Spis treści:
BORELIOZA U LUDZI I PSÓW
SYSTEMATYKA GRZYBÓW
GRZYBICA WOSZCZYNOWA (STRUPIEŃ WOSZCZYNOWY, PARCH)
MASTITIS MYCOTICA
PROTOTEKOZY
RÓŻYCA ŚWIŃ
WĄGLIK
ZOŁZY KONI
BORELIOZA U LUDZI I PSÓW (Opr. na podst. Życia weterynaryjnego, nr 9, 2004)
W 1975 r. w miasteczku Old Lyme, w stanie Connecticut, w USA po raz pierwszy stwierdzono liczne przypadki zachorowań u dzieci, przypominające swoim przebiegiem młodzieńcze reumatoidalne zapalenie stawów. Choroba obejmowała nie tylko układ ruchu, ale obserwowano także zmiany na skórze, objawy zaburzeń ze strony serca oraz układu nerwowego. W 1977 r. stwierdzono, że przenosicielem choroby jest kleszcz Ixodes dammini, a w 1982 r. Burgdorfer wyizolował krętka z jelita środkowego kleszczy pochodzących z terenu, gdzie stwierdzano opisane przypadki. Krętek ten został nazwany od nazwiska odkrywcy - Borrelia burgdorferi.
Borrelia burgdorferi jest krętkiem (bakterie zwane krętkami lub spirochetami [spirochety]) należącym do rodziny Spirochaetaceae (w rodzinie tej są rodzaje: Borrelia, Treponema i Leptospira) rodzaju Borrelia
W Europie głównym przenosicielem Borrelia burgdorferi jest kleszcz Ixodes ricinus
Do przeniesienia krętka Borrelia burgdorferi dochodzi za pośrednictwem śliny kleszcza podczas ukaszenia żywiciela, największe znaczenie przypisuje się agresywnej nimfie.
Do rozwoju wymagają one wysokiej temperatury i wilgotności.
Więszość przypadkó zakażeń zarówno u ludzi, jak i psów, przypada od maja do czerwca, a więc w czasie pobierania krwi przez nimfy.
Na podstawie objawów i przebiegu klinicznego boreliozy u ludzi można rozróżnić trzy główne stadia kliniczne choroby, które często są trudne do odróżnienia.
Okres pierwszy trwa około 30 dni po ukąszeniu. Występują wówczas objawy ogólne:
gorączka, uczucie zmęczenia, dreszcze, bóle głowy i stawowe. U większości chorych rozwija
się rumień.
Okres drugi rozpoczyna się po upływie kilku tygodni lub miesięcy po zakażeniu. Dominują
w nim objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego oraz układu krążenia. Zaburzenia
ze strony układu nerwowego obserwowano u około 15% chorych nie leczonych.
U około 8% chorych występują zaburzenia ze strony krążenia.
Okres trzeci rozwija się w ciagu kilku miesięcy, a nawet lat od chwili zakażenia i obejmuje
m.in. przewlekłe zapalenie stawów, występujace u około 60% nie leczonych chorych.
Zazwyczaj dotyczy ono dużych stawów, szczególnie kolanowych.
Pierwsze przypadki boreliozy u psów zostały opisane w USA. U zwierząt
ukąszonych przez kleszcze obserwowano podwyższenie temperatury ciała, asymetryczne
zapalenia stawów. Kulawizna u badanych psów miała charakter nawrotowy, z przerwami trwającymi nawet do kilkunastu miesięcy.
U zakażonych psów obserwowano podwyższenie temperatury ciała, brak apetytu, bolesność
i powiększenia węzłów chłonnych, głównie pachwinowych i podłopatkowych, obrzęk oraz
podwyższenie temperatury skóry w okolicy stawów Po ustapieniu objawów,
po 2-4-tygodniowej przerwie, następował ich nawrót, obejmując także kolejne stawy
U psów rzadko obserwuje się występowanie rumienia, najprawdopodobniej
ze względu na pigmentację skóry i gęstą okrywę włosową. U chorych psów jest często
obserwowana depresja oraz objawy przypominające zapalenie opon mózgowych (meningitis).
GRZYBY I GRZYBICE
SYSTEMATYKA GRZYBÓW
Typ: Plechowce
Gromada: Fungi - grzyby
Klasy: 8 klas m in. podstawczaki, sprzężniaki, workowce, grzyby niedoskonałe
Rodziny: m.in. pleśniakowate, drożdżowate, kropidlakowate,
Rodzaje: Candida, Trichophyton, Microsporum itp.
PODZIAŁ KLINICZNY
Dermatofity: rodzaj Trichophyton, rodzaj Microsporum, rodzaj Epidermophyton
zofilne (Trichophyton verrucosum, Trichophyton mentagrophytes, Trichophyton gallinae, Trichophyton equinum, Microsporum canis)
antropofilne (Trichophyton concentricum, Trichophyton schoenleinii)
geofilne (Microsporum gypseum)
Plesniaki: rodzaj Aspergillus, rodzaj Penicillium, rodzaj Phoma
Drożdże: rodzaj Cryptococcus, rodzaj Candida, rodzaj Torulopsis, rodzaj Trichosporon, rodzaj Rhodothorula
Inne:
grzyby dimorficzne (występują w fazie drożdzowej i micelialnej): rodzaj Blastomyces, rodzaj Histoplasma, rodzaj Sporotrichum
grzyby toksynogenne zawierające czarny lub brunatny barwnik: rodzaj Fusarium, rodzaj Stachybotrys,
GRZYBICA WOSZCZYNOWA (strupień woszczynowy, parch) (Mikologia Lekarska. Vol. 11, 2004)
Etiologia: Trichophyton schoenleinii, Trichophyton mentagrophytes, Trichophyton gallinae, Microsporum gypseum
Zakażenie szerzyło się głównie w XIX i na poczatku XX w. wśród ubogiej ludności wiejskiej oraz ludności pochodzenia żydowskiego, która często bytowała w złych warunkach higienicznych i stale nosiła nakrycia głowy
Postacie kliniczne:
postać łagodna
postać tarczkowa
postać ciężka
Istnieje realne zagrożenie grzybicą woszczynową w Europie z powodu:
szerzenia się epidemii AIDS oraz zwiększonej liczby pacjentów leczonych immnunosupresyjnie
migracji ludności z terenów endemicznych
turystyki i podróży służbowych do terenów endemicznych
MASTITIS MYCOTICA
Zapalenia wymienia na tle grzybiczym stanowią od 2 do 13% wszystkich przypadków mastitis.
ETIOLOGIA
Czynnikiem etiologicznym mastitis mycotica są głównie grzyby należące do drożdżaków. W naszych warunkach klimatycznych nie stwierdza się innych grzybów wywołujących ten rodzaj zapalenia, stąd też czasami schorzenie to jest określane jako drożdżycowe zapalenie wymienia (yeast mastitis). Najczęściej izoluje się z przypadków mastitis mycotica drożdżaki należące do rodzajów: Candida, Cryptococcus, Rhodotorula i Trichosporon.
Drożdżaki są mikroorganizmami szeroko rozpowszechnionymi w przyrodzie występującymi w glebie, wodzie, roślinach, nektarze kwiatów, owocach, wydzielinach drzew.
Kolonie drożdży z rodzaju Candida rosną na podłożach z krwią w temperaturze 37° C przez 24-48 godzin i mogą być mylone z gronkowcami lub ziarniakami. Podłożem różnicującym jest podłoże Sabourouda z dodatkiem antybiotyków (chloramfenikol, penicylina, streptomycyna, gentamycyna). Kolonie grzybów z rodzaju Candida są z reguły owalne, białe lub żółtawe, o konsystencji kremowej lub pastowatej.
Grzyby z rodzaju Cryptococcus rosną również na podłożach z krwią w temp. 37 °C przez 48-72 godz. Kolonie te są początkowo bezbarwne, potem stają się miodowo-brązowe i śluzowate.
W krajach tropikalnych stwierdza się w wydzielinie zapalnej gruczołu mlekowego bydła i bawołów grzyby pleśniowe z rodzajów Aspergillus, Penicillium, Epicoccum i Phoma. Jest to o tyle niepokojące, że poza tym, iż są one czynnikiem etiologicznym mastitis to produkują mikotoksyny, są oporne na pasteryzację i w związku z tym są zagrożeniem dla zdrowia ludzi).
CZYNNIKI PREDYSPONUJĄCE
Czynnikami predysponującymi do infekcji grzybiczych są:
nieprawidłowe warunki zoohigienicze w oborach, a przede wszystkim zbyt wysoka wilgotność względna (ponad 80%)
ściółka jest głównym siedliskiem grzybów, szczególnie dobre warunki do ich namnażania istnieją w wilgotnej, starej słomie oraz trocinach
grzyby drożdżakowate izoluje się też z paszy, ścian, skóry wymienia i strzyków, kanału strzykowego a ponadto z kubków udojowych oraz - co jest niezwykle istotne - z niesterylizowanych instrumentów weterynaryjnych jak kaniule, strzykawki
Najczęściej jednak grzybice pojawiają się po leczeniu mastitis antybiotykami.
OBJAWY
POSTAĆ OSTRA
Ostre grzybicze zapalenia wymienia rozwijają się zwykle w ciągu kilku lub kilkunastu godzin i towarzyszy im obrzęk zakażonej ćwiartki.
Zajęta ćwiartka ma konsystencję gąbczastą. objawy bólu są słabe.
Większość zwierząt wykazuje lekką gorączkę 40 - 41 °C, brak apetytu i wzrost liczby tętna.
Wydzielina może mieć zabarwienie szarożółte, z domieszką kłaczków śluzu a nawet krwi. W zmienionej zapalnie wydzielinie wyczuwa się charakterystyczny zapach drożdży.
POSTAĆ PRZEWLEKŁA
Przewlekłe grzybicze stany zapalne wymienia cechują się początkowo występowaniem kłaczków śluzu w mleku, po pewnym czasie zmian organoleptycznych w mleku nie obserwuje się
POSTAĆ PODKLINICZNA
Zapalenia podkliniczne utrzymują się z reguły bardzo długo i poza zwiększoną liczba komórek somatycznych i obecnością drożdżaków w mleku brak jest innych zmian.
PROTOTEKOZY
ALGI - są to jednokomórkowe glony, okrągłe lub owalne.
Rozmnażają się przez podział.
Algi z rodzaju Prototheca
są saprofitami i występują:
W słodkiej i słonej wodzie,
W rzekach i stawach,
W mule, w ściekach, w ziemi, na roślinach
W kale ludzi i zwierząt
Rodzaj alg Prototheca został pierwszy raz opisany przez Wilhelma Krugera w 1894 r.
Dla ludzi patogenny jest przede wszystkim gatunek Prototheca wickerhamii a dla zwierząt Prototheca zopfii.
U ludzi te mikroorganizmy powodują choroby skóry (miejsca toczącego się procesu czasami przyjmują zielonkawy kolor), zapalenie otrzewnej z guzami w jamie otrzewnowej, zapaleni stawu łokciowego i gastroenteritis, algemia. Algi z rodzaju Prototheca izolowano także od pacjentów z AIDS i chorych na raka.
Wśród zwierząt prototekozy występują najczęściej u bydła, psów (atakuje jelita, narząd wzroku i skórę), kotów i ryb. Jednakże najpowszechniejszą prototekozą zwierząt jest zapalenie gruczołu mlekowego.
Rozprzestrzenienie się prototekozy wymienia wśród krów zachodzi przez kontakt bezpośredni oraz poprzez przedmioty zanieczyszczone zakażonym mlekiem lub odchodami zawierającymi Prototheca.
Zapalenie gruczołu mlekowego wywołane przez algi ma przebieg przewlekły i charakteryzuje się ogromnym powiększeniem się ćwiartki, która ma konsystencję sprężystą (przy omacywaniu wyczuwa się ogromne naprężenie, ale przy braku bolesności lub minimalnym bólu). Leczenia z reguły się nie prowadzi, ponieważ żaden lek nie działa. Jedyną skuteczną metodą jest brakowanie takich krów z dalszej hodowli.
Ponadto mastitis na tle Prototheca może być zagrożeniem dla zdrowia ludzi, bowiem według badań Melville i in. [1999] większość szczepów Prototheca zopfii izolowanych z mastitis jest oporna na pasteryzację.
RÓŻYCA (Gliński, Kostro - Trzoda chlewna) jest zakaźną chorobą bakteryjną wywołaną przez włoskowca różycy (Erysipelothrix rhusiopathiae), bakterię G+. Zarazki występują wszędzie: w odchodach, wycieku z nosa, moczu chorych świń i nosicieli, w wodzie. W glebie zarazki przeżywają ok. 35 dni w lecie, znacznie dłużej w zimie. Rozmnażają się w kale i gnijących zwłokach.
Włoskowca skutecznie niszczą: formalina, fenol i sublimat, dlatego do odkażania pomieszczeń inwentarskich poleca się: 2% roztwór formaliny, 5% roztwór fenolu i 0,1% roztwór sublimatu.
Największa liczba zachorowań przypada na ciepłą porę roku.
Drogi szerzenia się i patogeneza choroby.
Źródłem zakażenia są chore zwierzęta oraz nosiciele. Ważną rolę jako nosiciele i siewcy odgrywają również gryzonie. Najbardziej podatne na chorobę są świnie w wieku powyżej 3 miesięcy życia. Rzadko natomiast chorują prosięta, gdyż chronią je swoiste przeciwciała przekazane przez lochę wraz z siarą. Wrotami zakażenia może być także uszkodzona śluzówka jelit. Zaburzenia składu flory bakteryjnej przewodu pokarmowego, zwłaszcza dotyczące bakterii kwasu mlekowego umożliwiają rozmnożenie się włoskowców różycy w treści przewodu pokarmowego i w efekcie dochodzi do samozakażenia. Okres wylęgania choroby wynosi od 2 do 5 dni. Wśród czynników sprzyjających zachorowaniom wymienia się m.in.: wilgotne i brudne pomieszczenie, stosowanie w żywieniu płynnej karmy, zwłaszcza z dodatkiem ubocznych produktów przemysłu mleczarskiego, nadmierne zagęszczenie zwierząt, brak odkażania pomieszczeń.
Objawy i zmiany chorobowe.
W zależności od zjadliwości zarazka, stanu odporności i kondycji zwierzęcia, występuje jedna z trzech postaci choroby: nadostra, ostra oraz forma chroniczna, która trwa długo i charakteryzuje się zmianami w zastawkach serca i zmianami w stawach. Najczęściej jednak chorobie towarzyszą wysoka gorączka, wynosząca 40-42oC i silna depresja. Na skórze uszu, ryja, klatki piersiowej, wewnętrznych stronach ud pojawiają się różowe plamy.
Profilaktyka i leczenie
Zapewnienie właściwych warunków zoohigienicznych i żywieniowych oraz szczepienia ochronne (szczepionka VR-2) - to podstawowe czynniki zapobiegające wystąpieniu choroby. Ważną rolę w profilaktyce odgrywają również: przestrzeganie okresu kwarantanny w chlewni, regularne czyszczenie i odkażanie stanowisk, zwalczanie gryzoni, eliminowanie z hodowli sztuk chronicznie chorych. Obecność aflatoksyn w paszy zwiększa podatność zachorowania świń na różycę. W leczeniu stosuje się antybiotyki (głównie penicylinę) i surowicę odpornościową. Podawanie leków musi odbywać się pod nadzorem lekarza weterynarii.
Różyca jako zoonoza
Hodowcy trzody chlewnej i drobiu, lekarze weterynarii, zootechnicy, pracownicy przemysłu mięsnego, przetwórni ryb i rybacy stanowią grupę podwyższonego ryzyka. Głównym źródłem zakażenia są zakażone zwierzęta wydalające zarazek, zanieczyszczone środowisko oraz tusze skażone włoskowcem różycy. Człowiek najczęściej zakaża się przez uszkodzoną skórę rąk. W zapobieganiu i zwalczaniu różycy u ludzi najważniejszą rolę odgrywa likwidacja źródła zakażenia.
WĄGLIK
Występuje na wszystkich kontynentach. Jest to choroba zwierząt i bardzo groźna choroba odzwierzęca ludzi.
ETIOLOGIA - Chorobę powoduje bakteria - laseczka wąglika Bacillus anthracis - jest to bakteria G+, tlenowa, wytwarzająca przetrwalniki poza organizmem. Forma wegetatywna (nieprzetrwalnikująca) wytwarza w organizmie otoczki chroniące przed siłami obronnymi zwierzęcia czy człowieka. Forma wegetatywna jest bardzo wrażliwa na środki odkażające i czynniki środowiskowe.
Przetrwalniki są natomiast bardzo oporne i zanieczyszczają środowisko (głównie glebę) nawet przez sto lat.
W warunkach naturalnych wrażliwe na zakażenie są zwierzęta roślinożerne. Chorują najczęściej owce, kozy i bydło, rzadziej świnie wśród objawów gorączki (40 - 42,5 °C), osłabienia, zaburzenia świadomości, utrata apetytu oraz krwawej biegunki, krwawienia z naturalnych otworów ciała, gorączki, duszności, zapalenia gardła i krtani (angina wąglikowa), wydobywająca się krew ma kolor czerwono czarny o wyglądzie dziegciu .
Ochrona zdrowia zwierząt:
Choroba zwalczana z urzędu i podlega obowiązkowi zgłaszania. Po stwierdzeniu choroby zwierzęta należy odizolować i ubić. Ubój zwierząt metodą krwawą jest niedozwolony by nie dopuścić do rozsiewu zarodnikujących laseczek wąglika.
zwłoki zwierząt palić, nie otwierać zwłok
mięso zwierząt chorych nie może być dopuszczone do spożycia
siano i paszę spalić
Zanieczyszczenie środowiska przetrwalnikami wąglika:
* Tereny wokół garbarni i rakarni
* Woda zanieczyszczona ściekami z garbarni i wydalinami zwierząt
* Gleba zakażona głównie przez zwłoki zwierząt i ich wydaliny
Wąglik u ludzi
Przyczyną jest bezpośredni kontakt z chorymi zwierzętami lub zwłokami zwierząt. Zakażenie przez drobne skaleczenia w skórze.
Postać skórna: (95% przypadków): swędząca grudka → pęcherzyk wypełniony brunatnym płynem, który przysycha lub pęka → czarna krosta (pustula maligna); cecha charakterystyczna - twarda i niebolesna
Postać płucna: dreszcze, gorączka, kaszel z krwisto-pienistą wydzieliną; człowiek ginie w 3-4 dniu choroby
Postać jelitowa: nudność, wymioty, krwista biegunka, zapaść i śmierć.
ZOŁZY KONI
Zaraźliwa choroba koni (głównie młodych) przebiegająca z objawami: zapalenia górnych dróg oddechowych, węzłów chłonnych i przerzutami ropnymi. Chorują konie w wieku 6 miesięcy do 2 lat. Zołzy były najczęściej spotykaną i najgroźniejszą chorobą koni w latach ich militarnego i gospodarczego znaczenia.
Etiologia:
Paciorkowiec koński (Streptococus equi).
Okres inkubacji:
4 - 8 dni ( 1 - 21)
Przenoszenie się choroby odbywa się przez kontakt bezpośredni albo droga kropelkową lub za pośrednictwem zakażonych wiader, paszy, pastwisk.
Czynniki predysponujące:
Zbyt duże zagęszczenie zwierząt
Nieprawidłowe żywienie
Długi transport
Zimno, deszcz
Zachorowalność w stadach wolnych od zołzów wynosi 100%; jeśli choroba już wystąpiła to zachorowalność wynosi 50%.
Objawy:
Posmutnienie
Temperatura 39,05C
Śluzowy potem ropny wypływ z nosa
Obrzęk i bolesność w okolicy międzyżuchwowej
Wzrost temperatury do 41C
Obrzęk i bolesność węzłów chłonnych
Zropiałe węzły chłonne pękają w 7 - 14 dniem choroby
Ochrona zdrowia koni:
Kwarantanna
Pojemniki używane do karmienia i pojenia codziennie odkażać
Szczepienia profilaktyczne