnować ze swoich
zainteresowań lub wartości zawodowych, ani\
eli zaakceptować
zainteresowań lub wartości zawodowych, ani\
eli zaakceptować
pracę tego samego rodzaju, ale zapewniającą mniejszy presti\

pracę tego samego rodzaju, ale zapewniającą mniejszy presti\

gdy jednostka zmuszona jest zgodzić się na jeszcze dalej idący
gdy jednostka zmuszona jest zgodzić się na jeszcze dalej idący
kompromis, rezygnuje z tego poziomu presti\
u, aby utrzymać
kompromis, rezygnuje z tego poziomu presti\
u, aby utrzymać
 płciową koncepcję siebie , którą stara się zrealizować poprzez
 płciową koncepcję siebie , którą stara się zrealizować poprzez
wybór zawodu
wybór zawodu
Kompromis
Kompromis
Gdy tylko jednostka uzna kompromis za rozwiązanie, które ją satysfakcjonuje,
Gdy tylko jednostka uzna kompromis za rozwiązanie, które ją satysfakcjonuje,
zaprzestaje poszukiwań: jednostki decydują się raczej na pierwszy wybór, jaki
zaprzestaje poszukiwań: jednostki decydują się raczej na pierwszy wybór, jaki
uznają za właściwy, ni\
na kontynuację poszukiwania posady bardziej im
uznają za właściwy, ni\
na kontynuację poszukiwania posady bardziej im
odpowiadającej, niemniej hipotetycznej.
odpowiadającej, niemniej hipotetycznej.
Znajdują racjonalne wytłumaczenie dla swoich decyzji:
Znajdują racjonalne wytłumaczenie dla swoich decyzji:
 Ludzie wolą raczej zmieniać swoje aspiracje dotyczące preferowanej przez siebie dziedziny
 Ludzie wolą raczej zmieniać swoje aspiracje dotyczące preferowanej przez siebie dziedziny
zawodowej, aby w ten sposób dostosować tę dziedzinę do aktualnie wykonywanej pracy,
zawodowej, aby w ten sposób dostosować tę dziedzinę do aktualnie wykonywanej pracy,
ani\
eli zmieniać samą pracę, aby móc funkcjonować w tej dziedzinie. [...] Dzięki temu,
ani\
eli zmieniać samą pracę, aby móc funkcjonować w tej dziedzinie. [...] Dzięki temu,
zbli\
ając się do trzydziestki, 84% ludzi twierdzi, \
e wykonują pracę w dziedzinie
zbli\
ając się do trzydziestki, 84% ludzi twierdzi, \
e wykonują pracę w dziedzinie
zawodowej zgodnej z ich \
yczeniem, podczas gdy jeszcze liczniejsze ich grono wyra\
ało
zawodowej zgodnej z ich \
yczeniem, podczas gdy jeszcze liczniejsze ich grono wyra\
ało
dawniej aspiracje skierowane ku zawodom  badawczym , a tak\
e, w pewnym stopniu, ku
dawniej aspiracje skierowane ku zawodom  badawczym , a tak\
e, w pewnym stopniu, ku
stanowiskom  przedsiębiorczym . (Gottfredson, 1981 r., s. 570)
stanowiskom  przedsiębiorczym . (Gottfredson, 1981 r., s. 570)
12
2008-12-30
Z drugiej strony, jeśli jednostce nie udaje się
Z drugiej strony, jeśli jednostce nie udaje się
znalez
ć satysfakcjonującego ją kompromisu, robi
znalez
ć satysfakcjonującego ją kompromisu, robi
wówczas wszystko, aby uniknąć wyboru (na
wówczas wszystko, aby uniknąć wyboru (na
przykład: podtrzymuje wybór niedostępny,
przykład: podtrzymuje wybór niedostępny,
pozostaje  niezdecydowana itp.)
pozostaje  niezdecydowana itp.)
Rozwiniecie koncepcji 1996 r.
Rozwiniecie koncepcji 1996 r.
 Relatywne znaczenie profilu związanego z płcią, znaczenie presti\
u i zainteresowań
 Relatywne znaczenie profilu związanego z płcią, znaczenie presti\
u i zainteresowań
zale\
y od wielkości kompromisu, na jaki jednostka się godzi. (Gottfredson, 1996 r., s.
zale\
y od wielkości kompromisu, na jaki jednostka się godzi. (Gottfredson, 1996 r., s.
198-199).
198-199).
Stopień wa\
ności kompromisu wyra\
a się poprzez zmianę względnego znaczenia
Stopień wa\
ności kompromisu wyra\
a się poprzez zmianę względnego znaczenia
ka\
dego z wymiarów (obszarów) na zasadzie kolejnych progów, po osiągnięciu których
ka\
dego z wymiarów (obszarów) na zasadzie kolejnych progów, po osiągnięciu których
w danym momencie określony wymiar zaczyna dominować nad innym
w danym momencie określony wymiar zaczyna dominować nad innym
W przypadku kompromisu  łagodnego , proces wygląda tak, jak to zostało opisane w
W przypadku kompromisu  łagodnego , proces wygląda tak, jak to zostało opisane w
1981 r. (poświęcenie typu zawodowego i zachowanie typu płciowego), z jednym
1981 r. (poświęcenie typu zawodowego i zachowanie typu płciowego), z jednym
niuansem: jednostka zaczyna stopniowo zastanawiać się równie\
nad poziomem
niuansem: jednostka zaczyna stopniowo zastanawiać się równie\
nad poziomem
presti\
u, w miarę jak wzrasta wielkość kompromisu.
presti\
u, w miarę jak wzrasta wielkość kompromisu.
W pewnym momencie presti\
stawiany jest wy\
ej ni\
zainteresowania - jest to zatem
W pewnym momencie presti\
stawiany jest wy\
ej ni\
zainteresowania - jest to zatem
przypadek kompromisu  umiarkowanego .
przypadek kompromisu  umiarkowanego .
kobiety bardziej ni\
mę\
czyz
ni skłonne są do akceptowania stanowisk pracy, które
kobiety bardziej ni\
mę\
czyz
ni skłonne są do akceptowania stanowisk pracy, które
społecznie nie są postrzegane jako odpowiadające ich płci.
społecznie nie są postrzegane jako odpowiadające ich płci.
13
2008-12-30
Znaczenie koncepcji
Znaczenie koncepcji
podkreślenie roli społecznych wyobra\
eń zawodów w kształtowaniu
podkreślenie roli społecznych wyobra\
eń zawodów w kształtowaniu
preferencji i w podejmowaniu decyzji zawodowych.
preferencji i w podejmowaniu decyzji zawodowych.
wizję struktury zawodowej w sposób zasadniczy określają dwa wymiary
wizję struktury zawodowej w sposób zasadniczy określają dwa wymiary
społeczne: wymiar stosunków społecznych między płciami i wymiar pozycji
społeczne: wymiar stosunków społecznych między płciami i wymiar pozycji
jednostek w podwójnej hierarchii poziomu kwalifikacji zawodowych i
jednostek w podwójnej hierarchii poziomu kwalifikacji zawodowych i
społecznego presti\
u.
społecznego presti\
u.
uświadomienia zjawiska szczególnie  widoczne , takie jak ró\
nice  wyborów
uświadomienia zjawiska szczególnie  widoczne , takie jak ró\
nice  wyborów
powołania zawodowego wynikające z pochodzenia społecznego i płci
powołania zawodowego wynikające z pochodzenia społecznego i płci
podkreśla determinujący wpływ szkoły (a w szczególności stosowanego przez
podkreśla determinujący wpływ szkoły (a w szczególności stosowanego przez
nią publicznego oceniania) na określanie przyszłych pozycji społecznych
nią publicznego oceniania) na określanie przyszłych pozycji społecznych
Zastrze\
enia
Zastrze\
enia
Podstawowa teza teorii pozostaje dyskusyjna:
Podstawowa teza teorii pozostaje dyskusyjna:
czy wszystkie jednostki (w dzisiejszych
czy wszystkie jednostki (w dzisiejszych
uprzemysłowionych społeczeństwach) mają
uprzemysłowionych społeczeństwach) mają
takie same wyobra\
enie struktury zawodowej
takie same wyobra\
enie struktury zawodowej
stworzonej zgodnie z dwoma niezale\
nymi
stworzonej zgodnie z dwoma niezale\
nymi
wymiarami (płeć i presti\
), w której został
wymiarami (płeć i presti\
), w której został
wyodrębniony odpowiadający im obszar funkcji
wyodrębniony odpowiadający im obszar funkcji
zawodowych?
zawodowych?
14
2008-12-30
Mapy poznawcze o ró\
nych strukturach
Mapy poznawcze o ró\
nych strukturach
badania francuskie dowodzą, i\
zgodnie z modelem Lindy Gottfredson
badania francuskie dowodzą, i\
zgodnie z modelem Lindy Gottfredson
wszystkie brane pod uwagę populacje licealistów wydają się sytuować zawody
wszystkie brane pod uwagę populacje licealistów wydają się sytuować zawody
na mapach poznawczych ustrukturowanych zgodnie z dwoma głównymi
na mapach poznawczych ustrukturowanych zgodnie z dwoma głównymi
wymiarami: płcią i presti\
em.
wymiarami: płcią i presti\
em.
jednak dwa spostrze\
enia są w sprzeczności z propozycjami Gottfredson
jednak dwa spostrze\
enia są w sprzeczności z propozycjami Gottfredson
1/ dwa wymiary nie jawią się generalnie jako prostopadłe względem siebie;
1/ dwa wymiary nie jawią się generalnie jako prostopadłe względem siebie;
wydaje się, \
e istnieje pewna współzale\
ność pomiędzy stopniem presti\
u a
wydaje się, \
e istnieje pewna współzale\
ność pomiędzy stopniem presti\
u a
męskim charakterem zawodu
męskim charakterem zawodu
2/ wątpliwość co do zało\
enia, \
e jednostkowa mapa poznawcza zawodów
2/ wątpliwość co do zało\
enia, \
e jednostkowa mapa poznawcza zawodów
mo\
e być jedna i wspólna, taka sama dla wszystkich członków społeczeństwa.
mo\
e być jedna i wspólna, taka sama dla wszystkich członków społeczeństwa.
Z pewnością nie zaobserwowano  map poznawczych kompletnie
Z pewnością nie zaobserwowano  map poznawczych kompletnie
rozbie\
nych, ale zauwa\
ono znaczące ró\
nice w sposobie  nakreślenia tych
rozbie\
nych, ale zauwa\
ono znaczące ró\
nice w sposobie  nakreślenia tych
map. W rzeczywistości wydają się, \
e mogą one być zorganizowane w sposób
map. W rzeczywistości wydają się, \
e mogą one być zorganizowane w sposób
umo\
liwiający badanym osobom stworzenie względnie pozytywnego
umo\
liwiający badanym osobom stworzenie względnie pozytywnego
wyobra\
enia funkcji zawodowych, do których ich pozycja w systemie
wyobra\
enia funkcji zawodowych, do których ich pozycja w systemie
szkolnym wydaje się je przeznaczać
szkolnym wydaje się je przeznaczać
15