Postępowanie dowodowe
Zasadniczym elementem postępowania wyjaśniającego jest postępowanie dowodowe.
Postępowanie dowodowe jest zasadniczą częścią postępowania administracyjnego. Zgodnie z art.. 7 K.P.A.
„Art. 7. W toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności i podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli.”
Organ administracji publicznej zobowiązany jest do ustalenia stanu faktycznego sprawy. Organ ten winien zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy, a następnie zgodnie z zasadą swobodnej (a nie dowolnej) oceny dowodów ocenić na jego podstawie, czy dana okoliczność została udowodniona.
Na początku wyjaśnijmy termin „ dowodzenie”. Jest to termin wieloznaczny. Ma dwa znaczenia:
Pierwsze - może oznaczać wnioskowanie o istnieniu lub nieistnieniu pewnych faktów na podstawie środków dowodowych.
Drugie - może oznaczać proces podejmowania czynności procesowych mających na celu ustalenie prawidłowości względnie nieprawdziwości twierdzeń o faktach.
Następnie wyjaśnijmy termin „dowód”. Również ma wieloznaczne znaczenie.
Terminu tego używa się do oznaczenia:
Źródła informacji o faktach („Art. 75. § 1. Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny.”)
Czynności procesowej, której wytworem jest wykazanie prawdziwości twierdzenia o faktach
Rozumowanie polegającego na ustaleniu prawdziwości o faktach ( wynik procesu dowodzenia)
Definicja dowodu:
„Dowód, w postępowaniu przed sądem (lub innym organem) środek służący do wykazania prawdziwości okoliczności ważnych do rozstrzygnięcia sprawy.”
„Dowód jest to każde źródło prawdziwych informacji o ile nie jest sprzeczna z prawem”
„Dowód jest to środek, za pomocą którego dokonuje się dowodzenie w postępowaniu czyli stwierdza się prawdziwość faktów będących właśnie podmiotem dowodu.”
Dowody możemy podzielić na :
Osobowe (zeznania świadków)
Rzeczowe ( dokumenty, oględziny)
Przedmiotem dowodu są fakty (okoliczności faktyczne),prawo. Przepisy K.P.A. nie definiują faktów będących przedmiotem postępowania dowodowego, w szczególności nie wymagają, aby przedmiotem dowodu były fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcie sprawy. Kodeks wprowadza w pewnych sytuacjach rozróżnienie okoliczności faktów:
Mających znaczenie dla sprawy (Art. 78. § 1. Żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca znaczenie dla sprawy.)
Istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (Art. 86. Jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku pozostały nie wyjaśnione fakty istotne do rozstrzygnięcia sprawy, organ administracji publicznej dla ich wyjaśnienia może przesłuchać stronę. Do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadków, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu.)
Kodeks określa również fakty, które nie wymagają dowodu:
„art. 77§ 4. Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi z urzędu nie wymagają dowodu. Fakty znane organowi z urzędu należy zakomunikować stronie”
To znaczy nie wymagają więc dowodu fakty powszechne znane: tj. okoliczności, czynności, stany, zjawiska ich właściwości, które powinny być znane każdemu doświadczonemu obywatelowi. Fakty znane z urzędu to fakty, którymi organ zapoznał się w toku i w związku z wykonywaniem przezeń czynności o charakterze urzędowym. Fakty te należy zakomunikować stronie. Wymienione rodzaje faktów wprawdzie nie wymagają dowodu, jednakże należy je udowodnić, jeżeli stanowiska strony i organu w tej kwestii są rozbieżne.
Ocena dowodu:
„ Art. 80. Organ administracji publicznej ocenia na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona.”
Jest to ocena swobodna. Organ administracji publicznej prowadzony postępowanie, dążący do ustalenia prawdy obiektywnej (materialnej), powinien opierać swe twierdzenie na podstawie naukowo uzasadnionych prawd, które są mu znane bezpośrednio ( przeciętny zasób wiedzy) lub poprzez opinie biegłych (wiadomości specjalistyczne). Może zdarzyć się, że wiedza nie jest wystarczająca do trafnej oceny dowodu, wtedy organ administracji publicznej odwołuje się do zasad doświadczenia życiowego. Oparcie postępowania dowodowego na zasadzie swobodnej oceny dowodów nie oznacza dowolności tej oceny i nie wyklucza kontroli jej poprawności. Kodeks K.P.A nie ingeruje bezpośrednio w treść oceny dowodów, jednakże określa procesowe warunki jej poprawności. Dany organ administracji publicznej ocenia, czy dana okoliczność, fakt została udowodniona na podstawie całokształtu materiału dowodowego. Organ ten powinien rozpatrzyć cały materiał dowodowy w sprawie, co oznacza obowiązek organu podjęcia niezbędnych czynności procesowych, zmierzających do zebrania pełnego materiału dowodowego, zwłaszcza wtedy gdy strona powołuje się na określone i ważne dla niej okoliczności, oraz obowiązek ustosunkowania się do wszystkich dowodów w sprawie i przekonywującego uzasadnienia swego stanowiska. Następnie organ powinien rozpatrzyć materiał dowodowy w sposób wyczerpujący, tzn. określić wszystkie konsekwencje wynikające z zebranego materiału dowodowego i rozpatrzyć wszystkie dowody w ich wzajemnej łączności, a nie każdy z nich osobno. Jeżeli zatem „prawodawca wskazał różne okoliczności, w jakich organ administracji publicznej może przyznać stronie uprawnienie, lecz rozstrzygnięcie pozostawił jego uznaniu, organ jest obowiązany ocenić zastosowanie w sprawie a nie jedynie niektórych z nich”.
Przesłanką procesową formułowania oceny dowodów jest spełnienie warunku, aby strona miała możliwość wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów, chyba że zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 10 oraz art.81:
„Art. 10. § 2. Organy administracji publicznej mogą odstąpić od zasady określonej w § 1 tylko w przypadkach, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną. „
„Art. 81. Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możność wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów, chyba że zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 10 § 2.”
Kodeks wymaga by strona miała możliwość wypowiedzenia się nie tylko w toku postępowania dowodowego, co gwarantują stronie przepisy K.P.A.. - art. 10 §1,art.79, art.90 i art.95):
„Art. 10. § 1. Organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.”
„Art. 79. § 1. Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem.
§ 2. Strona ma prawo brać udział w przeprowadzeniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym i stronom oraz składać wyjaśnienia. „
„Art. 90. § 1. Organ administracji publicznej podejmuje przed rozprawą czynności niezbędne do jej przeprowadzenia.
§ 2. W szczególności organ wzywa:
1) strony do złożenia przed rozprawą wyjaśnień, dokumentów i innych dowodów i do stawienia się na rozprawę osobiście lub przez przedstawicieli albo pełnomocników,
2) świadków i biegłych do stawienia się na rozprawę.
§ 3. Ponadto organ zawiadamia o rozprawie państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, organizacje społeczne, a także inne osoby, jeżeli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot. W tym przypadku organ wzywa je do wzięcia udziału w rozprawie albo do złożenia przed rozprawą oświadczenia i dowodów dla jego poparcia. „
„Art. 95. § 1. Na rozprawie strony mogą składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, propozycje i zarzuty oraz przedstawiać dowody na ich poparcie. Ponadto strony mogą wypowiadać się co do wyników postępowania dowodowego.
§ 2. Kierujący rozprawą może uchylić zadawane świadkom, biegłym i stronom pytania, jeżeli nie mają one istotnego znaczenia dla sprawy. Jednakże na żądanie strony należy zamieścić w protokole osnowę treści uchylonego pytania. „
Lecz także po zakończeniu, a przed wydaniem decyzji w sprawie, to znaczy aby mogła ustosunkować się do wyników postępowania wyjaśniającego.
System swobodnej oceny dowodów jest uzupełniany instytucją domniemań prawnych, które w tym systemie nie wykluczają przeprowadzenia dowodu przeciwnego, to jednocześnie możliwość obalenia domniemania, gdy nie jest zgodne z zasadą prawdy materialnej. I tak domniemaniem prawdziwości treści dokumentu urzędowego, o którym mowa w dalszej części pracy nie wyłącza możliwości przeprowadzenia dowodu przeciwko treści dokumentu. (art..76) Dowody przeciwko treści dokumentu urzędowego są już oceniane „swobodnie” przez organ administracji publicznej.
Organ prowadzący postępowanie wyjaśniające:
Kodeks K.P.A. akceptuje aktywną rolę organu administracyjnego w postępowaniu dowodowym. Organ administracji publicznej jest bowiem uprawniony do określenia zakresu postępowania dowodowego, nie jest związany ani swoim postanowieniami dotyczącymi przeprowadzenia dowodu art.77:
„Art. 77. § 1. Organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy.
§ 2. Organ może w każdym stadium postępowania zmienić, uzupełnić lub uchylić swoje postanowienie dotyczące przeprowadzenia dowodu. „
ani też żądaniami strony dotyczącymi przeprowadzenia dowodu art.78:
„Art. 78 § 2. Organ administracji publicznej może nie uwzględnić żądania (§ 1), które nie zostało zgłoszone w toku przeprowadzania dowodów lub w czasie rozprawy, jeżeli żądanie to dotyczy okoliczności już stwierdzonych innymi dowodami, chyba że mają one znaczenie dla sprawy. „
Na organie administracji publicznej ciąży obowiązek zebrania wyczerpującego materiału dowodowego w sprawie art.77:
„Art. 77. § 1. Organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy.”
Organ prowadzący postępowanie może zatem w wyższym stopniu ustalić rzeczywisty stan sprawy, gdy nie ogranicza się do dowodów przedstawionych przez strony postępowania, lecz także z własnej inicjatywy poszukuje dowodów względnie wzywa strony do ich przedstawienia art. 90:
„Art. 91. § 1. W wezwaniu na rozprawę określa się termin, miejsce i przedmiot rozprawy.
§ 2. Stronom, świadkom, biegłym oraz państwowym i samorządowym jednostkom organizacyjnym, organizacjom i innym osobom, wezwanym do udziału w rozprawie (art. 90 § 3), doręcza się wezwanie na piśmie.
§ 3. Jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo, że oprócz wezwanych stron, uczestniczących w postępowaniu, mogą być jeszcze w sprawie inne strony, nie znane organowi administracji publicznej, należy ponadto o terminie, miejscu i przedmiocie rozprawy ogłosić w drodze obwieszczeń albo w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości.”
Strony:
Strona ma prawo:
Brać udział w przeprowadzeniu dowodu
Zadawać pytania stronom, biegłym, świadkom
Składać wyjaśnienia
„Art. 79. § 2. Strona ma prawo brać udział w przeprowadzeniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym i stronom oraz składać wyjaśnienia. „
Stronie przysługuje prawo przedstawienia dowodów. Strona w swoim własnym interesie winna czynnie uczestniczyć w postępowaniu dowodowym. Może żądać przeprowadzenia dowodu. Organ winien uwzględnić jej żądanie, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca znaczenie dla sprawy:
„Art. 78. § 1. Żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca znaczenie dla sprawy.”
Organ może nie uwzględnić żądania, które nie zostało zgłoszone w toku postępowania dowodowego lub w czasie rozprawy, jeżeli żądanie to dotyczy okoliczności już stwierdzonych innymi dowodami, chyba że mają one znaczenie dla sprawy:
„Art. 78. § 2. Organ administracji publicznej może nie uwzględnić żądania (§ 1), które nie zostało zgłoszone w toku przeprowadzania dowodów lub w czasie rozprawy, jeżeli żądanie to dotyczy okoliczności już stwierdzonych innymi dowodami, chyba że mają one znaczenie dla sprawy. „
Jeżeli strona nie podała faktów czy dowodów w postępowaniu przed organem pierwszej instancji, może to uczynić w postępowaniu odwoławczym. Zgodnie bowiem:
„Art. 136. Organ odwoławczy może przeprowadzić na żądanie strony lub z urzędu dodatkowe postępowanie w celu uzupełnienia dowodów i materiałów w sprawie albo zlecić przeprowadzenie tego postępowania organowi, który wydał decyzję. „
Organ odwoławczy może przeprowadzić na żądanie strony lub nawet z urzędu dodatkowe postępowanie w celu uzupełnienia dowodów i materiałów w sprawie albo zlecić przeprowadzenie tego postępowania organowi, który wydał decyzję. Jeżeli jednak konieczne byłoby przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części organ odwoławczy może decyzję uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania, a nawet przytaczać je w postępowaniu nadzwyczajnym. W świetle bowiem:
„Art. 145. § 1. W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli:
5) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję.”
W sprawie zakończonej decyzję ostateczną właściwy organ wznawia postępowanie, jeżeli między innymi wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, a nie znane organowi, który ją wydał. Należy jeszcze zauważyć, że NSA uchyli decyzję administracyjną, jeżeli stwierdzi wystąpienie podanej wyżej przesłanki.
Strona winna zostać zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodów ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na 7 dni przed tym terminem:
„Art. 79. § 1. Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem.”
Katalog środków dowodowych:
Katalog środków dowodowych nie jest zamknięty. Oznacza to, że organ prowadzący ma prawo dopuścić i przeprowadzić dowód nie wymieniony w art. 75 K.P.A. ale jeżeli dowód ten nie jest sprzeczny z prawem, a może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy.
Kodeks wymienia: dowód z dokumentów urzędowego, dowód zeznania świadków, dowód z opinii biegłych, dowód z oględzin i dowód przesłuchania stron.
Kodeks nie przewiduje: dowód z filmu, dowód z planów, dowód z płyt i taśm dźwiękowych.
Dowód z dokumentów urzędowych - jest dowodem podstawowym i pośrednim.
„Art. 76. § 1. Dokumenty urzędowe sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy państwowe w ich zakresie działania stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do dokumentów urzędowych sporządzanych przez organy jednostek organizacyjnych lub podmioty, w zakresie poruczonych im z mocy prawa lub porozumienia spraw wymienionych w art. 1 pkt. 1 i 4.
§ 3. Przepisy § 1 i 2 nie wyłączają możliwości przeprowadzenia dowodu przeciwko treści dokumentów wymienionych w tych przepisach. „
Dokumentem urzędowym jest dokument sporządzony w przepisanej formie przez upoważnione do tego na podstawie przepisów prawa organy publiczne, organy jednostek organizacyjnych lub porozumienia spraw wymienionych w art.1 pkt.1i 4.
„Art. 1. Kodeks postępowania administracyjnego normuje postępowanie:
1) przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych,
w sprawach wydawania zaświadczeń.”
Dokumenty sporządzone przez upoważnione organy w zakresie ich działania mają zwiększoną moc dowodową, bowiem zgodnie z przepisami K.P.A stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone. Domniemaniem prawidłowości dokumentu urzędowego może być obalone dowodem przeciwnym, np. dowodem z zeznań świadków.
Wówczas w przypadku gdy domniemanie prawdziwości dokumentu urzędowego nie zostanie obalone, wówczas organ administracji publicznej prowadzący postępowanie administracyjne jest obowiązany uznać za udowodnione fakty, których istnienie bądź nieistnienie zostało stwierdzone w treści tego dokumentu. Kodeks K.P.A. nie zna szczególnej mocy dowodowej dokumentów prywatnych, która polegała na tym, że oświadczenie woli zawarte w takim dokumencie pochodzi od osoby, która ten dokument podpisała. Dokumenty urzędowe można podzielić na :
Dokument urzędowy - sporządzane jest w przepisanej formie przez powołany do tego organ
Dokument prywatny - np.(list, notatka) ma wagę oświadczenia, w przypadku jego braku można go zastąpić zeznaniem świadków.
2. Dowód z zeznań świadków - jest to dowód podstawowy i pośredni. Kodeks K.P.A. przewiduje ograniczenia z korzystania tego dowodu:
pewne osoby nie mogą być świadkami(Art. 82. Świadkami nie mogą być:
1) osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń,
2) osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały w trybie określonym obowiązującymi przepisami zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy,
duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.)
osoby wezwane w charakterze świadków mogą odmówić składania zeznań (Art. 83. § 1. Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonka strony, wstępnych, zstępnych i rodzeństwa strony oraz jej powinowatych pierwszego stopnia, jak również osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.)
świadkowie obowiązani do składania zeznań mogą odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania.( Art. 83 § 2. Świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub bliskich wymienionych w § 1 na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.)
3. Dowód z opinii biegłego - jest dowodem podstawowym i pośrednim. Organ przeprowadza dowód z opinii biegłych jeżeli dla wyjaśnienia sprawy potrzebne są wiadomości specjalne. Wiadomości specjalne to takie, które przekraczają przeciętny zasób wiedzy organów administracji publicznej w poszczególnych dziedzinach, z wyjątkiem praw.
„Art. 84. § 1. Gdy w sprawie wymagane są wiadomości specjalne, organ administracji publicznej może zwrócić się do biegłego lub biegłych o wydanie opinii.
§ 2. Biegły podlega wyłączeniu na zasadach i w trybie określonym w art. 24. Poza tym do biegłych stosuje się przepisy dotyczące przesłuchania świadków”
Biegły jest to osoba fizyczna o określonej wiedzy fachowej. Biegli są wpisani na listę biegłych i podlegają tym samym prawom, co świadkowie oraz wyłączeni jak pracownicy organu (art. 24 K.P.A) Świadek nie może złożyć opinii jako biegły i odwrotnie biegły nie może zeznawać jako świadek.
4. Dowód z oględzin - jest dowodem podstawowym i bezpośrednim. Za pomocą tego środka dowodowego organ administracji publicznej może dokonać bezpośrednich spostrzeżeń właściwego przedmiotu, osoby lub miejsca albo stanu rzeczy.
„Art. 85. § 1. Organ administracji publicznej może w razie potrzeby przeprowadzić oględziny.”
Przedmiotem oględzin mogą być nieruchomości lub rzeczy ruchome np.( budynki, samochód, uprawy, lokale, maszyny)
Jeżeli przedmiot oględzin znajduje się u osoby trzeciej, organ administracji publicznej może wezwać tę osobę do okazania przedmiotu oględzin:
„Art.85 § 2. Jeżeli przedmiot oględzin znajduje się u osób trzecich, osoby te są obowiązane na wezwanie organu do okazania przedmiotu oględzin.”
A w razie bezzasadnej odmowy okazania tego przedmiotu osoba posiadająca przedmiot oględzin może być ukarana grzywną:
„Art. 88. § 1. Kto, będąc obowiązany do osobistego stawienia się (art. 51), mimo prawidłowego wezwania nie stawił się bez uzasadnionej przyczyny jako świadek lub biegły albo bezzasadnie odmówił złożenia zeznania, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin albo udziału w innej czynności urzędowej, może być ukarany przez organ przeprowadzający dowód grzywną do 50 zł, a w razie ponownego niezastosowania się do wezwania - grzywną do 200 zł. Na postanowienie o ukaraniu grzywną służy zażalenie.
§ 2. Organ, który nałożył karę grzywny, może na wniosek ukaranego, złożony w ciągu siedmiu dni od daty otrzymania zawiadomienia o ukaraniu, uznać za usprawiedliwioną nieobecność lub odmowę zeznania, wydania opinii albo okazania przedmiotu oględzin i zwolnić od kary grzywny. Na odmowę zwolnienia od kary służy zażalenie.
§ 3. Ukaranie grzywną nie wyklucza możności zastosowania do opornego świadka środków przymusu przewidzianych w przepisach szczególnych. „
Oględziny dotyczą stanu naturalnego. Szczególną formą oględzin jest eksperyment dowodowych tzn.: stworzenie sztucznej sytuacji dla zaobserwowania zjawisk.
Przed dokonaniem oględzin przynajmniej na 7 dni powiadamia się zainteresowanego uczestnika postępowanie.
5. Dowód z przesłuchania stron - jest pośrednim i subsydiarnym środkiem dowodowym, jest środkiem posiłkowym, stosowanym, kiedy wyczerpano już dowody i pozostały, jeszcze istotne fakty do wyjaśnienia. Wobec stron nie stosuje się sankcji za nie stawienie się. Strona ma prawa świadka.
,”Art. 86. Jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku pozostały nie wyjaśnione fakty istotne do rozstrzygnięcia sprawy, organ administracji publicznej dla ich wyjaśnienia może przesłuchać stronę. Do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadków, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu.”
Wyjaśnienia stron składane w toku postępowania administracyjnego nie mają waloru dowodu z przesłuchania, nie są środkiem dowodowym.
Zgodnie z zasadą pisemności postępowania organy prowadzące postępowanie są zobowiązane do sporządzenia zwięzłych protokołów z każdej czynności postępowania mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy:
„Art. 67. § 2. W szczególności sporządza się protokół:
1) przyjęcia wniesionego ustnie podania,
2) przesłuchania strony, świadka i biegłego,
3) oględzin i ekspertyz dokonywanych przy udziale przedstawiciela organu administracji publicznej,
4) rozprawy,
5) ustnego ogłoszenia decyzji i postanowienia. „
Naczelny Sąd Administracyjny w wielu swoich orzeczeniach podkreśla, że zaniechanie sporządzenia przez organ administracji protokołu, wymagane przez art. 67 i art.68 K.P.A. skutkuje istotną wadliwością dowodową czynności , a także, że w interesie strony leży podanie do wiadomości organów wszystkich istotnych okoliczności sprawy i dopilnowanie ich utrwalenia w dokumentach.
„Art. 67. § 1. Organ administracji publicznej sporządza zwięzły protokół z każdej czynności postępowania, mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że czynność została w inny sposób utrwalona na piśmie.
§ 2. W szczególności sporządza się protokół:
1) przyjęcia wniesionego ustnie podania,
2) przesłuchania strony, świadka i biegłego,
3) oględzin i ekspertyz dokonywanych przy udziale przedstawiciela organu administracji publicznej,
4) rozprawy,
5) ustnego ogłoszenia decyzji i postanowienia.
Art. 68. § 1. Protokół sporządza się tak, aby z niego wynikało, kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał, kto i w jakim charakterze był przy tym obecny, co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby.
§ 2. Protokół odczytuje się wszystkim osobom obecnym, biorącym udział w czynności urzędowej, które powinny następnie protokół podpisać. Odmowę lub brak podpisu którejkolwiek osoby należy omówić w protokole. „
1