społeczność zasoby metoda
temat numeru
iPad jako narzędzie
nauczyciela języka obcego
[ Daniel Makus ]
Komputery, laptopy, tablice interaktywne czy
laboratoria multimedialne wymieniane sÄ… obok
podręczników i tablic jako pomoce dydak-
tyczne. Czy tablet może być takim urządze-
niem? Jakie są możliwości i ograniczenia jego
zastosowania w nauczaniu języków obcych?
ednym z zadań współczesnej szkoły jest przygotowanie i mówienie odgrywają największą rolę w procesie komunikacji
uczniów do życia w społeczeństwie informacyjnym. i właśnie te sprawności należy rozwijać w pierwszej kolejności.
Ma to swoje odzwierciedlenie w nowej podstawie Odejście od nauczania metodą gramatyczno-tłumaczeniową
Jprogramowej, w myśl której nauczyciele mają stwarzać sprawiło, że większy nacisk zaczęto przywiązywać do poro-
uczniom warunki do kształtowania umiejętności poszukiwania zumiewania się. Metoda komunikacyjna zyskała bardzo
i wykorzystywania informacji z różnych z
ródeł oraz posługiwania wielu zwolenników, pojawiły się jednak głosy krytyczne.
się w tym celu technologią informacyjną. Można to osiągnąć Najważniejsza okazała się nie tyle poprawność wypowiedzi, ile
poprzez przygotowanie młodzieży do wykorzystywania tej jej efekt  odpowiednie zachowanie w danej sytuacji językowej.
technologii na wszystkich etapach kształcenia. Przeciwnicy metody komunikacyjnej krytykowali szerzenie się
Większość zajęć z języka obcego odbywa się w salach wypowiedzi niepoprawnych, często składających się z pojedynczych
dydaktycznych bez nowoczesnego zaplecza technologicznego. wyrazów. W ostatnich latach zmieniło się nastawienie w tej
Z drugiej strony, wyposażenie pomieszczeń lekcyjnych w drogi dziedzinie  położono nacisk na łączenie nauczania i rozwijania
sprzęt multimedialny niekoniecznie owocuje jego odpowiednim wszystkich sprawności językowych. Powrócono do czytania
wykorzystaniem i podwyższeniem efektywności nauczania. tekstów i ich rozumienia; na lekcjach coraz częściej zaczęły
Praktyka i doświadczenie w nauce języków wskazują, że pojawiać się autentyczne teksty literackie, artykuły prasowe,
powodzenie można osiągnąć, stosując tradycyjne metody ogłoszenia itp. Zagadnienia gramatyczne pojawiają się niejako
i sprawdzone sposoby nauczania w różnych kombinacjach przy okazji, ale odgrywają ważną rolę w procesie poprawnego
z nowoczesnymi, multimedialnymi pomocami, które uczeń porozumiewania się. iPad może sprawić, że uczniowie chętniej
stosuje potem indywidualnie w rozwijaniu sprawności językowych, będą się uczyli gramatyki języka obcego, stosując odpowiednie
a w przyszłości w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych. aplikacje edukacyjne, jednocześnie bawiąc się i ucząc. Sprawności
językowe należy umiejętnie łączyć, aby uczniowie, opanowując
Istota nauki języka obcego pewien materiał językowy, potrafili go praktycznie, ale i poprawnie
Nauczanie języków obcych obejmuje kształcenie i rozwijanie wykorzystać zarówno w mowie, jak i w piśmie.
czterech sprawności językowych: słuchanie, mówienie, czytanie Nauczanie języków obcych daje najlepsze efekty, gdy odbywa
ze zrozumieniem, pisanie. Każda sprawność jest ważna, lecz się w małych grupach (15-20 osobowych), kiedy nauczyciel może
przez pewien czas istniał pogląd, że słuchanie ze zrozumieniem systematycznie i niemal indywidualnie pracować z każdym
[46]
metoda zasoby społeczność
temat numeru
uczniem. Kontrola postępów w nauce i korekta ewentualnych Najważniejszą zaletą Internetu jest możliwość komunikowania
błędów odbywa się wówczas prawie na każdej lekcji. iPad, dzięki się z dowolnym komputerem w obrębie sieci, pozwalająca pokonać
użyciu odpowiedniej aplikacji, pozwala na indywidualizację zajęć. fizyczną barierę odległości i umożliwiająca ludziom kontakt (Heyd
Lekcję tworzą sami uczniowie. Nauczyciel jest koordynatorem, 1991). Do najważniejszych usług internetowych dostępnych na
który pomaga, korygując błędy. Należy uatrakcyjniać zajęcia, iPadzie należą: poczta elektroniczna, możliwość przesyłania
np. poprzez wprowadzanie elementów nieprzewidywalności. plików, interakcyjna praca na odległych komputerach, grupy i listy
Można to osiągnąć poprzez: stosowanie różnorodnych sposobów dyskusyjne, Internet Relay Chat, wideokonferencje za pomocą
rozpoczynania i kończenia zajęć, uzupełnianie podręcznika Skype a. Ważnym elementem są także biblioteki internetowe.
materiałami dodatkowymi, zwiększenie liczby krótkich ćwiczeń, Zdobycie ciekawych, aktualnych i tanich pomocy dydaktycznych
różne formy oddziaływania na uczniów, zmienne formy pracy przestało być problemem. W bibliotekach występuje wiele e-booków,
(np. słuchanie, pisanie, mówienie; ruch  statyka, ćwiczenia które mogą być w ciągu kilku sekund przeniesione do iPada.
produktywno-receptywne, grupy  pary  indywidualnie), iPad z dostępem do Internetu jest postrzegany przez jednych
zróżnicowanie tempa pracy, nieprzewidywalną kolejność jako nowa, doskonalsza pomoc dydaktyczna. Są też tacy, którzy
wypowiedzi uczniów (nigdy według kolejności ławek, rzędów uważają wręcz, że wprowadza do nauczania zupełnie nową jakość.
czy listy w dzienniku), wystawianie ocen w różnych fazach lekcji. Do zalet iPada z podłączeniem do Internetu jako narzędzia
Lekcja na iPadzie zawierająca takie elementy będzie dyna- edukacyjnego można zaliczyć to, że stwarza możliwość:
miczna. Należy jednak wyraz
nie zaznaczyć jej strukturę. Na dostępu do bogatych zasobów sieci (w tym do autentycznych
początku zajęć trzeba podać ich temat, ogólny plan oraz cele; materiałów obcojęzycznych), przybliżania rzeczywistości
na końcu podsumować przebieg lekcji, w szczególności realizację i kultury krajów nauczanego języka poprzez korzystanie
postawionych celów. W trakcie lekcji należy wyraz
nie podkreślać z bieżących informacji;
jej etapy, moment przejścia do nowych działań. Liczna klasa nowych sposobów kontaktu językowego i wykorzystania
oznacza często grupę o zróżnicowanej wiedzy i umiejętnościach. języka obcego w rzeczywistej (niesymulowanej) komunikacji;
Należy to uwzględnić, planując nie tylko ćwiczenia, ale także wymiany poglądów z innymi ludz
mi;
czas przeznaczony na ich wykonanie. Przy zastosowaniu tego ćwiczenia rozwiązywania problemów, a nie tylko ich symulacji;
typu wskazówek działania powinny przynieść zamierzone efekty. współpracy oddalonych od siebie ludzi zajmujących się
Zajęcia z języka obcego mają swoją specyfikę i wymagają podobnymi projektami;
zastosowania odpowiednich środków dydaktycznych. W ich wspierania kreatywności i rozwijania umiejętności współpracy
przygotowaniu dużą rolę odgrywa pomysłowość. iPad daje uczniów;
nieograniczone możliwości. Wprawdzie wydawnictwa oferują wspierania samodzielnego działania i autonomii uczącego się;
różnego typu plansze tematyczne, jednak ich oferta nie jest zbyt okazji do urozmaicania i uatrakcyjniania zajęć;
bogata. Największą rolę odgrywają pomoce przygotowywane wykorzystania przekazu multimedialnego (tj. połączenia
przez nauczycieli za pomocą iPada, np. prezentacje w Keynote1, różnych form przekazu, takich jak: tekst, dz
więk, fi lm,
fi lmy iMovie itd. Pomocne będą nie tylko aplikacje wizualne, obraz, ruchoma grafika), który aktywuje wszystkie kanały
ale także audialne  nagrania dz
więków, fragmenty utworów percepcyjne, ułatwiając przyswajanie języka;
muzycznych czy też materiały uzupełniające podręcznik (teksty publikowania własnych materiałów, zaprezentowania osiągnięć
literackie, artykuły prasowe w formie e-booków). uczniów;
zredukowania zahamowań i stresu u uczniów;
Nauczanie języków obcych przy użyciu uczenia się rozumianego jako trening, ćwiczenia (behawioryzm)
iPada z podłączeniem do Internetu oraz odkrywanie (kognitywizm);
Rozwój Internetu powoduje, że coraz atrakcyjniejsze staje się rozwijania kompetencji medialnej.
wykorzystanie tego nowego medium w nauczaniu. Również
nauczyciele języków obcych posługują się siecią, zarówno przy Niewłaściwe użycie iPada w procesie kształcenia może nieść ze
pogłębianiu własnej wiedzy, jak i w pracy z uczniami (Endt 2003). sobą również zjawiska negatywne, takie jak:
nadmiar z
ródeł informacji oraz trudności w ich selekcji
1 Keynote  program do tworzenia prezentacji. Sprawia, że tworzenie
i krytycznej ocenie (uczeń nie zawsze jest w stanie ocenić,
prezentacji z atrakcyjnymi animacjami i efektami to naprawdÄ™ nic trudnego
dla każdego ucznia i nauczyciela. czy to co znalazł w Internecie, jest poprawne);
[47 ]
społeczność zasoby metoda
temat numeru
dostęp do informacji nieetycznych o wątpliwej wartości przedsięwzięcie, które nigdy nie powtarza się w identycznej formie.
edukacyjnej; W trakcie pracy metodą projektu uczniowie mają możliwość
brak kontaktu z książką papierową; ćwiczenia wielu umiejętności społecznych: podejmowania
uzależnienie od iPada; decyzji, rozwiązywania konfl iktów, osiągania kompromisu,
negatywne skutki zdrowotne (np. pogorszenie wzroku); dzielenia siÄ™ rolami i zadaniami. Podczas pracy indywidualnej
zerwanie więzi międzyludzkich  bezpośredni kontakt z drugą ćwiczą zbieranie informacji z różnych z
ródeł, ich selekcjonowanie
osobą zastępuje wirtualna rzeczywistość. i opracowywanie, a także przygotowywanie prezentacji wyników
swoich działań i przedstawianie ich. Praca metodą projektu
Korzyści dla uczniów płynące z wykorzystania iPada: wyzwala kreatywność, samodzielność i odpowiedzialność za
Indywidualny dobór materiałów. Uczeń w domu może sam decy- realizowane przedsięwzięcie (Balasubramian i in. 2009).
dować o tempie nauki, ma możliwość korzystania z materiałów Na początku pracy wyznaczane są cele i metody, a także terminy
edukacyjnych zarówno w wersji elektronicznej, jak i drukowanej. realizacji zadań. Jasno określa się kryteria oceny poszczególnych
Tworzenie indywidualnych ścieżek nauczania. Nauczyciel etapów działania. Zadanie projektowe jest najczęściej wykonywane
ma możliwość dostosowania treści kursu do potrzeb każdego w grupie, choć uczniowie mogą też pracować indywidualnie. Po
z uczestników, tak by zmaksymalizować efektywność ich nauki. zakończeniu projektu rezultaty pracy uczących się prezentowane
Większa niezależność. Nieograniczony dostęp do wiedzy są publicznie. W trakcie realizacji projektu nauczyciel pełni rolę
powoduje, że można korzystać z systemu w dowolnym czasie koordynatora i konsultanta  pomaga w podejmowaniu decyzji
i miejscu. dotyczących podziału zadań, pilnuje terminów i ocenia efekty
Maksymalne wykorzystanie czasu nauki. Uczeń we własnym działania uczniów. Podczas projektu bardzo pomocne może się
tempie zgłębia tajniki wiedzy teoretycznej, żeby podczas zajęć okazać wykorzystanie tabletu. Uczniowie korzystający z różnych
grupowych być na bieżąco z programem nauczania. aplikacji mogą od początku użytkowania iPada tworzyć prezentacje
Przyjazne dla użytkownika monitorowanie postępów w nauce. multimedialne z użyciem zdjęć, grafów, statystyk i przedstawiać
Uczniowie otrzymujÄ… regularne raporty informujÄ…ce o stopniu rezultaty swojej pracy w atrakcyjnej formie.
poczynionych przez nich postępów, na przykład w aplikacji Kolejnym przykładem kreatywnego wykorzystania iPada na
E-Clicker Host. lekcji języka obcego są mapy myśli. Są one popularną, spokrewnioną
Sprawne poruszanie się między tematami lekcji. W podręczniku z mapami pojęć, techniką opracowaną przez Tony ego Buzana
elektronicznym istnieje możliwość powrotu do ćwiczeń już jako sposób pomocy uczniom w robieniu notatek przy użyciu
zrealizowanych. jedynie słów-kluczy i obrazów. Tworzy się je szybciej niż tradycyjne
Często nauczyciele korzystają z filmików lub podcastów notatki, a dzięki ich wizualnemu charakterowi łatwiej przegląda
nagranych przez rodzimych użytkowników języka. Celem i zapamiętuje. Mapa myśli składa się z centralnego wyrazu-pojęcia.
stosowania takich ćwiczeń jest nauka rozumienia ze słuchu Wokół narysowanych jest od kilku do kilkunastu głównych pojęć,
lub doskonalenie wymowy. I tu znów z pomocą przychodzą od których odchodzą podgałęzie. Warto zauważyć, że podobnie
odpowiednie programy, które umożliwiają pokazanie filmu na jest zorganizowana wiedza w naszym mózgu  poszczególne
YouTube albo umieszczonego na serwerze dostawcy programu. pojęcia są ze sobą powiązane w podobny sposób. Słowo czekolada
Nauczyciel może np. stworzyć kilka pytań sprawdzających, kojarzy się z jedzeniem, słodkością itp. Wiemy, że nasz mózg nie
czy uczestnicy zrozumieli treść fi lmu. Dzięki odpowiedniemu zapamiętuje linearnie. Nie zapamiętuje liter, ale przetwarza je na
narzędziu do ankiet takie ćwiczenie jest nie tylko atrakcyjne obrazy, dz
więki (jeśli napiszemy: Plum!, to pomyślimy o dz
więku
dla uczestnika, ale i proste w przeprowadzeniu dla nauczyciela chlupiÄ…cej wody, nie o literach P-L-U-M), zapachy lub inne bodz
ce.
Mapy myśli wykorzystują sposób działania naszej pamięci.
Jak uczyć za pomocą iPada? Tradycyjne notatki mają swoje wady: tracimy czas i energię na
Wielu nauczycieli stosuje w swojej pracy metodę projektu. Dzięki zapisywanie wielu zbytecznych słów. Nie są na nich uwidocznione
niej uczniowie realizują przedsięwzięcie na podstawie założeń powiązania pomiędzy pojęciami, a brak kolorów i innych
ustalonych z nauczycielem. Realizowany projekt zawsze nosi cechy wizualnych elementów utrudnia ich zapamiętanie.
działania autorskiego i nowatorskiego  jest dziełem uczniów i to Mapy myśli zawierają tylko słowa i obrazy-klucze, umożliwiając
oni przyjmują na siebie odpowiedzialność za niego. Nawet jeśli umieszczenie o wiele większej liczby informacji na pojedynczej
projekt jest wykonywany według sprawdzonego pomysłu, stanowi stronie. Zastosowania map myśli:
[48 ]
metoda zasoby społeczność
temat numeru
notatki  mapa myśli pomaga zorganizować je w formę Zakończenie
łatwo asymilowaną przez mózg, więc łatwą do zapamiętania. W amerykańskich, chińskich oraz polskich szkołach pojawiają
Pojęcia są szybko notowane w zorganizowany sposób  nie się iPady. To z nich, za pomocą multimediów, gier oraz animacji
ma potrzeby zapisywania zdań w ich pełnej formie; dzieci uczą się literatury, biologii, historii czy matematyki. Nowinki
twórczość  mapy myśli zwiększają kreatywność, uwalniają technologiczne, które pojawiają się w szkolnej klasie wraz z innymi
umysł od linearnego myślenia, pozwalając na tworzenie eksperymentami w nauczaniu, mają na celu wsparcie procesu
nowych pomysłów; nauczania współczesnych dzieci, które wzrastają na grach wideo
rozwiązywanie problemów  mapy myśli pomagają ujrzeć i korzystaniu z Internetu.
wszystkie sprawy i sposób ich powiązania ze sobą. Dzięki Pedagodzy mają jednak podzielone zdania na temat tego, czy
nim inne osoby rozumieją nasz punkt widzenia i hierarchię sprezentowanie każdemu uczniowi laptopa lub tabletu przyniesie
ważności danych spraw; efekty w nauczaniu. Niektórzy specjaliści biją na alarm, zwracając
planowanie  mapy myśli mogą być użyte w planowaniu uwagę, że szkoły inwestują w technologię, której zalety edukacyjne
jakiejkolwiek formy pisma, od listu do scenariusza książki. jeszcze nie zostały do końca zbadane. Poza tym w czasach, gdy
Dzięki nim można zaplanować też spotkania lub wakacje. władze szkolne ustalając budżet, robią, co mogą, aby oszczędzić
Zastosowanie na lekcji iPada będzie wymagać pokonania wielu etaty nauczycielskie i nie likwidować programów szkolnych,
trudności natury technicznej, organizacyjnej, a także ludzkiej wydawanie pieniędzy na tablety może się wydawać ekstrawagancją.
(np. brak odpowiedniej liczby iPadów, brak powiązanych Pablo Picasso uznał kiedyś komputery za urządzenia bez-
z materiałem nauczania programów komputerowych  apli- użyteczne, gdyż jedyne co potrafią, to udzielać odpowiedzi.
kacji, trudności z uzyskaniem stałego dostępu do Internetu, Dzisiaj ta opinia wywołuje uśmiech. Światy wykreowane za
przywiązywanie przez nauczycieli zbyt dużej wagi do wiedzy pomocą komputerów stały się z
ródłem niezliczonych pytań,
faktograficznej). Problemem mogą być również zmiany adresów których doniosłość możemy jedynie przeczuwać. Odpowiedzi
stron www, co utrudnia dotarcie do określonych informacji na te pytania wyznaczą naszą przyszłość.
(przebudowa lub usunięcie strony, zmiana domeny, problemy
z serwerem). Bibliografia
Nie tylko wydawnictwa językowe posiadają strony internetowe, Bryła, R. (2000) Wybrane metody aktywizujące i ich zasto-
ale także różne instytucje, które w znacznej mierze mogą sowanie w praktyce szkolnej. Edukacja nr 3 (71), s 103-110.
wspomóc warsztat pracy nauczyciela języka obcego. Narzędzia Czajkowski, M. (2000) ABC... Internet Explorera 5.0. Kraków:
elektroniczne w nauczaniu języków obcych mogą pełnić kilka Wydawnictwo Edition 2000.
funkcji: 1) bodziec do dyskusji, krytycznego myÅ›lenia, pisania, Endt, E. (2003) Wie man Puzzles und Rätsel für den frühen
jak też porozumiewania się; 2) partner (dialog z użytkownikiem, Fremdsprachenunterricht herstellt. Hallo Deutschlehrer (17), s. 4-6.
np. w formie gier); 3) narzędzie  baza danych (z
ródła informacji, Gajek, E. (2002) Komputery w nauczaniu języków obcych.
takie jak encyklopedie, słowniki, strony www). Internet jest także Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
jedyną szansą na naukę dla osób, które z jakichś powodów (np. Heyd, G. (1991) Deutsch lehren. Frankfurt am Main: Diesterweg.
zdrowotnych) nie mogą uczestniczyć w lekcji. Dzięki ogromnemu Meyer, H. (1994) UnterrichtsMethoden. T. 1. Theorieband.
rozwojowi metod i środków przetwarzania informacji realna Frankfurt am Main: Cornelsen Verlag Scriptor.
staÅ‚a siÄ™ możliwość przekazywania treÅ›ci dydaktycznych na duże Westhofen, A. (2001) Typologie von WWW-Übungsmaterialien
odległości (Czajkowski 2000). Distance learning, distance teaching, im Bereich Deutsch als Fremdsprache. Fachtagung Internet
distance education stały się bardzo popularne na całym świecie. im Unterricht Deutsch als Fremdsprache.
Wiele wysoko rozwiniętych państw dostrzegło, że zastosowanie
[ Daniel Makus ]
nowoczesnych technik znacznie przyspiesza, udoskonala i zwiększa
efektywność procesu nauczania i uczenia. Doktorant Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Szczecińskiego, nauczyciel
Korzystając z różnorodnych sposobów wymiany informacji, od języka niemieckiego i wicedyrektor w I Prywatnym LO w Szczecinie. Od roku
najprostszych (np. e-mail) aż po bardzo nowoczesne (np. ISDN, prowadzi w szkole projekt nauki za pomocą iPadów w klasach gimnazjalnych.
wideokonferencje, satelitarna telewizja zwrotna), nauczyciel Autor dwóch książek do nauki języka niemieckiego. Apple Edukation Mentor
może prowadzić proces nauczania uczniów znajdujących się  prowadzi wykłady dla nauczycieli oraz dyrektorów szkół na temat nowych
poza tradycyjnym budynkiem szkolnym. technologii w edukacji.
[49 ]